کاربر:Khosro/صفحه تمرین2: تفاوت میان نسخهها
Alireza k h (بحث | مشارکتها) جایگزینی صفحه با 'بندانگشتی|1148x1148px' برچسب: جایگزین شد |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۱۶ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
[[پرونده:برای صفحه تمرین.jpg|بندانگشتی|1148x1148px]] | [[پرونده:برای صفحه تمرین.jpg|بندانگشتی|1148x1148px]] | ||
{{جعبه زندگینامه | |||
| اندازه جعبه = | |||
| عنوان = اللهیار خان آصفالدوله | |||
| عنوان ۲ = | |||
| نام = | |||
| تصویر = اللهیار خان آصفالدوله.jpg | |||
| اندازه تصویر = 260px | |||
| عنوان تصویر = | |||
| زادروز = نامشخص | |||
| زادگاه = | |||
| تاریخ مرگ = پس از ۱۲۵۵ هـ. ق | |||
| مکان مرگ = | |||
| علت مرگ = | |||
| آرامگاه = | |||
| بناهای یادبود = | |||
| محل زندگی = | |||
| ملیت = | |||
| نامهای دیگر = | |||
| نژاد = قاجار | |||
| تابعیت = | |||
| تحصیلات = | |||
| دانشگاه = | |||
| پیشه = سیاستمدار، فرمانده نظامی | |||
| سالهای فعالیت = | |||
| کارفرما = | |||
| نهاد = | |||
| نماینده = | |||
| شناختهشده برای = صدراعظم فتحعلی شاه قاجار | |||
| نقشهای برجسته = صدراعظم، حکومت ولایات | |||
| سبک = | |||
| تأثیرگذاران = | |||
| تأثیرپذیرفتگان = | |||
| شهر خانگی = | |||
| دستمزد = | |||
| Net worth = | |||
| قد = | |||
| وزن = | |||
| تلویزیون = | |||
| لقب = آصفالدوله | |||
| دوره = قاجار | |||
| پس از = | |||
| پیش از = | |||
| حزب = | |||
| جنبش = | |||
| مخالفان = | |||
| هیئت = | |||
| دین = اسلام | |||
| مذهب = | |||
| اتهام = | |||
| مجازات = | |||
| وضعیت گناهکاری = | |||
| منصب = صدراعظم ایران | |||
| مکتب = | |||
| آثار = | |||
| همسر = مریم خانم (دختر فتحعلی شاه) | |||
| شریک زندگی = | |||
| فرزندان = حسن خان سالار، چندین فرزند دیگر | |||
| والدین = میرزا محمد خان بیگلربیگی (پدر) | |||
| خویشاوندان سرشناس = فتحعلی شاه (پدرزن)، عباس میرزا (برادرزن) | |||
| گفتاورد = | |||
| جوایز = | |||
| امضا = | |||
| اندازه امضا = | |||
| signature_alt = | |||
| وبگاه = | |||
| imdb_id = | |||
| Soure_id = | |||
| پانویس = | |||
}} | |||
'''اللهیار خان آصفالدوله'''، پسر ارشد میرزا محمد خان بیگلربیگی دولو قاجار ملقب به تاجبخش، از سیاستمداران دوره قاجار طی سالهای ۱۲۴۰ هـ. ق تا ۱۲۴۳ هـ. ق بود. پدرش در تأسیس سلطنت قاجار نقش داشت و از سلطنت به نفع آقا محمد خان گذشت. اللهیار خان با ازدواج با مریم خانم دختر فتحعلی شاه و پیوندهای خانوادگی دیگر، نفوذ یافت. وی خوانسالار شاه بود و در سرکوب ترکمانان (۱۲۲۸ هـ. ق) و جنگ با عثمانی (۱۲۳۷ هـ. ق) شرکت کرد. آصفالدوله حکومت گیلان، مازندران، استرآباد و بروجرد را بر عهده داشت. | |||
آصفالدوله در سال ۱۲۴۱ هـ. ق با عزل عبدالله خان امینالدوله به صدارت رسید و اولین قاجاری در این مقام شد. دوران صدارتش با جنگ دوم ایران و روسیه (۱۲۴۱–۱۲۴۳ هـ. ق) همزمان بود که فرماندهی بخشی از سپاه را داشت اما شکست خورد و فرار کرد. این جنگ به [[عهدنامه ترکمانچای]] (۱۸۲۸ م) منجر شد که ایران اراضی وسیعی را از دست داد. آصفالدوله متهم به جاهطلبی و همکاری با انگلیس بود. در قتل گریبایدوف (۱۲۴۴ هـ. ق / ۱۸۲۹ م) نقش داشت و تنبیه شد. پس از صدارت، در زمان محمد شاه به حکومت خراسان رفت اما ناکام ماند. پسرش حسن خان سالار در سال ۱۲۵۵ هـ. ق شورش کرد و اعدام شد، املاک خانواده مصادره گردید. اللهیار خان آصفالدوله نمادی از نفوذ خانوادگی و شکستهای قاجار است. | |||
