|
|
| (۱۶۷ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد) |
| خط ۱: |
خط ۱: |
| {{Infobox civil conflict
| | [[پرونده:سنای بلژیک.JPG|بندانگشتی|355x355پیکسل|صحن سنای بلژیک]] |
| | title =کودتای ۳ اسفند ۱۲۹۹
| | '''قطعنامه سنای بلژیک''' با نام '''«قطعنامه نقض نگران‌کننده و فزاینده حقوق‌بشر توسط رژیم ایران»''' قطعنامه‌ای است که سنای بلژیک در روز جمعه ۱۹ آوریل ۲۰۲۴ ([[۳۱ فروردین]] ۱۴۰۳) به‌اتفاق آرا به تصویب رساند. در آن زمان بلژیک ریاست دوره‌یی [[اتحادیه اروپا]] را برعهده دارد. |
| | subtitle =
| |
| | partof =
| |
| | image = کودتای ۳ اسفند ۱۲۹۹.jpg
| |
| | caption =
| |
| | date = ۳ اسفند ۱۲۹۹
| |
| | place = تهران
| |
| | coordinates =
| |
| | causes =
| |
| | goals = سرنگونی سلسله قاجاریه
| |
| | methods = کودتای مسلحانه
| |
| | status =
| |
| | result = سرنگونی سلسله قاجاریه-آغاز سلطنت پهلوی در ایران
| |
| | side1 = بریگاد قزاق (قوای قزاق)
| |
| | side2 = نیروی نظامی حکومت مرکزی (قاجار) | |
| | side3 = | |
| | leadfigures1 = [[رضاشاه پهلوی]] | |
| | leadfigures2 = احمدشاه قاجار
| |
| | leadfigures3 =
| |
| | howmany1 = ۳۰۰۰–۴۰۰۰ نیروی قزاق
| |
| | howmany2 =
| |
| | howmany3 =
| |
| | casualties1 =
| |
| | casualties2 = تعدادی از نیروهای نظامی قاجار کشته شدند
| |
| | casualties3 =
| |
| | fatalities =
| |
| | injuries =
| |
| | arrests =
| |
| | detentions =
| |
| | charged =
| |
| | fined =
| |
| | casualties_label =
| |
| | notes =
| |
| | sidebox =
| |
| }}
| |
| '''کودتای ۲۸ مرداد''' | |
|
| |
|
| == پیشینه ==
| | این قطعنامه که در مارس ۲۰۲۴ توسط شماری از سناتورها ارائه شده بود بیش از ۴ هزار کلمه است و به‌طور مبسوط به موارد نقض حقوق‌بشر در ایران از جمله کشتار ۷۵۰ نفر از معترضان در [[اعتراضات سراسری ۱۴۰۱ ایران|قیام ۱۴۰۱]] می‌پردازد. |
| در جریان جنگ جهانی دوم و پس از اشغال ایران توسط متفقین و عزل رضا شاه و روی کار آمدن [[محمدرضا پهلوی|محمد رضا پهلوی]] یک فضای باز سیاسی در ایران ایجاد شد که زمینه فعالیت بسیاری از احزاب و گروه‌ها را فراهم کرد. در همین فضاو اتمسفر بود که جریان‌های ملی نیز سربرآوردند. سرآمد ملی گرایان در این دوران دکتر محمد مصدق بود که در دوران دیکتاتوری رضا شاه در تبعید بود. مصدق در دوره چهاردهم مجلس شورای ملی به عنوان نماینده اول تهران انتخاب شد. در دوره ده ساله بین سالهای ۱۳۲۰ تا ۱۳۳۰ احزاب ملی گرای متعددی شکل گرفتند که در نهایت در چارچوب ائتلاف جبهه ملی ایران به رهبری دکتر مصدق گردهم آمدند. در این دوران حزب توده ایران که ایدئولوژی مارکسیستی داشت بنیان گذاری شد که نقش موثری در وقایع ایران ایفا کرد. | |
|
| |
|
| مصدق در راس نیروهای ملی سیاست موازنه منفی یعنی ندادن امتیاز به هیچ کدام از قدرت‌های خارجی را سرلوحه مبارزات سیاسی خود قرار داد و قانونی را به تصویب مجلس رساند که دولت را از دادن امتیاز به کشورهای خارجی و مذاکره با آنها در مورد قرارداد نفت بدون نظر موافق مجلس منع می‌کرد. جبهه ملی در مرحله بعد ملی کردن نفت را به عنوان استراتژی خود قرار داد.
| | تعدادی از سناتورهای بلژیکی حین رای‌گیری برای قطعنامه سخنرانی کردند. |
|
| |
|
| === ملی شدن صنعت نفت === | | == قطعنامه سنای بلژیک == |
| در سال ۱۳۲۹ و در دولت حسن علی منصور موضوع نفت باردیگر با مطرح شدن لایحه الحاقی قرارداد نفت بالا گرفت. در مجلس کمیسیون نفت برای بررسی لایحه الحاقی تشکیل شد که دکتر مصدق و ۴ نفر از اعضای جبهه‌ی ملی عضو آن بودند. پس از استعفای منصور و روی کار آمدن سپهبد رژم آرا دولت در پی تصویب لایحه الحاقی بود و از طرف دیگر نمایندگان جبهه ملی در صدد جلوگیری از تصویب آن بودند. پیکار بر سر ملی کردن نفت آغاز شد. در آذر ۱۳۲۹ کمیسیون نفت لایحه الحاقی را رد کرد که پیشرفت بزرگی در راه ملی شدن صنعت نفت بود. ۱۶ اسفند ر‌زم آرا به دست یکی از عناصر فدائیان اسلام ترور شد. ۱۷ اسفند کمیسیون نفت مجلس، اصل ملی شدن صنعت نفت در سراسر ایران در تصویب کرد. | | این قطعنامه که در مارس ۲۰۲۴ توسط شماری از سناتورها ارائه شده بود بیش از ۴ هزار کلمه است و به‌طور مبسوط به موارد نقض حقوق‌بشر در ایران از جمله کشتار ۷۵۰ نفر از معترضان در [[اعتراضات سراسری ۱۴۰۱ ایران|قیام ۱۴۰۱]] می‌پردازد. |
|
| |
|
| در پیکار بر سر ملی شدن نفت افکار عمومی و اقشار مختلف مردم هم چنین روزنامه‌های ملی از قبیل باختر امروز به مدیریت دکتر حسین فاطمی نقش به سزایی داشتند. در این دوران میتینگ‌ها و تظاهرات گوناگونی از طرف مردم و جریانات مختلف در حمایت از ملی شدن نفت برگزار شد. روحانیون نیز در این راستا در حمایت از ملی شدن نفت نقش موثری داشتند.
| | قطعنامه خاطرنشان می‌کند از نظر مقامات ایران، مخالفت با [[سید علی خامنه ای|ولی‌فقیه]] رژیم به منزله‌ی مخالفت با خداست. |
|
| |
|
| پس از تصویب طرح ملی شدن نفت در کمیسیون نفت تا زمان مطرح شدن این طرح در مجلس کارشکنی‌های متعددی از طرف انگلستان و دربار بر ضد آن به اجرا درآمد. از جمله تلاش آنان برای خریدن نمایندگان تا در جلسه رای گیری طرح ملی شدن شرکت نکنند و مجلس را از اکثریت بیندازند که این تلاش‌ها شکست خورد. طرح مصوبه کمیسیون در جلسه ۲۴ اسفند ۱۳۲۹ مجلس مطرح شد و به صورت یک ماده واحده به تصویب رسید. روز ۲۹ اسفند نیز مجلس سنا طرح را تصویب کرد و همان‌روز به امضای شاه رسید و صنعت نفت در تمام ایران ملی شد.
