۹٬۲۷۶
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۹ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
[[پرونده:آلودگی هوا.jpg|جایگزین=آلودگی-هوای-در-ایران|بندانگشتی|آلودگی هوا در ایران]] | {| class="infobox" style="width:260px; float:left; clear:left; margin:0 1.5em 1em 0; font-size:90%;" | ||
'''آلودگی هوا در | |- | ||
! colspan="2" style="font-size:110%; background:#003366; color:white; padding:8px; text-align:center;" | آلودگی هوا در ایران | |||
|- | |||
| colspan="2" | [[پرونده:آلودگی هوا.jpg|جایگزین=آلودگی-هوای-در-ایران|بندانگشتی|آلودگی هوا در ایران]] | |||
|- | |||
! نوع | |||
| بحران مزمن زیستمحیطی و بهداشتی | |||
|- | |||
! بدترین دوره | |||
| پاییز ۱۴۰۴ | |||
|- | |||
! مکان اصلی | |||
| تهران، اصفهان، اراک، اهواز، کرج، مشهد، تبریز، شیراز | |||
|- | |||
! علتهای اصلی | |||
| مازوتسوزی پرگوگرد، سوخت پتروشیمیایی، ناوگان فرسوده، سوءمدیریت | |||
|- | |||
! مرگ زودرس سالانه | |||
| بیش از ۵۸٬۰۰۰ نفر کشوری | |||
|- | |||
! مرگ روزانه تهران (پاییز ۱۴۰۴) | |||
| ۲۲۰ نفر (هر ۱۷ دقیقه یک قربانی) | |||
|- | |||
! خسارت اقتصادی سالانه | |||
| ۲۳ میلیارد دلار (۵٫۳٪ GDP) | |||
|- | |||
! وضعیت فعلی | |||
| بحرانی و ادامهدار | |||
|- | |||
! قانون مرتبط | |||
| قانون هوای پاک ۱۳۹۶ (عمدتاً اجرا نشده) | |||
|} | |||
'''آلودگی هوا در ایران'''، یکی از مرگبارترین بحرانهای زیستمحیطی و بهداشتی جهان است که سالانه جان بیش از ۵۰ هزار نفر را میگیرد و میلیونها نفر را با بیماریهای تنفسی، قلبی، سرطان و کاهش بهرهوری نیروی کار مواجه میکند. این پدیده ناشی از ذرات معلق (PM2.5 و PM10)، گازهای سمی، سوختهای فسیلی غیراستاندارد، ناوگان حملونقل فرسوده، مازوتسوزی در نیروگاهها، صنایع سنگین، رشد بیرویه شهرنشینی، خشک شدن تالابها و تغییرات اقلیمی است. | |||
در پاییز ۱۴۰۴ این بحران به سطح فاجعه رسید: تهران برای ۱۸ روز متوالی در وضعیت قرمز (AQI میانگین ۱۶۴) قرار گرفت و تنها ۶ روز هوای پاک در کل سال داشت؛ ۱۴ شهر خوزستان (از جمله کارون با AQI ۲۱۶)، اصفهان (۱۸۶)، اراک (۱۵۴)، کرج (۱۵۳)، سمنان (۱۵۲) و چندین کلانشهر دیگر در وضعیت ناسالم تا خطرناک بودند. مازوت پرگوگرد (۳۰٬۰۰۰ ppm گوگرد، ۷ برابر استاندارد جهانی)، بنزین پتروشیمیایی سرطانزا، موتورسیکلتهای کاربراتوری (۲۰ درصد آلودگی تهران) و وارونگی دما عوامل اصلی بودند. | |||
قانون هوای پاک ۱۳۹۶ با ۲۲ بند ضعیف عملاً اجرا نشده است. پیامدها: مرگومیر روزانه تهران ۲۰ درصد افزایش یافت (از ۱۸۰ به ۲۲۰ نفر)، بیش از ۵۸٬۰۰۰ مرگ زودرس کشوری در ۱۴۰۳ (بیشتر در ۱۴۰۴)، ذخایر خون بحرانی، تعطیلی گسترده مدارس و ادارات، خسارت اقتصادی سالانه به ۲۳ میلیارد دلار (۵.۳٪ تولید ناخالص داخلی) میرسد؛ شامل هزینههای درمان، کاهش بهرهوری نیروی کار، تعطیلی مدارس و ادارات در چندین استان و خسارتهای روانی و اجتماعی. این بحران، بیش از هر چیز، نماد شکست حکمرانی جمهوری اسلامی است که حتی در برابر مرگ هر ۱۷ دقیقه یک شهروند، به جای اقدام واقعی به «توسل به دعا» بسنده میکند. | |||
