|
|
| (۴۲ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد) |
| خط ۱: |
خط ۱: |
|
| |
|
| '''مستبدین'''، اصطلاحی بود که در جریان [[انقلاب مشروطه]] (۱۲۸۵ش) به مخالفان مجلس شورای ملی و طرفداران بازگشت سلطنت مطلقه اطلاق می‌شد. این گروه شامل شاه، درباریان، بخشی از روحانیان و طرفداران سنت‌های استبدادی بود. [[احمد کسروی]] در ''تاریخ مشروطه ایران'' (۱۳۲۵ش) بارها واژهٔ «مستبد» را در برابر «آزادی‌خواه» به‌کار برده است. پژوهشگرانی چون آدمیت، ناطق و آبراهامیان مستبدین را نیروی اصلی مقابله با مدرنیزاسیون سیاسی در ایران دانسته‌اند.
| |
|
| |
| == خاستگاه اصطلاح ==
| |
| واژهٔ «مستبد» از ریشهٔ عربی «استبداد» گرفته شده و به فرد یا گروهی اطلاق می‌شد که حکومت خودسرانه و بدون مشورت را می‌پسندیدند. در مشروطه، این اصطلاح بر همهٔ کسانی به‌کار رفت که مخالف مجلس، قانون اساسی و آزادی‌های نوین بودند (کسروی، ''تاریخ مشروطه ایران''، ۱۳۲۵).
| |
|
| |
| == ترکیب نیروها ==
| |
|
| |
| * '''شاه و دربار''': مظفرالدین‌شاه به‌رغم صدور فرمان مشروطه، در عمل چندان پایبند نبود. محمدعلی‌شاه آشکارا به صف مستبدین پیوست.
| |
| * '''شاهزادگان و درباریان''': بسیاری از اشراف منافع خود را در خطر می‌دیدند.
| |
| * '''روحانیان مخالف''': چهره‌هایی چون شیخ فضل‌الله نوری «مشروطه مشروعه» را در برابر مشروطهٔ پارلمانی مطرح کردند.
| |
| * '''نیروهای نظامی وابسته''': بریگاد قزاق به رهبری افسران روسی در خدمت مستبدین بود.
| |
|
| |
| == نقش در استبداد صغیر ==
| |
| مستبدین نیروی اصلی محمدعلی‌شاه در استبداد صغیر بودند. آنان مجلس را به توپ بستند، آزادی‌خواهان را دستگیر یا تبعید کردند و کوشیدند نظم مطلقهٔ گذشته را بازگردانند. اما مقاومت ملت، به‌ویژه در تبریز، مانع موفقیتشان شد (کسروی، ''تاریخ هیجده‌ساله آذربایجان''، ۱۳۲۳).
| |
|
| |
| == تحلیل پژوهشگران ==
| |
|
| |
| * '''کسروی''': مستبدین را «دشمنان آزادی و قانون» می‌نامد (۱۳۲۵).
| |
| * '''آدمیت''': آنان را بقایای نظام کهن و «اشرافیت فاسد» معرفی می‌کند (''فکر آزادی و مقدمه نهضت مشروطیت''، ۱۳۵۶).
| |
| * '''هما ناطق''': تقابل آزادی‌خواهان و مستبدین را دو قطب اصلی مشروطه می‌داند (''ایرانیان و اندیشه تجدد''، ۱۳۷۷).
| |
| * '''آبراهامیان''': مستبدین را نمایندگان طبقات سنتی و نیروهای وابسته به سلطنت مطلقه می‌خواند (''ایران بین دو انقلاب''، ۱۳۷۷).
| |
|
| |
| == نتیجه‌گیری ==
| |
| «مستبدین» در تاریخ مشروطه نامی است برای مخالفان قانون و آزادی. هرچند آنان در مقاطعی توانستند بر جنبش آزادی‌خواهی فشار وارد کنند، اما در نهایت در برابر ارادهٔ ملت شکست خوردند.
| |
|
| |
| == منابع ==
| |
|
| |
| * کسروی، احمد. ''تاریخ هیجده‌سالهٔ آذربایجان''. تهران: امیرکبیر، ۱۳۲۳ش.
| |
| * کسروی، احمد. ''تاریخ مشروطهٔ ایران''. تهران: امیرکبیر، ۱۳۲۵ش.
| |
| * آدمیت، فریدون. ''فکر آزادی و مقدمه نهضت مشروطیت''. تهران: پیام، ۱۳۵۶.
| |
| * ناطق، هما. ''ایرانیان و اندیشهٔ تجدد''. تهران: طرح نو، ۱۳۷۷.
| |
| * آبراهامیان، یرواند. ''ایران بین دو انقلاب''. ترجمهٔ احمد گل‌محمدی و محمدابراهیم فتاحی. تهران: نشر نی، ۱۳۷۷.
| |