|
|
(۹۰ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد) |
خط ۱: |
خط ۱: |
| <noinclude>[[پرونده:زلزله خوی.JPG|بندانگشتی|'''زلزله خوی''']]'''چاپ اسکناس،''' به خلق نوعی پول گفته میشود که در معاملات از آن استفاده میشود، برای چاپ اسکناس قوانینی در نزد بانکهای مرکزی هر کشور هست که بر طبق آن و به میزان پشتوانهی طلای هر کشور چاپ و در دسترس مردم برای تسهیل مبادلات قرار میگیرد. هر نوع عدول از این قوانین منجر به بهم خوردن معادلات اقتصادی در آن کشور خواهد شد، امروز یکی از معضلات کشور ما ایران خلق بیرویهی پول توسط دولتهای مختلف است که ارزش مبادلاتی ریال ایران را به آستانهی فاجعه رسانده است و امروزه هر ۵۵۰۰۰۰ ریال ایران در برابر یک دلار مبادله میشود. در حالی که ارزش هر دلار در سال ۱۳۰۳ ۲۸ ریال ایران بود. | | <noinclude> |
| | {{جعبه زندگینامه |
| | | اندازه جعبه = |
| | | عنوان =محمد مخبر |
| | | نام = |
| | | تصویر =محمد مخبر.JPG |
| | | اندازه تصویر = |
| | | عنوان تصویر =محمد مخبر |
| | | زادروز = ۴ تیر ۱۳۳۴ |
| | | زادگاه =دزفول |
| | | تاریخ مرگ = |
| | | مکان مرگ = |
| | |عرض جغرافیایی محل دفن= |
| | |طول جغرافیایی محل دفن= |
| | <!-- عرض جغرافیایی به درجه دقیقه و ثانیه و جهت پیشفرض شمال--> |
| | |latd=|latm=|lats=|latNS=N |
| | <!-- طول جغرافیایی به درجه دقیقه و ثانیه و جهت پیشفرض غرب--> |
| | |longd=|longm=|longs=|longEW=E |
| | | محل زندگی =دزفول و تهران |
| | | ملیت =ایرانی |
| | | نژاد = |
| | | تابعیت =ایرانی |
| | | تحصیلات =دارای سه مدرک دکترا |
| | | دانشگاه = |
| | | پیشه = |
| | | سالهای فعالیت = |
| | | کارفرما = |
| | | نهاد = |
| | | نماینده = |
| | | شناختهشده برای = |
| | | نقشهای برجسته =معاول اول رئیسجمهور در دولت سیزدهم |
| | | سبک = |
| | | تأثیرگذاران = |
| | | تأثیرپذیرفتگان = |
| | | شهر خانگی = |
| | | تلویزیون = |
| | | لقب = |
| | | حزب = |
| | | جنبش = |
| | | مخالفان = |
| | | هیئت = |
| | | دین =اسلام-شیعه |
| | | مذهب = |
| | | منصب = |
| | | مکتب = |
| | | آثار = |
| | | خویشاوندان سرشناس =دو فرزند به نامهای طیبه و سجاد دارد. |
| | | جوایز = |
| | | امضا = |
| | | اندازه امضا = |
| | | وبگاه = |
| | | پانویس = |
| | }}'''محمد مخبر،''' با نام کامل محمد مخبر دزفولی، (متولد ۴ تیرماه سال ۱۳۳۴ در دزفول)، خانوادهاش مذهبی و پدرش، شیخ عباس مخبر، واعظ و روحانی، و در دورهای امام جمعه موقت دزفول بود. محمد مخبر دوره تحصیلات ابتدایی و دبیرستان را در دزفول و اهواز گذراند و مدرک کارشناسی ارشد مدیریت، دکترای مدیریت و برنامهریزی توسعه اقتصادی، کارشناسی مهندسی برق دارد و در رشته حقوق بینالملل هم مدرک دکترا گرفته است.<ref>[https://www.entekhab.ir/fa/news/784501/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%B1%D8%B6%D8%A7-%D9%85%D8%AE%D8%A8%D8%B1-%D9%85%D8%B9%D8%A7%D9%88%D9%86-%D8%A7%D9%88%D9%84-%D8%B1%D8%A6%DB%8C%D8%B3-%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C-%DA%A9%DB%8C%D8%B3%D8%AA سایت انتخاب]</ref> |
|
| |
|
| == تاریخچه اسکناس ==
| | محمد مخبر پیش از انقلاب ضد سلطنتی همراه با محمد جهانآرا، علی شمخانی، [[محسن رضایی]]، محمد فروزنده و محمدباقر ذوالقدر عضو گروه منصورون بوده است؛ گروهی که در خوزستان شکل گرفت و در دهه ۱۳۴۰ و ۱۳۵۰ فعالیت میکرد. |
| در گذشتههای دور مبادلات بین مردم از طریق معاملات پایاپای صورت میگرفت. یعنی محصولات بین شهروندان و بازرگانان و صنعتگران به همین صورت دست به دست میشد. با کشف طلا و نقره و ضرب آنها بصورت پول و سکه به عنوان مبنای معتبری برای مبادلات به کار گرفته شد. در زمان داریوش اولین سکه ایران از طلا ضرب شد.
| |
| بعدها چاپ اسکناس به این موارد اضافه شد. ابتدا اسکناس را بر روی خشت، پارچه، جوب و پوست و نهایتا کاغذ ضرب میکردند. قدیمیترین اسکناس چاپ شده چاو نام داشت که به توصیه مشاوران ایرانی ملکه چین ضرب شد. گیخاتوخان، پنجمین پادشاه سلسله ایلخانیان، از خالی شدن خزانه و کسری بودجه نگران بود، دستور داد مردم زر و سیم خود را به چاوخانه تحویل دهند و ما به ازای آن پول کاغذی (چاو) بگیرند. از این زمان برای نخستین بار پول کاغذی به نام چاو (موسوم به چاو مبارک) در تبریز منتشر شد.
| |
|
| |
|
| | پس از شکلگیری سپاه پاسداران در خوزستان به عنوان مسئول بهداری سپاه دزفول منصوب شد و در سالهای جنگ ایران و عراق این سمت را بر عهده داشت. |
|
| |
|
| == تاریخچه چاپ پول ==
| | از تیر ماه ۱۳۸۶ تا ۱۶ آذز ۱۴۰۰ ریاست ستاد اجرایی فرمان امام را بر عهده داشت و در این سال با حکم [[خامنهای]] به عضویت مجمع تشخیص مصلحت نظام درآمد. |
|
| |
|
| در دوران معاصر، چاپ پول بر عهده بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران است. این ارگان از سال ۱۳۳۹ تاکنون مسئولیت چاپ پول را برعهده داشته است. تا قبل از این سال، بانک ملی مسئولیت چاپ پول را بر عهده داشت. در سال ۱۳۵۱، موسسه چاپ اسکناس را در خیابان سلطنتآباد که بعدها اسم پاسداران گرفت در سه راه ضرابخانه راهاندازی کرد اما تا سال ۱۳۶۲، چاپ اسکناسهای رایج ایران در اروپا انجام میشد. سال ۱۳۶۲، بانک مرکزی اقدام به راهاندازی موسسه چاپ اوراق بهادار کرد. بعد از گذشت ۵ سال، این مرکز چاپ اسکناس و مسکوکات رایج کشور را هم آغاز کرد. در ابتدا کاغذ اسکناس از خارج وارد میشد. زیرا ایران توانایی تولید کاغذهای چاپ اسکناس را نداشت. در سال ۱۳۷۶ ایران توانست کاغذ مورد نیاز برای چاپ اسکناس را تولید کند.
