قیام ۳۰ تیر: تفاوت میان نسخهها
بدون خلاصۀ ویرایش |
ویرایش متنی |
||
| (یک نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۸۳: | خط ۸۳: | ||
[[محمدرضا پهلوی|شاه]] در ۲۷ تیرماه طی حکمی [[احمد قوام|قوام]] را به جای مصدق به نخست وزیری انتخاب کرد. این حکم طی اعلامیهای شدید اللحن از سوی [[احمد قوام|قوام]] از رادیو انتشار یافت که در آن، ضمن ایجاد رابطه با انگلیس به قلع و قمع گروههای سیاسی، تهدید گروههای اسلامی و ایجاد دادگاههای انقلابی و اعدام مخالفان تأکید شده بود. او تهدید کرد که هرگونه حرکت مخالفی را بشدت سرکوب خواهد نمود. | [[محمدرضا پهلوی|شاه]] در ۲۷ تیرماه طی حکمی [[احمد قوام|قوام]] را به جای مصدق به نخست وزیری انتخاب کرد. این حکم طی اعلامیهای شدید اللحن از سوی [[احمد قوام|قوام]] از رادیو انتشار یافت که در آن، ضمن ایجاد رابطه با انگلیس به قلع و قمع گروههای سیاسی، تهدید گروههای اسلامی و ایجاد دادگاههای انقلابی و اعدام مخالفان تأکید شده بود. او تهدید کرد که هرگونه حرکت مخالفی را بشدت سرکوب خواهد نمود. | ||
[[احمد قوام|قوام]]، در بیانیهای تاریخی، پیشاپیش هرگونه مقاومت در برابر خود را با مشتی آهنین تهدید کرد؛ بیانیهای کوتاه اما صریح و تا اندازهای دور از انتظار که در آن آمده بود: | [[احمد قوام|قوام]]، در بیانیهای تاریخی، پیشاپیش هرگونه مقاومت در برابر خود را با مشتی آهنین تهدید کرد؛ بیانیهای کوتاه اما صریح و تا اندازهای دور از انتظار که در آن آمده بود:<blockquote>«... ایران دچار دردی عمیق شده و با داروهای مخدر درمانپذیر نیست. من همان اندازه که از عوامفریبی در امور سیاسی بیزارم، در مسایل مذهبی نیز از ریا و سالوس منزجرم. کسانی که به بهانه مبارزه با افراطیون سرخ، ارتجاع سیاه را تقویت نمودهاند، لطمه شدیدی به آزادی وارد ساخته و زحمات بانیان مشروطیت را از نیمقرن به این طرف به هدر دادهاند. وای به حال کسانی که در اقدامات مصلحانه من اخلال نمایند. حتی ممکن است تا جایی بروم که با تصویب اکثریت پارلمان، دست به تشکیل محاکم انقلابی زده و روزی صدها تبهکار را از هر طبقه به موجب حکم خشک و بیشفقت قانون، قرین سیهروزی سازم. به عموم اخطار میکنم که دوره عصیان سپری شده و روز اطاعت از اوامر و نواحی حکومت فرا رسیده است. کشتیبان را سیاستی دیگر آمد. من در عین احترام به تعالیم مقدسه اسلام، دیانت را از سیاست دور نگاه خواهم داشت و از نشر خرافات و عقاید قهقرایی جلوگیری خواهم کرد. [[احمد قوام]]»<ref>سایت رادیو فردا ـ سری برنامههای سقوط در شصت سالگی ۲۸ مرداد</ref></blockquote>قوام تصور میکرد میتواند به زعم خودش بار دیگر ناجی ایران شود. او که در کارنامهاش خاتمهی غائلهی فرقهی خودمختار آذربایجان را در سال ۱۳۲۵ و همچنین حل و فصل بحران نفتی میان ایران و روسیه را بعد از جنگ جهانی اول داشت، این بار نیز بر این باور بود که میتواند این بحران را به بهترین شکل حل و فصل کند. | ||
