کاربر:Poori/صفحه تمرین۲: تفاوت میان نسخه‌ها

از ایران پدیا
پرش به ناوبری پرش به جستجو
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۲۴ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:


نیروی هوا فضای [[سپاه پاسداران انقلاب اسلامی]]-[[سپاه پاسداران انقلاب اسلامی|IRGC]] Aerospace Force (پیشتر به عنوان «نیروی هوایی سپاه-نهسا شناخته می‌شد)؛ شاخه‌ای از سپاه پاسداران است که در سال ۱۹۸۵ میلادی (۱۳۶۴ خورشیدی) به دستور [[روح‌الله خمینی]]، به عنوان نیروی هوایی سپاه تأسیس شد و در سال ۲۰۰۹ (۱۳۸۸ خورشیدی) با ادغام بخش‌های موشکی و فضایی به نیروی هوافضا تغییر نام یافت. شکل‌گیری و گسترش نیروی هوایی سپاه پاسداران (با وجود نیروی هوایی ارتش) محصول تأکید خمینی و [[سید علی خامنه ای|خامنه‌ای]] بر ایجاد بازوی نظامی متمایز از نیروی هوایی ارتش برای حفاظت از رژیم سیاسی مذهبی بود. این شاخه کار خود را با چند هواپیمای کوچک در گوشه‌ای از فرودگاه مهرآباد آغاز کرد. مهم‌ترین مأموریت سپاه در حوزه هوایی، ارائه خدمات حمل و نقل به مقامات کشوری از طریق فرودگاه مهرآباد بود و در قالب یک یگان هوایی ایفای نقش می‌کرد؛ اما در [[جنگ ایران و عراق]] فاقد توانمندی‌های نظامی برای بود و مأموریت خاص مستقیمی بر عهده نداشت. هواپیماهای سبکی مانند سسنا، توربو کماندو و چیفتن که از آنها استفاده‌ای نمی شد در اختیار سپاه قرار گرفت و برای آموزش خلبان تعدادی از اعضای سپاه را به مرکز آموزش علوم و فنون هوایی فرستادند که در زمینه خلبانی و امور فنی آموزش ببینند. نیروی هوافضای سپاه اکنون مسئولیت عملیات هوایی، موشکی و فضایی را بر عهده دارد و در طول دهه‌های پس از تأسیس، بر گسترش تولید توانمندی‌های هوایی مانند موشک‌های بالستیک و پهپادها تمرکز کرده است.  
=== مقدمه ===
اتهام «محاربه» یکی از مفاهیم کلیدی در فقه اسلامی و قوانین جزایی برخی کشورهای اسلامی، به ویژه جمهوری اسلامی ایران، است. این اتهام که ریشه در متون دینی و حقوقی دارد، اغلب به معنای «جنگیدن با خدا و رسول او» تفسیر می‌شود و مجازات‌های سنگینی مانند اعدام، صلیب‌کشی، قطع عضو یا تبعید را به همراه دارد. در ایران، این اتهام از زمان انقلاب اسلامی ۱۹۷۹ به بعد، به ابزاری برای سرکوب مخالفان سیاسی، معترضان و گروه‌های اقلیت تبدیل شده است. این مقاله به بررسی معنای لغوی، قرآنی، فقهی و حقوقی این مفهوم می‌پردازد و نقش آن در حذف مخالفان رژیم ایران را تحلیل می‌کند. همچنین، مخالفت‌های فقهی با کاربرد سیاسی آن و گروه‌های بیشترین آسیب‌دیده را مورد بحث قرار می‌دهد.


اگر چه در رژیم ایران فرمانده کل قوا شخص ولی فقیه است؛ اما نیروی هوافضای سپاه به طور خاص تحت فرمان مستقیم [[سید علی خامنه ای|علی خامنه‌ای]]، رهبر و ولی فقیه رژیم ایران بوده و از زنجیره‌ی فرماندهی نیروهای نظامی ایران مستقل است.
=== معنای لغوی محاربه ===
واژه «محاربه» (Moharebeh در انگلیسی) از ریشه عربی «حرب» (ḥarb) به معنای «جنگ» یا «جنگ‌ها» مشتق شده است. این ریشه به معنای «خشمگین شدن» یا «عصبانی شدن» نیز اشاره دارد [1]. در لغت‌نامه‌های عربی و انگلیسی، محاربه اغلب به عنوان «جنگ غیرقانونی» یا «دزدی دریایی» تعریف می‌شود. برای مثال، در Definitions.net، آن را معادل «حرابه» (Hirabah) دانسته که به معنای «جنگ غیرقانونی» یا «دزدی مسلحانه» است و از ریشه «حرب» به معنای خشم و غارت می‌آید [2].


فرماندهان آن از موسی رفان در دوران اولیه تا [[امیرعلی حاجی‌زاده]]، و اخیراً مجید موسوی (پس از کشته شدن حاجی‌زاده در جریان [[حمله ۱۳ژوئن اسرائیل به ایران|جنگ۱۲ روزه]])، شامل افرادی با سابقه جنگی و فنی بوده‌اند.
در بررسی چند لغت‌نامه مختلف:


== تشکیل و ساختار اولیه ==
* در Wiktionary، محاربه (muharebe در ترکی عثمانی) از عربی «محاربة» (muḥāraba) مشتق شده و به معنای «جنگیدن» یا «مبارزه» است [3].
نیروی هوایی [[سپاه پاسداران انقلاب اسلامی]] در اواخر سال ۱۹۸۵ (۱۳۶۴ خورشیدی) بر اساس دستور [[روح‌الله خمینی]]، بنیان‌گذار رژیم جمهوری اسلامی، تأسیس شد.[1]  
* در Oxford Islamic Studies (از طریق Oxford Reference)، محارب (Muharib) به فردی اشاره دارد که علیه خدا و جامعه جنگ می‌کند، اغلب با مجازات‌های حدی همراه است [4].
* در Britannica، محاربه (muharibah) به عنوان یک جرم در حقوق اسلامی تعریف شده که شامل دزدی مسلحانه یا اقدامات تروریستی است [5].
* در منابع فارسی-انگلیسی مانند Medium، آن را «دشمنی با خدا» ترجمه کرده‌اند که جرمی علیه خداوند است و مجازات مرگ دارد [6].


