|
|
| (۳۱۵ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد) |
| خط ۱: |
خط ۱: |
|
| |
|
| محمد جعفر پوینده (۱۳۳۳-۱۳۷۷)، نویسنده، مترجم و جامعه‌شناس برجسته ایرانی، یکی از قربانیان قتل‌های زنجیره‌ای روشنفکران در ایران بود. گزارش‌های بین‌المللی از جمله گزارش نماینده ویژه سازمان ملل متحد، نام او را در فهرست قربانیان این حوادث ذکر کرده‌اند. این قتل‌ها که در تابستان و پاییز ۱۳۷۷ رخ دادند، به گروهی از عوامل خودسر وابسته به وزارت اطلاعات نسبت داده شد و موجی از نارضایتی عمومی را برانگیخت.
| |
|
| |
| زندگی و تحصیلات
| |
| محمد جعفر پوینده در سال ۱۳۳۳ در اشکذر، واقع در استان یزد، در خانواده‌ای کم‌بضاعت متولد شد. در شش سالگی وارد دبستان شد و از ده‌سالگی، هم‌زمان با تحصیل، به کار مشغول شد. در سال ۱۳۴۹ دیپلم گرفت و همان سال با کسب رتبه ممتاز در کنکور، در رشته حقوق قضایی دانشگاه تهران پذیرفته شد. او در دوران دانشجویی از فعالان جنبش‌های دانشجویی مخالف حکومت پهلوی بود. در سال ۱۳۵۳ برای ادامه تحصیل به دانشگاه سوربن فرانسه رفت و در سال ۱۳۵۶ مدرک کارشناسی ارشد خود را در رشته جامعه‌شناسی دریافت کرد. در دوران تحصیل در فرانسه، همگام با دیگر دانشجویان ایرانی خارج از کشور، به فعالیت‌های سیاسی علیه رژیم شاه ادامه داد و در سال ۱۳۵۷ هم‌زمان با وقوع انقلاب، به ایران بازگشت.
| |
|
| |
| فعالیت‌های علمی و فرهنگی
| |
| پوینده از ۲۵ سالگی به ترجمه آثار مهم از زبان فرانسه به فارسی روی آورد و بیش از ۲۰ کتاب در حوزه‌های گوناگون منتشر کرد. او به سبب سختکوشی و پشتکار مثال‌زدنی‌اش، روزانه بیش از ۲۰ ساعت به مطالعه و ترجمه می‌پرداخت. فعالیت‌های پژوهشی و ترجمه‌های او در شرایط دشواری انجام می‌گرفت که با محدودیت‌های اقتصادی و فشارهای سیاسی همراه بود.
| |
| پوینده در ترجمه آثار، چندین حوزه را به طور موازی دنبال می‌کرد:
| |
| • مسائل زنان: مبارزه با ایده‌های تبعیض‌آمیز جنسیتی و تلاش برای ترویج برابری حقوقی و اجتماعی.
| |
| • حقوق بشر: تبیین مبانی حقوق بشر و مقابله با نقض این اصول در جامعه.
| |
| • نقد مارکسیسم: ارائه خوانشی جدید از این مکتب فکری.
| |
| یکی از ترجمه‌های ارزشمند او، "اعلامیه جهانی حقوق بشر" بود که در روز قتل او منتشر شد. پوینده این اثر را به همه زنان و مردان آزادی‌خواهی تقدیم کرد که در راه ارتقای حقوق بشر تلاش می‌کنند.
| |
|
| |
| فعالیت در کانون نویسندگان ایران
| |
| محمد جعفر پوینده نقش کلیدی در احیای کانون نویسندگان ایران ایفا کرد و از بنیان‌گذاران دوره سوم فعالیت این نهاد فرهنگی محسوب می‌شود. او معتقد بود که "هرگونه محدودیتی که قانون برای آزادی بیان تعیین کند، به ابزاری برای سرکوب اندیشه‌های مخالف تبدیل می‌شود". او تأکید داشت که "آزادی قلم باید از دسترس حکومت‌ها خارج باشد و سانسور به هیچ عنوان قابل توجیه نیست."