| | قطعنامه به بیانیه اعضای مجمع پارلمانی شورای اروپا استناد می‌کند که در همبستگی با [[طرح ده ماده‌ای مریم رجوی برای ایران فردا|طرح ۱۰ ماده‌یی پرزیدنت شورای ملی مقاومت ایران مریم رجوی]]، خواستار پاسخگویی رهبران رژیم ایران به جنایت‌هایشان، به‌رسمیت شناختن حق مردم ایران و حق مقاومت و مبارزه برای آزادی آنها، و قرار دادن [[سپاه پاسداران انقلاب اسلامی|سپاه پاسداران]] در لیست تروریستی است. |
|
| |
|
| === نخست وزیری دکتر مصدق ===
| | اهداف قطعنامه در چارچوب ریاست دوره‌ای بلژیک در اتحادیه اروپا فرموله شده و به ۴ ماده فراخوان داده است. |
| تصویب ملی شدن صنعت نفت در مجلس آغاز راه بود، زیرا این قانون باید اجرایی می‌شد. روز شنبه ۷ اردیبهشت ۱۳۳۰ مجلس طرح ۹ ماده‌ای اجرای ملی شدن صنعت نفت را به اتفاق آرا تصویب کرد و روز بعد نیز در سنا تصویب شد. در جلسه خصوصی مجلس در همان روز ۷ اردیبهشت جمال امامی پیشنهاد نخست وزیری را به مصدق ارائه داد که مصدق با شرط اینکه مجلس در صحن علنی یه نخست وژیری او ابراز تمایل کند؛ این پیشنهاد را قبول کرد. این در حالی بود که سید ضیاءالدین طباطبایی در حال مذاکره با شاه و در انتظار ابراز تمایل مجلس به نخست وزیری خود بود.
| |
|
| |
|
| روز ۱۲ اردیبهشت ۱۳۳۰ مصدق کابینه خود را به مجلس معرفی کرد. مصدق هنگام معرفی وزرا به مجلس برنامه دولت خود را به دو موضوع اجرای قانون ملی شدن صنعت نفت و اصلاح قانون انتخابات مجلس و شهرداری‌ها اختصاص داد. مجلس شورای ملی به برنامه دولت رای اعتماد داد.
| | # اتخاذ تدابیر فوری برای نجات جان هزاران زندانی، به‌ویژه زندانیان سیاسی که در خطر [[اعدام در ایران|اعدام]] قرار دارند. |
| | # پاسخگو کردن رهبران رژیم ایران به‌خاطر ۴ دهه [[جنایت علیه بشریت]] و [[نسل‌کشی]]. |
| | # حمایت از حق [[شورای ملی مقاومت ایران|مقاومت مردم ایران]] در برابر رژیم سرکوبگر آخوندها برای برپایی یک جمهوری دموکراتیک با [[جدایی دین و دولت|جدایی دین از دولت]]. |
| | # نامگذاری تروریستی [[سپاه پاسداران انقلاب اسلامی|سپاه پاسداران]] که باعث می‌شود حمایت مادی از آن قابل مجازات شود. |
|
| |
|
| === اجرای قانون خلع ید از شرکت نفت انگلیس ===
| | قطعنامه هم‌چنین از کلیه دولت‌های ذیصلاح در اتحادیه اروپا درخواست می‌کند از مقامات رژیم ایران خواهان لغو مجازات [[اعدام در ایران|اعدام]]، ممنوعیت همه‌ی اشکال [[شکنجه]] از جمله خشونت جنسی و ممانعت از اعدام افراد زیر ۱۸ سال در هر شرایطی بشوند. |
| مصدق به محض احراز مقام نخست وزیری اجرای قانون ملی شدن نفت را در دستور کار خود قرار داد. در روز ۲۲ اردیبهشت ۱۳۳۰ مجلس شورای ملی و سنا، نمایندگان خود را برای تشکیل هیات مختلط برای خلع ید از شرکت سابق نفت انتخاب کردند. روز ۲۰ خرداد ۱۳۳۰ هیأت مدیره موقت شرکت ملی نفت ایران برای اجرای قانون ملی شدن صنعت نفت در ساختمان مرکزی شرکت سابق در خرمشهر مشغول کار شد. این هیأت طی اعلامیه‌ای به همه کارکنان ایرانی و خارجی شرکت سابق اطلاع داد که از این پس در استخدام شرکت ملی نفت ایران هستند و کماکان به خدمت خود ادامه خواهند داد.
| | [[پرونده:تصویر قطعنامه سنای بلژیک.JPG|جایگزین=قطعنامه سنای بلژیک|بندانگشتی|355x355پیکسل|انتشار قطعنامه سنای بلژیک در سایت سنای بلژیک]] |
| | سنای بلژیک به‌اتفاق آرا از دولت‌های اروپایی می‌خواهد فهرست فعلی افراد و سازمان‌هایی را که از سفر به اتحادیه اروپا منع شده‌اند و دارایی‌های آنها مسدود شده است به هر کسی که مسئول نقض [[حقوق‌بشر]] و [[آزادی بیان]] است، گسترش دهد. |
|
| |
|
| روز ۲۹ خرداد ۱۳۳۰مذاکرات بین هیأت انگلیسی و نمایندگان دولت ایران به نتیجه نرسید، در همان روز هیأت خلع ید، طی مراسمی پرچم ایران را بر فراز ساختمان اداره مرکزی شرکت سابق در خرمشهر برافراشت و تابلوی هیأت مدیره موقت را به جای ریاست شرکت نفت انگلیس نصب کرد و به مدیران شرکت اخطار کرد، هرگونه دستوری که از طرف آنها صادر شود بی‌اثر خواهد بود، مگر آنکه به امضای هیأت مدیره شرکت ملی نفت ایران رسیده باشد.
| | از دولت‌های اروپایی می‌خواهد حکم صادره علیه دکتر احمدرضا جلالی را قاطعانه محکوم کنند و از مقامات ایرانی خواستار آزادی فوری و بدون قید و شرط او و هم‌چنین تمامی اتباع اتحادیه اروپا شوند که به ناحق در نتیجه دیپلماسی [[گروگان گیری در سفارت آمریکا|گروگان‌گیری]] ایران به زندان افتاده‌اند. |
|
| |
|
| ۳۰ خرداد اداره اطلاعات و انتشارات شرکت سابق در تهران منحل شد. روز اول تیر اداره مرکزی پخش و فروش نفت در داخل کشور در تهران و شعبات آن به تصرف دولت درآمد و تأسیسات پالایش نفت در کرمانشاه و میدان نفت شاه، از مأموران شرکت سابق تحویل گرفته شد.