| |
|
| |
|
| «ضرابخانه» یکی از ادارات امنیتی کشور محسوب میشود. در تمام کشورهای دنیا برای چاپ اسکناس و مسکوکات ترتیبات امنیتی زیادی وجود دارد و نمیتوان بهراحتی وارد این موسسات شد. کارکنان قبل از ورود به محوطه کار، ابتدا باید تمامی وسایل شخصی از جمله پول نقد، سکه، کلید، گوشی همراه خود را به حراست تحویل دهند. سپس با رعایت تمامی تدابیر امنیتی وارد شوند.
| |
|
| |
|
| مقدار چاپ اسکناس و مسکوکات براساس قوانین مصوب مجلس شورای اسلامی انجام میشود. سپس آمار آن به بانک مرکزی و سپس ضرابخانه داده میشود.
| | در آخرین پست محمد مخبر، معاون اول رئیسجمهور در دولت سیزدهم بود که پس از مرگ [[ابراهیم رئیسی]] بر اساس اصل ۱۳۱ قانون اساسی جمهوری اسلامی، در صورت مرگ رئیس جمهور، معاون اول او جایگزین میشود:<ref>[https://www.bbc.com/persian/articles/cv225zej9m3o سایت بی بی سی فارسی]</ref> <blockquote>«با موافقت رهبری، اختیارات و مسئولیتهای وی را بر عهده میگیرد و شورایی متشکل از رئیس مجلس و رئیس قوه قضائیه و معاون اول رئیس جمهور موظف است ترتیبی دهد که حداکثر ظرف مدت پنجاه روز رئیس جمهور جدید انتخاب شود.» </blockquote> |
|
| |
|
| مقدار کاغذ و فلزی که برای چاپ اسکناس و مسکوکات در اختیار کارکنان گذاشته میشود، براساس مقدار پول مورد نیاز است. بههمین دلیل کارکنان فقط باید فرآیند چاپ را انجام دهند. آنها هیچ اختیاری در مورد تعیین میزان چاپ پول ندارند. تعیین میزان چاپ پول براساس سازوکارهای بازار (میزان عرضه و تقاضا، رکود، تورم و …) تعیین میشود. دولت با بررسی میزان نیاز بازار به پول، طرح خود را برای نشر اسکناس به مجلس شورای اسلامی اعلام میکند که بعد از تایید مجلس قانون آن به بانک مرکزی و سپس ضرابخانه اعلام میشود.
| | == گاهشمار زندگی محمد مخبر == |
| | محمد مخبر دزفولی ۴ تیرماه سال ۱۳۳۴ در دزفول زاده شد. خانوادهاش مذهبی و پدرش، شیخ عباس مخبر، واعظ و روحانی، و در دورهای امام جمعه موقت دزفول بود. محمد مخبر دوره تحصیلات ابتدایی و دبیرستان را در دزفول و اهواز گذراند و مدرک کارشناسی ارشد مدیریت، دکترای مدیریت و برنامهریزی توسعه اقتصادی، کارشناسی مهندسی برق دارد و در رشته حقوق بینالملل هم مدرک دکترا گرفته است. |
|
| |
|
| برای تولید سکههای رایج از ترکیب چندین آلیاژ استفاده میشود که شامل مس (۶۴ درصد)، نیکل (۱۲ درصد) و روی (۲۴ درصد) است. جنس همه سکهها از نظر ترکیب مواد تقریباً به هم شباهت دارد. برای اسکناسها نیز از کاغذهای مخصوص استفاده میشود. جنس کاغذی که برای اسکناس و اوراق بهادار استفاده میشود، با کاغذهای معمولی (مانند کاغذA4) تفاوت زیادی دارد. برای تولید کاغذ اسکناس از ترکیب چند ماده استفاده میشود که شامل کاغذ، پنبه، الیاف کتانی و پارچه است. کاغذهای معمولی مقاومت بالایی ندارند و بعد از مدتی از بین میروند. اما ترکیب این مواد برای تولید کاغذ اسکناس باعث افزایش مقاومت اسکناسها میشود. به همین دلیل است که اسکناسها در برابر رطوبت، مچاله شدن، شسته شدن و … مقاومت بالایی دارند. همچنین ترکیب خاصی که برای تولید کاغذ اسکناس استفاده میشود، باعث افزایش ضریب امنیتی چاپ اسکناس میشود.
| | محمد مخبر پیش از انقلاب ضد سلطنتی همراه با محمد جهانآرا، [[علی شمخانی]]، محسن رضایی، محمد فروزنده و محمدباقر ذوالقدر عضو گروه منصورون بوده است؛ گروهی که در خوزستان شکل گرفت و در دهه ۱۳۴۰ و ۱۳۵۰ فعالیت میکرد. |
|
| |
|
| کاغذهای اسکناس آمریکا از ۷۵% پنبه و ۲۵% پارچه ساخته شدهاند.کیفیت کاغذ به گونهای است که پس از ۴۰۰۰ بار تا زدن پاره میشود.
| | محمد مخبر بعد از پایان جنگ، مدیرعامل شرکت مخابرات دزفول، معاون اجرایی شرکت مخابرات استان خوزستان و سپس مدیرعامل این شرکت شد. او مدتی هم معاون استانداری خوزستان بود. |
|
| |
|
| نخستین بانکی که به چاپ اسکناس برای ایران پرداخت، بانک جدید شرق بود که مرکزش در لندن قرار داشت و اسکناسهای چاپ شده توسط این بانک در بانک بازرگانی ایران انتشار مییافت. اسکناسهای منتشرشده توسط این بانک از پنج قران به بالا بود. در سال ۱۲۶۷هجری قمری، امتیاز چاپ اسکناس از بانک جدید شرق به بانک شاهی واگذار شد. بانک شاهنشاهی ایران طبق قرارداد رویترز حق انحصاری نشر اسکناس را داشت، اما چاپ اسکناس همچنان در بانک جدید شرق انجام میگرفت و سیاستهای پولی را نیز همین بانک تعیین میکرد. پس از تأسیس بانک شاهنشاهی نخستین سری اسکناسهای ایرانی در کـــشور انگلســـتان و به وســـیله چــاپخانه Bradbury Wilkinson and Company به چاپ رسید. در سال ۱۲۸۵هجری شمسی، نمایندگان نخستین مجلس شورای ملی خواستار تأسیس بانک ملی شدند اما تا سال ۱۳۰۶به تصویب نرسید تا سرانجام در ۱۷شهریور ۱۳۰۷شروع به کار کرد.
| | در زمان ریاست محمد فروزنده (اهل خوزستان) بر [[بنیاد مستضعفان انقلاب اسلامی|بنیاد مستضعفان]]، مناصب مهمی مانند معاونت حملونقل و بازرگانی این بنیاد را بر عهده گرفت. در همین بازه زمانی او نقش مهمی در خارج کردن شرکت مخابراتی ترکسل از مناقصه پروژه اپراتور دوم تلفن همراه و جایگزین کردن شرکت امتیان آفریقای جنوبی در کنسرسیوم ایرانسل داشت. او بعدا به عنوان نایبرییس هیات مدیره ایرانسل منصوب شد. محمد مخبر ریاست هیئت مدیره بانک سینا بود که زیر نظر بنیاد مستضعفان فعالیت میکرد. |
|
| |
|
| در سال ۱۳۱۰هجری شمسی اسکناسهای چاپشدهی قبلی از رده خارج شدند و به موجب مادهی ۵ قانون اصلاح (قانون واحد و مقیاس پول) حق انحصاری انتشار اسکناس به مدت ۱۰سال به بانک ملی واگذار شد. از این تاریخ به بعد تعیین نوع طرح، مبلغ، نوع اسکناس و تعداد آنها را بانک ملی تعیین میکرد و اسکناس در لندن چاپ میشد.اولین اسکناس بانک ملی در فروردین ۱۳۱۱چاپ شد. بانک ملی تا سال ۱۳۳۹اقدام به نشر اسکناس میکرد تا اینکه با تأسیس بانک مرکزی، حق نشر اسکناس به بانک مرکزی ایران داده شد و تا کنون ادامه دارد.