به گفته [[محسن رضایی]]، فرمانده وقت سپاه، مسئولان این نهاد، در زمینه تشکیل نیروهای دریایی و هوایی طرح‌های زیادی تهیه کرده بودند و در نهایت با موافقت و پیشنهاد شورای عالی سپاه، فرمان تشکیل نیروی هوایی سپاه، از سوی خمینی صادر می‌شود. فرمانی که مخالفانی در ارتش و سطوح بالای سیاسی داشته ولی به محض صدور فرمان، فرماندهان سپاه به سرعت  برای تجهیز و گسترش آن تلاش کرده و درگام‌های بعدی با راه‌اندازی آموزشگاه‌های موشکی زمین به زمین، توپخانه ضدهوایی، خلبانی و خلبانی هلیکوپتری، این نیرو را توسعه داده و نهادینه کردند.
این تعاریف نشان‌دهنده جنبه‌های لغوی گسترده‌ای است که از جنگ فیزیکی تا اقدامات معنوی علیه秩序 دینی را شامل می‌شود.


این نیرو به عنوان یکی از سه شاخه اصلی سپاه (زمینی، دریایی و هوایی) ایجاد گردید تا حمایت هوایی از عملیات سریع‌العمل سپاه را فراهم کند و از نیروی هوایی ارتش (ارتش) مستقل باشد.[2] در ابتدای تشکیل، این واحد با تجهیزات محدود و پرسنل داوطلب، بر عملیات حمایتی مانند حمل‌ونقل و پشتیبانی هوایی تمرکز داشت و ستاد آن در تهران مستقر شد.[1]
=== مفهوم محاربه در قرآن ===
مفهوم محاربه عمدتاً بر پایه آیه ۳۳ سوره مائده (آل عمران) در قرآن کریم بنا شده است. این آیه بیان می‌کند: «إِنَّمَا جَزَاءُ الَّذِينَ يُحَارِبُونَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَيَسْعَوْنَ فِي الْأَرْضِ فَسَادًا أَنْ يُقَتَّلُوا أَوْ يُصَلَّبُوا أَوْ تُقَطَّعَ أَيْدِيهِمْ وَأَرْجُلُهُمْ مِنْ خِلَافٍ أَوْ يُنْفَوْا مِنَ الْأَرْضِ ۚ ذَٰلِكَ لَهُمْ خِزْيٌ فِي الدُّنْيَا ۖ وَلَهُمْ فِي الْآخِرَةِ عَذَابٌ عَظِيمٌ» (ترجمه: مجازات کسانی که با خدا و رسول او می‌جنگند و در زمین فساد می‌کنند، این است که کشته شوند یا به دار آویخته شوند یا دست و پای‌شان از مخالف قطع شود یا تبعید شوند. این خواری آن‌ها در دنیا است و در آخرت عذابی بزرگ دارند) [7] (سوره مائده، آیه ۳۳).


در سال‌های اولیه، نیروی هوایی سپاه عمدتاً از هواپیماهای قدیمی مانند سوخو-۲۲ و سوخو-۲۵ که از دوران جنگ ایران-عراق (۱۹۸۰-۱۹۸۸) به دست آمده بودند، استفاده می‌کرد.[3]
این آیه که به «آیه حرابه» معروف است، مجازات‌هایی مانند اعدام، صلیب‌کشی، قطع عضو از مخالف یا تبعید را برای کسانی که «با خدا و رسول او می‌جنگند» و «فساد در زمین» می‌کنند، تجویز می‌کند. تفسیرها نشان می‌دهد که این آیه پس از حادثه‌ای در زمان پیامبر اسلام نازل شده، جایی که گروهی از قبیله بنی‌عرینه مسلمان‌نما شدند، اموال را غارت کردند و چوپانی را کشتند [8]. برخی مفسران مانند علمای شیعه و سنی، آن را محدود به دزدی مسلحانه در بیابان می‌دانند، در حالی که دیگران آن را به اقدامات تروریستی یا شورش علیه حکومت اسلامی گسترش می‌دهند [9]. آیه دیگری که مرتبط است، آیه ۲۷۹ سوره بقره است که به «حرب» (جنگ) با خدا اشاره دارد، اما مستقیماً به محاربه مربوط نیست (سوره بقره، آیه ۲۷۹) [10].


این نیرو در طول جنگ ایران-عراق نقش محدودی ایفا کرد، اما به عنوان بخشی از ساختار موازی با ارتش، به تقویت دفاع ایدئولوژیک انقلاب کمک نمود.[4]
=== محاربه در فقه اسلامی ===
در فقه اسلامی، محاربه (یا حرابه) به عنوان یک جرم حدی (مجازات ثابت قرآنی) طبقه‌بندی می‌شود و شامل اقدامات مسلحانه علیه امنیت عمومی مانند دزدی بزرگراهی، ترور، آتش‌زدن یا مسموم کردن منابع آب است [11]. علمای کلاسیک مانند حنفی‌ها، مالکی‌ها و شیعیان دوازده‌امامی، مجازات‌ها را بر اساس شدت جرم تعیین می‌کنند: اعدام برای قتل، صلیب‌کشی برای قتل و غارت، قطع عضو برای غارت بدون قتل، و تبعید برای ترساندن بدون آسیب [12]. در عربستان سعودی، آن را به دزدی مسلحانه محدود کرده‌اند و توبه قبل از دستگیری می‌تواند مجازات را لغو کند [13]. با این حال، در ایران، تفسیر گسترده‌تری دارد و شامل عضویت در گروه‌های مسلح مخالف یا حمایت از کودتا می‌شود [14].


== تکامل و تغییرات ساختاری ==
=== محاربه در قوانین ایران ===
پس از پایان [[جنگ ایران و عراق|جنگ ایران-عراق]]، نیروی هوایی سپاه در دهه ۱۹۹۰ بر نوسازی تجهیزات تمرکز کرد. در سال ۱۹۹۹، برنامه‌هایی برای تولید هلیکوپترهای بومی مانند شاهد X۵ اعلام شد که قابلیت پرواز در ارتفاع ۱۷۵۰۰ پا را داشت.[1] در سال ۲۰۰۳، تعدادی هواپیمای سوخو-۲۵ به ناوگان اضافه شد، که برخی از آن‌ها از هواپیماهای فراری ارتش هوایی عراق در سال ۱۹۹۱ به دست آمده بودند.[1]
در قانون مجازات اسلامی ایران (مصوب ۱۳۹۲)، محاربه در ماده ۲۷۹ تعریف شده است: «محاربه عبارت است از کشیدن سلاح به قصد جان، مال یا ناموس مردم یا ارعاب آن‌ها به نحوی که موجب ناامنی در محیط گردد» [15]. مواد ۱۸۳ تا ۱۹۶ قانون جزایی آن را گسترش می‌دهد و شامل عضویت در گروه‌های مسلح، حمایت از گروه‌های مخالف مسلح یا پذیرش پست در دولت کودتا می‌شود [16]. مجازات اصلی اعدام است، اما قاضی می‌تواند گزینه‌های دیگر قرآنی را انتخاب کند. این اتهام اغلب با «افساد فی‌الارض» (فساد در زمین) ترکیب می‌شود که جرمی مشابه است [17].