| | سنای بلژیک از دولت‌های اروپایی می‌خواهد تا اقداماتی را علیه فعالیت‌های غیرقانونی تهران که [[اپوزیسیون]] ایران در خارج از ایران را هدف قرار می‌دهد، اتخاذ کنند و حقوق اعضای اپوزیسیون ایران را بر اساس [[کنوانسیون ۱۹۵۱ ژنو]] و [[کنوانسیون اروپایی حقوق‌بشر]] و حقوق بین‌الملل تضمین کنند.<ref>[https://news.mojahedin.org/i/%D9%82%D8%B7%D8%B9%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-%D8%A7%D8%AC%D9%84%D8%A7%D8%B3-%D8%B3%D9%86%D8%A7%DB%8C-%D8%A8%D9%84%DA%98%DB%8C%DA%A9-%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA-%D8%AF%D9%88%D8%B1%D9%87-%DB%8C%DB%8C-%D8%A7%D8%AA%D8%AD%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D9%87-%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%BE%D8%A7-%D8%A8%D9%87-%D8%A7%D8%AA%D9%81%D8%A7%D9%82-%D8%A2%D8%B1%D8%A7 قطعنامه اجلاس سنای بلژیک ریاست دوره‌یی اتحادیه اروپا به اتفاق آرا ـ سایت سازمان مجاهدین خلق ایران]</ref> |
|
| |
|
| ۳ تیر۱۳۳۰، نماینده شرکت سابق در تهران، ریچارد سدان محل کار خود را به منزل شخصی منتقل کرد. ۶ تیر، هیأت مدیره موقت و اعضای انگلیسی دفتر مدیریت کل سابق، خرمشهر را ترک کردند
| | == سخنرانی تعدادی از اعضای سنای بلژیک == |
| | پیش از شروع رأی‌گیری بر سر قطعنامه، شماری از اعضای سنای بلژیک طی سخنانی به حمایت از این قطعنامه برخاستند و خواستار تصویب آن توسط اجلاس رسمی سنای بلژیک شدند. |
|
| |
|
| === دادگاه لاهه و شورای امنیت === | | === سخنرانی سناتور لطیفه گائوچی === |
| در ۶ خرداد ۱۳۳۰ سفیر بریتانیا طی یادداشتی به وزیر خارجه ایران اطلاع داد که انگلستان علیه دولت ایران به دادگاه لاهه شکایت کرده است. درهمان روز دیوان دادگستری بین‌المللی لاهه دادخواست بریتانیا علیه دولت ایران را تسلیم وزارت خارجه ایران کرد. | | سناتور لطیفه گائوچی رئیس فراکسیون حزب سوسیالیست فرانسوی زبان گفت: <blockquote>«[[اعدام در ایران|اعدام]]<nowiki/>های خودسرانه، بازداشت‌های ناعادلانه و خشونت علیه معترضان قابل‌تحمل نیست. استفاده از مجازات اعدام وضعیت نگران‌کننده و هشداردهنده [[حقوق‌بشر در ایران]] را برجسته می‌کند. و ارقام خود گویای افزایش هشداردهنده تعداد اعدام‌ها هستند که در سالهای اخیر به سطوح بی‌سابقه‌ای رسیده است. ما باید به‌صورت جمعی در همبستگی با مردم ایران که تحت ظلم و ستم وحشیانه رنج می‌برند، دست به کار شویم. ما خواستار توقف فوری اعدام‌ها و آزادی زندانیان سیاسی هستیم. زمان پایان دادن به بی‌عدالتی و برقراری عدالت برای قربانیان جنایات رهبران رژیم ایران فرا رسیده است. ما باید از حقوق مردم ایران برای [[مبارزه]] با یک رژیم سرکوبگر و خودکامه حمایت کنیم. ما خواستار استقرار یک [[جمهوری دموکراتیک]] و امن در ایران هستیم که در آن حقوق‌بشر رعایت و حفاظت شود. ما به‌شدت اعمال سرکوبگرانه و خشونت‌آمیز رژیم حاکم در ایران را محکوم می‌کنیم.»</blockquote> |
|
| |
|
| === استعفای مصدق و قیام ۳۰ تیر === | | === سخنرانی سناتور گایتان وان گویدزنهوون === |
| پس از ملی شدن صنعت نفت در ایران و خلع از شرکت نفت انگلیس، و شکست شکایت دولت انگلستان از ایران در دادگاه لاهه، توطئه‌ها در داخل و خارج ایران برای کارشکنی درمسیر دولت [[دکتر محمد مصدق|مصدق]] آغاز شد. بریتانیا و عوامل داخلی آن به خصوص دربار و شخص [[محمدرضا پهلوی|محمد رضا شاه]] به این نتیجه رسیده بودند که باید از دست مصدق خلاص شوند. در جریان این کشمکش‌ها در ۲۵ تیر ۱۳۳۱، مصدق برای محدود کردن اختیارات شاه و جلوگیری از اقدامات عوامل دربار و مخالفان، ضمن معرفی کابینه خود به شاه بعد از تشکیل مجلس هفدهم در خواست کرد، پست وزارت جنگ و اختیار انتصاب رییس ستاد ارتش و فرماندهان نیروهای سه‌گانه ارتش به نخست وزیر داده شود که شاه آنرا رد کرد. مصدق بلافاصله استعفا داد. روز ۲۶ تیر شاه قوام را به نخست وزیری انتخاب کرد. قوام مخالفان را تهدید به سرکوب و برقراری حکومت نظامی کرد. از همان روز تظاهرات و اعتراضات گسترده‌ای شهرهای ایران را فرا گرفت. در نهایت صبح ۳۰ تیر ۱۳۳۱ انبوهی از مردم در تهران و شهرهای ایران به خیابانها ریختند و با «شعار زنده باد مصدق »، «یا مرگ یا مصدق»، « مرگ بر قوام»، خواهان برکناری قوام و بازگشت مصدق شدند. تعداد زیادی از مردم تهران در جریان تظاهرات ۳۰ تیر کشته شدند. قوام استعفا داد و [[دکتر محمد مصدق|مصدق]] دوباره نخست وزیر شد و شاه با درخواست‌های مصدق موافقت کرد.
