|
|
| (۲۴۷ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) |
| خط ۱: |
خط ۱: |
| '''۱۷شهریور۱۳۵۷''' نام واقعه‌ای است که از آن با نام «جمعه سیاه»، «جمعه خونین»، «کشتار ۱۷ شهریور» و «واقعه‌ی میدان ژاله» نیز نام برده‌اند. این واقعه نقطه عطفی در سلسله رویدادهای [[انقلاب ضد سلطنتی]] بود که به سرنگونی [[سلطنت پهلوی]] انجامید.<ref name=":0">[http://www.bbc.com/persian/iran-features-45458721 ۱۷ شهریور ۵۷؛ 'ژاله خون شد، خون جنون شد'] سایت بی بی سی فارسی</ref> | | '''حسن نصرالله'''{{جعبه زندگینامه |
| | | | اندازه جعبه = |
| در پی تظاهرات عید فطر در ۱۳شهریور و بعد از آن در ۱۶ شهریور ۱۳۵۷، مردم به طور خود جوش قرار تظاهراتی را در میدان ژاله برای روز بعد، یعنی جمعه ۱۷شهریور گذاشتند. این موضوع باعث نگرانی سران حکومت و شخص شاه شد. در شامگاه ۱۶شهریور شورای امنیت ملی به ریاست نخست وزیر، شریف امامی تشکیل جلسه داد و تصمیم به اعلام حکومت نظامی در تهران و یازده شهر دیگر گرفت. در پی آن هیئت دولت نیز تشکیل جلسه داد و طرح اعلام حکومت نظامی را به تصویب رساند. شاه تیمسار غلامعلی اویسی را به فرمانداری نظامی تهران منصوب کرد.
| | | عنوان =علیرضا زاکانی |
| | | | نام = |
| در سحرگاه ۱۷ شهریور در ساعت ۶ صبح فرماندار نظامی تهران طی اولین اطلاعیه خود حکومت نظامی را از رادیو اعلام کرد. تعداد بسیاری از مردم در میدان ژاله ( شهدای کنونی) تجمع کردند. حدود ساعت ۹:۱۵ دقیقه صبح شلیک به سوی جمعیت آعاز شده و بسیاری از تظاهرکنندگان کشته و مجروح شدند. درگیریها بین نیروهای امنیتی و مردم در تمام روز ۱۷شهریور ادامه داشت.<ref name=":0" />
| | | تصویر =علیرضا زاکانی 1.jpg |
| | | | اندازه تصویر = |
| کشتار ۱۷شهریور تأثیر به سزایی در روند انقلاب ضد سلطنتی داشت و دریایی از خون بین مردم و شاه به وجود آورد. در پی این کشتار فقط یک راه‌حل پیش روی مردم باقی ماند و آنهم انقلابی بنیادین و سرنگونی حکومت پهلوی بود.<ref>ایران بین دو انقلاب ـ یرواند آبراهامیان۶۳۶ ـ ۶۳۷</ref>
| | | عنوان تصویر =علیرضا زاکانی |
| | | | زادروز = ۱۲ اسفند ۱۳۴۴ |
| == پیش زمینه واقعه ۱۷ شهریور == | | | زادگاه =تهران |
| جرقه‌های اولیه‌ی اعتراضاتی که به انقلاب ضد سلطنتی و سرنگونی نظام پهلوی در ۲۲بهمن ۱۳۵۷ انجامید، در آبان و بعد از آن در دی ۱۳۵۶ زده شد. در پی تظاهراتی که در قم در اعتراض به مقاله‌ای به قلم احمد رشیدی مطلق در روزنامه اطلاعات، برگزار شد، نیروهای انتظامی شاه معترضان را به گلوله بستند. بدین ترتیب ناآرامی‌های سه مرحله‌ای چهلم‌ها آغاز گشت که اولین آن به مناسبت چهلم شهدای قم در شهرهای مختلف برگزار شد. آخرین تظاهرات خشونت آمیز در ۱۹ اردیبهشت ۵۷ برگرار شد. شاه سعی کرد با برخی نمایشهای اصلاحی اوضاع را آرام کند. از جمله این اقدامات وضع قوانینی برای خانواده سلطنتی که در آن به پنجاه تن از وابستگان خود دستور داد تا به فعالیتهای اقتصادی خود پایان دهند. همجنین شاه به زیارت مرقد امام رضا (ع) رفت که با تبلیغات بسیاری نیز همراه بود. شاه ارتشبد نصیری رئیس ساواک را برکنار کرد. جمشید آموزگار نخست وزیر وقت نیز برای مهار اوضاع دست به اصلاحاتی در امور اقتصادی زد.<ref>ایران بین دو انقلاب ـ یرواند آبراهامیان ۶۲۸ ـ ۶۲۹</ref>