| | محمد مخبر دزفولی از تیر ماه ۱۳۸۶ به مدت ۱۵ سال رئیس «[[ستاد اجرایی فرمان امام]]»، یکی از ثروتمندترین مجموعههای اقتصادی جمهوری اسلامی بود. این ستاد مستقیما زیر نظر خامنهای فعالیت میکند و به هیچ نهادی پاسخگو نیست و طی چند دهه به هلدینگ اقتصادی عظیمی تبدیل شده است که دامنه فعالیتهای آن در تمام حوزههای ممکن گسترده است. ستاد اجرایی فرمان امام، در حال حاضر مالک دهها شرکت در حوزههای مختلفی از جمله نفت، گاز، پتروشیمی، کشاورزی، صنعت، معدن، دارو و ساختمان است و «بنیاد برکت» هم زیر مجموعه این ستاد است که زمان ریاست مخبر راهاندازی شد. |
|
| |
|
| | او در سال ۱۳۸۶ زمانی که به ریاست «ستاد اجرایی فرمان امام» گماشته شد و در مراسم معارفهاش سه اصل «اسلامی بودن، انقلابی بودن و منضبط بودن» را به عنوان رئوس برنامهاش ذکر کرد و در دی ماه ۱۳۹۹در فهرست تحریمهای آمریکا قرار گرفت. |
|
| |
|
| ضرابخانه محلی است که تولید سکه در آن انجام میگیرد. در ضرابخانههای سنتی در ایران از دستگاههای زیر استفاده میشد: دستگاه سیاکی (گدازنده)، دستگاه قرص کوبی، دستگاه آهنگری، دستگاه چرخ کشی، دستگاه قطاعی، دستگاه کهله کوبی، دستگاه سفیدی گری، دستگاه تخش کنی، دستگاه سکه کنی.
| | پیش از آن، در سال ۲۰۱۰ در جریان تحریمهای اتحادیه اروپا، محمد مخبر نیز به اتهام ارتباط با برنامههای موشکی و هستهای ایران تحریم شد اما دو سال بعد نامش از فهرست تحریمشدگان اتحادیه اروپا حذف شد.<ref name=":0">[https://www.radiofarda.com/a/mohammad-mokhber-new-role-replace-ebrahim-raisi-president/32953944.html سایت رادیو فردا]</ref> |
|
| |
|
| هیأت نظارت اندوخته اسکناس عهدهدار نظارت بر حسن اجرای مفاد ماده پنج قانون پولی و بانکی کشور از طریق تحویل و نگهداری اسکناسهای چاپ شده و همچنین نگهداری حساب داراییهای موضوع ماده ۵ قانون یادشده و صورت جواهرات ملی و تنظیم مقررات مربوط به نمایش و نظارت بر ورود و خروج آنها از خزانه بانک و به علاوه نظارت بر معدوم کردن اسکناسهایی که باید از جریان خارج شود، است.
| | وزارت امور خارجه آمریکا در ماه ژانویه سال ۲۰۲۱، زمانی که ستاد اجرایی فرمان امام و محمد مخبر، رئیس آن را تحریم کرد، این ستاد را «یک هیولای تجاری» توصیف کرد که «تقریبا در همه بخشهای اقتصاد ایران از جمله انرژی، مخابرات، و خدمات مالی سهیم است.» |
|
| |
|
| سری اسکناسهای خمینی، پس از مرگ او و از سال ۱۳۷۱ منتشر شد. از شروع چاپ این اسکناسها تاکنون قالب اصلی آنها تغییری نکرده ولی در پشت آنها بعضی تغییرات رخ داده است؛ مانند ۵٬۰۰۰ ریالی که پشت آنها برای بار نخست گل و پرنده چاپ گردید و به ماهواره امید و سپس سفالینه یافته شده در زابل رسید؛ و همچنین ۲۰٬۰۰۰ ریالی و ۵۰٬۰۰۰ ریالی نیز دستخوش این تغییرات بودند. در اسکناسها از پنبه ۱۰۰% استفاده شده است. از سال ۱۳۸۷ به بعد ایران چکهای بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران منتشر شدند. در آبان ماه ۱۳۸۳ سکههایی با ارزش اسمی ۵۰ و ۱۰۰ ریال، در اسفند ماه ۱۳۸۷ سکههایی با ارزش اسمی ۲۵۰ و ۵۰۰ و ۱۰۰۰ ریال، در خرداد ماه ۱۳۸۹ سکههایی با ارزش اسمی ۲۰۰۰ و ۵۰۰۰ ریال منتشر شدند که مورد آخر هنوز استفاده میشود.
| | برآوردهای مختلفی از میزان داراییهای ستاد فرمان اجرایی وجود دارد. سال ۲۰۱۳ خبرگزاری رویترز در گزارشی تحقیقی، ستاد اجرایی را یک «امپراتوری عظیم اقتصادی» خواند و ارزش داراییهای آن را در آن زمان حدود ۹۵ میلیارد دلار برآورد کرد.<ref>[https://www.reuters.com/investigates/iran/images/part2/persian.pdf انتشارات رویترز اموال تحت کنترل خامنهای]</ref> |
|
| |
|
| https://khanesarmaye.com/printing-money/#gref
| | وزارت خارجه آمریکا موسسه دانشبنیان برکت را «رکن سرمایهگذاری ستاد اجرایی فرمان امام در فضای مجازی و فناوری اطلاعات» معرفی، و آن را تحریم کرده است. |
|
| |
|
| | وی همچنین رئیس «ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی» برای ساماندهی وضعیت اقتصاد کشور بود اما طبق برآوردهای کارشناسان وضعیت اقتصادی ایران از دولت قبلی تاکنون بیش از ۷۰۰ درصد سقوط کرده است. محمد مخبر در شهریور ۱۴۰۱ با حکم خامنهای به عضویت مجمع تشخیص مصلحت نظام درآمد. |
| | == محمد مخبر و رقبا == |
| | محمد مخبر در رقابت با سعید جلیلی پست معاونت ریاست جمهوری را برد و در روز ۱۷ مرداد، پنج روز بعد از تنفیذ ابراهیم رئیسی، به این سمت منصوب شد. |
|
| |
|
| | محمد مخبر، در ستاد اجرایی فرمان امام سیاستهای «اقتصاد مقاومتی» را طبق رهنمودهای خامنهای سرمشق فعالیتهای خود قرار داده بود، با ورود به دولت هم سکان اقتصاد را با همین دیدگاه در دست گرفت و رئیس ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی شد. |
|
| |
|
| خانه - اقتصاد بینالملل - چاپ پول یا خلق نقدینگی چیست؟
| | در همان چند ماه اول با تحکیم موقعیت خود رقبا را در عرصه تصمیمگیری اقتصادی از دور خارج کرد و با حذف محسن رضایی رقیب انتخاباتی رئیسی از پست معاونت اقتصادی دولت |
|
| |
|
| چاپ پول یا خلق نقدینگی چیست؟
| | با کنار گذاشتن این معاونت از ترکیب کمیسیون اقتصادی عملا بیرقیب شد. محمد مخبر طی سالیان ریاست ستاد اجرایی، روابط نزدیکی با بالاترین سطوح قدرت و بیت خامنهای برقرار کرده است. |
| رامتین بینیاز
| |
| رامتین بینیاز
| |
| انتشار: 12 ماه قبل
| |
| ویرایش: 4 ماه قبل
| |
| LinkedIn
| |
|
| |
| Telegram
| |
|
| |
| WhatsApp
| |
|
| |
| Twitter
| |
| چاپ پول
| |
| یکی از مسائلی که در حوزه کریپتو به آن اشاره میشود، چاپ پول بیرویه توسط دولتهاست.