| | سناتور گایتان وان گویدزنهوون رئیس فراکسیون حزب لیبرال فرانسوی زبان گفت: <blockquote>«مجازات [[اعدام در ایران|اعدام]] در ایران بیش از هر جای دیگری تبدیل به وسیله‌ای مشمئزکننده و پایدار برای سرکوب سیاسی شده است. با توجه به وخامت شدید اوضاع در داخل ایران برای آن دسته از شهروندانی که هنوز جرأت ایستادگی در برابر دیدگاه‌های عقب‌مانده رژیم را دارند، این متن از دولت‌های مختلف کشورمان، به‌ویژه در چارچوب ریاست بلژیک بر اتحادیه اروپا می‌خواهد دست به اقدامات مشخصی بزند. به‌عنوان مثال، فشار جدی به دولت ایران برای تعلیق مجازات [[اعدام در ایران|اعدام]]، توقف هر گونه [[شکنجه]]، از جمله خشونت جنسی یا هر رفتار ظالمانه دیگری در زندان‌ها و در حین بازجویی، حمایت از حق مردم ایران برای زندگی در یک کشور آزاد، باثبات، بدون تبعیض و دموکراتیک که به تعهدات ملی و بین‌المللی خود در زمینه حقوق‌بشر و آزادی‌های اساسی احترام می‌گذارد، قرار دادن [[سپاه پاسداران انقلاب اسلامی|سپاه پاسداران]] در فهرست سازمان‌های تروریستی، موجودیت این سازمان به‌عنوان یک نهاد مجزا به آن آزادی عمل بسیار زیادی می‌دهد که باید به آن خاتمه داد. در هر صورت می‌توانید روی حمایت کامل گروه من و خودم حساب کنید.»</blockquote> |
|
| |
|
| از همان زمان توطئه‌ها بر علیه مصدق توسط عوامل دربار و وابستگان به سفارت انگلستان و طرفداران سیاست‌های انگلیس شروع شد. در واقع این عوامل که از سازش ناپذیری مصدق نا امید شدند، از این پس به طور جدی‌تری ایده کودتا و سقوط دولت [[دکتر محمد مصدق|مصدق]] را دنبال کردند. | | === سخنرانی سناتور اوری وان دٍ وائر === |
| | سناتور اوری وان دٍ وائر عضو کمیسیون خارجی گفت:<blockquote>«آقای رئیس، همکاران. دلیل این قطعنامه سرعت نگران‌کننده [[اعدام در ایران|اعدام‌ها در ایران]] است. معتقدم امروز با ریاست بلژیک در [[اتحادیه اروپا]] باید از این نقش در جامعه بین‌المللی برای جلب توجه مجدد به وضعیت حقوق‌بشر در ایران استفاده کنیم. ما شاهد افزایش مجازات [[اعدام در ایران|اعدام]] و سرکوب از زمان [[اعتراضات سراسری ۱۴۰۱ ایران|قیام‌های سراسری در ایران در سال ۲۰۲۲]] بوده‌ایم. در سال ۲۰۲۳، آماری که می‌توانیم به دست آوریم حداقل ۸۶۴ نفر است. این اعدام‌ها نیز از اکتبر سال گذشته، با استفاده از [[جنگ اسرائیل و حماس|جنگ غزه]] به‌عنوان سرپوشی برای افزایش سرکوب در داخل ایران، عمدتاً برای جلوگیری از [[تظاهرات در ایران|قیام]]<nowiki/>های جدید، چرخش جدیدی به خود گرفته است. |
|
| |
|
| === سازش ناپذیری مصدق ===
| | در گزارش جدید [[سازمان ملل متحد|سازمان ملل]]، [[سپاه پاسداران انقلاب اسلامی|سپاه پاسداران]] پس از اعتراضات، پس از مرگ [[مهسا امینی]]، مسئول کشته شدن ۷۵۰ تظاهر کننده بوده است. ۷۵۰ نفر که می‌خواهند برای دفاع از حقوق و آزادی‌های خود قیام کنند. ۷۵۰ کشته توسط [[سپاه پاسداران انقلاب اسلامی|سپاه پاسداران]]. بنابراین، ضروری است که قبل از هر چیز به این موضوع پاسخ دهیم و [[سپاه پاسداران انقلاب اسلامی|سپاه پاسداران]] را در فهرست سازمان‌های تروریستی اروپا قرار دهیم. . |
| مصدق از جانب انگلستان و آمریکا برای قبول خواسته‌هایشات تحت فشار بود. هم‌چنین دربار و عناصر وابسته به دربار و عواملی داخلی قدرت‌های خارجی و مخالفان مصدق در مسیر دولت مصدق برای پیش برد اهداف ملی‌گرایانه‌اش سنگ اندازی می‌کردند. با تلاش‌های دولت انگلستان ایران تحت تحریم شدید نفتی قرار گرفت. انگلستان هم‌چنین برای تحت فشار گذاشتن مصدق ناوهای جنگی خود را راهی خلیج فارس و آب‌های کارون کرد.
| |
|
| |
|
| هریمن از جانب ترومن رئیس جمهور آمریکا ماموریت یافت برای مذاکره با مصدق و میانجی گری ولی در واقع برای فشار بر روی مصدق برای قبول مذاکره با انگلستان و کوتاه آمدن از ملی شدن نفت و قبول شروط شرکت نفت انگلیس و نوعی از ملی کردن که مدنظر انگلستان و آمریکا بود به تهران بیاید. آمریکا و انگلستان تقسیم ۵۰ - ۵۰ عواید نفت را نهایت امتیاز به ایران می‌دانستند. این همان قراردادی بود که شرکت نفتی آرامکو با عربستان سعودی توافق کرده بود. قبول ملی شدن نفت مدنظر مصدق و خلع ید کامل از شرکت نفت انگلستان و تسلط ایران بر تمام عملیات کشف و استخراج و بهره‌برداری در واقع منافع آمریکا و انگلستان را در تمامی منطقه خاورمیانه به خطر می‌انداخت و آنها نمی‌توانستند چنین چیزی را تحمل کنند.
| | همکاران، با قرار دادن [[سپاه پاسداران انقلاب اسلامی|سپاه پاسداران]] در لیست سیاه و حمایت بی‌دریغ از [[شورای ملی مقاومت ایران|اپوزیسیون دموکراتیک ایران]] است که می‌توانیم رژیم را در عین حفظ حقوق مردم ایران مسئول بدانیم. پس بیایید این لحظه را غنیمت بشماریم و برای عدالت، آزادی و حقوق‌بشر بایستیم. متشکرم.»</blockquote> |
|
| |
|
| مذاکرات هریمن و هیات نمایندگی انگلستان با پایداری مصدق و سازش‌ناپذیری او بر سر منافع مردم ایران به شکست انجامید و آنان بدون هیچ نتیجه‌ای ایران را ترک کردند.
| | === سخنرانی سناتور ریک دامز === |
| | سناتور ریک دامز رئیس فراکسیون حزب لیبرال فلامان و رئیس هیأت بلژیک در مجمع پارلمانی شورای اروپا گفت: <blockquote>«[[سپاه پاسداران انقلاب اسلامی|سپاه پاسداران]] عامل اصلی سرکوب علیه جامعه ایران است. علاوه بر این پشت [[تروریسم جمهوری اسلامی ایران|حملات تروریستی]] هم هست. هم‌چنین پشت تلاش‌ها برای بی‌ثباتی [[ژئوپلیتیک خاورمیانه|ژئوپلیتیکی در منطقه]] هم هست. اکنون زمان آن رسیده است که سایر کشورهای عضو اتحادیه اروپا اقداماتی را برای گنجاندن آن در فهرست افراد، گروه‌ها و نهادهای تروریستی انجام دهند. |
|
| |
|
| === همراهی آمریکا و بریتانیا ===
| | اگر بلژیک در حال حاضر در رأس ریاست اتحادیه اروپا قرار دارد، ما می‌توانیم منتظر اقدامات مشخصی باشیم که توسط نخست‌وزیر اعلام شده است، اما آنها هم‌چنان باید اجرا شوند تا در نهایت بتوانیم آن را به‌عنوان یک سازمان تروریستی تعریف کنیم. که به نظر من می‌تواند اولین گام برای آزادی مجدد نسل‌های آینده در ایران باشد. این اولین قدم ضروری است. متشکرم.»</blockquote> |
| انگلستان پس از ناامیدی از توافق با مصدق به دنبال کسب توافق آمریکا برای سرنگون کردن دولت مصدق و انجام کودتا در ایران بود. رئیس جمهوری آمریکا هری ترومن با این اقدام موافق نبود. او بیشتر انگلیسی ها را ترغیب می‌کرد که با دولت ایران به توافق برسند. بعد از پایان دوره ریاست جمهوری ترومن و روی کار آمدن دوایت آیزنهاور آمریکا تغییر موضع داد و متقاعد به انجام کودتا شد. در روزهای انتخابات آمریکا کریستوفر مونتاگ هاووس جاسوس ارشد سرویس اطلاعاتی انگلیس برای مذاکره با مقامات بالای سیا به آمریکا رفت. او برای متقاعد کردن مقامات آمریکایی بر برکناری مصدق این استدلال را که مصدق با ملی کردن نفت دارایی انگلستان را تصاحب کرده کنار گذاشت زیرا این استدلال در آمریکا خریداری نداشت. برعکس او بر خطر نفوذ کمونیسم تاکید کرد. این پیشنهاد مورد استقبال برادران دالاس یعنی جان فاستر دالاس کاندید آیزنهاور برای پست وزارت خارجه و آلن دالاس رئیس بعدی سیا قرار گرفت. آنها بسیار علاقه‌مند به مسائل جنگ سرد بودند. منابع عظیم نفتی، مرز طولانی با اتحاد جماهیر شوروی، حزب کمونیستی فعال و نخست وزیر ملی ایران را از نظر آنان در معرض سقوط در دامان کمونیسم قرار می‌داد و این تهدید بسیار جدی بود. از همین رو پیشنهاد بریتانیا برای برکناری مصدق و روی کار آمدن دولتی مورد اعتماد و طرفدار غرب بلادرنگ از طرف برادران دالاس مورد موافقت قرار گرفت.<ref>همه مردان شاه - ص ۴</ref>
| |
|
| |
|
| == طرح کودتا == | | === سخنرانی سناتور آنیک لامبریکت === |
| به محض اینکه آیزنهاور در ۲۰ ژانویه ۱۹۵۳ در آمریکا رسما آغاز به کار کرد. برادران دالاس آمادگی خود برای سرنگون کردن مصدق را به اطلاع همتایان انگلیسی خود رساندند. عملیات کودتا آژاکس نام گرفت و کرمیت روزولت نوه رئیس جمهور تئودور روزولت و رئیس بخش آسیا و خاور نزدیک سیا فرماندهی عملیات را به عهده گرفت. روزولت از لبنان و راه زمینی وارد ایران شد و شروع به طراحی و زمینه چینی کودتا کرد.