| | | تاریخ مرگ = |
| | | | مکان مرگ = |
| در دو ماه نخست تابستان ۱۳۵۷ ناآرامی عمده‌ای رخ نداد. در ۲۸مرداد۱۳۵۷ واقعه آتش‌سوزی در سینما رکس آبادان رخ داد. در پنج شهریور شاه آموزگار را برکنار و شریف امامی را به نخست وزیری برگزید.
| | |عرض جغرافیایی محل دفن= |
| | | |طول جغرافیایی محل دفن= |
| === تظاهرات ۱۳ شهریور ===
| | <!-- عرض جغرافیایی به درجه دقیقه و ثانیه و جهت پیش‌فرض شمال--> |
| شریف امامی بعد از رسیدن به نخست وزیری اقداماتی را انجام داد و با رهبران مخالفان به توافقاتی رسید. او اجازه تظاهرات عید فطر را صادر کرد و مخالفان نیز توافق کردند که تظاهرات مسالمت آمیز و در مسیرهای تعیین شده باشد.روز ۱۳ شهریور مصادف بود با عید فطر، که بعد از برگزاری نماز تظاهرات بزرگی در تهران برگزار شد. تظاهرات در میدان آزادی (شهیاد) پایان یافت.
| | |latd=|latm=|lats=|latNS=N |
| | | <!-- طول جغرافیایی به درجه دقیقه و ثانیه و جهت پیش‌فرض غرب--> |
| === تظاهرات ۱۶ شهریور === | | |longd=|longm=|longs=|longEW=E |
| در سه روز بعد از تظاهرات عید فطر بحران شدت گرفت و جمعیت همچنان به خیابان می‌ریختند<ref>ایران بین دو انقلاب ـ یرواند آبراهامیان ـ ۶۳۵</ref> درروز ۱۵شهریور هیئت دولت طی بیانیه شدید‌اللحنی هرگونه تجمع را ممنوع اعلام کرد. این بیانیه که به معنای حکومت نظامی نبود از طرف مردم جدی گرفته نشد.<ref>[http://www.bbc.com/persian/iran-features-45458721 ۱۷ شهریور ۵۷؛ 'ژاله خون شد، خون جنون شد'] بی بی سی فارسی</ref> در روز ۱۶ شهریور ۵۰۰ هزار نفر از مردم تهران تظاهرات کردند. این بزرگترین گردهمایی برگزار شده در ایران بود. شعارها نیز شدیدتر شده بود. <ref>ایران بین دو انقلاب ـ یرواند آبراهامیان ۶۳۵</ref>در پایان این تظاهرات تعدادی از مردم به طور خودجوش قرار تظاهرات روز بعد در میدان ژاله تهران را گذاشتند. این در حالی بود که رهبران مذهبی، تاریخی را برای برگزاری تظاهرات دیگری مشخص نکرده بودند و به دنبال رادیکال شدن اعتراضات نبودند.<ref>[http://www.bbc.com/persian/iran-features-45458721 ۱۷ شهریور ۵۷؛ 'ژاله خون شد، خون جنون شد']</ref>
| | | محل زندگی =تهران ـ ایران |
| | | | ملیت =ایرانی |
| شامگاه ۱۶ شهریور شورای عالی امنیت ملی شاه به ریاست نخست وزیر تشکیل جلسه داد تا برای برقراری حکومت نظامی تصمیم‌گیری کند. در این جلسه سپهبد مقدم گفت: «قرار است فردا در مملکت آشوب به پا کنند و مملکت را به هم بزنند. من مراتب را به عرض اعلیحضرت رساندم که به نظر من ضرورت دارد که اعلام حکومت نظامی بشود.»<ref name=":1">[http://www.bbc.com/persian/iran-features-45458721 ۱۷ شهریور ۵۷؛ 'ژاله خون شد، خون جنون شد'] - سایت بی‌بی‌سی فارسی</ref>
| | | نژاد = |
| | | | تابعیت = |
| درپی آن هیئت دولت جلسه اضطراری تشکیل داد و طبق دستور شاه، اعلام حکومت نظامی تصویب شد.<ref name=":1" /> حکومت نظامی علاوه بر تهران در یازده شهر دیگر شامل قم، تبریز،مشهد، اصفهان، شیراز، آبادان، اهواز، قزوین، کازرون، جهرم و کرج نیز اعلام شد.