| |
|
| |
|
| مشکل و دغدغه این افراد این است که دولتها مشکلات اقتصادیشان را از طریق چاپ پول حل میکنند.
| | با وخیمتر شدن وضعیت اقتصادی و عدم تحقق وعدههای انتخاباتی، صدای اصولگرایان بلند شد. آنها خواهان محدودیت دایره اختیارات محمد مخبر بودند و بعضی حتی خواهان برکناری او بودند. |
|
| |
|
| البته که حرف آنها به طور کلی درست است و دولتها عرضه پول را به شدت افزایش میدهند اما در واقع این کار را به طور دقیق از طریق عمل چاپ پول نمیکنند.
| | تیرماه ۱۴۰۱جواد کریمیقدوسی، نماینده مجلس یازدهم و از اعضای جبهه پایداری، در توییتر خود نوشت: «جناب مخبر از توانایی لازم برای این جایگاه برخوردار نیست» و هشدار داد که «ماندن ایشان برای یکساعت هم ضرر است». |
|
| |
|
| پس پول جدید از کجا میآید و اصلاً چرا این مسئله مشکلزاست؟
| | همچنین محمد مهاجری، فعال رسانهای اصولگرا در روزنامه اعتماد نوشته بود: <blockquote>«او با تیزهوشی سیاسی، به ندرت وارد گود میشود و به گونهای عمل میكند كه ناكارآمدیهای دولت رئیسی به حساب او منظور نمیشود. درست مثل كسی كه وارد دریا میشود اما خیس نمیشود.»</blockquote>شهریور ۱۴۰۱ با حکم خامنهای محمد مخبر به عضویت مجمع تشخیص مصلحت نظام درآمد. دی ماه همان سال عکسهای محمد مخبر در جلسه سران سه قوه شرکت کرد. |
|
| |
|
| یکی از بزرگترین و مهمترین انتقاداتی که به سیستم پولی فعلی میشود این است که بانکهای مرکزی، بدون هیچ مانع و محدودیتی عرضه پول را به نمایندگی از دولت مدیریت میکنند.
| | با مرگ رئیسی، محمد مخبر ماموریت برگزاری انتخابات زودهنگام و تعیین رئیس جمهور بعدی را خواهد داشت. او اکنون رئیس موقت دولت جمهوری اسلامی ایران است.<ref>[https://www.bbc.com/persian/articles/cv225zej9m3o سایت بی بی سی فارسی]</ref> |
|
| |
|
| ممکن است با توجه به همه مسائل اساسی و مهمی که دولت باید بابتشان هزینه کند، خیال کنید که این شکل مدیریت بانک مرکزی یک امر مثبت محسوب میشود.
| | == محمد مخبر و فساد == |
| | پس از همهگیری بیماری کرونا با ممنوعیت ورود واکسن به ایران طی فتوای خامنهای، مؤسسه «برکت» که از نهادهای اقتصادی زیر نظر دفتر رهبر جمهوری اسلامی است، مامور تولید واکسنهای کرونا با استفاده از «اعتبارات دولتی» شد. |
|
| |
|
| یک سوال مهم دیگر نیز در ذهن شکل میگیرد: با وجودیکه دولت میتواند پول چاپ کند، اصلاً چرا مالیات بدهیم؟ نمیشود دولت پول بیشتری چاپ کند و آن مسئله را هم از همین طریق حل کند؟
| | چنین تصمیمی، موضوع رانت و بهرهبرداری نهادهای اقتصادی خامنهای از همهگیری کرونا با مداخله محمد مخبر را مطرح کرد. |
|
| |
|
| بیشتر بخوانید: اقتصاد چگونه شکل میگیرد و چطور رشد میکند؟
| | نام سجاد مخبر، فرزند محمد مخبر در پرونده فسادهای مرتبط با فروش نفت ایران مطرح شده است و بر اساس برخی گزارشها، او از بدهکاران بانکی است. |
|
| |
|
| مشکلات ایجاد پول بیشتر
| | سازمان شفافیت بینالملل در گزارشهای سالانه خود، جمهوری اسلامی ایران را در میان فاسدترین کشورها قرار میدهد. |
| اگر بخواهیم تمام مشکلات افزایش عرضه پول را به صورت خلاصه بیان کنیم، ماجرا از این قرار است:
| |
|
| |
|
| اگر سطح تولید کالاها ثابت بماند اما عرضه پولی که برای خرید آن کالاها پرداخت میشود دائماً افزایش یابد، قیمت آن کالاها زیاد خواهد شد.
| | علاوه بر این، محمد مخبر در دوران ریاستجمهوری ابراهیم رئیسی، در رأس هیئتی منصوب شد که با عنوان «مولدسازی داراییهای دولت» و تحت حمایت علی خامنهای قرار است اموال و داراییهای عمومی کشور را به فروش برساند.<ref name=":0" /> |
|
| |
|
| این مسئله از بدیهیات اقتصاد است. | | == اصل ۱۳۱ قانون اساسی جمهوری اسلامی == |
| | «در صورت فوت، عزل، استعفاء، غیبت یا بیماری بیش از دو ماه رئیس جمهور و یا در موردی که مدت ریاست جمهوری پایان یافته و رئیس جمهور جدید بر اثر موانعی هنوز انتخاب نشده و یا امور دیگری از این قبیل، معاون اول رئیس جمهور با موافقت رهبری اختیارات و مسئولیتهای وی را برعهده میگیرد و شورایی متشکل از رئیس مجلس و رئیس قوه قضاییه و معاون اول رئیس جمهور موظف است ترتیبی دهد که حداکثر ظرف مدت پنجاه روز رئیس جمهور جدید انتخاب شود، در صورت فوت معاون اول و یا امور دیگری که مانع انجام وظایف وی گردد و نیز در صورتی که رئیس جمهور معاون اول نداشته باشد مقام رهبری فرد دیگری را به جای او منصوب میکند.» |
|
| |
|
| اگر میزان پول بیشتر شود و مقدار کالاها ثابت بماند، عرضه و تقاضا کار خودش را میکند و نتیجهاش تورم (inflation) است.
| | == منابع == |
| | | {{پانویس|۲|اندازه=ریز}} |
| تورم باعث میشود قدرت خرید پولی که در جیب مردم است کاهش یابد. البته که مدیریت اقتصاد یک کشور بسیار پیچیدهتر از بیان این بدیهیات است اما منطق ابتدایی این ماجرا همچنان همین است و تغییر نمیکند.