| |
| پوینده در تدوین و انتشار بیانیه اعتراض ۱۳۴ نویسنده ایرانی علیه سانسور و محدودیت‌های آزادی بیان نقش مؤثری داشت. این بیانیه که در ۲۳ مهر ۱۳۷۳ منتشر شد، حق نویسندگان را برای انتشار آزادانه آثارشان بدون مداخله دولت و نهادهای قدرت، مطالبه می‌کرد.
| |
|
| |
| بازداشت و قتل
| |
| در مهرماه ۱۳۷۷، چند هفته پیش از قتل، پوینده به همراه پنج نویسنده دیگر، از جمله محمد مختاری، که او نیز در قتل‌های زنجیره‌ای به قتل رسید، به دادسرای انقلاب احضار شد. در ۱۸ آذر ۱۳۷۷، هنگام خروج از منزل برای شرکت در جلسه‌ای در میان ناشران، توسط عوامل وزارت اطلاعات ربوده شد. گزارش‌ها حاکی از آن است که وی پس از ضرب و شتم شدید، به قتل رسید و جسد او روز ۱۹ آذر در حوالی روستای بادامک شهریار کشف شد.
| |
|
| |
| تحقیقات و محاکمه عوامل قتل‌های زنجیره‌ای
| |
| قتل محمد جعفر پوینده، در کنار قتل‌های داریوش و پروانه فروهر و محمد مختاری، پرونده‌ای را رقم زد که بعدها با عنوان "قتل‌های زنجیره‌ای" شناخته شد. این حوادث موجی از اعتراضات داخلی و بین‌المللی را برانگیخت و موجب شد که رئیس‌جمهور وقت، سید محمد خاتمی، کمیته‌ای ویژه برای بررسی این جنایات تشکیل دهد.
| |
| در ۱۵ دی ۱۳۷۷، وزارت اطلاعات اعلام کرد که برخی از عوامل این نهاد در این قتل‌ها نقش داشته‌اند. بعدها، دادستان نظامی تهران اعلام کرد که "سعید امامی"، از مقامات ارشد وزارت اطلاعات و مغز متفکر این قتل‌ها، در زندان خودکشی کرده است. در نهایت، دادگاه نظامی تهران در ۸ بهمن ۱۳۷۹، سه نفر را به قصاص و ۱۲ نفر را به حبس محکوم کرد، اما خانواده قربانیان این احکام را نپذیرفتند و بر عدم شفافیت روند دادرسی تأکید کردند. حکم قصاص اجرا نشد و در سال ۱۳۸۲، احکام متهمان کاهش یافت.
| |
|
| |
| اعتراضات خانواده‌ها و واکنش‌های اجتماعی
| |
| خانواده‌های قربانیان، از جمله خانواده محمد جعفر پوینده، پیگیری‌های گسترده‌ای برای احقاق عدالت انجام دادند. آنها بارها نسبت به تناقضات موجود در روند رسیدگی قضایی، عدم ارائه اطلاعات به خانواده‌ها، و عدم شفافیت در تحقیقات اعتراض کردند. خانواده پوینده از اظهارات علنی درباره پرونده خودداری کردند، اما همراه با دیگر خانواده‌های قربانیان، تلاش کردند تا از طریق نهادهای بین‌المللی، حقیقت را روشن کنند.
| |
| از نخستین سالگرد قتل‌های زنجیره‌ای، مقامات امنیتی از برگزاری مراسم یادبود عمومی برای پوینده و سایر قربانیان جلوگیری کردند. حتی در مراسمی که در گورستان برگزار می‌شد، با ایجاد محدودیت‌هایی چون پخش صدای بلند اذان و قرآن، تلاش می‌کردند مانع از تجمع مردم شوند.
| |
|
| |
| محمد جعفر پوینده از جمله روشنفکران متعهدی بود که برای ارتقای آزادی بیان، حقوق بشر و آگاهی اجتماعی تلاش‌های فراوانی کرد. ترجمه‌ها و نوشته‌های او نقش مهمی در گسترش اندیشه‌های مترقی در ایران داشت. قتل او، همراه با دیگر قربانیان قتل‌های زنجیره‌ای، همچنان به عنوان یکی از نقاط تاریک تاریخ معاصر ایران باقی مانده است. خانواده‌ها و فعالان حقوق بشر همچنان خواستار شفافیت و اجرای عدالت در مورد این پرونده هستند.
| |