== زندگی و خانواده == | |||
اللهیار خان آصفالدوله، پسر ارشد میرزا محمد خان بیگلربیگی دولو قاجار ملقب به تاجبخش بود. پدرش از سران ایل قاجار در استرآباد و مازندران بهشمار میرفت و در جنبشهای سلطنتخواهی قاجاریان، بسیاری از بزرگان ایل او را شایستهتر از آقا محمد خان برای پادشاهی میدانستند، اما وی به نفع آقا محمد خان از سلطنت گذشت و حمایت ایل را جلب کرد که لقب تاجبخش را برای او آورد. برخی اعقابش این نام را برگزیدند. میرزا محمد خان مورد احترام آقا محمد خان و دیگر بزرگان قاجار بود و در لشکرکشیهای آقا محمد خان، حکومت تهران را به او میسپردند که منجر به لقب بیگلربیگی شد. | |||
پس از قتل آقا محمد خان در شوشی، میرزا محمد خان وفاداری خود را به فتحعلی شاه حفظ کرد. هنگام قتل، حاج ابراهیم خان کلانتر قصد ورود به تهران داشت، اما میرزا محمد خان و میرزا شفیع تا رسیدن فتحعلی شاه مانع شدند. با ورود شاه، میرزا محمد خان استقبال گرمی کرد که احترام خانواده را افزایش داد.<ref name=":0">[http://pajoohe.ir/%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87%DB%8C%D8%A7%D8%B1%D8%AE%D8%A7%D9%86-%D8%A2%D8%B5%D9%81-%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%88%D9%84%D9%87__a-44936.aspx اللهیارخان آصف الدوله - پژوهه]</ref> | |||
اللهیار خان آصفالدوله از بزرگان و محترمین قاجاریه بود. خواهرش گوهر تاج خانم یکی از زنان عقدی فتحعلی شاه بود که شاه علاقه زیادی به او داشت. خواهر دیگرش همسر [[عباس میرزا|عباس میرزا نایبالسلطنه]] گردید، بنابراین فتحعلی شاه و پسرش باجناغ شدند. اللهیار خان داماد فتحعلی شاه بود و با مریم خانم دختر پنجم شاه ازدواج کرد. وی برادرزن عباس میرزا و دایی محمد شاه قاجار بود.<ref name=":1">[https://payametarikh.blogsky.com/1398/07/05/post-106/%D8%A2%D8%B5%D9%81-%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%88%D9%84%D9%87 آصفالدوله - پیام تاریخ]</ref> | |||
برای قدردانی از خدمات میرزا محمد خان و نزدیکی طوایف قاجار، فتحعلی شاه یکی از دخترانش را به عقد رستم خان پسر میرزا محمد خان درآورد، اما رستم خان هفت ماه پس از ازدواج درگذشت. شاه بلافاصله دخترش مریم خانم را به عقد اللهیار خان آصفالدوله درآورد و خود خواهر آصفالدوله را به زنی گرفت. این پیوندها مقام آصفالدوله را در دربار فتحعلی شاه افزایش داد و به سمتهای مهمی رسید.<ref name=":2">کارنامه سیاسی آصفالدوله؛ تألیف محمود قربانی | |||
file:///C:/Users/F14473/Downloads/c0791393ed1db68ba5544e5cfafaa69f64368539.pdf</ref> | |||
== فعالیتهای اولیه و سمتهای حکومتی == | |||
پیش از صدارت، اللهیار خان آصفالدوله خوانسالار فتحعلی شاه بود و در سرکوب مخالفان شرکت داشت. در سال ۱۲۲۸ هـ. ق، هنگامی که ترکمانان به همراه یوسف خواجه کاشغری مشکلاتی برای دولت ایجاد کردند، آصفالدوله با عدهای از سرکردگان مأمور مقابله با آنها شد و آنان را پراکنده نمود. در سال ۱۲۳۷ هـ. ق طی جنگ ایران و عثمانی، فتحعلی شاه او را با ده هزار سوار و پیاده به یاری عباس میرزا به آذربایجان فرستاد.<ref name=":0" /> | |||