| | | تحصیلات =دکترای پزشکی هسته‌ای |
| | | | دانشگاه =علوم پزشکی تهران |
| شاه ارتشبد غلامعلی اویسی را که در پی قیام خرداد ۱۳۴۲ به «قصاب ایران» مشهور بود به فرمانداری نظامی تهران منصوب کرد.<ref>ایران بین دو انقلاب ـ یرواند آبراهامیان ۶۳۵ ـ ۶۳۶</ref>
| | | پیشه =شهردار تهران |
| | | | سال‌های فعالیت =از ۱۳۶۰ تا کنون |
| فرمانداران نظامی سایر شهرها نیز به ترتیب زیر انتخاب شدند: سرتیپ جهانگیر اسفندیاری (آبادان)، سرلشگر رضا ناجی (اصفهان)، سرتیپ شمس تبریزی (اهواز)، سرلشکر بیدآبادی (تبریز)، سرلشکر عبدالرضا اسفندیاری (شیراز)، سرتیپ غفاری (کازرون)، سرتیپ شاپور میرهادی (کرج)، سرتیپ نادور (جهرم)، سرتیپ نعمت الله معتمدی (قزوین)، سرلشگر کمال نظامی (قم)، سرتیپ عبدالرحیم جعفری (مشهد)<ref name=":2">[http://www.bbc.com/persian/iran-features-45458721 ۱۷ شهریور ۵۷؛ 'ژاله خون شد، خون جنون شد'] ـ سایت بی‌بی‌سی فارسی</ref>
| | | کارفرما = |
| | | | نهاد = |
| == روز ۱۷ شهریور۱۳۵۷ == | | | نماینده =تهران و قم |
| بامداد جمعه هفدهم شهریوز بیانیه هیئت دولت که در آن تظاهرات و اعتراضات مردم را به طرفهای خارجی نسبت داده، برای اعلام حکومت نظامی نهایی می‌شود. دراین بیانیه آمده است: «با آگاهی دقیق از ریشه‌های این توطئه عمیق که با پول و نقشه خارجی و تحریکات بیگانه هر روز ابعاد تازه‌ای را در بر می‌گیرد و همچنین با اطلاع از چگونگی تجاوز مسلحانه گروه‌های تروریست و مخرب... ناگزیر حکومت نظامی را برای مدت شش ماه در شهرهای تهران، کرج، قزوین، قم، مشهد، تبریز، آبادان، اصفهان، شیراز، کازرون، جهرم اعلام می‌نماید.»<ref name=":2" />
| | | شناخته‌شده برای =مردم ایران |
| | | | نقش‌های برجسته =رئیس بسیج دانشجویی استان تهران، نماینده مجلس از تهران و قم، شهردار تهران |
| == تعداد کشته‌شدگان == | | | سبک = |
| در مورد کشته شدگان واقعه‌ی ۱۷شهریور روایتهای مختلفی وجود دارد. فرماندار نظامی تهران طی اطلاعیه شماره ۴ خود تعداد کشته شدگان را ۵۸ نفر و مجروحین را ۲۰۵ نفر اعلام کرد. دو روز بعد دادگستری اعلام کرد تعداد کشنه شدگان به ۹۵ نفر رسید. پارسونز سفیر انگلستان در ایران این تعداد را «صدها نفر» عنوان کرد و همچنین