| |
| بیشتر بخوانید: منظور از تورم چیست؟ + نحوه محاسبه تورم در ایران
| |
| | |
| مایکل سیلر (Michael Saylor) که یکی از بزرگترین مدافعان و طرفداران بیتکوین است، برای توصیف کاهش قدرت خرید پول فیات (fiat money به پولی گفته میشود که بدون پشتوانه و ارزش ذاتی بوده و ارزش آن از سمت قانون میآید) از استعاره ذوب یک تکه یخ استفاده میکند.
| |
| | |
| برای مثال از سال 1913، دلار آمریکا 96% ارزش خود را از دست داده است.
| |
| | |
| وقتی تورم از کنترل خارج میشود به ابرتورم (hyperinflation) تبدیل میگردد.
| |
| | |
| معمولاً اگر افزایش قیمتها از 50% در ماه بیشتر باشد، آن شرایط به عنوان ابرتورم در نظر گرفته میشود. بنابراین در چنین حالتی، هر دو ماه یک بار قیمتها دوبرابر میشوند.
| |
| | |
| در همین لحظه حدود 1.2 میلیارد نفر در دنیا در شرایط فلجکننده تورمی زندگی میکنند. این مسئله در کشور ونزوئلا یک مشکل جدی است و در تاریخ، نمونههای وحشتناکی برای از کنترل خارج شدن تورم وجود دارد.
| |
| | |
| برای مثال، چاپ پول در کشور آلمان بین دو جنگ جهانی به سطح فاجعهباری رسید و تورم طوری از کنترل خارج شد که دیگر قابل اندازهگیری نبود. نرخ تبدیل مارک (ارز آلمان در زمان ذکرشده) به پوند در برههای از زمان به یک تریلیون یا 1,000,000,000,000 رسید.
| |
| | |
| ابرتورم
| |
| وقتی تورم از کنترل خارج شود و از سطح ماهانه 50% بگذرد، به آن ابرتورم گفته میشود.
| |
| چرا دولتها دائماً بدهی بیشتری به بار میآورند
| |
| هر فرد منطقی ممکن است در چنین موقعیتی بپرسد که اگر ایجاد پول بیشتر به تورم میانجامد، چرا دولت این کار را ادامه میدهد؟
| |
| | |
| کتابهای بیشماری هستند که درست به پاسخ همین سوال پرداختهاند اما سادهترین پاسخی که میتوان به آن داد این است: «چون میتوانند».
| |
| | |
| تا قبل از شروع قرن بیستم محدودیتی برای عرضه پول وجود داشت که به آن، استاندارد طلا (the Gold Standard) گفته میشد. در این سیستم، هر پوند یا دلار در گردش، توسط میزان طلای معادل آن پشتیبانی میشد.
| |
| اگرچه برای تامین هزینههای جنگ جهانی اول، برای اجرای این سیستم آسان گرفته شد و در نهایت، استاندارد طلا در سال 1971 میلادی توسط آمریکا به طور کامل کنار گذاشته شد.
| |
| | |
| استاندارد طلا به عنوان یک میراث تاریخی دیده شد که در اقتصادها و بازارهای پول مدرن که در عصر دیجیتال دستخوش تغییرات اساسی شدهاند، جایی ندارد.
| |
| | |
| رویکرد مدرن که در آن مدیریت عرضه پول با محدودیتی مانند طلا مواجه نیست، پول فیات نامیده میشود. پول فیات به معنای پول قانونی است.
| |
| | |
| پولی که ما امروز از آن استفاده میکنیم از ارزش ذاتی برخوردار نیست. سکهها همگی از آلیاژ ارزانقیمت و اسکناسها از کاغذ بیارزش ساخته شدهاند.
| |
| | |
| بیشتر پولی هم که وجود دارد تنها یک سری عدد است که در پایگاه داده مرکزی وارد سیستم میشود. پول مدرن ارزش دارد چون دولت میگوید و جامعه هم تا جایی که دولت و بازارهای مالی آن را تایید کنند میپذیرد.
| |
| | |
| دولت برای کسب درآمد بیشتر باید مالیات را افزایش دهد که از نظر سیاسی کار دشواری است.
| |
| | |
| همچنین کاهش مخارج در زمینههایی مثل دفاع از کشور، سلامت و بهداشت، آموزش یا زیرساختهای اصلی همیشه با مخالفت قسمتی از رایدهندگان روبرو میشود.
| |
| | |
| علاوه بر تعهداتی که هر دولت در اداره عمومی کشور دارد، باید بتواند در برابر فجایع و موقعیتهای اضطراری، از جنگ گرفته تا همهگیریها، پاسخگو باشد و واکنش نشان دهد. همچنین دولت در دهههای اخیر به عنوان پشتیبان نهایی صنعت بانکداری که از نظر پیچیدگی و ریسک سیستماتیک رشد کرده، ایفای نقش نموده است.
| |
| | |
| بیشتر بخوانید: رشد اقتصادی چیست؟
| |
| | |
| دولت باید جرئت و شجاعت زیادی داشته باشد که حاضر شود وضع فعلی را به هم بزند.
| |
| | |
| بنابراین وقتی دولتها میخواهند بین هزینهها و درآمدها تعادل ایجاد کنند و با عواقب سیاسی تصمیماتی که در این باره میگیرند روبرو میشوند، سادهترین راه برای آنها این است که پول بیشتری خلق کنند و به همین راحتی مشکل را پشت سر بگذارند.
| |
| | |
| دولت از اهرمهای دیگری هم برخوردار است که میتواند برای تحریک یا محدود کردن فعالیتهای اقتصادی از آنها استفاده کند.
| |
| | |
| واضحترین ابزاری که دولت برای این کار دارد، نرخ بهره است که عبارت از هزینه قرض گرفتن پول است.
| |
| | |
| اگر دولت بخواهد فعالیتهای اقتصادی افزایش یابند، نرخ بهره را کاهش میدهد تا کسبوکارها را به سرمایهگذاری تشویق کند.
| |
| | |
| نرخ بهره
| |
| نرخ بهره مهمترین ابزاری است که دولت برای تحریک و محدود کردن فعالیتهای اقتصادی در اختیار دارد.
| |
| دستکاری نرخ بهره همیشه میسر نیست.
| |
| | |
| دولتهای زیادی از گزینه محدود خود استفاده میکنند و برای این که بتوانند ادامه بدهند، از خلق پول بیشتر یا همان گزینه چاپ پول استفاده کردهاند. اما در واقعیت این اتفاق چگونه رخ میدهد؟
| |
| | |
| نکته: البته بحران کووید 19 و جنگ روسیه و اوکراین، اقتصاد جهانی را دچار بحران کرده و کشورهای مختلف با مسئله تورم جدی روبرو هستند؛ در نتیجه، نرخهای بهره در این دوره در حال افزایشاند.
| |
| | |
| چگونه پول چاپ میکنند؟
| |
| در جکها و میمهایی که اهالی کریپتو درباره مسئله چاپ پول میسازند و تعریف میکنند، اینطور به نظر میرسد که انگار پول در چاپخانه و ضرابخانههایی که دولت به آنها مجوز کار داده است، توسط دستگاهها ایجاد میشود و ارزهایی مثل پوند، دلار، یورو، ین و….. وارد چرخه حیات میشوند.
| |
| | |
| پول نقد فیزیکی تنها حدود 3% پول در گردش را شامل میشود. به این قسمت، عرضه پول محدود (narrow money supply) گفته میشود.
| |
| پول یا پول محدود، بخشی از عرضه پول کلی است که شامل این موارد میشود: اسکناس، سکه، سپرده جاری (demand deposit) و سایر داراییهای نقدشونده که توسط بانک مرکزی نگهداری میشود.