آصفالدوله مدتی حکومت شهرهایی در گیلان، مازندران، استرآباد و بروجرد را بر عهده داشت. او فردی جاهطلب و سرکش بود و همیشه تلاش میکرد مقامات عالی را کسب کند تا نقشههای خود را که از حمایت انگلیسیها برخوردار بود، اجرا نماید. در این دوره، املاک و اموال زیادی برای خود و خانوادهاش فراهم آورد و پیش از طغیان پسرش حسن خان سالار، از مالکان و متمولان درجه یک ایران محسوب میشد.<ref name=":2" /> | |||
=== رسیدن به مقام صدارت === | |||
اللهیار خان آصفالدوله یکی از دشمنان سرسخت عبدالله خان امینالدوله صدراعظم بود و همواره نزد فتحعلی شاه از او بدگویی میکرد. سرانجام با عزیمت شاه به اصفهان و گوشمالی خانواده هاشم خان از منسوبان امینالدوله، نقشههایش اجرا شد. حکومت اصفهان در خانواده حاج محمد حسین خان پدر عبدالله خان موروثی بود که سوءاستفادههایی توسط هاشم خان برادرزن امینالدوله رخ داد. به دلیل مسامحه امینالدوله در برابر هاشم خان و کتمان خیانت او، فتحعلی شاه او را در ۱۲۴۱ هـ. ق از صدارت عزل کرد و اللهیار خان را به عنوان صدراعظم تعیین نمود و به او لقب آصفالدوله داد. حسن خان پسر او که دخترزاده شاه بود، امیریار و سالاریار لقب گرفت که نفوذ خانواده را بیشتر کرد. آصفالدوله نخستین فرد از خاندان قاجاریه بود که به صدارت رسید. صدارت اولیه او سه سال و اندی طول کشید.<ref name=":0" /> | |||
== دوران صدارت و جنگ دوم ایران و روسیه == | |||
صدارت آصفالدوله با زمینهچینی روسیه و انگلیس برای مرحله دوم جنگهای ایران و روسیه و جدایی اراضی وسیع ایران همزمان بود. [[عهدنامه گلستان]] در مرزها دقیق نبود و روسها از فرصت استفاده کردند. شرایط بینالمللی به نفع روسیه بود و برنامههایی برای تجزیه عثمانی و تقسیم ایران داشتند. تعدیات روسها به مسلمانان گنجه و قرهباغ، کمکخواهی آنان از ایران، عزیمت آقا سید محمد مجاهد از عتبات برای جهاد با روسها، پذیرش گرم او توسط فتحعلی شاه و صدور فتوای جهاد، زمینه جنگ دوم (۱۲۴۱–۱۲۴۳ هـ. ق) را فراهم کرد. دلایل جنگ: توسعهطلبی روسیه، بد رفتاری با مسلمانان، تحریکات انگلیس، تغییر رفتار عباس میرزا، دخالت علما، بیتجربگی فتحعلی شاه.<ref name=":2" /> | |||
آصفالدوله برای جنگ با روسها پیشقدم شد، فتوای علما گرفت و مردم را تحریک کرد. اما عباس میرزا با آمدن او به جبهه و دخالت در امور نظامی مخالف بود و در نامهای به شاه نوشت که آمدن او سودی ندارد جز ملامت. با این حال، شاه ۲۰ هزار سپاه و ۱۱۰ عراده توپ به او سپرد. پیش از شکستن صلح، آصفالدوله بدون اجازه عباس میرزا از رود ارس عبور کرد. در جنگ، هنرنمایی نکرد و نخستین کسی بود که از سپاه روس فرار کرد و به حوالی تبریز گریخت. | |||
در آغاز جنگ، عباس میرزا در ۲۵ ژوئن ۱۸۲۶ به سپاه روس حمله کرد و ایرانیان پیش رفتند و اراضی از دست رفته مانند لنگران، طالش، گنجه، دربند و گوگچای را بازپس گرفتند. این موفقیتها فتحعلی شاه را خوشحال کرد، اما به دلیل تجربه تلخ گذشته، تصمیم به صلح گرفت. در اوت ۱۸۲۶، میرزا داوود خان ارمنی را به عنوان سفیر به سنپترزبورگ فرستاد تا مذاکرات صلح را فراهم کند، اما روسها او را در مرز نپذیرفتند. روسها با نیروی تازهنفس در سپتامبر ۱۸۲۶ حمله متقابل کردند.<ref name=":0" /> | |||