تغییر کلیدی در سال ۲۰۰۹ رخ داد، زمانی که نام این نیرو به "نیروی هوافضای سپاه" تغییر یافت و بخش‌های موشکی و فضایی به آن اضافه شد.[1][5] این تغییر، مسئولیت‌های نیرو را به عملیات موشکی بالستیک کوتاه و میان‌برد، پرتاب‌های فضایی و پهپادها گسترش داد.[2] از آن زمان، نیروی هوافضا بر توسعه فناوری‌های بومی مانند موشک‌های شهاب و پهپادهای شاهد تأکید کرده است.[3] در سال ۲۰۱۲، نوسازی ۴۰ هواپیمای سوخو-۲۲ با کمک متخصصان روسی و رومانیایی انجام شد، و در سال ۲۰۱۴، این هواپیماها در عملیات علیه داعش در عراق استفاده شدند.[1]
=== استفاده از اتهام محاربه برای سرکوب مخالفان ===
رژیم ایران از اتهام محاربه برای حذف مخالفان در سطوح اجتماعی و سیاسی استفاده کرده است. پس از انقلاب ۱۹۷۹، ده‌ها مقام سابق شاهنشاهی به این اتهام اعدام شدند [18]. در دهه‌های اخیر، آن را علیه معترضان، اقلیت‌ها و مخالفان سیاسی اعمال کرده‌اند. برای مثال، در اعتراضات ۲۰۰۹ (جنبش سبز)، افراد مانند محمدامین ولیان و عبدالرضا قنبری به محاربه محکوم شدند [19]. در اعتراضات ۲۰۲۲ (پس از مرگ مهسا امینی)، حداقل ۴۳ نفر به محاربه یا افساد فی‌الارض محکوم شدند و حداقل چهار نفر اعدام شدند، مانند محسن شکاری و مجیدرضا رهنورد [20]. سازمان‌های حقوق بشری مانند عفو بین‌الملل و سازمان ملل این را «ابزاری سیاسی برای محرومیت از زندگی» می‌دانند و محاکمات را ساختگی و مبتنی بر اعترافات اجباری توصیف کرده‌اند [21]. این اتهام در سطوح اجتماعی (معترضان عادی) و سیاسی (رهبران مخالف مانند میرحسین موسوی که متهم اما محاکمه نشد) اعمال شده و منجر به شکنجه، اعدام و قتل‌های فراقضایی شده است [22].


در سال ۲۰۱۸، ۱۰ هواپیمای سوخو-۲۲ پس از ۲۸ سال زمین‌گیر بودن، بازسازی و مجهز به موشک‌های هدایت‌شونده شدند.[1] نیروی هوافضا همچنین در سال‌های اخیر در رزمایش‌های مشترک با کشورهای همسایه شرکت کرده و بر دفاع هوایی، جنگ الکترونیک و عملیات پهپادی تمرکز نموده است.[6] تخمین زده می‌شود که این نیرو شامل پنج تیپ موشکی، مانند تیپ ۵ رعد، باشد.[1]
=== بیشترین کشتار با اتهام محاربه از کدام گروه سیاسی ===
بیشترین کشتار با اتهام محاربه در ایران علیه گروه‌های اقلیت قومی و سیاسی مخالف مانند کردها، بلوچ‌ها و سازمان مجاهدین خلق (MEK) بوده است. گزارش‌های حقوق بشری نشان می‌دهد که اقلیت‌های قومی بیش از حد در آمار اعدام‌ها نمایندگی دارند: در ۲۰۲۴، اقلیت‌ها (کردها، بلوچ‌ها، عرب‌ها) بیش از نیمی از اعدام‌ها را تشکیل می‌دادند، اغلب به اتهام محاربه یا افساد فی‌الارض [23]. سازمان مجاهدین خلق بیشترین آسیب را دیده، با هزاران اعدام در دهه ۱۹۸۰، از جمله کشتار ۱۹۸۸ که هزاران زندانی سیاسی به محاربه محکوم و اعدام شدند [24]. در اعتراضات اخیر، معترضان عادی (نه گروه خاص) بیشترین محکومیت‌ها را داشته‌اند، اما گروه‌های مسلح کرد مانند PJAK و بلوچ‌ها (به اتهام جدایی‌طلبی) همچنان بیشترین اعدام‌ها را تجربه می‌کنند [25].


== فرماندهان کلیدی ==
=== مخالفت‌های فقهی و روحانیون با کاربرد محاربه ===
فرماندهی نیروی هوافضای سپاه از ابتدای تأسیس توسط افرادی با سابقه فنی و جنگی بر عهده بوده است. موسی رفان، مهندس برق، از سال ۱۹۸۵ تا ۱۹۹۰ (۱۳۶۴ تا ۱۳۶۹ خورشیدی) اولین فرمانده بود و بر ساختار اولیه تمرکز داشت.[7][1]
هرچند برخی علما مانند آیت‌الله ناصر مکارم شیرازی fatwaهایی در حمایت از کاربرد محاربه علیه تهدیدکنندگان رهبر صادر کرده‌اند [26]، مخالفت‌های فقهی نیز وجود دارد. علمای شیعه مانند حسین کاظمینی بروجردی خود به محاربه متهم شدند و کاربرد سیاسی آن را محکوم کردند [27]. کارشناسان فقهی ایرانی اساس قرآنی محکومیت‌های محاربه را زیر سؤال برده‌اند و می‌گویند آیه ۳۳ مائده محدود به دزدی مسلحانه است، نه اعتراضات سیاسی [28]. در گزارش‌های سازمان ملل، علما تفسیرهای متفاوت قرآنی را برجسته کرده‌اند که مجازات مرگ را برای جرایم سیاسی رد می‌کنند [29]. همچنین، پیشنهادهایی برای تغییر مجازات محاربه برای حفظ امنیت عمومی وجود دارد، با تأکید بر تفسیر محدودتر آیه [30].


حسین دهقان از ۱۹۹۰ تا ۱۹۹۲ (۱۳۶۹-۱۳۷۰) فرماندهی را بر عهده گرفت و بعدها به سمت‌های ارشد مانند وزارت دفاع رسید.[7] محمدحسین جلالی از ۱۹۹۲ تا ۱۹۹۷ (۱۳۷۱-۱۳۷۶) بر نوسازی اولیه نظارت کرد.[7]
=== نتیجه‌گیری ===
اتهام محاربه، از یک مفهوم قرآنی برای حفظ امنیت عمومی، به ابزاری برای سرکوب در ایران تبدیل شده است. این کاربرد سیاسی منجر به نقض حقوق بشر گسترده شده و نیاز به بازنگری فقهی و حقوقی دارد. مخالفت‌های داخلی و بین‌المللی می‌تواند به محدود کردن سوءاستفاده از آن کمک کند.