| |
| | |
| در آمریکا پول محدود همان M1 است. ذخیره بانکهای تجاری نزد بانک مرکزی (که همان بانک دولت است) در این دسته قرار میگیرد.
| |
| | |
| در ایران همین تعریف با این کلمات گفته میشود: پول عبارت است از اسکناس و مسکوک و سپردههای دیداری اشخاص نزد بانکها.
| |
| | |
| بنابراین 97% از عرضه پول صرفاً عدد و رقمی است که در پایگاههای داده دیجیتالی بانکهای تجاری وارد میشود. این پول نسخه فیزیکی ندارد.
| |
| | |
| بانکهای تجاری توسط بانک مرکزی (دولت) مجازند که به کسبوکارها و مصرفکنندگان وام بدهند.
| |
| | |
| بانکهای تجاری از نظر قانونی موظفاند که میزان خاصی از پول را به عنوان ذخیره نزد بانک مرکزی نگه دارند و تا وقتی که این کار را بهدرستی انجام دهند، میتوانند باقی مبلغ را به مشتریان خود وام دهند.
| |
| | |
| نسبت مبلغی که بانکها میتوانند به مشتریان وام دهند بالاتر از نسبتی است که باید نزد بانک مرکزی به عنوان ذخیره نگه دارند. عبارت «بانکداری ذخیره جزئی (fractional banking)» به همین معناست.
| |
| | |
| سپس هر کسی که وام را دریافت کرده باشد، چه یک کسبوکار باشد و چه یک مشتری خرد، آن مبلغ را به حساب بانکی مورد نظر واریز میکند تا با آن خانه یا خودرو بخرد یا یک کسبوکار را تامین مالی کند.
| |
| | |
| بیشتر بخوانید: انواع روشهای تامین مالی شرکتها در بازار بورس
| |
| | |
| همانطور که میبینید پول از ناکجاآباد میآید و برای ایجاد آن به وجود چاپگر نیازی نیست، بلکه تنها چند عدد و رقم است که روی صفحه نمایش داده میشود.
| |
| حال در پاسخ به این سوال که دولتها و بانکهای مرکزی که در خدمت آنها هستند چگونه پول را خلق و ایجاد میکنند، باید بهسادگی گفت که در اصل چنین اتفاقی نمیافتد. آنها تنها با تسهیل شرایط برای عملکرد بانکهای تجاری، به آنها اجازه میدهند که این کار را برایشان انجام دهند.
| |
| | |
| این مسئله معمولاً از طریق ذخیرهای انجام میشود که بانک مرکزی نزد خود نگه میدارد.
| |
| | |
| در واقع پول از طریق ارتباط اجتماعی اعتبار و بدهی بین دولت، شهروندان و بانکها منتشر میشود و به گردش درمیآید.
| |
| | |
| بانکداری ذخیره جزئی
| |
| در بانکداری ذخیره جزئی، بانکهای تجاری بخشی از کل مبلغ موجود را نزد بانک مرکزی به عنوان ذخیره نگهداری میکنند.
| |
| بدهی
| |
| در بحران مالی سال 2008، بحران اطمینان ایجاد شد.
| |
| | |
| مقدار زیادی از بدهیهای بد به وجود آمدند که دولتها باید آنها را برعهده میگرفتند. دولتها تلاش کردند با کاهش نرخ بهره، فعالیت اقتصادی را تحریک نمایند اما نرخ بهره تا جایی پایین آمد که منفی شد.
| |
| | |
| نرخ بهره منفی به این معناست که سپردهگذار باید به بانک پول بدهد تا بانک پولاش را نگه دارد.
| |
| دولتها میتوانند اجازه دهند که همه چیز با روند طبیعی خودش پیش برود اما عواقب چنین کاری مشخص است؛ خصوصاً در مسئله همهگیری ویروس کرونا که قرنطینه باعث شد بسیاری از صنایع از بین بروند.
| |
| | |
| بنابراین بانکهای مرکزی به نمایندگی از دولت، با آزاد کردن قسمتی از ذخیره بانکها، عرضه پول را افزایش میدهند.
| |
| | |
| بیشتر بخوانید: نابرابری اقتصادی چیست؟ آیا وجود آن در جوامع امری ناگزیر است؟
| |
| | |
| رایجترین روش برای انجام این کار، بازخرید بدهی موجود دولت است که توسط بانکهای تجاری نگهداری میشود. به این کار، تسهیل کمی یا Quantitative Easing گفته میشود.
| |
| | |
| با این کار، ذخیره در دسترسی که توسط بانکهای تجاری نگهداری میشود افزایش مییابد؛ در نتیجه، آنها میتوانند برای ایجاد فعالیتهای بهرهور تولیدی، وام بدهند و پول بیشتری خلق کنند.
| |
| | |
| متاسفانه این لزوماً چیزی نیست که در واقعیت اتفاق میافتد.
| |
| | |
| مقدار زیادی از این پول جدید که اغلب به آن نقدینگی گفته میشود، در واقع به فعالیتهای غیرمولد و سوداگری مالی اختصاص مییابد.
| |
| | |
| به همین دلیل است که در بازار سهام رشدهای بالا به وجود میآید و قیمت خانه و سایر داراییهایی که نقش ذخیره ارزش دارند، افزایش پیدا میکنند.
| |
| | |
| متاسفانه تاریخ نشان داده که هر قدر هم دولتها بخواهند جادوگری مالی کنند و ورد بخوانند، مثل دنیای فیزیکی قوانینی اساسی وجود دارند که کار خودشان را میکنند و در نهایت همه چیز از بین میرود.
| |
| | |
| معمولاً چراغ خطر برای استقراض دولت در نقطهای روشن میشود که نسبت بدهی به تولید ناخالص داخلی (ارزش خالص چیزهایی که تولید شدهاند) یا GDP، به 100 درصد برسد.
| |
| نسبت بدهی به GDP آمریکا در سال 2012 به این میزان رسید و از آن موقع تا به حال در حال افزایش بوده است.
| |
| | |
| آمریکا قدرتمندترین اقتصاد دنیا و منتشرکننده ارز ذخیره جهانی بوده و به همین دلیل، میتوان گفت که در عمل، دلار برای بسیاری از کشورها نقشی مشابه پول ملی را ایفا میکند. با توجه به این نکات، اهمیت چنین مسئلهای بیشتر روشن میشود.
| |
| | |
| اگر به عقب نگاه کنیم و گذشته را ببینیم، به دست آوردن چنین موقعیتی سخت به نظر میآید.
| |
| | |
| در این مقاله تنها به نگاهی سطحی به مشکلات پول فیات بسنده شده و برای درک بستری که در آن ارز دیجیتال وجود دارد همین میزان کافی است.
| |
| | |
| بیشتر بخوانید: بیت کوین جنبشی در جهت آزادی مالی است!
| |
| | |
| چرا بیتکوین به عنوان راه حلی برای مشکل چاپ پول پیشنهاد شده است؟
| |
| کسی مسئول یا رئیس بیتکوین نیست و غیرمتمرکز بودن به همین معناست.
| |
| | |
| در بیتکوین مجموعه قوانینی وجود دارد که عرضه بیتکوین را به حداکثر 21 میلیون عدد محدود میکند و این میزان قابل تغییر نیست.
| |
| | |
| به همین دلیل است که به عنوان جایگزینی برای پول رایج که دائماً دچار تورم میشود، محبوب شده است.