| | سناتور آنیک لامبریکت از حزب سوسیالیست فلامان بلژیک گفت: <blockquote>«حزب سوسیالیست فلامان بلژیک حمایت صریح خود را از تلاش‌های مردم ایران برای زندگی در یک کشور دموکراتیک باثبات و فراگیر که تعهدات ملی و بین‌المللی آن در زمینه حقوق‌بشر و آزادی‌های اساسی را نقض نمی‌کند، و به آن احترام می‌گذارد، اعلام می‌کند.»<ref>[https://www.hambastegimeli.com/112085_%D8%B3%D9%86%D8%A7%DB%8C-%D8%A8%D9%84%DA%98%DB%8C%DA%A9---%D8%B3%D8%AE%D9%86%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D8%A7%D8%B9%D8%B6%D8%A7%DB%8C-%D8%B3%D9%86%D8%A7- سنای بلژیک - سخنرانی شماری از اعضای سنا هنگام تصویب قطعنامه نقض نگران‌کننده و فزاینده حقوق‌بشر توسط رژیم ایران - سایت همبستگی ملی]</ref></blockquote> |
| | |
| اقدامات روزولت ابتدا انجام عملیات تبلیغی بر علیه مصدق و کاستن از محبوبیت او بود. در این راستا هزاران دلار رشوه به مطبوعات و رهبران مذهبی پرداخت شد تا بر علیه مصدق تبلیغ کنند. اراذل و اوباش محلات برای کنترل شهر و محلات اجیر شدند.
| |
| | |
| اصلی‌ترین مرحله جلب توافق شاه برای همراهی با کودتا و امضای فرمان عزل مصدق و نخست وزیر سرلشگر زاهدی بود. شاه که به پیروزی این کودتا اطمینان نداشت از قبول آن سرباز زد. ابتدا اشرف که در فرانسه اقامت داشت برای متقاعد کردن شاه اجیر شد و مقداری زیادی پول دریافت کرد. ملاقات اشرف و شاه به نتیجه نرسید و با توجه با اینکه خبر حضور او در ایران درز پیدا کرده بود و احساسات مردم طرفدار مصدق را بر انگیخته بود به سرعت ایران را ترک کرد و به اروپا رفت. در مرحله بعد ژنرال شوارتسکف با مقادیر متنابهی پول وارد ایران شد تا در بین عوامل کودتا تقسیم شود. او نیز به ملاقات شاه رفت و با اینکه شاه اینبار نرمتر شده بود اما موفق به جلب نظر موافق شاه نشد. در نهایت کرمیت روزولت خود شخصا به ملاقات شاه رفت تا شاه را از حمایت رئیس جمهور آمریکا و نخست وزیر انگلستان با خبر کند و موافقت شاه با طرح کودتا را به دست بیاورد.
| |
| | |
| == کودتای ۲۵ مرداد ==
| |
| شاه پس از چند جلسه ملاقات با روزولت متقاعد شد که با کودتا همراهی کرده و فرمان عزل مصدق و نخست وزیری زاهدی را امضا کند. شرط شاه این بود که در تهران نباشد و در صورت بروز مشکلی در روند کودتا با هواپیما همراه ملکه به بغداد پرواز کند. آخرین دیدار روزولت با شاه بعد از نیمه شب ۹ آگوست (۱۸مرداد ۱۳۳۲) انجام گرفت. توافق شد که صبح روز بعد پیکی از طرف سیا فرمان‌ها را به کاخ سلطنتی ببرد و شاه بعد از امضا به سمت پناهگاه خود در رامسر پرواز کند. پیک دیر رسید و شاه بدون امضای فرمان‌ها به رامسر پرواز کرده بود. برای گرفتن امضای شاه سرهنگ نصیری فرمانده گارد سلطنتی و از سلطنت طلبان وفادار ماموریت یافت و به سمت رامسر پرواز کرد. امضای شاه را گرفت و به تهران به نزد کرمیت روزولت فرستاد.
| |
| | |
| در شامگاه ۲۴ مرداد عملیات کودتا آغاز شد. طرح این بود که سرهنگ نصیری به همراه یک ستون از نظامیان ابتدا به منزل سرلشگر ریاحی رئیس ستاد ارتش رفته و او را بازداشت کند و سپس به خانه مصدق رفته و فرمان عزل او را ابلاغ کند. نصیری وقتی به در خانه ریاحی رسید کسی در خانه نبود. نصیری شک نکرد و به طرف اقامتگاه مصدق به راه افتاد. تیمسار ریاحی از نقشه کودتا اطلاع یافته بود و واحدهایی را به منزل مصدق برای خنثی کردن کودتا اعزام کرده بود. لحظاتی پس از رسیدن نصیری به اقامتگاه مصدق افسران حاضر در آنجا نصیری را بازداشت کرده و به ستاد فرماندهی برده زندانی کردند. تعدادی از افسرانی که در کودتا شرکت داشتند به محض اطلاع از لو رفتن عملیات کار خود را متوقف کردند. تعدادی دیگر که بی خبر بودند به کار خود ادامه دادند. یکی از افسران اداره مخابرات در بازار را تصرف کرد و دیگری دکتر فاطمی را در منزلش بازداشت کرد. | |
| | |
| صبح روز بعد رادیو بر خلاف معمول برنامه خود را ساعت ۷ صبح شروع کرد. ابتدا با مارش نظامی و خواندن اطلاعیه رسمی و بع از آن نیز مصدق شخصا صحبت کرد و اطلاع داد که کودتایی که توسط شاه و عناصر بیگانه ترتیب داده شده بود به نتیجه نرسید.
| |
| | |
| شاه به محض شنیدن این خبر از رادیو ویلای خود در رامسر را با هواپیما به مقصد بغداد ترک کرد.<ref>همه مردان شاه - ص ۱۱ تا ۱۴</ref>
| |
| | |
| == وقایع ۲۵ تا ۲۸ مرداد ==
| |
| انتشار خبر کودتای نافرجام با مشارکت شاه و فرمانده گارد سلطنتی مردم را خشمگین کرد. پس از انتشار خبر فرار شاه به بغداد دسته‌های مردم در میدان بهارستان گردهم آمدند و تظاهرات پراکنده‌ای با شعار علیه شاه فراری شکل گرفت. جراید تهران از جمله باختر امروز خبر کودتا را منتشر کرده و آنرا محکوم کردند. دکتر فاطمی در مقام وزیر خارجه شاه و پدرش را به خیانت، فساد و نوکری اجانب متهم کرد.
