جنگ ایران و عراق: تفاوت میان نسخه‌ها

'''جنگ ایران و عراق،''' طولانی‌ترین جنگ متعارف کلاسیک در قرن بیستم بود که خسارات جبران‌ناپذیر انسانی و مادی به دو کشور ایران و عراق وارد کرد؛ این جنگ بعد ازظهر روز یکشنبه ۳۱شهریور، ۱۳۵۹ با بمباران فرودگاه مهرآباد و چند پایگاه هوایی دیگر توسط عراق آغاز شد.

سرانجام عراق با بمباران فرودگاه مهر‌آباد  در روز ۳۱ شهریور ۱۳۵۹ جنگ را آغاز کرد، اما ۷ روز پس از شروع جنگ قطعنامه ۴۷۹ شورای امنیت سازمان ملل متحد با نام «بررسی وضعیت میان ایران و عراق» به اتفاق آرا تصویب و از طرفین جنگ خواسته شد، اختلافات فی‌مابین را با اتکا به اصول عدالت و حقوق بین‌الملل حل و فصل کنند. عراق این قطعنامه را پذیرفت اما خمینی آن را رد کرد.<ref>[http://www.un.org/en/ga/search/view_doc.asp?symbol=S/RES/479(1980) UNSCR]</ref> وی چندین قطعنامه دیگر را که از طرفین خواهان صلح می‌شد به رغم پذیرش عراق رد کرد. از جمله هنگامی که خرمشهر آزاد شده و عراق از خاک ایران عقب‌نشینی کرد، خمینی قطعنامه ۵۱۴ را که می‌توانست به جنگ خاتمه دهد، ‌رد کرد.  به گفته‌ی مقامات جمهوری اسلامی، جنگ، عامل بقای نظام پس از انقلاب بود و به همین علت خمینی آن‌را ادامه می‌داد. جنگ خارجی، سرکوب مخالفان در داخل را مشروع و مطالبات مردمی را خاموش می‌نمود.  

جواد منصوری اولین فرمانده سپاه پاسداران می‌گوید: <blockquote>«اگر جنگ نشده بود من فکر می‌کنم انقلاب اسلامی از بین رفته‌بود...[جنگ به ما] قدرت داد، تجربه داد...خیلی ما نتایج جنگ برامون عالی بود، با جنگ بود توانستیم ضدانقلاب داخل رو سرکوب کنیم، گروهکها رو سرکوب کنیم.»<ref name=":0" /></blockquote>یک سال پس از صدور آخرین قطعنامه در راستای آتش‌بس، (قطعنامه ۵۹۸) خمینی بدون هیچ توضیحی در تاریخ ۱۷ تیر قطعنامه را پذیرفت و رژیم ایران روز ۲۹ تیرماه ۱۳۶۷ رسما  آن‌ را اعلام کرد. خمینی پذیرش قطعنامه را به «نوشیدن جام زهر» تشبیه کرد و گفت دلیل آن‌را نمی‌تواند بگوید. روز ۲۹ مرداد ماه با اعلام توافق عراق جنگ هفت‌ساله رسما پایان یافت. سا‌ل‌ها بعد برخی از فرماندهان ارشد سپاه از جمله اسماعیل کوثری گفتند، مدت کوتاهی پیش از پذیرش جام زهر، ‌مجاهدین خلق عملیاتی مقدماتی برای تسخیر تهران انجام داده و شهر مهران را تسخیر کردند. ما مجبور به پذیرش آتش‌بس شدیم تا حرکت بعدی را خنثی کنیم.<ref>روزنامه جوان-۱۹ تیر۱۳۸۷</ref>  

خمینی از پذیرش آتش‌بس بسیار اندوهگین بود. حاج عیسی خادم او می‌گوید وی پس از آن تا دو روز چیزی نخورد و تا پایان عمر لبخند نزد.<ref>[https://hawzah.net/fa/Article/View/98251/%D8%B9%D9%84%D9%84-%D9%88-%D8%B9%D9%88%D8%A7%D9%85%D9%84-%D9%BE%D8%B0%DB%8C%D8%B1%D8%B4-%D9%82%D8%B7%D8%B9%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-%D9%88-%D8%A2%D8%AA%D8%B4-%D8%A8%D8%B3 پذیرش قطعنامه؛ برخلاف میل باطنی امام (ره)]</ref>

ریشه‌ی جنگ ایران و عراق به اختلافات مرزی بین ایران و عراق برمی‌گردد، در اواسط دهه‌ی ۱۹۷۰ میلادی، شاه با حمایت غرب بویژه آمریکا به قدرت بلامنازع منطقه تبدیل شده‌بود،‌ در این فضا عراق قرارداد ۱۹۷۵ الجزایر را برای حل و فصل اختلافات مرزی پذیرفت؛ یکی از مفاد آن تعیین خطوط مرزی بود که بر اساس آن خط القعر (خط تالوگ-Thalweg) اروند رود به عنوان خط مرزی تعیین شده بود، عراق قرارداد الجزایر را تحقیرآمیز می‌دانست، اما به مفاد آن پایبند بود.