| |
| | |
| عرضه بیتکوین
| |
| قوانین مختلفی عرضه بیتکوین را محدود میکنند و میزان کل عرضه آن از 21 میلیون عدد فراتر نمیرود.
| |
| به طرز طعنهآمیزی، بزرگترین تهدید برای بیتکوین و سایر ارزهای دیجیتال این است که دولتها از رویکرد فعلی خود دست بکشند و باز به رویکردهای محدودکنندهای مثل سیستم استاندارد طلا برگردند، ارزهای دیجیتال را بپذیرند یا رویکرد جدید و تستنشدهای را پیش بگیرند.
| |
| | |
| از آنچه که تا به حال دیدهایم، اینطور برمیآید که دولتها برخی از عناصر کریپتو را میپذیرند؛ اما تنها با آن قسمت ویژگیهای ارزهای دیجیتال سر سازش دارند که قدرت کنترل و نظارتشان را افزایش میدهد.
| |
| | |
| مثلاً ارز دیجیتال بانک مرکزی (Central Bank Digital Currencies) یا CBDC، نمونهای از این مسئله است که با آن، توانایی ایجاد پول نامحدود همچنان باقی میماند.
| |
| | |
| جمعبندی
| |
| بنابراین حالا دیگر وقتی میم یا جکی درباره چاپ پول ببینید، میدانید که معنای آن چیست.
| |
| | |
| بانکهای تجاری پول خلق میکنند چون بانکهای مرکزی اجازه و امتیاز انجام چنین کاری را به آنها میدهند.
| |
| | |
| ما به عنوان شهروند، با قرار دادن دولت در مسند قدرت، چنین توافقی را پذیرفته و تایید کردهایم؛ اگرچه نتیجه آن برای افراد معمولی بسیار نامطلوب است و با کاهش قدرت خرید خودش را نشان میدهد.
| |
| | |
| بیتکوین مثل بیمهای در برابر اقدامات اشتباه دولتها است و با در نظر گرفتن انتخابهای پیش روی دولت، بهراحتی میتوان تشخیص داد که چرا سادهترین راه را انتخاب میکند و اصطلاحاً به چاپ پول ادامه میدهد.
| |
| | |
| در زمان چاپ بی رویه پول، طبیعی است که افراد با سرمایهگذاری در داراییهایی که ارزش پول را در زمان تورم حفظ میکنند، از قدرت خرید خود محافظت کنند.
| |
| https://www.bourseiness.com/53237/what-is-money-printing
| |
| | |
| | |
| | |
| <references /> ==
| |
محمد مخبر
|
---|
محمد مخبر |
زادروز | ۴ تیر ۱۳۳۴ دزفول |
---|
محل زندگی | دزفول و تهران |
---|
ملیت | ایرانی |
---|
تابعیت | ایرانی |
---|
تحصیلات | دارای سه مدرک دکترا |
---|
نقشهای برجسته | معاول اول رئیسجمهور در دولت سیزدهم |
---|
دین | اسلام-شیعه |
---|
خویشاوندان | دو فرزند به نامهای طیبه و سجاد دارد. |
---|
محمد مخبر، با نام کامل محمد مخبر دزفولی، (متولد ۴ تیرماه سال ۱۳۳۴ در دزفول)، خانوادهاش مذهبی و پدرش، شیخ عباس مخبر، واعظ و روحانی، و در دورهای امام جمعه موقت دزفول بود. محمد مخبر دوره تحصیلات ابتدایی و دبیرستان را در دزفول و اهواز گذراند و مدرک کارشناسی ارشد مدیریت، دکترای مدیریت و برنامهریزی توسعه اقتصادی، کارشناسی مهندسی برق دارد و در رشته حقوق بینالملل هم مدرک دکترا گرفته است.[۱]
محمد مخبر پیش از انقلاب ضد سلطنتی همراه با محمد جهانآرا، علی شمخانی، محسن رضایی، محمد فروزنده و محمدباقر ذوالقدر عضو گروه منصورون بوده است؛ گروهی که در خوزستان شکل گرفت و در دهه ۱۳۴۰ و ۱۳۵۰ فعالیت میکرد.
پس از شکلگیری سپاه پاسداران در خوزستان به عنوان مسئول بهداری سپاه دزفول منصوب شد و در سالهای جنگ ایران و عراق این سمت را بر عهده داشت.
از تیر ماه ۱۳۸۶ تا ۱۶ آذز ۱۴۰۰ ریاست ستاد اجرایی فرمان امام را بر عهده داشت و در این سال با حکم خامنهای به عضویت مجمع تشخیص مصلحت نظام درآمد.
در آخرین پست محمد مخبر، معاون اول رئیسجمهور در دولت سیزدهم بود که پس از مرگ ابراهیم رئیسی بر اساس اصل ۱۳۱ قانون اساسی جمهوری اسلامی، در صورت مرگ رئیس جمهور، معاون اول او جایگزین میشود:[۲]
«با موافقت رهبری، اختیارات و مسئولیتهای وی را بر عهده میگیرد و شورایی متشکل از رئیس مجلس و رئیس قوه قضائیه و معاون اول رئیس جمهور موظف است ترتیبی دهد که حداکثر ظرف مدت پنجاه روز رئیس جمهور جدید انتخاب شود.»
گاهشمار زندگی محمد مخبر
محمد مخبر دزفولی ۴ تیرماه سال ۱۳۳۴ در دزفول زاده شد. خانوادهاش مذهبی و پدرش، شیخ عباس مخبر، واعظ و روحانی، و در دورهای امام جمعه موقت دزفول بود. محمد مخبر دوره تحصیلات ابتدایی و دبیرستان را در دزفول و اهواز گذراند و مدرک کارشناسی ارشد مدیریت، دکترای مدیریت و برنامهریزی توسعه اقتصادی، کارشناسی مهندسی برق دارد و در رشته حقوق بینالملل هم مدرک دکترا گرفته است.
محمد مخبر پیش از انقلاب ضد سلطنتی همراه با محمد جهانآرا، علی شمخانی، محسن رضایی، محمد فروزنده و محمدباقر ذوالقدر عضو گروه منصورون بوده است؛ گروهی که در خوزستان شکل گرفت و در دهه ۱۳۴۰ و ۱۳۵۰ فعالیت میکرد.
محمد مخبر بعد از پایان جنگ، مدیرعامل شرکت مخابرات دزفول، معاون اجرایی شرکت مخابرات استان خوزستان و سپس مدیرعامل این شرکت شد. او مدتی هم معاون استانداری خوزستان بود.
در زمان ریاست محمد فروزنده (اهل خوزستان) بر بنیاد مستضعفان، مناصب مهمی مانند معاونت حملونقل و بازرگانی این بنیاد را بر عهده گرفت. در همین بازه زمانی او نقش مهمی در خارج کردن شرکت مخابراتی ترکسل از مناقصه پروژه اپراتور دوم تلفن همراه و جایگزین کردن شرکت امتیان آفریقای جنوبی در کنسرسیوم ایرانسل داشت. او بعدا به عنوان نایبرییس هیات مدیره ایرانسل منصوب شد. محمد مخبر ریاست هیئت مدیره بانک سینا بود که زیر نظر بنیاد مستضعفان فعالیت میکرد.