=== عهدنامه ترکمانچای === | |||
پس از حمله روسها و تلفات سنگین، فتحعلی شاه به اصرار سرجان مکدونالد وزیرمختار انگلیس، میرزا محمد علی خان شیرازی را به تفلیس فرستاد. روسها شرط ترک جنگ را واگذاری سرزمینهای ماورای ارس و پرداخت ۵/۷ میلیون تومان غرامت کردند، اما مذاکرات شکست خورد. روسها فرماندهی را به ژنرال پاسکویچ سپردند که ایروان را فتح کرد و سراسر ماورای ارس به دست روسها افتاد. در اکتبر ۱۸۲۷ (۱۲۴۳ هـ. ق) تبریز به آسانی اشغال شد. آصفالدوله در خانه رعایا پنهان شد، مردم او را کتبسته به روسها تسلیم کردند و روسها شهر را بدون مقاومت گشودند. روسها تهدید به اشغال تهران کردند و فتحعلی شاه شرایط را پذیرفت.<ref name=":1" /> | |||
مذاکرات در ترکمنچای آغاز شد. نمایندگان ایران: عباس میرزا، میرزا ابوالحسن خان شیرازی، [[قائممقام فراهانی|ابوالقاسم قائم مقام فراهانی]] (امیرکبیر)؛ روسیه: پاسکویچ؛ ناظر: دکتر جان مکنیل. این به عهدنامه ترکمنچای (۲۱ فوریه ۱۸۲۸) منجر شد، شامل معاهده اصلی با ۱۶ فصل، قرارداد تجاری با ۹ فصل و پروتکل تشریفات. روسها پس از ترکمنچای او را آزاد کردند.<ref name=":2" /> | |||
== نقش در قتل گریبایدوف و تنبیه == | |||
در سال ۱۲۴۴ هـ. ق (۱۸۲۹ م)، آصفالدوله در قتل الکساندر گریبایدوف سفیر روس دست داشت. به تحریک او، میرزا مسیح استرآبادی حکم استرداد زنان مسلمان را که سفیر روس به زور به سفارت برده بود، داد. این منجر به هجوم مردم به سفارت و قتل سفیر و ۳۷ نفر دیگر در ۱۱ فوریه ۱۸۲۹ شد. روسها از دسیسه خارجی آگاه شدند و عاقلانه برخورد کردند. ایران با عذرخواهی مسئله را حل کرد. فتحعلی شاه به دلیل خیانتهای مکرر، دستور تنبیه آصفالدوله را داد و او را در میدان درخانه پادشاهی بر سکوی توپ بزرگی بردند و چوب یاسا بر پایش زدند تا درس عبرتی باشد.<ref name=":0" /> | |||
== دوران پس از صدارت و حکومت خراسان == | |||
آصفالدوله پس از سه سال صدارت، در زمان محمد شاه تلاش برای کسب مجدد صدارت کرد اما موفق نشد. شاه برای دور کردن او از تهران، وی را به حکومت خراسان فرستاد. این طبق سیاست انگلیسیها بود که او را جامع جهات میدانستند. وزیرمختار انگلیس گزارش داد که آصفالدوله و خانوادهاش همیشه در اختیار انگلیس بودهاند و تلاش برای اعطای وزارت به او میکند. آصفالدوله از سال ۱۲۵۰ تا ۱۲۶۳ هـ. ق حکومت خراسان داشت و آن را به پسرش حسن خان سالار سپرد و برای فرزندانش احکام کنترل ولایت و حتی اختیارات مذهبی گرفت.<ref name=":1" /> | |||
در ۱۲۵۵ هـ. ق، حسن خان سالار در خراسان شورش کرد و با پسر و برادرش اعدام شد. املاک وسیع خانواده مصادره گردید و انگلیسیها مخالفت کردند و از او جانبداری نمودند. آصفالدوله خودخواه و جاهطلب بود و همیشه طالب مقامات بالاتر. متهم به سازش با انگلیسیها برای سلطنت خراسان و افغانستان بود. در جنگهای ایران و روسیه آلت دست انگلیسیها بود. قائم مقام فراهانی در قصیدهای فرار او از جنگ را توصیف کرد و او را خائن نان و نمک شاه و ولیعهد خواند.<ref name=":2" /> | |||
== منابع == | |||
