قانون اساسی جمهوری اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

نظریه ولایت فقیه از نظر روح الله خمینی معنی متفاوتی دارد. البته دیدگاه او نیز با گذر زمان نسبت به این موضوع تغییر می‌کند؛ او در ابتدا به نظارت فقیه معتقد بود که در کتاب کشف اسرار وی نیز منعکس شده است. خمینی پس از آن، اختیارات فقیه را از نظارت به ولایت افزایش می‌دهد. او در ادامه، ولایت فقیه را به ولایت مطلقه فقیه تغییر میدهد و آن‌را نایب امام زمان و دارای اختیارات او در عصر حاضر برمی‌شمرد.<ref>[http://www.imam-khomeini.ir/fa/c78_130489/%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/%DA%86%DA%A9%DB%8C%D8%AF%D9%87_%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA_%DA%A9%D9%86%DA%AF%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_%D8%AE%D9%85%DB%8C%D9%86%DB%8C_%D8%B3_%D9%88_%D8%A7%D9%86%D8%AF% مبانی فقهی ولایت‏ فقیه-سایت امام خمینی]</ref>

علی خامنه‌ای در نماز جمعه‌ای به تاریخ ۱۱ دی‌ماه ۱۳۶۶ در سخنرانی خود بر این تاکید کرد که دولت در اعمال محدودیت بر کارفرما تنها در چارچوب اسلام می‌تواند عمل کند:<blockquote>...این ها شایعاتى هست که آدم هاى مغرض مطرح مى‌کنند. یعنى چنین چیزى در پاسخ امام وجود ندارد. امام که فرمودند دولت مى تواند شرط الزامى را بر دوش کارفرما بگذارد، این هر شرطى نیست. آن شرطى است که در چارچوب احکام پذیرفته شده‌ى اسلام است و نه فراتر از آن<ref>[https://www.teribon.ir/archives/26940/%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%D9%85%D8%B7%D9%84%D9%82%D9%87%D8%8C-%D8%AE%D8%B7%D8%A8%DB%80-%D8%B3%D8%A7%D9%84-%DB%B6%DB%B6-%D8%A2%DB%8C%D8%AA%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87-%D8%AE%D8%A7%D9%85 ولایت مطلقه، خطبۀ سال ۶۶ آیت‌الله خامنه‌ای، نامۀ امام، و باقی ماجـرا]</ref></blockquote>پس از این سخنرانی روح‌الله خمینی در نامه‌ای به خامنه ای سخن او را اشتباه خوانده و اعلام کرد که حکومت اسلامی می‌تواند هر قانونی را با مردم یکطرفه ملغی کند. او دراین نامه به خامنه‌ای گوشزد کرد که اختیارات حکومت اسلامی بسیار بیشتر از این‌ها می‌باشد:

<blockquote>از بیانات جنابعالى در نماز جمعه این طور ظاهر مى‌شود که شما حکومت را که به معناى ولایت مطلقه‌اى که از جانب خدا به نبى اکرم-صلى الله علیه و آله و سلم- واگذار شده و اهمّ احکام الهى است و بر جمیع احکام شرعیه الهیه تقدم دارد، صحیح نمى‌دانید. و تعبیر به آن که اینجانب گفته‌ام حکومت در چهارچوب احکام الهى داراى اختیار است بکلى برخلاف گفته‌هاى اینجانب بود. اگر اختیاراتِ حکومت در چهارچوب احکام فرعیه الهیه است...کومت مى‌تواند قراردادهاى شرعى را که خود با مردم بسته است، در موقعى که آن قرارداد مخالف مصالح کشور و اسلام باشد، یک‌جانبه لغو کند. و مى‌تواند هر امرى را، چه عبادى و یا غیر عبادى است که جریان آن مخالف مصالح اسلام است، از آن مادامى که چنین است جلوگیرى کند. حکومت مى‌تواند از حج، که از فرایض مهم الهى است، در مواقعى که مخالف صلاح کشور اسلامى دانست موقتاً جلوگیرى کند.<ref>[https://www.teribon.ir/archives/26940/%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%D9%85%D8%B7%D9%84%D9%82%D9%87%D8%8C-%D8%AE%D8%B7%D8%A8%DB%80-%D8%B3%D8%A7%D9%84-%DB%B6%DB%B6-%D8%A2%DB%8C%D8%AA%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87-%D8%AE%D8%A7%D9%85 ولایت مطلقه، خطبۀ سال ۶۶ آیت‌الله خامنه‌ای، نامۀ امام، و باقی ماجـرا]</ref> (نامه‌ی خمینی به خامنه‌ای ۱۶ دی‌ماه ۱۳۶۶)</blockquote>پس از این واقعه به دستور خمینی قانون اساسی به بازنگری اصل ولایت فقیه در مواردی از جمله اختیارات رهبری پرداخت.<ref>[2] (صحیفه نور، ج 21، ص 122 و 123 1368/2/4)</ref> در این بازنگری اصل ولایت فقیه به اصل ولایت مطلقه فقیه تغییر پیدا کرد.<ref>[1] روزنامه جمهوری اسلامی (1367/9/7)، ص 9</ref>