محمد مخبر دزفولی از تیر ماه ۱۳۸۶ به مدت ۱۵ سال رئیس «ستاد اجرایی فرمان امام»، یکی از ثروتمندترین مجموعههای اقتصادی جمهوری اسلامی بود. این ستاد مستقیما زیر نظر خامنهای فعالیت میکند و به هیچ نهادی پاسخگو نیست و طی چند دهه به هلدینگ اقتصادی عظیمی تبدیل شده است که دامنه فعالیتهای آن در تمام حوزههای ممکن گسترده است. ستاد اجرایی فرمان امام، در حال حاضر مالک دهها شرکت در حوزههای مختلفی از جمله نفت، گاز، پتروشیمی، کشاورزی، صنعت، معدن، دارو و ساختمان است و «بنیاد برکت» هم زیر مجموعه این ستاد است که زمان ریاست مخبر راهاندازی شد.
او در سال ۱۳۸۶ زمانی که به ریاست «ستاد اجرایی فرمان امام» گماشته شد و در مراسم معارفهاش سه اصل «اسلامی بودن، انقلابی بودن و منضبط بودن» را به عنوان رئوس برنامهاش ذکر کرد و در دی ماه ۱۳۹۹در فهرست تحریمهای آمریکا قرار گرفت.
پیش از آن، در سال ۲۰۱۰ در جریان تحریمهای اتحادیه اروپا، محمد مخبر نیز به اتهام ارتباط با برنامههای موشکی و هستهای ایران تحریم شد اما دو سال بعد نامش از فهرست تحریمشدگان اتحادیه اروپا حذف شد.[۳]
وزارت امور خارجه آمریکا در ماه ژانویه سال ۲۰۲۱، زمانی که ستاد اجرایی فرمان امام و محمد مخبر، رئیس آن را تحریم کرد، این ستاد را «یک هیولای تجاری» توصیف کرد که «تقریبا در همه بخشهای اقتصاد ایران از جمله انرژی، مخابرات، و خدمات مالی سهیم است.»
برآوردهای مختلفی از میزان داراییهای ستاد فرمان اجرایی وجود دارد. سال ۲۰۱۳ خبرگزاری رویترز در گزارشی تحقیقی، ستاد اجرایی را یک «امپراتوری عظیم اقتصادی» خواند و ارزش داراییهای آن را در آن زمان حدود ۹۵ میلیارد دلار برآورد کرد.[۴]
وزارت خارجه آمریکا موسسه دانشبنیان برکت را «رکن سرمایهگذاری ستاد اجرایی فرمان امام در فضای مجازی و فناوری اطلاعات» معرفی، و آن را تحریم کرده است.
وی همچنین رئیس «ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی» برای ساماندهی وضعیت اقتصاد کشور بود اما طبق برآوردهای کارشناسان وضعیت اقتصادی ایران از دولت قبلی تاکنون بیش از ۷۰۰ درصد سقوط کرده است. محمد مخبر در شهریور ۱۴۰۱ با حکم خامنهای به عضویت مجمع تشخیص مصلحت نظام درآمد.
محمد مخبر و رقبا
محمد مخبر در رقابت با سعید جلیلی پست معاونت ریاست جمهوری را برد و در روز ۱۷ مرداد، پنج روز بعد از تنفیذ ابراهیم رئیسی، به این سمت منصوب شد.
محمد مخبر، در ستاد اجرایی فرمان امام سیاستهای «اقتصاد مقاومتی» را طبق رهنمودهای خامنهای سرمشق فعالیتهای خود قرار داده بود، با ورود به دولت هم سکان اقتصاد را با همین دیدگاه در دست گرفت و رئیس ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی شد.
در همان چند ماه اول با تحکیم موقعیت خود رقبا را در عرصه تصمیمگیری اقتصادی از دور خارج کرد و با حذف محسن رضایی رقیب انتخاباتی رئیسی از پست معاونت اقتصادی دولت
با کنار گذاشتن این معاونت از ترکیب کمیسیون اقتصادی عملا بیرقیب شد. محمد مخبر طی سالیان ریاست ستاد اجرایی، روابط نزدیکی با بالاترین سطوح قدرت و بیت خامنهای برقرار کرده است.
با وخیمتر شدن وضعیت اقتصادی و عدم تحقق وعدههای انتخاباتی، صدای اصولگرایان بلند شد. آنها خواهان محدودیت دایره اختیارات محمد مخبر بودند و بعضی حتی خواهان برکناری او بودند.
تیرماه ۱۴۰۱جواد کریمیقدوسی، نماینده مجلس یازدهم و از اعضای جبهه پایداری، در توییتر خود نوشت: «جناب مخبر از توانایی لازم برای این جایگاه برخوردار نیست» و هشدار داد که «ماندن ایشان برای یکساعت هم ضرر است».
همچنین محمد مهاجری، فعال رسانهای اصولگرا در روزنامه اعتماد نوشته بود:
«او با تیزهوشی سیاسی، به ندرت وارد گود میشود و به گونهای عمل میكند كه ناكارآمدیهای دولت رئیسی به حساب او منظور نمیشود. درست مثل كسی كه وارد دریا میشود اما خیس نمیشود.»
شهریور ۱۴۰۱ با حکم خامنهای محمد مخبر به عضویت مجمع تشخیص مصلحت نظام درآمد. دی ماه همان سال عکسهای محمد مخبر در جلسه سران سه قوه شرکت کرد.
با مرگ رئیسی، محمد مخبر ماموریت برگزاری انتخابات زودهنگام و تعیین رئیس جمهور بعدی را خواهد داشت. او اکنون رئیس موقت دولت جمهوری اسلامی ایران است.[۵]
محمد مخبر و فساد
پس از همهگیری بیماری کرونا با ممنوعیت ورود واکسن به ایران طی فتوای خامنهای، مؤسسه «برکت» که از نهادهای اقتصادی زیر نظر دفتر رهبر جمهوری اسلامی است، مامور تولید واکسنهای کرونا با استفاده از «اعتبارات دولتی» شد.
چنین تصمیمی، موضوع رانت و بهرهبرداری نهادهای اقتصادی خامنهای از همهگیری کرونا با مداخله محمد مخبر را مطرح کرد.
نام سجاد مخبر، فرزند محمد مخبر در پرونده فسادهای مرتبط با فروش نفت ایران مطرح شده است و بر اساس برخی گزارشها، او از بدهکاران بانکی است.
سازمان شفافیت بینالملل در گزارشهای سالانه خود، جمهوری اسلامی ایران را در میان فاسدترین کشورها قرار میدهد.
علاوه بر این، محمد مخبر در دوران ریاستجمهوری ابراهیم رئیسی، در رأس هیئتی منصوب شد که با عنوان «مولدسازی داراییهای دولت» و تحت حمایت علی خامنهای قرار است اموال و داراییهای عمومی کشور را به فروش برساند.[۳]
اصل ۱۳۱ قانون اساسی جمهوری اسلامی
«در صورت فوت، عزل، استعفاء، غیبت یا بیماری بیش از دو ماه رئیس جمهور و یا در موردی که مدت ریاست جمهوری پایان یافته و رئیس جمهور جدید بر اثر موانعی هنوز انتخاب نشده و یا امور دیگری از این قبیل، معاون اول رئیس جمهور با موافقت رهبری اختیارات و مسئولیتهای وی را برعهده میگیرد و شورایی متشکل از رئیس مجلس و رئیس قوه قضاییه و معاون اول رئیس جمهور موظف است ترتیبی دهد که حداکثر ظرف مدت پنجاه روز رئیس جمهور جدید انتخاب شود، در صورت فوت معاون اول و یا امور دیگری که مانع انجام وظایف وی گردد و نیز در صورتی که رئیس جمهور معاون اول نداشته باشد مقام رهبری فرد دیگری را به جای او منصوب میکند.»
منابع