«... ایران دچار دردی عمیق شده و با داروهای مخدر درمانپذیر نیست. من همان اندازه که از عوامفریبی در امور سیاسی بیزارم، در مسایل مذهبی نیز از ریا و سالوس منزجرم. کسانی که به بهانه مبارزه با افراطیون سرخ، ارتجاع سیاه را تقویت نمودهاند، لطمه شدیدی به آزادی وارد ساخته و زحمات بانیان مشروطیت را از نیمقرن به این طرف به هدر دادهاند. وای به حال کسانی که در اقدامات مصلحانه من اخلال نمایند. حتی ممکن است تا جایی بروم که با تصویب اکثریت پارلمان، دست به تشکیل محاکم انقلابی زده و روزی صدها تبهکار را از هر طبقه به موجب حکم خشک و بیشفقت قانون، قرین سیهروزی سازم. به عموم اخطار میکنم که دوره عصیان سپری شده و روز اطاعت از اوامر و نواحی حکومت فرا رسیده است. کشتیبان را سیاستی دیگر آمد. من در عین احترام به تعالیم مقدسه اسلام، دیانت را از سیاست دور نگاه خواهم داشت و از نشر خرافات و عقاید قهقرایی جلوگیری خواهم کرد. [[احمد قوام]]»<ref>سایت رادیو فردا ـ سری برنامههای سقوط در شصت سالگی ۲۸ مرداد</ref> | |||
قوام | |||
به هر حال مجلس شورا در ۲۶ تیر ماه ۱۳۳۱ به نخستوزیری [[احمد قوام|قوام]] رأی داد. | به هر حال مجلس شورا در ۲۶ تیر ماه ۱۳۳۱ به نخستوزیری [[احمد قوام|قوام]] رأی داد. | ||
| خط ۹۳: | خط ۸۹: | ||
== حوادث قیام ۳۰ تیر == | == حوادث قیام ۳۰ تیر == | ||
[[پرونده:قیام ۳۰ تیر.jpg|جایگزین=قیام ۳۰ تیر|بندانگشتی|قیام ۳۰ تیر - استقرار تانکها در خیابانها]] | [[پرونده:قیام ۳۰ تیر.jpg|جایگزین=قیام ۳۰ تیر|بندانگشتی|قیام ۳۰ تیر - استقرار تانکها در خیابانها]] | ||
۳۰ تیر در حالی شروع شد که شهرهای مختلف به ویژه شهرهای نفتخیز شاهد حضور مردم در حمایت از مصدق بودند. رفته رفته کارخانهها و تجارتخانهها تعطیل کردند و در خیابانهای اصلی تهران و میدان بهارستان تظاهرات به راه افتاد و مردم شعار مرگ بر [[احمد قوام|قوام]] و زنده باد [[دکتر محمد مصدق|مصدق]] سر دادند. | ۳۰ تیر در حالی شروع شد که شهرهای مختلف به ویژه شهرهای نفتخیز شاهد حضور مردم در حمایت از مصدق بودند. رفته رفته کارخانهها و تجارتخانهها تعطیل کردند و در خیابانهای اصلی تهران و میدان بهارستان تظاهرات به راه افتاد و مردم شعار مرگ بر [[احمد قوام|قوام]] و زنده باد [[دکتر محمد مصدق|مصدق]] سر دادند. تلگرافخانهها مهمترین مرکز اجتماع مردمان بودند. [[احمد قوام|قوام]] در همان آغاز روز با مشاهده انبوه مخالفتها استعفا داد. در روز ۳۰ تیر اقشار مختلف مردم و گروههای سیاسی در میادین و خیابانهای تهران به حمایت از [[دکتر محمد مصدق|دکتر مصدق]] به تظاهرات پرداختند. در این تظاهرات که به درگیری شدید میان نیروهای نظامی و مردم منجر شد عدهای مقتول و مجروح شدند. | ||