| |
| | |
| === میتینگ تاریخی بهارستان ===
| |
| صبح ۲۵ مرداد جبهه ملی طی اعلامیه‌ای از مردم خواست برای اطلاع از کودتای شب قبل در ساعت پنج و نیم بعد از ظهر در میتینگ ملی در میدان بهارستات شرکت کنند. میتینگ در بعد از ظهر روز ۲۵ مرداد برگزار شد. این میتینگ بسیار پر شور و عظیم بود. ده‌ها هزار نفر از مردم تهران و حومه شرکت کرده بودند و برای اولین بار شعارهای ضد دربار و شاه طنین انداز شد. در این میتینگ دکتر حسین فاطمی، جلال موسوی، دکتر شایگان، مهندس زیرک زاده، مهندس رضوی سخنرانی کردند. در پایان قطعنامه میتینگ در سه ماده قرائت شد و در آن از دولت خواسته شده بود که با تشکیل محکمه ملی خیانت‌کاران را مجازات کند. هم‌چنین با توجه به اینکه شاه مملکت را ترک کرده دولت به فوریت اقدام به تشکیل شورای سلطنت کند تا با قدرت به تکالیف قانونی خود اقدام کند.
| |
| | |
| == کودتای ۲۸ مرداد ==
| |
| | |
| == نقش جاسوسان خارجی در کودتا ==
| |
| کرمیت روزولت رئيس بخش آسیا و خاور نزدیک سیا بود که فرمانده عملیات آژاکس بود و چندی قبل از کودتا به ایران آمد و تا پایان عملیات در تهران ماند.
| |
| | |
| ژنرال نورمن شوارتشکف مستشار سابق ژاندارمری ایران بود که از طرف سیا برای تشویق شاه به همکاری با کودتا در ۱۱ مرداد و با دو چمدان حاوی میلیون‌ها دلار پول به بهانه جهانگردی و دیدار دوستان وارد تهران شد.
| |
| | |
| == نقش عوامل داخلی در کودتا ==
| |
| | |
| === جاسوسان و مزدوران ایرانی ===
| |
| در کودتا علیه دکتر مصدق عناصری که به عنوان جاسوس و مزدور به عنوان بازوهای سرویس‌های اطلاعاتی خارجی عمل می‌کردند نقش به سزایی داشتند. از میان آنها می‌توان به سرلشگر زاهدی اشاره کرد که در برای نخست وزیری بعد از مصدق در نظر گرفته شده بود.
| |
| | |
| اردشیر زاهدی پسر سرلشگر زاهدی فعالیت بسیاری در پیشبرد کودتا و هماهنگی بین عوامل آن داشت او ارتباط مستقیمی با کرمیت روزولت فرمانده عملیات کودتا داشت. او در واقع گرداننده ستاد عملیات کودتا بود و پس از پیروزی کودتا داماد شاه شد. او مدتی وزیر امور خارجه و سپس سفیر کبیر ایران در ایالات متحده بود.
| |
| | |
| برادران رشیدیان نیز عناصر دیگری بودند که نقش مهمی در کودتا ایفا کردند. آنان تاجرانی ثروتمند و از عوامل شرکت سابق نفت و عوامل سرویس اطلاعاتی انگلستان بودند. تخصص آنها نفوذ در بازار و مساجد و بسیج توده‌های مردم برای تظاهرات بود. در واقع هدایت سازمان‌های شهری کودتا متشکل از افسران ارتش و پلیس و وکلای مجلس و سناتورها و ملا و بازرگان و روزنامه نویس و دسته‌های اراذل و اوباش به عهده‌ی برادران رشیدیان بود. وودهاوس جاسوس ارشد ام ای ۶ در مورد دستمزد پرداختی به برادران رشیدیان گفته است، برای پیشبرد کودتا نیم میلیون پوند پول نیاز داشت و البته باید ماهانه ده هزار پوند به برادران رشیدیان می‌پرداختیم. برادران رشیدیان به خاطر نقش پر رنگ خود در کودتا در سالهای بعد به نقطه اتصال مهمی در روابط سیاسی و اقتصادی آمریکا و رژیم پهلوی تبدیل شدند و فعالیت‌های اقتصادی آن ها جنبه بین‌المللی پیدا کرد.
| |
| | |
| ارنست پرون که از دوستان دوران نوجوانی محمدرضا شاه در زمان تحصیل در سوئیس بود در کودتا نیز نقش داشت. او اخبار دست اول دربار را در اختیار ماموران اطلاعاتی خارجی قرار می‌داد. او بود که ملاقات کرمیت روزولت را در روزهای قبل از کودتا با محمد رضا شاه تربیب داد.
| |
| | |
| از دیگر عوامل و جاسوسان می‌توان به سرهنگ عباس فرزانگان، سرتیب هدایت‌الله گیلانشاه، نصرالله انتظام اشاره کرد.
| |
| | |
| === عوامل دربار ===
| |
| اصل‌ترین عامل دربار در کودتا علیه مصدق اشرف خواهر دوقلوی شاه بود. ماموران انگلستان و آمریکا با او که در فرانسه اقامت داشت و با فرمان مصدق تبعید شده بود ملاقات کردند آنها خواستار آن بودند که اشرف با برادرش ملاقات کند و پیامی به او برساند ماموریت او در واقع متقاعد کردن شاه به همراهی با کودتا و موافقت با غزل مصدق بود.
| |
| | |
| === روحانیون ===
| |
| از میان روحانیون
| |
| | |
| === اوباش و لمپن‌ها ===
| |
| اوباش و لمپن‌های شهری از پایه‌های پیشبرد کودتا بودند آنان ماموریت راه اندازی تظاهرات در هواداری از شاه و کنترل خیابانها به نفع هواداران شاه و سرکوب و ضرب و شتم هواداران مصدق را بر عهده داشتند. سردسته آنان شبان جعفری معروف به شعبان بی‌مخ بود. شعبان جعفری سال‌ها بعد خود را هوادار کاشانی و سلطنت معرف کرده است.
| |
| | |
| == پس از کودتا ==
| |
| پس از کودتا ملی شدن نفت عملا ملغی شد زیرا در تعادل جدید انگلستان و آمریکا حاضر به پذیرفتن چنین حقی برای ایران نبودند، گرچه در ظاهر از ملی شدن نفت دم زده می‌شد اما این فقط در کلام بود و محتوایی نداشت.
| |
| | |
| پس از کودتای ۲۸ مرداد۱۳۳۲، برای حل مسئله نفت اقداماتی صورت گرفت که مقدمات آن یک سال به طول انجامید. دولت سرلشگر زاهدی برای به جریان انداختن نفت ایران به سمت غرب، اقداماتی را انجام داد که مهم‌ترین آنها عبارت بود از برقراری مجدد روابط سیاسی با انگلستان که درجریان ملی شدن نفت و خلع ید قطع شده بود و انتخابات مجلسین شورای ملی و سنا، برای تصویب قرارداد کنسرسیوم.
| |
| | |
| === سرانجام قانون ملی شدن نفت ===
| |
| در مورد مسئله نفت دولت ایران به دنبال بازگشت به قرارداد پیشنهادی انگلستان و آمریکا قبل از وقایع ملی شدن نفت بود اما در تعادل جدید قدرت‌های بزرگ به این درخواست تن ندادند و قراردادی را به نام کنسرسیوم که متشکل از تسلط چندین شرکت نفتی بزرگ غربی عمدتا انگلیسی و آمریکایی به نفت ایران بود را به دولت ایران تحمیل کردند.