ویلیام سولیوان سفیر ایالات متحده در ایران تعدد کشته شدگان را بیش از ۲۰۰ نفر اعلام کرد. جان دی استمپل از مسئولان رده بالای سفارت آمریکا در کتاب خود به نقل از منابع پزشکی تعداد کشته شدگان را بین ۲۰۰ تا ۴۰۰ نفر عنوان کرد. او در کتاب خود اضافه می‌کند دولت در ابتدا تعداد کشته شدگان را ۵۸ نفر اعلام کرده بود که این رقم طی یک هفته به ۱۲۲ نفرافزایش یافت که به آن باید تعداد ۲۰۰۰ تا ۳۰۰۰ زخمی را نیز اضافه کرد. او همچنین می‌گوید تعداد کشته شدگان از طرف مخالفین ۴۰۰ تا ۵۰۰ نفر اعلام شد که در عرض بیست و چهار ساعت این تعداد به ۱۰۰۰ نفر افزایش یافت. در پایان دی استمپل می‌نویسد پزشکانی که مدت ۳۶ ساعت کار کرده بودند تعداد ۳۰۰ تا ۴۰۰ کشته و ۳۰۰۰ تا ۴۰۰۰ مجروح را منطقی می‌دانند.<ref>[https://www.mashreghnews.ir/news/628335/17-%D8%B4%D9%87%D8%B1%DB%8C%D9%88%D8%B1-57-%D8%AF%D8%B1-%D8%AA%D9%87%D8%B1%D8%A7%D9%86-%DA%86%D9%87-%DA%AF%D8%B0%D8%B4%D8%AA 17 شهریور 57 در تهران چه گذشت؟] ـ سایت مشرق</ref> برخی معتقد بودند که تعداد کشته شدگان روز ۱۷ شهریور بیش از ۴۰۰۰ نفر بودند و تنها تعداد کسانی که در میدان ژاله کشته شدند ۵۰۰ نفر بوده است.میشل فوکو فیلسوف فرانسوی که برای پوشش دادن وقایع انقلاب به ایران سفر کرده بود مدعی شد که تعداد ۴۰۰۰ تن در این روز هدف گلوله قرار گرفتند.<ref>[https://www.khayyamnameh.ir/17-%D8%B4%D9%87%D8%B1%D9%8A%D9%88%D8%B11357%D8%8C%D8%AC%D9%85%D8%B9%D9%87-%D8%B3%D9%8A%D8%A7%D9%87-%D9%8A%D8%A7-%D8%AC%D9%85%D8%B9%D9%87-%D8%AE%D9%88%D9%86%D9%8A%D9%86/ ۱۷ شهریور۱۳۵۷،جمعه سیاه یا جمعه خونین] ـ سایت خیام نامه</ref>
| | | تأثیرگذاران = |
| | | | تأثیرپذیرفتگان = |
| == واکنشها به کشتار ۱۷شهریور == | | | شهر خانگی = |
| | | | تلویزیون = |
| == دادگاه == | | | لقب = |
| | | | حزب =اصولگرایان |
| == نگارخانه == | | | جنبش = |
| <references />
| | | مخالفان = |
| | | هیئت = |
| | | دین =اسلام |
| | | مذهب = |
| | | منصب = |
| | | مکتب = |
| | | آثار = |
| | | خویشاوندان سرشناس = |
| | | جوایز = |
| | | امضا = |
| | | اندازه امضا = |
| | | وبگاه = |
| | | پانویس = |
| | }} |