طبق روایت حسین شاهحسینی، از اعضای باسابقه جبهه ملی: | طبق روایت حسین شاهحسینی، از اعضای باسابقه جبهه ملی: <blockquote>«صبح آن روز ابتدا عدهای در مقابل ساختمان وزارت دادگستری جمع شدند که در بدو امر ۷۰ـ۶۰ نفر بیشتر نبودند. در این میان ماموران حمله کردند و مردم از آنجا به سمت مجلس رفتند؛ اما در راه ماموران حمله کردند و جمعیت به سمت لالهزار رفتند. در لالهزار مردم روی یک قطعه چوب پارچهای سفید کشیدند و بهعنوان اینکه جنازه شهیدی را حمل میکردند با تکبیر و تهلیل به سمت خیابان اکباتان میرفتند.» </blockquote> | ||
=== شعار مردم در قیام ۳۰ تیر === | === شعار مردم در قیام ۳۰ تیر === | ||
شعار اغلب مردم ایران در قیام ۳۰ تیر | شعار اغلب مردم ایران در قیام ۳۰ تیر «یا مرگ؛ یا مصدق» بود. | ||
[[پرونده:شعار نویسی در خیابان برای مصدق.JPG|جایگزین=شعار نویسی در خیابان برای مصدق|بندانگشتی|شعار نویسی در خیابان برای مصدق]] | [[پرونده:شعار نویسی در خیابان برای مصدق.JPG|جایگزین=شعار نویسی در خیابان برای مصدق|بندانگشتی|شعار نویسی در خیابان برای مصدق]] | ||
« در جریان تیراندازیها در اطراف مجلس و خیابان اکباتان و پشت کوچه سراج تعداد دیگری گلوله خورده بودند، یکی از مجروحین قبل از آن که او را سر دست بردارند تا به بیمارستان برسانند، بر کف اسفالت با دست خونبار خود مینویسد " یا مرگ یا مصدق". این خبر در محدوده درگیریها پیچیده است. | « در جریان تیراندازیها در اطراف مجلس و خیابان اکباتان و پشت کوچه سراج تعداد دیگری گلوله خورده بودند، یکی از مجروحین قبل از آن که او را سر دست بردارند تا به بیمارستان برسانند، بر کف اسفالت با دست خونبار خود مینویسد " یا مرگ یا مصدق". این خبر در محدوده درگیریها پیچیده است. | ||
| خط ۱۰۵: | خط ۱۰۱: | ||
=== پیام دکتر محمد مصدق به مناسبت قیام ۳۰ تیر ۱۳۳۱ === | === پیام دکتر محمد مصدق به مناسبت قیام ۳۰ تیر ۱۳۳۱ === | ||
<blockquote> | <blockquote>«روز ۳۰ تیر در تاریخ مبارزات ممتد ملت ایران فراموش نشدنی است زیرا در این روز تمام. افراد ملت از هر طبقه و مقام درمقابل تحریکات اجانب، یکدل و یکزبان، قیام به اقدام کردند و تا به مقصود نرسیدند از پای ننشستند. در این روز تاریخی، عدهای از گرامیترین فرزندان ما به افتخار شهادت نائل شدند و با خون پاک خود نهال آمال ملت را آبیاری کردند تا به همت آیندگان روزی بارور و سایه گستر شود و ملت ایران از نعمت امن و آسایش و استقلال واقعی و آزادی حقیقی برخوردار گردند.» | ||
«ما نباید زندگانی را بههر صورت و کیفیت که بهما عرضه میشود دوست بداریم و بدان قانع و خرسند باشیم. اگر زندگانی توأم با آزادی و استقلال نباشد بهقدر پشیزی ارزش نخواهد داشت. برای رسیدن بهاین هدف عالی، تاریخ زندگانی ملل بزرگ عالم شاهد مبارزات و مجاهدات و گذشتها و فداکاریهاست. سرنوشت ملت ایران نیز در طول تاریخ خود همواره با اینگونه محرومیتها و مصائب توأم بوده است».</blockquote>[[پرونده:پیکر شهدای قیام ۳۰ تیر در حمایت از دکتر مصدق.JPG|جایگزین=پیکر شهدای قیام ۳۰ تیر در حمایت از دکتر مصدق|بندانگشتی|پیکر شهدای قیام ۳۰ تیر در حمایت از دکتر مصدق]][[پرونده:شهید سی تیر.JPG|بندانگشتی|'''یکی از شهدای قیام ۳۰ تیر''']] | |||