| |
| | |
| قراداد فروش نفت و گاز، معروف به قرارداد کنسرسیوم در تاریخ ۷ شهریور ۱۳۳۳ (۲۹ اوت ۱۹۵۴) به امضای امینی و پیچ رسید.
| |
| | |
| در ۲۵ مهر ۱۳۳۳ دکتر علی امینی وزیر دارایی ایران، لایحه قرارداد کنسرسیوم را برای تصویب، تسلیم مجلس کرد. قرارداد کنسرسیوم یک قرارداد استعماری بود که با تدارک قبلی، در محیط ارعاب به ملت ایران تحمیل شد و مفاد آن با قانون ملی شدن صنعت نفت مغایر بود.
| |
| | |
| قراداد کنسرسیوم یک امتیاز گیری پس از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ بود که به ایران تحمیل شد. انگلستان از ایران غرامت گرفت و موجبات وابستگی سیاسی، اقتصادی و نظامی کشور را به غرب و ایالات متحده هموار ساخت.
| |
| | |
| دکتر علی امینی، وزیر دارایی و رئیس هیأت نمایندگی ایران در مذاکرات کنسرسیوم، در دفاع از لایحه، به طور ضمنی به تحمیلی بودن قراداد اشاره کرد و گفت:<blockquote>«...ما مدعی نیستیم که راه‌‌حل ایده‌آل مشکل نفت را پیدا کرده‌‌ایم و قرارداد فروشی که بسته‌ایم، همان چیزی است که ملت ایران آرزو می‌کنند...»</blockquote>زاهدی نخست وزیر، در جلسه مشترک هیأت رئیسه مجلسین شورا و سنا، در دفاع از قراداد و درباره محاسن تمدید ۴۰ ساله آن گفت:<blockquote>«... با تمدید قرارداد، در واقع کلاه سر انگلیسی‌‌ها و آمریکایی‌ها رفته، برای اینکه تا هفت هشت سال دیگر نیروی اتم جای نفت را می‌گیرد و ذخایر نفت ایران بی‌مصرف می‌ماند. در این صورت پس از ده سال هر چه از کنسرسیوم بگیریم، وجهی است بازیافتی...»</blockquote>به رغم جو خفقان و سرکوب، انتشار خبر امضای قراداد کنسرسیوم و طرح لایحه در مجلس شورای ملی و سنا با اعتراض وسیع طبقات جامعه و شخصیت‌های ملی روبرو شد.
| |
| | |
| [[دکتر محمد مصدق|دکتر مصدق]] از زندان لشکر ۲ ررهی، در لایحه فرجام خواهی که به دیوان عالی کشور فرستاد، قراداد کنسرسیوم را مغایر با قانون ملی شدن نفت و مخالف با اصل ۲۴ قانون اساسی و نیز در جهت اعاده سلطه استعمارگران برای از میان بردن استقلال سیاسی و اقتصادی ایران دانست. مصدق قرارداد کنسرسیوم را شبیه قرارداد سال ۱۹۳۳ و قراداد گس - گلشائیان، نوعی امتیازخواهی توصیف کرد و خاطرنشان ساخت که تبدیل کلمه «امتیاز» به واژه «فروش» نفس قرارداد را تغییر نمی‌دهد.
| |
| | |
| === سرانجام ملیون ===
| |
|
| |
|
| == منابع == | | == منابع == |
| <references />
| |
قطعنامه سنای بلژیک با نام «قطعنامه نقض نگران‌کننده و فزاینده حقوق‌بشر توسط رژیم ایران» قطعنامه‌ای است که سنای بلژیک در روز جمعه ۱۹ آوریل ۲۰۲۴ (۳۱ فروردین ۱۴۰۳) به‌اتفاق آرا به تصویب رساند. در آن زمان بلژیک ریاست دوره‌یی اتحادیه اروپا را برعهده دارد.
این قطعنامه که در مارس ۲۰۲۴ توسط شماری از سناتورها ارائه شده بود بیش از ۴ هزار کلمه است و به‌طور مبسوط به موارد نقض حقوق‌بشر در ایران از جمله کشتار ۷۵۰ نفر از معترضان در قیام ۱۴۰۱ می‌پردازد.
تعدادی از سناتورهای بلژیکی حین رای‌گیری برای قطعنامه سخنرانی کردند.
قطعنامه سنای بلژیک
این قطعنامه که در مارس ۲۰۲۴ توسط شماری از سناتورها ارائه شده بود بیش از ۴ هزار کلمه است و به‌طور مبسوط به موارد نقض حقوق‌بشر در ایران از جمله کشتار ۷۵۰ نفر از معترضان در قیام ۱۴۰۱ می‌پردازد.
قطعنامه خاطرنشان می‌کند از نظر مقامات ایران، مخالفت با ولی‌فقیه رژیم به منزله‌ی مخالفت با خداست.
قطعنامه به بیانیه اعضای مجمع پارلمانی شورای اروپا استناد می‌کند که در همبستگی با طرح ۱۰ ماده‌یی پرزیدنت شورای ملی مقاومت ایران مریم رجوی، خواستار پاسخگویی رهبران رژیم ایران به جنایت‌هایشان، به‌رسمیت شناختن حق مردم ایران و حق مقاومت و مبارزه برای آزادی آنها، و قرار دادن سپاه پاسداران در لیست تروریستی است.
اهداف قطعنامه در چارچوب ریاست دوره‌ای بلژیک در اتحادیه اروپا فرموله شده و به ۴ ماده فراخوان داده است.
- اتخاذ تدابیر فوری برای نجات جان هزاران زندانی، به‌ویژه زندانیان سیاسی که در خطر اعدام قرار دارند.
- پاسخگو کردن رهبران رژیم ایران به‌خاطر ۴ دهه جنایت علیه بشریت و نسل‌کشی.
- حمایت از حق مقاومت مردم ایران در برابر رژیم سرکوبگر آخوندها برای برپایی یک جمهوری دموکراتیک با جدایی دین از دولت.
- نامگذاری تروریستی سپاه پاسداران که باعث می‌شود حمایت مادی از آن قابل مجازات شود.
قطعنامه هم‌چنین از کلیه دولت‌های ذیصلاح در اتحادیه اروپا درخواست می‌کند از مقامات رژیم ایران خواهان لغو مجازات اعدام، ممنوعیت همه‌ی اشکال شکنجه از جمله خشونت جنسی و ممانعت از اعدام افراد زیر ۱۸ سال در هر شرایطی بشوند.
انتشار قطعنامه سنای بلژیک در سایت سنای بلژیک
سنای بلژیک به‌اتفاق آرا از دولت‌های اروپایی می‌خواهد فهرست فعلی افراد و سازمان‌هایی را که از سفر به اتحادیه اروپا منع شده‌اند و دارایی‌های آنها مسدود شده است به هر کسی که مسئول نقض حقوق‌بشر و آزادی بیان است، گسترش دهد.
از دولت‌های اروپایی می‌خواهد حکم صادره علیه دکتر احمدرضا جلالی را قاطعانه محکوم کنند و از مقامات ایرانی خواستار آزادی فوری و بدون قید و شرط او و هم‌چنین تمامی اتباع اتحادیه اروپا شوند که به ناحق در نتیجه دیپلماسی گروگان‌گیری ایران به زندان افتاده‌اند.