محمدباقر قالیباف از ۱۹۹۷ تا ۱۹۹۹ (۱۳۷۶-۱۳۷۸) فرمانده بود و برنامه‌های تولید هلیکوپتر بومی را پیش برد؛ او بعدها به فرماندهی نیروی انتظامی منصوب شد.[1][7] پس از آن، چندین فرمانده موقت یا کوتاه‌مدت خدمت کردند تا در سال ۲۰۰۹، امیرعلی حاجی‌زاده به فرماندهی رسید.[1][5] حاجی‌زاده، که سابقه بازدید از کره شمالی در ۱۹۸۶ برای فناوری موشکی داشت، بر توسعه موشک‌ها و پهپادها تمرکز کرد و تا ژوئن ۲۰۲۵ در این سمت بود.[8][1]
=== لیست منابع ===


در ۱۳ ژوئن ۲۰۲۵ (۲۳ خرداد ۱۴۰۴)، حاجی‌زاده همراه با فرماندهان دیگری مانند محمدباقر طاهرپور (فرمانده یگان پهپادی) و داوود شیخیان (فرمانده پدافند هوایی) در حمله هوایی اسرائیل به مقر زیرزمینی کشته شد.[9][10] این رویداد، که بخشی از درگیری‌های منطقه‌ای بود، منجر به مرگ حداقل هفت فرمانده ارشد دیگر مانند منصور صفارپور و مسعود طیب گردید.[9][11]
# [[Hirabah|https://en.wikipedia.org/wiki/Hirabah]]
 
# <nowiki>https://www.definitions.net/definition/Moharebeh</nowiki>
خامنه‌ای بلافاصله مجید موسوی (حسین موسوی افتخاری)، از فرماندهان باسابقه سپاه با سابقه جانشینی حاجی‌زاده، را به عنوان فرمانده جدید منصوب کرد.[10][12] موسوی، متولد تهران، بر عملیات موشکی و پهپادی تمرکز دارد.[10]
# [[Muharebe|https://en.wiktionary.org/wiki/muharebe]]
 
# <nowiki>https://www.oxfordreference.com/view/10.1093/oi/authority.20110803100205678</nowiki>
== تجهیزات و امکانات ==
# <nowiki>https://www.britannica.com/topic/muharibah</nowiki>
سازمان رزم نیروی هوایی سپاه با به کارگیری چند هواپیمای تکانو در سال ۱۳۶۸ شکل گرفت. در دوران پس از جنگ، یکی از مهم‌ترین برنامه‌های نیروی هوایی سپاه، ایجاد پایگاه‌های موشکی در شهرهای مختلف ایران بود که به توسعه دامنه نفوذ نظامی این نیرو کمک موثری کرد. دومین مرحله مهم توسعه نیروی هوایی سپاه در سال ۱۳۸۸ بود که با افزوده‌ شدن بخش فضایی به آن، نیروی هوافضای سپاه تشکیل شد.
# <nowiki>https://medium.com/@ruialves/what-is-the-meaning-of-moharebeh-under-sharia-law-7b1308ccde37</nowiki>
 
# <nowiki>https://quran.com/5/33</nowiki>
سومین مرحله تغییرات به اسفند سال ۱۳۹۴ باز می‌گردد که با تشکیل نیروی هوانیروز در نیروی زمینی سپاه، بخش عمده یگان بالگردهای نیروی هوایی سپاه به نیروی زمینی تحویل داده شد. در سال های اخیر با تمرکز بر افزایش توان موشکی بر اهمیت نیروی هوافضای سپاه افزوده شد. فرماندهان سپاه مدعی هستند که از نظر توان موشکی، در خاورمیانه در رتبه اول و در سطح جهان در رتبه هفتم هستند.
# [[Hirabah|https://en.wikipedia.org/wiki/Hirabah]]
 
# <nowiki>https://feqh.semnan.ac.ir/article_8709.html?lang=en</nowiki>
سپاه فاقد هواپیمای بزرگ بود و به همین دلیل تعدادی از هواپیماهای Falcon- 20 شرکت آسمان را گرفت همچنین تعدادی نیز از نیروی دریایی و هلال احمر در اختیار گرفت (البته به صورت موقت) که بعدها تعدادی از این هواپیماها به ناوگان سپاه اضافه شد.
# [[Hirabah|https://en.wikipedia.org/wiki/Hirabah]]
 
# [[Hirabah|https://en.wikipedia.org/wiki/Hirabah]]
تعدادی از هواپیماهای O-2 در ژاندارمری بودند؛ با آمدن هواپیماهای جدید‌تر پیش از [[انقلاب ضد سلطنتی]]، این هواپیما از رده خارج شدند. سپاه بعدها آنها را در اختیار گرفت و در عملیات‌های هوایی از آن‌ها استفاده نمود.
# [[Hirabah|https://en.wikipedia.org/wiki/Hirabah]]
 
# [[Hirabah|https://en.wikipedia.org/wiki/Hirabah]]
این نیرو از یک یگان هوایی به یک نیروی هوایی تهاجمی تبدیل شد، که از هواپیماهایی مانند SU-25 و F-6 و EMB – 312 Tucano استفاده می‌کرد. برخی منابع از ورود F-7N به نیروی هوایی سپاه نیز خبر می‌دهند. هواپیماهای SU-25 که در پایگاه شیراز هستند به تعداد ۷ فروند در جریان جنگ امریکا و عراق از طرف حکومت عراق به امانت به ایران فرستاده شدند که سپاه در اختیار خود گرفت. همچنین سپاه ۳ فروند نیز از روسیه خریداری کرده بود، برخی از منابع غربی تعداد SU-25 سپاه را در حدود ۳۰ فروند تخمین می زنند.
# <nowiki>https://www.refworld.org/legal/legislation/natlegbod/1991/fa/115464</nowiki>
 
# <nowiki>https://www.refworld.org/legal/legislation/natlegbod/1991/fa/115464</nowiki>
در مجموع طی جنگ اول خلیج فارس ۴۰ فروند سوخو ۲۲ به ایران گریخت..سرانجام سپاه این هواپیماها را در سال ۱۳۹۴ عملیاتی کرد.
# [[Moharebeh|https://en.wikipedia.org/wiki/Moharebeh]]
 
# <nowiki>https://iranhr.net/en/articles/4725/</nowiki>
۱۵ فروند نسخه ترابری ایلیوشین ۷۶ از عراق به ایران رفت که حدود یک دهه بعد در ایران عملیاتی شد و بین سپاه و ارتش تقسیم شد.
# [[Moharebeh|https://en.wikipedia.org/wiki/Moharebeh]]
 