== وضع آلودگی هوا در ایران == | == وضع آلودگی هوا در ایران == | ||
| خط ۱۰۱: | خط ۱۳۷: | ||
== تشدید آلودگی هوا در پائیز ۱۴۰۴ == | == تشدید آلودگی هوا در پائیز ۱۴۰۴ == | ||
=== وضعیت آلودگی در شهرها === | |||
در پاییز ۱۴۰۴، آلودگی هوا در شهرهای مختلف ایران به سطوح بحرانی رسید و چندین کلانشهر را تحت تأثیر قرار داد. در تهران، شاخص کیفیت هوا (AQI) به طور میانگین به ۱۶۴ رسید و برای ۱۸ روز متوالی در وضعیت قرمز (ناسالم برای همه) قرار گرفت. برخی مناطق مانند ورامین به AQI ۱۹۶ (بسیار ناسالم) و بهارستان به ۱۷۹ رسیدند. از ابتدای سال تا ۴ آذر، تهران تنها ۶ روز هوای پاک داشت، ۱۲۳ روز قابل قبول، ۱۰۶ روز ناسالم برای گروههای حساس، ۱۸ روز ناسالم برای عموم، ۲ روز بسیار ناسالم و ۲ روز خطرناک بود.<ref>[https://www.radiozamaneh.com/870989/ بار دیگر هشدار سراسری آلودگی هوا در ایران؛ تصمیمهای متناقض و آمارهای نگرانکننده - رادیو زمانه] 2</ref> | |||
در خوزستان، ۱۴ شهر در وضعیت ناسالم قرار گرفتند، از جمله کارون با AQI ۲۱۶ (بسیار ناسالم)، اهواز ۱۹۶، دشت آزادگان ۱۶۴ و شادگان ۱۶۲. هشت شهر بزرگ دیگر مانند اصفهان (AQI ۱۸۶)، اراک (۱۵۴)، کرج (۱۵۳)، سمنان (۱۵۲)، بوشهر (۱۵۱)، بندرعباس (۱۴۵)، قم (۱۴۴) و قزوین (۱۳۵) نیز ناسالم گزارش شدند. تبریز با AQI ۱۲۸ و مشهد ۱۱۹ در وضعیت نارنجی بودند.<ref>[https://www.iranintl.com/202512025878 ادامه بحران آلودگی هوا در شهرهای مختلف و قرار گرفتن ۱۴ شهر خوزستان در وضعیت ناسالم - ایران اینترنشنال] 1</ref> | |||
=== علل اصلی آلودگی === | |||
علل اصلی این بحران شامل مصرف بنزین پتروشیمیایی، سوخت مازوت پرگوگرد در نیروگاهها (با گوگرد ۳۰,۰۰۰ ppm، هفت برابر استاندارد جهانی) و وارونگی دما بودند. منابع متحرک مانند خودروها و موتورسیکلتها ۶۰ تا ۸۲.۷ درصد آلایندههای گازی و ذرات معلق را تولید میکردند، با سهم موتورسیکلتهای کاربراتوری در تهران حدود ۲۰ درصد. کاهش بارندگی پاییزی و فعالیتهای صنعتی نیز نقش داشتند.<ref>[https://www.dw.com/fa-ir/%D8%A2%D9%84%D9%88%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%D9%87%D9%88%D8%A7-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%B2-%D9%87%D8%B4%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C-%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D8%AA%D8%A7-%D8%AA%D9%88%D8%B3%D9%84-%D8%A8%D9%87-%D8%AF%D8%B9%D8%A7/a-74945802 آلودگی هوا در ایران؛ از هشدارهای کارشناسی تا "توسل به دعا" - دویچهوله]</ref> | |||
در تهران، آلودگی از خودروها، موتورسیکلتها، کاهش بارش و مازوتسوزی ناشی میشد. صنایع خانگی، تجاری و اداری ۵.۳ درصد آلایندههای گازی و نیروگاهها ۵.۷ درصد تولید میکردند. سوختهای مایع با افزودنیهای آروماتیک بالا و مواد ممنوعه، سطوح بنزن و مواد سرطانزا را افزایش داد.<ref name=":4">[https://www.iranintl.com/202512036629 ذخایر خون برخی استانها بهدلیل آلودگی هوا به وضعیت بحرانی رسیده است - ایران اینترنشنال]</ref> | |||
=== بیکفایتی و ناکارآمدی حکومت === | |||
