|
|
| (۴۴ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد) |
| خط ۱: |
خط ۱: |
|
| |
|
|
| |
| '''فداییان (در انقلاب مشروطه)'''، به گروه‌هایی از مبارزان مسلح اطلاق می‌شد که در جریان [[انقلاب مشروطه]] (۱۲۸۵–۱۲۸۸ش) داوطلبانه جان خود را در راه دفاع از قانون و آزادی می‌گذاشتند. این واژه هم‌معنایی نزدیک با «مجاهدان» داشت، اما بار عاطفی و فداکارانهٔ بیشتری در آن نهفته بود. [[احمد کسروی]] در ''تاریخ هیجده‌سالهٔ آذربایجان'' (۱۳۲۳ش) از فداییان تبریز یاد می‌کند که با ازخودگذشتگی در برابر سپاه [[محمد علی شاه|محمدعلی‌شاه]] ایستادند. پژوهشگرانی چون آبراهامیان، ناطق و آدمیت نیز فداییان را نماد مردمی‌شدن مبارزهٔ سیاسی در ایران دانسته‌اند.
| |
|
| |
| == خاستگاه اصطلاح ==
| |
| واژهٔ «فدایی» در فرهنگ اسلامی و ایرانی به کسی اطلاق می‌شد که جان خود را در راه هدفی مقدس فدا کند. در مشروطه، این اصطلاح به داوطلبانی تعلق گرفت که بی‌هیچ مزد و چشم‌داشت برای پاسداری از مجلس و مشروطه اسلحه به دست گرفتند (کسروی، ''تاریخ مشروطه ایران''، ۱۳۲۵).
| |
|
| |
| == نقش فداییان در مشروطه ==
| |
|
| |
| * '''تبریز:''' مهم‌ترین مرکز فداییان بود. به گفتهٔ کسروی، آنان شب و روز در سنگرها بودند و در برابر محاصرهٔ طولانی تبریز ایستادگی کردند.
| |
| * '''تهران:''' در جریان فتح تهران (۱۲۸۸ش)، دسته‌هایی از فداییان گیلان و بختیاری در کنار مجاهدان نقش اساسی ایفا کردند.
| |
| * '''حفاظت از رهبران:''' فداییان گاه برای دفاع از علما و آزادی‌خواهان برجسته به کار گرفته می‌شدند.
| |
|
| |
| == تفاوت با مجاهدان ==
| |
| اگرچه در منابع، «مجاهد» و «فدایی» گاه به جای هم به‌کار رفته‌اند، اما تفاوت‌هایی وجود داشت:
| |
|
| |
| * «مجاهد» بیشتر اصطلاحی سازمانی و مذهبی بود.
| |
| * «فدایی» بار فداکارانهٔ بیشتری داشت و به کسانی گفته می‌شد که جان‌نثارانه برای آزادی می‌جنگیدند.
| |
|
| |
| == تصویر فداییان در منابع ==
| |
| کسروی آنان را «جوانانی پاکباز» معرفی می‌کند که با کمترین امکانات در برابر سپاه و قزاقان ایستادند (''تاریخ هیجده‌ساله آذربایجان''، ۱۳۲۳). آبراهامیان نیز فداییان را نمونه‌ای از بسیج توده‌ای و نظامی در عصر جدید ایران می‌داند (''ایران بین دو انقلاب''، ۱۳۷۷). هما ناطق یادآور می‌شود که فداییان در حافظهٔ جمعی مردم به نماد جان‌فشانی برای آزادی بدل شدند (''ایرانیان و اندیشه تجدد''، ۱۳۷۷).
| |
|
| |
| == اهمیت تاریخی ==
| |
| فداییان نشان دادند که مشروطه تنها پروژهٔ نخبگان نبود، بلکه ریشه‌های اجتماعی داشت و توده‌ها آماده بودند جان خود را در راه آن فدا کنند. این گروه‌ها هرچند پس از تثبیت مشروطه از هم پاشیدند، اما نقششان در پیروزی مشروطه ماندگار شد.
| |
|
| |
| == جمع‌بندی ==
| |
| «فداییان» از مهم‌ترین نیروهای مردمی انقلاب مشروطه بودند که با فداکاری خود مفهوم تازه‌ای از مشارکت سیاسی و ایثار اجتماعی را در ایران پدید آوردند. آنان نماد پیوند میان اندیشهٔ آزادی و عمل جان‌فشانانه در تاریخ معاصر ایران‌اند.
| |
|
| |
| == منابع ==
| |
|
| |
| * کسروی، احمد. ''تاریخ هیجده‌سالهٔ آذربایجان''. تهران: امیرکبیر، ۱۳۲۳ش.
| |
| * کسروی، احمد. ''تاریخ مشروطهٔ ایران''. تهران: امیرکبیر، ۱۳۲۵ش.
| |
| * آدمیت، فریدون. ''فکر آزادی و مقدمه نهضت مشروطیت''. تهران: پیام، ۱۳۵۶.
| |
| * ناطق، هما. ''ایرانیان و اندیشهٔ تجدد''. تهران: طرح نو، ۱۳۷۷.
| |
| * آبراهامیان، یرواند. ''ایران بین دو انقلاب''. ترجمهٔ احمد گل‌محمدی و محمدابراهیم فتاحی. تهران: نشر نی، ۱۳۷۷.
| |
| * آجودانی، ماشاءالله. ''مشروطه ایرانی''. تهران: اختران، ۱۳۷۷.
| |