=== تعداد شهدای قیام ۳۰ تیر === | === تعداد شهدای قیام ۳۰ تیر === | ||
شهید وطن... این تنها کلماتی است که میشود از روی سنگقبرها | شهید وطن... این تنها کلماتی است که میشود از روی سنگقبرها خواند. <ref>ایران آنلاین</ref> | ||
جمعیت نعشها را که تعداد آنها به ۲۰ میرسید در شرکت تلفن برده و از آنجا با چند استیشن به سوی بیمارستان سینا حمل کردند. این ابراز هیجان در خیابان اکباتان مقارن ظهر خیلی شدید بود. پیراهن خونی زخمیشدگان و مقتولین را بر سر چوبها کرده و فریاد میزدند: «اینها شهدای وطنند» | |||
یکی از شاهدین مستقیم این قیام دربارهی آن روزها چنین گفته است: <blockquote>«قیام مردم با جانفشانی در حمایت از نخست وزیر ملی و رهبر ضد استعماری خود در تهران و در شهرستانها به پیروزی رسید. شهدای آن روز در کشور را تا ۱۰۰۰ نفر اعلام کردند. تا آنجا که به خاطر دارم، شهدای تهران حدود ۸۰ نفر اعلام شده بود، درمقبره شهدای ۳۰ تیر در ابن بابویه، حدود ۳۰ نفر به خاک سپرده شدهاند. در آن زمان جمعیت ایران ۲۰ میلیون نفر اعلام شده بود. <ref>خاطرات نصرالله اسماعیل زاده ـ سایت همبستگی ملی</ref> </blockquote>روزنامه «باختر امروز» به سردبیری [[سیدحسین فاطمی|دکتر حسین فاطمی]] تنها روزنامهای بود که توانست نسخه روز سهشنبه ۳۱ تیرماه را منتشر و عرضه کند. این روزنامه در صفحه اول خود که بخشی از هزینه فروشش را به خانواده شهدا اختصاص داده بود از کشته شدن ۹۰ نفر در تهران و شهرهای دیگر خبر داد. در این گزارش که همراه با عکسهایی از پیکرهای شهدا بود آمده:<blockquote>«در واقعه دیروز بیش از ۹۰ نفر از جوانان وطنپرست تهران بر اثر استعمال اسلحه از طرف پلیس و ارتش شهید شدند که تاکنون جنازه ۴۵ نفر آنها به دست آمده است.»</blockquote>بر اساس گزارش روزنامه «باختر امروز» و «اطلاعات» در میدان بهارستان یک زن در بهارستان روی دوش زنان رفته بود و نطق میکرد. هر لحظه بر تعداد افراد افزوده میشد و بالاخره مامورین به سوی جمعیت یورش آوردند و در اینجا یک پسربچه ۱۲ ساله گلوله خورد و به قتل رسید. پسربچهای که نامش را نمیدانیم. | |||
روز بعد پس از قیام سی تیر، [[دیوان لاهه]] اعلام کرد که در رسیدگی به اختلاف ایران و انگلیس در مورد مسئله نفت صلاحیت ندارد. [[دکتر محمد مصدق|دکتر مصدق]] به مناسبت تجلیل از شهدای روز سی تیر کلیه ادارات دولتی را تعطیل عمومی نمود و مجلس قیام سی تیر را «قیام ملی» و شهدای آن روز را «شهدای ملی» نامید. قیام سی تیر و رأی دیوان لاهه به منزله شکست انگلیس در ایران تلقی شد و تجربه این قیام نشانه همبستگی ملی و پیروزی مردم بر استبداد و استعمار بود» .