سنای بلژیک از دولت‌های اروپایی می‌خواهد تا اقداماتی را علیه فعالیت‌های غیرقانونی تهران که اپوزیسیون ایران در خارج از ایران را هدف قرار می‌دهد، اتخاذ کنند و حقوق اعضای اپوزیسیون ایران را بر اساس کنوانسیون ۱۹۵۱ ژنو و کنوانسیون اروپایی حقوق‌بشر و حقوق بین‌الملل تضمین کنند.[۱]
سخنرانی تعدادی از اعضای سنای بلژیک
پیش از شروع رأی‌گیری بر سر قطعنامه، شماری از اعضای سنای بلژیک طی سخنانی به حمایت از این قطعنامه برخاستند و خواستار تصویب آن توسط اجلاس رسمی سنای بلژیک شدند.
سخنرانی سناتور لطیفه گائوچی
سناتور لطیفه گائوچی رئیس فراکسیون حزب سوسیالیست فرانسوی زبان گفت:
«اعدام‌های خودسرانه، بازداشت‌های ناعادلانه و خشونت علیه معترضان قابل‌تحمل نیست. استفاده از مجازات اعدام وضعیت نگران‌کننده و هشداردهنده حقوق‌بشر در ایران را برجسته می‌کند. و ارقام خود گویای افزایش هشداردهنده تعداد اعدام‌ها هستند که در سالهای اخیر به سطوح بی‌سابقه‌ای رسیده است. ما باید به‌صورت جمعی در همبستگی با مردم ایران که تحت ظلم و ستم وحشیانه رنج می‌برند، دست به کار شویم. ما خواستار توقف فوری اعدام‌ها و آزادی زندانیان سیاسی هستیم. زمان پایان دادن به بی‌عدالتی و برقراری عدالت برای قربانیان جنایات رهبران رژیم ایران فرا رسیده است. ما باید از حقوق مردم ایران برای مبارزه با یک رژیم سرکوبگر و خودکامه حمایت کنیم. ما خواستار استقرار یک جمهوری دموکراتیک و امن در ایران هستیم که در آن حقوق‌بشر رعایت و حفاظت شود. ما به‌شدت اعمال سرکوبگرانه و خشونت‌آمیز رژیم حاکم در ایران را محکوم می‌کنیم.»
سخنرانی سناتور گایتان وان گویدزنهوون
سناتور گایتان وان گویدزنهوون رئیس فراکسیون حزب لیبرال فرانسوی زبان گفت:
«مجازات اعدام در ایران بیش از هر جای دیگری تبدیل به وسیله‌ای مشمئزکننده و پایدار برای سرکوب سیاسی شده است. با توجه به وخامت شدید اوضاع در داخل ایران برای آن دسته از شهروندانی که هنوز جرأت ایستادگی در برابر دیدگاه‌های عقب‌مانده رژیم را دارند، این متن از دولت‌های مختلف کشورمان، به‌ویژه در چارچوب ریاست بلژیک بر اتحادیه اروپا می‌خواهد دست به اقدامات مشخصی بزند. به‌عنوان مثال، فشار جدی به دولت ایران برای تعلیق مجازات اعدام، توقف هر گونه شکنجه، از جمله خشونت جنسی یا هر رفتار ظالمانه دیگری در زندان‌ها و در حین بازجویی، حمایت از حق مردم ایران برای زندگی در یک کشور آزاد، باثبات، بدون تبعیض و دموکراتیک که به تعهدات ملی و بین‌المللی خود در زمینه حقوق‌بشر و آزادی‌های اساسی احترام می‌گذارد، قرار دادن سپاه پاسداران در فهرست سازمان‌های تروریستی، موجودیت این سازمان به‌عنوان یک نهاد مجزا به آن آزادی عمل بسیار زیادی می‌دهد که باید به آن خاتمه داد. در هر صورت می‌توانید روی حمایت کامل گروه من و خودم حساب کنید.»
سخنرانی سناتور اوری وان دٍ وائر
سناتور اوری وان دٍ وائر عضو کمیسیون خارجی گفت:
«آقای رئیس، همکاران. دلیل این قطعنامه سرعت نگران‌کننده اعدام‌ها در ایران است. معتقدم امروز با ریاست بلژیک در اتحادیه اروپا باید از این نقش در جامعه بین‌المللی برای جلب توجه مجدد به وضعیت حقوق‌بشر در ایران استفاده کنیم. ما شاهد افزایش مجازات اعدام و سرکوب از زمان قیام‌های سراسری در ایران در سال ۲۰۲۲ بوده‌ایم. در سال ۲۰۲۳، آماری که می‌توانیم به دست آوریم حداقل ۸۶۴ نفر است. این اعدام‌ها نیز از اکتبر سال گذشته، با استفاده از جنگ غزه به‌عنوان سرپوشی برای افزایش سرکوب در داخل ایران، عمدتاً برای جلوگیری از قیام‌های جدید، چرخش جدیدی به خود گرفته است.
در گزارش جدید سازمان ملل، سپاه پاسداران پس از اعتراضات، پس از مرگ مهسا امینی، مسئول کشته شدن ۷۵۰ تظاهر کننده بوده است. ۷۵۰ نفر که می‌خواهند برای دفاع از حقوق و آزادی‌های خود قیام کنند. ۷۵۰ کشته توسط سپاه پاسداران. بنابراین، ضروری است که قبل از هر چیز به این موضوع پاسخ دهیم و سپاه پاسداران را در فهرست سازمان‌های تروریستی اروپا قرار دهیم. .
همکاران، با قرار دادن سپاه پاسداران در لیست سیاه و حمایت بی‌دریغ از اپوزیسیون دموکراتیک ایران است که می‌توانیم رژیم را در عین حفظ حقوق مردم ایران مسئول بدانیم. پس بیایید این لحظه را غنیمت بشماریم و برای عدالت، آزادی و حقوق‌بشر بایستیم. متشکرم.»
سخنرانی سناتور ریک دامز
سناتور ریک دامز رئیس فراکسیون حزب لیبرال فلامان و رئیس هیأت بلژیک در مجمع پارلمانی شورای اروپا گفت:
«سپاه پاسداران عامل اصلی سرکوب علیه جامعه ایران است. علاوه بر این پشت حملات تروریستی هم هست. هم‌چنین پشت تلاش‌ها برای بی‌ثباتی ژئوپلیتیکی در منطقه هم هست. اکنون زمان آن رسیده است که سایر کشورهای عضو اتحادیه اروپا اقداماتی را برای گنجاندن آن در فهرست افراد، گروه‌ها و نهادهای تروریستی انجام دهند.
اگر بلژیک در حال حاضر در رأس ریاست اتحادیه اروپا قرار دارد، ما می‌توانیم منتظر اقدامات مشخصی باشیم که توسط نخست‌وزیر اعلام شده است، اما آنها هم‌چنان باید اجرا شوند تا در نهایت بتوانیم آن را به‌عنوان یک سازمان تروریستی تعریف کنیم. که به نظر من می‌تواند اولین گام برای آزادی مجدد نسل‌های آینده در ایران باشد. این اولین قدم ضروری است. متشکرم.»
سخنرانی سناتور آنیک لامبریکت
سناتور آنیک لامبریکت از حزب سوسیالیست فلامان بلژیک گفت:
«حزب سوسیالیست فلامان بلژیک حمایت صریح خود را از تلاش‌های مردم ایران برای زندگی در یک کشور دموکراتیک باثبات و فراگیر که تعهدات ملی و بین‌المللی آن در زمینه حقوق‌بشر و آزادی‌های اساسی را نقض نمی‌کند، و به آن احترام می‌گذارد، اعلام می‌کند.»[۲]
منابع