# [[Moharebeh|https://en.wikipedia.org/wiki/Moharebeh]]
* تعداد ۱۲ فروند میگ ۲۳
# <nowiki>https://www.bbc.com/news/world-middle-east-63949566</nowiki>
* ۷ فروند سوخوی ۲۵
# <nowiki>https://www.ohchr.org/en/press-releases/2021/10/iran-death-penalty-used-political-tool-un-expert</nowiki>
* ۲۴ فروند میراژ اف ۱
# <nowiki>https://www.amnesty.org/en/latest/news/2025/09/iran-over-1000-people-executed-as-authorities-step-up-horrifying-assault-on-right-to-life/</nowiki>
* ۲۴ فروند سوخوی ۲۴
# <nowiki>http://iranprimer.usip.org/blog/2025/feb/25/report-executions-minorities-iran-2024</nowiki>
* چهار فروند میگ ۲۹
# [[Moharebeh|https://en.wikipedia.org/wiki/Moharebeh]]
* یک فروند بوئینگ ۷۰۷
# <nowiki>https://www.ecpm.org/app/uploads/2025/02/Annual-Report-on-the-Death-Penalty-in-Iran-2024.pdf</nowiki>
* یک فروند بوئینگ ۷۲۷
# <nowiki>https://en.irna.ir/news/85876243/Anyone-threatening-Leader-is-guilty-of-moharebeh-Ayatollah</nowiki>
* دو فروند بوئینگ ۷۳۷
# [[Moharebeh|https://en.wikipedia.org/wiki/Moharebeh]]
* دو فروند بوئینگ ۷۴۷
# <nowiki>https://www.iranintl.com/en/202212117200</nowiki>
* سه فروند فالکون ۵۰
# <nowiki>https://cdn.penalreform.org/wp-content/uploads/2015/07/Sharia-law-and-the-death-penalty.pdf</nowiki>
* یک فروند جت استار عراقی
# <nowiki>https://journalisslp.com/index.php/isslp/article/download/257/581/1915</nowiki>
* یک فروند ایرباس ۳۰۰
* ۵ فروند ایرباس ۳۱۰ کویتی از عراق به ایران رفت.
 
تعداد ۱۶ فروند هواپیما F-6 مدل چینی Mig-19 در اختیار سپاه قرار دارد که اسکادران ۱۳۲ در زاهدان از این هواپیما استفاده می‌کند.
 
EMB – 312 Tucano به تعداد ۱۵ فروند در اختیار سپاه قرار دارد که قابلیت‌های محدودی برای امور رزمی دارد.
 
این نیرو برای آموزش خلبانان تازه وارد از هواپیماهای MFI-17B Mushak که به تعداد ۱۵ فروند از پاکستان خریداری شده استفاده می‌کند.
 
همچنین این نیرو از هواپیماهای PC-7 نیز استفاده می‌کند که در ایران به نام S-68 ساخته می‌شود.
 
سپاه برای امور ترابری از هواپیماهای AN-74 TK 200 به تعداد ۱۲ فروند IL-76 احتمالا ۱۲ فروند ۹ فروند Y-12 و تعدادی Falcon 20 استفاده می‌کند.
 
برخی آمار از خرید ۲۴ فروند هواپیما Y-7 بعلاوه تعدادی نامعلوم F-27 خبر می‌دهند.
 
این نیرو به مرور در سال‌های اولیه بعد از جنگ با ورود هواپیماهای ایلیوشین ایل-۷۶ و سوخو سو-۲۵ وهلی‌کوپتر میل۱۷ قدرتمندتر شد.
 
پایگاه‌های نیروی هوایی سپاه در تهران، مشهد، شیراز و چند نقطه نامعلوم دیگر مستقر است.
 
== واقعیت توانمندی‌ها ==
در تبلیغات و روی کاغذ، توانمندی رزمی بالایی برای این نیرو تصور می‌شد. این نیرو مسئول مدیریت بزرگ‌ترین زرادخانه موشکی در خاورمیانه شناخته می‌شود، که شامل موشک‌هایی چون «شهاب»، «قیام»، «خرمشهر»، «ذوالفقار» و «رضوان» است که به لحاظ برد شلیک، برخی از این موشک‌ها توانایی رسیدن به مناطق مرزی اروپا را دارند.
 
نیروی هوافضا همچنین در توسعه پهپادهایی مانند «شاهد ۱۲۹» و «شاهد ۱۳۶» نقش اصلی ایفا کرده است. این پهپادها نه تنها در استراتژی نظامی ایران جایگاه ویژه‌ای یافته‌اند، بلکه به خارج ایران هم صادر شده و مورد استفاده‌ی نیروهای نیابتی رژیم ایران مانند حوثی‌های یمن <ref>[[ایران پهپادهای انتحاری در یمن مستقر کرده‌است. - نیوزویک/ دویچه وله]]</ref> و حزب‌الله لبنان هم قرار گرفته‌اند. هم‌چنین در حملات روسیه به اوکراین نیز از پهپادهای شاهد این نیرو استفاده شده است. <ref>[[Ukrainian soldiers tell how they deal with Iranian kamikaze drones used by Russia]]</ref>مقامات اوکراینی ضمن تایید استفاده‌ی روسیه از پهپادهای ایرانی، اعلام کرده‌اند که بیش از ۲۲۰ فروند از این پهپادها را تا ۱۳ سپتامبر ۲۰۲۲ سرنگون کرده‌اند. <ref>[https://www.washingtonpost.com/national-security/2022/10/20/russia-iran-kamikaze-drones/ U.S. has viewed wreckage of kamikaze drones Russia used in Ukraine] - ''Washington Post''</ref>
 
افزون بر این، این نیرو سیستم‌های دفاع هوایی ساخت داخل مانند «رعد»، «باور ۳۷۳» و «سوم خرداد» را به‌کار می‌گیرد که بنابر ادعای تهران توان مقابله با جنگنده‌ها، موشک‌ها و حتی ماهواره‌ها را دارند. ادعایی که البته در جریان جنگ ۱۲ روزه با اسرائیل و حملات هوایی امریکا، به طور کلی باطل شد و آسمان سراسر ایران و حتی پایتخت، بدون هیچ توان دفاعی از سوی سپاه، تماما تحت کنترل هواپیماهای مهاجم بود. در واقع سکوهای پرتابل پدافندی، خود اولین هدف تهاجم‌های هوایی بودند و نه تنها سیستم‌های پدافندی مانند «باور ۳۷۳» که سپاه مدعی بومی بودن ساخت آن است، بلکه سامانه‌های پدافندی اس ۳۰۰ خریداری شده از روسیه نیز توان مقابله نداشتند. این موضوع فراتر از ادعاهای تبلیغاتی رسانه‌های رژیم ایران، در تصاویر حملات مشهود بود. <ref>[https://www.tabnak.ir/fa/news/1311363/%D9%84%D8%AD%D8%B8%D9%87-%D8%A8%D8%B1%D8%AE%D9%88%D8%B1%D8%AF-%D9%BE%D8%B1%D8%AA%D8%A7%D8%A8%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D9%88%D8%B3%D8%A7%D8%AF-%D8%A8%D9%87-%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%BE%D8%AF%D8%A7%D9%81%D9%86%D8%AF-%D9%87%D9%88%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86 لحظه برخورد پرتابه‌های موساد به سامانه‌های پدافند هوایی ایران- سایت تابناک]</ref>  
 
در حوزه فضایی، نیروی هوافضا تاکنون چندین ماهواره نظامی از جمله «نور ۱»، «نور ۲» و «نور ۳» را با استفاده از موشک‌های «قاصد» و «قائم ۱۰۰» به فضا فرستاده است؛ اما اطلاعاتی از دستاوردهای این اقدامات وجود ندارد.
 