<ref>مؤسسهی مطالعات تاریخ معاصر</ref> | هر چه درگیری بیشتر میشد آنطور که روزنامهها نوشتند بر تعداد کشتهشدگان افزوده میشد. در گزارش روزنامه اطلاعات آمده:<blockquote>«تعدادی از مردم در اینجا زخمی شدند. از ساعت ۱۱ به بعد بر تعداد کشتهشدگان اضافه میشد و تظاهراتکنندگان نیز نعشها را بهدست ماموران نمیدادند و خودشان آنها را حمل میکردند. بهطوریکه در ساعت ۵/ ۱۱ کثرت کشتهشدگان که اکثر آنها در خیابان اکباتان جمع شده بودند توده جمعیت را که از ابتدای شرکت تلفن تا اول برزن دوم جمع شده بودند، تهییج میکرد.<ref>هفتاد سال پایداری، خاطرات حسین شاه حسینی، جلد اول، به کوشش بهروز طیرانی</ref></blockquote>[[پرونده:مزار شهدای قیام ۳۰ تیر.JPG|جایگزین=مزار شهدای قیام ۳۰ تیر|بندانگشتی|مزار شهدای قیام ۳۰ تیر]] روز بعد پس از قیام سی تیر، [[دیوان لاهه]] اعلام کرد که در رسیدگی به اختلاف ایران و انگلیس در مورد مسئله نفت صلاحیت ندارد. [[دکتر محمد مصدق|دکتر مصدق]] به مناسبت تجلیل از شهدای روز سی تیر کلیه ادارات دولتی را تعطیل عمومی نمود و مجلس قیام سی تیر را «قیام ملی» و شهدای آن روز را «شهدای ملی» نامید. قیام سی تیر و رأی دیوان لاهه به منزله شکست انگلیس در ایران تلقی شد و تجربه این قیام نشانه همبستگی ملی و پیروزی مردم بر استبداد و استعمار بود» .<ref>مؤسسهی مطالعات تاریخ معاصر</ref> | ||
== ۳۰ تیر ۱۳۳۱ در نگاه [[دکتر محمد مصدق]] == | == ۳۰ تیر ۱۳۳۱ در نگاه [[دکتر محمد مصدق]] == | ||
[[دکتر محمد مصدق|مصدق کبیر]]<nowiki/>خود درباره قیام ۳۰ تیر مردم ایران گفت : | [[دکتر محمد مصدق|مصدق کبیر]]<nowiki/>خود درباره قیام ۳۰ تیر مردم ایران گفت:<blockquote>«روز سیام تیر در تاریخ مبارزات ممتد ملت ایران فراموشنشدنی نیست زیرا در این روز تمام افراد ملت از هر طبقه و مقام در مقابل تحریکات اجانب یکدل و یک زبان قیام و اقدام کردند.»</blockquote>دکتر مصدق سالروز ۳۰ تیر را در سال ۱۳۳۲ به عنوان قیام ملی تعطیل اعلام کرد. با وجود این که کمتر از یک ماه بعد و در [[کودتای ۲۸ مرداد|کودتایی سیاه در ۲۸ مرداد ۱۳۳۲]] دولت ملی سرنگون شد ولی ۳۰ تیر ۱۳۳۱ به عنوان نمادی از همبستگی مردم و از خودگذشتگی برای آزادی در تاریخ ایران ماندگار شد.<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=KBws0sS3J5U پیام دکتر مصدق به مناسبت ۳۰ تیر]</ref> | ||
دکتر مصدق سالروز ۳۰ تیر را در سال ۱۳۳۲ به عنوان قیام ملی تعطیل اعلام کرد. با وجود این که کمتر از یک ماه بعد و در کودتایی سیاه در ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ دولت ملی سرنگون شد ولی ۳۰ تیر ۱۳۳۱ به عنوان نمادی از همبستگی مردم و از خودگذشتگی برای آزادی در تاریخ ایران ماندگار شد.<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=KBws0sS3J5U پیام دکتر مصدق به مناسبت ۳۰ تیر]</ref> | |||
== منابع == | == منابع == | ||
<references /> | <references /> | ||