براساس اصل ۵۷ قانون اساسی ایران قوای حاکم در جمهوری اسلامی عبارتند از قوه مقننه، قوه مجریه و قوه قضاییه که زیر نظر ولایت مطلقه امر و امامت امت بر طبق اصول آینده این قانون اعمال می‌گردند. این قوا مستقل از یکدیگرند.<ref>[http://sayehjustice.com/article/62/%D9%85%D8%AA%D9%86%20%DA%A9%D8%A7%D9%85%D9%84%20%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86%20%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D8%B3%DB%8C%20%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C%20%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C%20%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9% متن کامل قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران (اصلاحات 1368)]</ref>

ریاست قوه‌ی مجریه در جمهوری اسلامی ایران بر عهده‌ی رئیس جمهور است. این قوه مسئولیت اجرای قانون اساسی و قواعد عادی در اداره کشور را بر عهده دارد از جمله وظایف محوله به این قوه  تنظیم روابط با کشورهای خارجی برنامه برای اداره کشور، تنظیم بودجه، تامین حقوق مردم و ایجاد امنیت همه‌جانبه برای مردم می‌باشد.<ref>[http://www.kaleme.com/1390/12/03/klm-91996/ برتری «نه»، استقلال قوا-سایت کلمه- به نقل از شرق]</ref>

بر اساس اصل ۵۸ قانون اساسی قوه مقننه شامل مجلس نمایندگان است که به کار قانون‌گذاری می‌پردازد. با این‌همه در جمهوری اسلامی هر آنچه به تصویب مجلس درآید باید پیش از عملی شدن به تأیید شورای نگهبان برسد؛ هم‌چنین در برخی موارد به تأیید مجمع تشخیص مصلحت نیاز دارد.<ref>[http://www.hawzah.net/fa/Article/View/82464/%D9%82%D9%88%D9%87-%D9%85%D9%82%D9%86%D9%86%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86-%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D8%A7%DB%8C سایت حوزه-قوه مقننه در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران]</ref>

 

شورای نگهبان در قانون اساسی جمهوری اسلامی از ۱۲ عضو تشکیل شده است که شش نفر مستقیما توسط رهبر منصوب شده و شش نفر دیگر توسط قوه‌ی قضائیه ای معرفی می‌شوند که ریاست آن توسط رهبر تعیین شده است.<ref>[http://www.yjc.ir/fa/news/6053537/%D8%A7%D8%B9%D8%B6%D8%A7%DB%8C-%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D9%86%DA%AF%D9%87%D8%A8%D8%A7%D9%86-%DA%86%DA%AF%D9%88%D9%86%D9%87-%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%AE%D8%A7%D8%A8-%D9%85%DB%8C%E2%80%8C%D8%B4%D9%88%D9%86%D8%AF اعضای شورای نگهبان چگونه انتخاب می‌شوند؟]</ref> <ref>اصل ۱۵۷ قانون اساسی</ref>

بناها و اموالی دولتی که از نفایس ملی باشد قابل انتقال به غیر نیست مگر با تصویب مجلس شورای اسلامی آن هم در صورتی که از نفایس منحصر به فرد نباشد.

فقه‏ای شورای نگهبان.