هم‌چنین پایگاه‌های زیرزمینی موسوم به «شهرهای موشکی» و مراکز تولید تسلیحات وابسته به سازمان جهاد خودکفایی، بخش مهمی از زیرساخت این نیرو را تشکیل می‌دهند.
 
نیروهای مسلح اسرائیل طی گزارشی درباره‌ی حملات ۲۳ خرداد۱۴۰۴ (۱۳ ژوئن ۲۰۲۵) اعلام کردند: <blockquote>
بیش از ۲۰۰ هواپیمای اسرائیلی در حملات اولیه بیش از ۳۳۰ مهمات را بر حدود ۱۰۰ هدف پرتاب کردند. <ref>[https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/idf-200-aircraft-involved-in-opening-strikes-on-iran-with-several-top-officials-killed/ IDF: 200 aircraft involved in opening strikes on Iran, with several top officials killed]</ref></blockquote>
اما در تمام این پروازها، سیستم‌های پدافندی نیروهای سپاه، نتوانست هیچ اقدام موثری برای دفاع یا سرنگون کردن مهاجمان انجام دهد. ادعای سرنگونی هواپیماهای اف۳۵ و اف۱۶ اسرائیل در رسانه‌های وابسته به رژیم مطرح شد؛ <ref>[https://www.khabarfoori.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%AF%D9%81%D8%A7%D8%B9%DB%8C-32/3147391-%D9%BE%D8%AF%D8%A7%D9%81%D9%86%D8%AF-%D9%87%D9%88%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%AC%D9%86%DA%AF%D9%86%D8%AF%D9%87-%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84%DB%8C-%D8%B1%D8%A7-%D8%B3%D8%A7%D9%82%D8%B7-%DA%A9%D8%B1%D8%AF-%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D8%B1%D8%AA-%D8%AE%D9%84%D8%A8%D8%A7%D9%86-%D8%B2%D9%86-%D9%88%DB%8C%D8%AF%D8%A6%D9%88 پدافند هوایی۲ جنگنده اسرائیلی را ساقط کرد و خلبان زن اسیر شد!-خبرفوری]</ref> <ref>[https://www.asriran.com/fa/news/1068665/%DA%AF%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D8%B4-%D8%B5%D8%AF%D8%A7-%D9%88-%D8%B3%DB%8C%D9%85%D8%A7-%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87-%D8%B3%D8%B1%D9%86%DA%AF%D9%88%D9%86%DB%8C-%D8%A7%D9%81-%DB%B3%DB%B5%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84-%D9%81%DB%8C%D9%84%D9%85 گزارش صدا و سیما درباره‌ سرنگونی اف۳۵های اسرائیل - عصر ایران]</ref> <ref>[https://donya-e-eqtesad.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%B3%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86-62/4188038-%D9%81%D9%88%D8%B1%DB%8C-%D9%BE%D8%AF%D8%A7%D9%81%D9%86%D8%AF-%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D8%B4-%D8%AF%D9%88-%D8%AC%D9%86%DA%AF%D9%86%D8%AF%D9%87-%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C%D9%84%DB%8C-%D8%B1%D8%A7-%D9%85%D9%86%D9%87%D8%AF%D9%85 پایگاه اطلاع رسانی ارتش جمهوری اسلامی ایران گزارش داد، نیروی پدافند هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران، دو فروند جنگنده F۳۵ رژیم صهیونیستی و تعداد زیادی ریزپرنده را با موفقیت مورد اصابت قرار داده و منهدم ساخت. - سایت دنیای اقتصاد]</ref> <ref>[https://www.rokna.net/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%AD%D8%A7%D8%AF%D8%AB%D9%87-245/1137461-%D8%B4%D9%87%D8%A7%D8%AF%D8%AA-%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF-%D8%B9%D9%84%DB%8C%D8%B2%D8%A7%D8%AF%D9%87-%D8%A8%D8%B9%D8%AF-%D8%A7%D8%B2-%D8%B3%D8%B1%D9%86%DA%AF%D9%88%D9%86-%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D9%86-%D9%87%D9%88%D8%A7%D9%BE%DB%8C%D9%85%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84-%D8%A8%D8%B1-%D9%81%D8%B1%D8%A7%D8%B2-%D9%81%D8%B1%D8%AF%D9%88%DB%8C-%D9%82%D9%85-%D8%B9%DA%A9%D8%B3-%D8%B1%D9%88%D8%AD%D8%B4-%D8%B4%D8%A7%D8%AF شهادت محمد علیزاده بعد از سرنگون کردن هواپیمای اف۱۶ اسرائیل بر فراز فردوی قم- رکنا]</ref>اما هرگز سند و شواهدی برای آن یافت نشد. تنها تصاویر مربوط به سقوط یکی از این هواپیماها هم توسط هوش مصنوعی و از
 
برخی از مقامات و هم‌چنین تلویزیون رسمی رژیم ایران مدعی شدند که اصلا هیچ هواپیمایی در طول جنگ به تهران نرسیده است. <ref>[[هیچ جنگنده اسرائیلی در طول جنگ به تهران نرسید/کارشناس تلویزیون: می‌خواهند شما را بترسانند!]]</ref>
 
 
 
== منابع ==

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۰ اکتبر ۲۰۲۵، ساعت ۱۷:۱۲

مقدمه

اتهام «محاربه» یکی از مفاهیم کلیدی در فقه اسلامی و قوانین جزایی برخی کشورهای اسلامی، به ویژه جمهوری اسلامی ایران، است. این اتهام که ریشه در متون دینی و حقوقی دارد، اغلب به معنای «جنگیدن با خدا و رسول او» تفسیر می‌شود و مجازات‌های سنگینی مانند اعدام، صلیب‌کشی، قطع عضو یا تبعید را به همراه دارد. در ایران، این اتهام از زمان انقلاب اسلامی ۱۹۷۹ به بعد، به ابزاری برای سرکوب مخالفان سیاسی، معترضان و گروه‌های اقلیت تبدیل شده است. این مقاله به بررسی معنای لغوی، قرآنی، فقهی و حقوقی این مفهوم می‌پردازد و نقش آن در حذف مخالفان رژیم ایران را تحلیل می‌کند. همچنین، مخالفت‌های فقهی با کاربرد سیاسی آن و گروه‌های بیشترین آسیب‌دیده را مورد بحث قرار می‌دهد.