بیکفایتی حکومت در اجرای قانون هوای پاک ۱۳۹۶ برجسته بود، با ۲۲ مورد اجرای ضعیف، ۱۷ مورد متوسط و تنها ۱۷ مورد قابل قبول. عدم تخصیص بودجه برای نوسازی زیرساختها، ادامه مازوتسوزی علیرغم ممنوعیت از ۱۴۰۰ و تصمیمات متناقض مانند تأخیر در تعطیلیها، بحران را تشدید کرد. تحریمها دسترسی به فناوری را محدود کرد، اما سیاستهای کوتاهمدت انرژی و عدم پاسخگویی نهادها نقش اصلی داشتند.<ref name=":5">[https://www.radiozamaneh.com/870887 آلودگی هوا: شکست حکمرانی، فروپاشی سرمایه انسانی - رادیو زمانه] 1</ref> | |||
مدیریت جزیرهای، تعدد نهادهای مسئول بدون پاسخگویی و عدم اجرای اصل ۵۰ قانون اساسی برای حفاظت از محیط زیست، از مشکلات کلیدی بودند. پیشنهاد شکایت از مسئولان برای مرگهای ناگهانی مطرح شد، اما هیچ اقدام ساختاری انجام نشد.<ref>[https://www.rouydad24.ir/fa/news/437235/%D9%87%D8%B1-%DB%B1%DB%B7-%D8%AF%D9%82%DB%8C%D9%82%D9%87-%DB%8C%DA%A9-%D9%82%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%A8%D8%AD%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%AE%D8%A7%D9%85%D9%88%D8%B4-%D8%A2%D9%84%D9%88%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%D9%87%D9%88%D8%A7-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86 هر ۱۷ دقیقه یک قربانی؛ بحران خاموش آلودگی هوا در ایران - رویداد۲۴]</ref> | |||
=== اثرات بهداشتی و مرگومیر === | |||
آلودگی منجر به افزایش ۲۰ درصدی مرگومیر در تهران شد، از میانگین روزانه ۱۸۰ به ۲۲٠ نفر. در سال ۱۴۰۳، بیش از ۵۸,۰۰۰ مرگ زودرس کشوری (۸,۰۰۰ در تهران) ثبت شد، که در ۱۴۰۴ افزایش یافت و معادل یک مرگ هر ۱۷ دقیقه بود. اثرات شامل ۱۵ درصد افزایش موارد تنفسی، ۳ درصد مشکلات قلبی، کاهش IQ کودکان، خستگی مزمن و کاهش بهرهوری نیروی کار (۰.۵ تا ۴ درصد به ازای هر میکروگرم در مترمکعب PM2.5) بودند.<ref>[https://parsi.euronews.com/2025/12/01/severe-air-pollution-continues-in-iran-tehran-remains-in-unhealthy-for-everyone-conditi ادامه آلودگی شدید هوا در ایران؛ تهران برای دهمین روز متوالی در شرایط «ناسالم برای همه» قرار دارد - یورو نیوز]</ref> | |||
ذخایر خون در برخی استانها به سطح بحرانی رسید، مانند تهران با ۳.۵ روز ذخیره. اثرات کوتاهمدت شامل خستگی از مونوکسید کربن، سوزش چشم و گلو و درد قفسه سینه بودند. همزمانی با آنفولانزا موارد تنفسی را افزایش داد.<ref name=":4" /> | |||
=== تعطیلیها و خسارتهای اقتصادی === | |||
تعطیلیها شامل مدارس، دانشگاهها و ادارات در البرز، سمنان، خوزستان و هرمزگان بودند. در تهران، مهدکودکها تعطیل شد، فعالیت اداری کاهش یافت و دو سوم ظرفیت اجرایی غیرفعال بود. ممنوعیت تردد کامیونها (به جز حامل کالاهای فاسدشدنی) اعمال شد.<ref>[https://www.rferl.org/a/iran-tehran-pollution-alarming-water-crisis/33608669.html آلودگی تهران به سطح «هشداردهنده» رسیده است و آخرین بحران زیستمحیطی ایران را در بر خواهد گرفت - رادیو فردا]</ref> | |||
خسارت اقتصادی سالانه ۲۳ میلیارد دلار (۵.۳ درصد GDP) تخمین زده شد، با ۱۷ میلیارد دلار در سال ۱۴۰۳ از مرگها، ناتوانی و تعطیلیها. هزینههای سلامت در تهران ۲.۶ تا ۳.۷ میلیارد دلار بود، شامل اثرات ترافیکی و روانی.<ref name=":5" /> | |||
== منابع == | == منابع == | ||