معنای لغوی محاربه

واژه «محاربه» (Moharebeh در انگلیسی) از ریشه عربی «حرب» (ḥarb) به معنای «جنگ» یا «جنگ‌ها» مشتق شده است. این ریشه به معنای «خشمگین شدن» یا «عصبانی شدن» نیز اشاره دارد [1]. در لغت‌نامه‌های عربی و انگلیسی، محاربه اغلب به عنوان «جنگ غیرقانونی» یا «دزدی دریایی» تعریف می‌شود. برای مثال، در Definitions.net، آن را معادل «حرابه» (Hirabah) دانسته که به معنای «جنگ غیرقانونی» یا «دزدی مسلحانه» است و از ریشه «حرب» به معنای خشم و غارت می‌آید [2].

در بررسی چند لغت‌نامه مختلف:

  • در Wiktionary، محاربه (muharebe در ترکی عثمانی) از عربی «محاربة» (muḥāraba) مشتق شده و به معنای «جنگیدن» یا «مبارزه» است [3].
  • در Oxford Islamic Studies (از طریق Oxford Reference)، محارب (Muharib) به فردی اشاره دارد که علیه خدا و جامعه جنگ می‌کند، اغلب با مجازات‌های حدی همراه است [4].
  • در Britannica، محاربه (muharibah) به عنوان یک جرم در حقوق اسلامی تعریف شده که شامل دزدی مسلحانه یا اقدامات تروریستی است [5].
  • در منابع فارسی-انگلیسی مانند Medium، آن را «دشمنی با خدا» ترجمه کرده‌اند که جرمی علیه خداوند است و مجازات مرگ دارد [6].

این تعاریف نشان‌دهنده جنبه‌های لغوی گسترده‌ای است که از جنگ فیزیکی تا اقدامات معنوی علیه秩序 دینی را شامل می‌شود.

مفهوم محاربه در قرآن

مفهوم محاربه عمدتاً بر پایه آیه ۳۳ سوره مائده (آل عمران) در قرآن کریم بنا شده است. این آیه بیان می‌کند: «إِنَّمَا جَزَاءُ الَّذِينَ يُحَارِبُونَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَيَسْعَوْنَ فِي الْأَرْضِ فَسَادًا أَنْ يُقَتَّلُوا أَوْ يُصَلَّبُوا أَوْ تُقَطَّعَ أَيْدِيهِمْ وَأَرْجُلُهُمْ مِنْ خِلَافٍ أَوْ يُنْفَوْا مِنَ الْأَرْضِ ۚ ذَٰلِكَ لَهُمْ خِزْيٌ فِي الدُّنْيَا ۖ وَلَهُمْ فِي الْآخِرَةِ عَذَابٌ عَظِيمٌ» (ترجمه: مجازات کسانی که با خدا و رسول او می‌جنگند و در زمین فساد می‌کنند، این است که کشته شوند یا به دار آویخته شوند یا دست و پای‌شان از مخالف قطع شود یا تبعید شوند. این خواری آن‌ها در دنیا است و در آخرت عذابی بزرگ دارند) [7] (سوره مائده، آیه ۳۳).

این آیه که به «آیه حرابه» معروف است، مجازات‌هایی مانند اعدام، صلیب‌کشی، قطع عضو از مخالف یا تبعید را برای کسانی که «با خدا و رسول او می‌جنگند» و «فساد در زمین» می‌کنند، تجویز می‌کند. تفسیرها نشان می‌دهد که این آیه پس از حادثه‌ای در زمان پیامبر اسلام نازل شده، جایی که گروهی از قبیله بنی‌عرینه مسلمان‌نما شدند، اموال را غارت کردند و چوپانی را کشتند [8]. برخی مفسران مانند علمای شیعه و سنی، آن را محدود به دزدی مسلحانه در بیابان می‌دانند، در حالی که دیگران آن را به اقدامات تروریستی یا شورش علیه حکومت اسلامی گسترش می‌دهند [9]. آیه دیگری که مرتبط است، آیه ۲۷۹ سوره بقره است که به «حرب» (جنگ) با خدا اشاره دارد، اما مستقیماً به محاربه مربوط نیست (سوره بقره، آیه ۲۷۹) [10].

محاربه در فقه اسلامی

در فقه اسلامی، محاربه (یا حرابه) به عنوان یک جرم حدی (مجازات ثابت قرآنی) طبقه‌بندی می‌شود و شامل اقدامات مسلحانه علیه امنیت عمومی مانند دزدی بزرگراهی، ترور، آتش‌زدن یا مسموم کردن منابع آب است [11]. علمای کلاسیک مانند حنفی‌ها، مالکی‌ها و شیعیان دوازده‌امامی، مجازات‌ها را بر اساس شدت جرم تعیین می‌کنند: اعدام برای قتل، صلیب‌کشی برای قتل و غارت، قطع عضو برای غارت بدون قتل، و تبعید برای ترساندن بدون آسیب [12]. در عربستان سعودی، آن را به دزدی مسلحانه محدود کرده‌اند و توبه قبل از دستگیری می‌تواند مجازات را لغو کند [13]. با این حال، در ایران، تفسیر گسترده‌تری دارد و شامل عضویت در گروه‌های مسلح مخالف یا حمایت از کودتا می‌شود [14].

محاربه در قوانین ایران

در قانون مجازات اسلامی ایران (مصوب ۱۳۹۲)، محاربه در ماده ۲۷۹ تعریف شده است: «محاربه عبارت است از کشیدن سلاح به قصد جان، مال یا ناموس مردم یا ارعاب آن‌ها به نحوی که موجب ناامنی در محیط گردد» [15]. مواد ۱۸۳ تا ۱۹۶ قانون جزایی آن را گسترش می‌دهد و شامل عضویت در گروه‌های مسلح، حمایت از گروه‌های مخالف مسلح یا پذیرش پست در دولت کودتا می‌شود [16]. مجازات اصلی اعدام است، اما قاضی می‌تواند گزینه‌های دیگر قرآنی را انتخاب کند. این اتهام اغلب با «افساد فی‌الارض» (فساد در زمین) ترکیب می‌شود که جرمی مشابه است [17].

استفاده از اتهام محاربه برای سرکوب مخالفان

رژیم ایران از اتهام محاربه برای حذف مخالفان در سطوح اجتماعی و سیاسی استفاده کرده است. پس از انقلاب ۱۹۷۹، ده‌ها مقام سابق شاهنشاهی به این اتهام اعدام شدند [18]. در دهه‌های اخیر، آن را علیه معترضان، اقلیت‌ها و مخالفان سیاسی اعمال کرده‌اند. برای مثال، در اعتراضات ۲۰۰۹ (جنبش سبز)، افراد مانند محمدامین ولیان و عبدالرضا قنبری به محاربه محکوم شدند [19]. در اعتراضات ۲۰۲۲ (پس از مرگ مهسا امینی)، حداقل ۴۳ نفر به محاربه یا افساد فی‌الارض محکوم شدند و حداقل چهار نفر اعدام شدند، مانند محسن شکاری و مجیدرضا رهنورد [20]. سازمان‌های حقوق بشری مانند عفو بین‌الملل و سازمان ملل این را «ابزاری سیاسی برای محرومیت از زندگی» می‌دانند و محاکمات را ساختگی و مبتنی بر اعترافات اجباری توصیف کرده‌اند [21]. این اتهام در سطوح اجتماعی (معترضان عادی) و سیاسی (رهبران مخالف مانند میرحسین موسوی که متهم اما محاکمه نشد) اعمال شده و منجر به شکنجه، اعدام و قتل‌های فراقضایی شده است [22].

بیشترین کشتار با اتهام محاربه از کدام گروه سیاسی

بیشترین کشتار با اتهام محاربه در ایران علیه گروه‌های اقلیت قومی و سیاسی مخالف مانند کردها، بلوچ‌ها و سازمان مجاهدین خلق (MEK) بوده است. گزارش‌های حقوق بشری نشان می‌دهد که اقلیت‌های قومی بیش از حد در آمار اعدام‌ها نمایندگی دارند: در ۲۰۲۴، اقلیت‌ها (کردها، بلوچ‌ها، عرب‌ها) بیش از نیمی از اعدام‌ها را تشکیل می‌دادند، اغلب به اتهام محاربه یا افساد فی‌الارض [23]. سازمان مجاهدین خلق بیشترین آسیب را دیده، با هزاران اعدام در دهه ۱۹۸۰، از جمله کشتار ۱۹۸۸ که هزاران زندانی سیاسی به محاربه محکوم و اعدام شدند [24]. در اعتراضات اخیر، معترضان عادی (نه گروه خاص) بیشترین محکومیت‌ها را داشته‌اند، اما گروه‌های مسلح کرد مانند PJAK و بلوچ‌ها (به اتهام جدایی‌طلبی) همچنان بیشترین اعدام‌ها را تجربه می‌کنند [25].

مخالفت‌های فقهی و روحانیون با کاربرد محاربه

هرچند برخی علما مانند آیت‌الله ناصر مکارم شیرازی fatwaهایی در حمایت از کاربرد محاربه علیه تهدیدکنندگان رهبر صادر کرده‌اند [26]، مخالفت‌های فقهی نیز وجود دارد. علمای شیعه مانند حسین کاظمینی بروجردی خود به محاربه متهم شدند و کاربرد سیاسی آن را محکوم کردند [27]. کارشناسان فقهی ایرانی اساس قرآنی محکومیت‌های محاربه را زیر سؤال برده‌اند و می‌گویند آیه ۳۳ مائده محدود به دزدی مسلحانه است، نه اعتراضات سیاسی [28]. در گزارش‌های سازمان ملل، علما تفسیرهای متفاوت قرآنی را برجسته کرده‌اند که مجازات مرگ را برای جرایم سیاسی رد می‌کنند [29]. همچنین، پیشنهادهایی برای تغییر مجازات محاربه برای حفظ امنیت عمومی وجود دارد، با تأکید بر تفسیر محدودتر آیه [30].

نتیجه‌گیری

اتهام محاربه، از یک مفهوم قرآنی برای حفظ امنیت عمومی، به ابزاری برای سرکوب در ایران تبدیل شده است. این کاربرد سیاسی منجر به نقض حقوق بشر گسترده شده و نیاز به بازنگری فقهی و حقوقی دارد. مخالفت‌های داخلی و بین‌المللی می‌تواند به محدود کردن سوءاستفاده از آن کمک کند.

لیست منابع

  1. https://en.wikipedia.org/wiki/Hirabah
  2. https://www.definitions.net/definition/Moharebeh
  3. https://en.wiktionary.org/wiki/muharebe
  4. https://www.oxfordreference.com/view/10.1093/oi/authority.20110803100205678
  5. https://www.britannica.com/topic/muharibah
  6. https://medium.com/@ruialves/what-is-the-meaning-of-moharebeh-under-sharia-law-7b1308ccde37
  7. https://quran.com/5/33
  8. https://en.wikipedia.org/wiki/Hirabah
  9. https://feqh.semnan.ac.ir/article_8709.html?lang=en
  10. https://en.wikipedia.org/wiki/Hirabah
  11. https://en.wikipedia.org/wiki/Hirabah
  12. https://en.wikipedia.org/wiki/Hirabah
  13. https://en.wikipedia.org/wiki/Hirabah
  14. https://www.refworld.org/legal/legislation/natlegbod/1991/fa/115464
  15. https://www.refworld.org/legal/legislation/natlegbod/1991/fa/115464
  16. https://en.wikipedia.org/wiki/Moharebeh
  17. https://iranhr.net/en/articles/4725/
  18. https://en.wikipedia.org/wiki/Moharebeh
  19. https://en.wikipedia.org/wiki/Moharebeh
  20. https://www.bbc.com/news/world-middle-east-63949566
  21. https://www.ohchr.org/en/press-releases/2021/10/iran-death-penalty-used-political-tool-un-expert
  22. https://www.amnesty.org/en/latest/news/2025/09/iran-over-1000-people-executed-as-authorities-step-up-horrifying-assault-on-right-to-life/
  23. http://iranprimer.usip.org/blog/2025/feb/25/report-executions-minorities-iran-2024
  24. https://en.wikipedia.org/wiki/Moharebeh
  25. https://www.ecpm.org/app/uploads/2025/02/Annual-Report-on-the-Death-Penalty-in-Iran-2024.pdf
  26. https://en.irna.ir/news/85876243/Anyone-threatening-Leader-is-guilty-of-moharebeh-Ayatollah
  27. https://en.wikipedia.org/wiki/Moharebeh
  28. https://www.iranintl.com/en/202212117200
  29. https://cdn.penalreform.org/wp-content/uploads/2015/07/Sharia-law-and-the-death-penalty.pdf
  30. https://journalisslp.com/index.php/isslp/article/download/257/581/1915
برگرفته از «https://www.iran-pedia.org/w/index.php?title=کاربر:Poori/صفحه_تمرین۲&oldid=81539»