از جمله‌ی توافقات در قرارداد الجزایر این بود که طرفین از مخالفین همدیگر حمایت نکنند؛ شاه حمایت خود را از کردهای عراقی برداشت و دولت وقت عراق این موضوع را به اطلاع خمینی رساند، خمینی در این‌باره گفت:    <blockquote>بعد از چند روز یک نفر دیگری آمد که گفتند این مقدّم است بر آن رئیس امن- ایشان به طور رسمی به ما گفت که ما چون یک معاهداتی، تعهداتی، با دولت ایران داریم، از این جهت، نمی‌توانیم تحمل کنیم که شما اینجا فعالیت بکنید. <ref>سخنان خمینی در دیدار با هیئت دولت - ۱۰ مهر ۱۳۵۸</ref></blockquote>

خمینی در اندیشه‌اش به دنبال ایجاد یک امپراتوری اسلامی شبیه امپراتوری عثمانی‌ بود؛ وی در سال ۱۳۲۳ درباره‌ی مرزهای جغرافیایی گفته‌ بود: <blockquote>«این دیوارها که دور دنیا کشیدند و به نام کشور و وطن خواندند، از فکر محدود بشر پیدا شده! دنیا، وطن توده بشر است».<ref>وبسایت [https://fa.iranfreedom.org/%D8%AF%D9%81%D8%A7%D8%B9-%D9%85%D9%82%D8%AF%D8%B3-%DB%8C%D8%A7-%D8%AC%D9%86%DA%AF-%D8%B6%D8%AF-%D9%85%DB%8C%D9%87%D9%86%DB%8C-%D8%AD%D9%82%D8%A7%DB%8C%D9%82-%D8%AC%D9%86%DA%AF-%D9%87%D8%B4%D8%AA/ ایران آزادی]</ref></blockquote>یعنی تقسیم‌بندی جغرافیایی را اساساً قبول نداشت، پس از انقلاب ضد سلطنتی که خمینی قدرت را بدست گرفت؛ تمام تلاشش را برای ایجاد امپراتوری اسلامی بکار گرفت.

خمینی در روز ۷ اسفند ۱۳۵۷ فقط ۱۵ روز پس از سرنگونی شاه، در دیدار با هیأتی از شیعیان کویت که به ریاست فردی به نام «مُهری» به دیدار او آمده بودند گفت: <blockquote>«یک دولت بزرگ اسلامی باید بر همه جهان غلبه کند».<ref>روزنامه جمهوری اسلامی - ۳۱ فروردین ۱۳۵۹</ref></blockquote>دولت کویت اقدامات مُهری را دخالت در امور داخلی این کشور تلقی کرد و مُهری و ۱۹ نفر از اطرافیان وی را در ۵ مهر ۱۳۵۸ از کویت اخراج کرد.<ref>روزنامه آیندگان - ۷ اسفند ۱۳۵۸</ref>  

روزنامه‌‌ی رأی‌العام کویت نوشت: <blockquote>«چنین معلوم است که تهران مایل است به نام اسلام یک امپراتوری را دوباره ایجاد نماید».<ref>روزنامه اطلاعات - ۵ مهر ۱۳۵۸</ref></blockquote>[[پرونده:1505003 637.jpg|جایگزین=ده‌ها کشته و زخمی در جنگ ایران و عراق|بندانگشتی|407x407پیکسل|ده‌ها کشته و زخمی در جنگ ایران و عراق]]

در خصوص آرزوهای خمینی، کیهان در اسفند ۱۳۵۷ نوشت:<blockquote>«امام خواستار دولت جهانی اسلام شد».<ref>روزنامه كيهان - ۷ اسفند ۱۳۵۷ </ref></blockquote>همچنین به دعوت فرمانده سپاه پاسداران، هیأت انقلاب اسلامی جزیرة‌العرب (عربستان‌سعودی، یمن، قطر، عمان و امارات متحده‌ی عربی) وارد تهران شدند، این هیأت با خمینی دیدار داشت و خمینی از آنها خواست که دولت متبوع خودشان را سرنگون سازند.<ref>روزنامه کیهان - ۱ اردیبهشت ۱۳۵۹</ref>

وی در ۳۱ اردیبهشت ۱۳۵۹ از قم به تهران آمد و در جماران مستقر شد؛ در دیدار با مردم آن محله تصریح کرد که:

« شما باید اسلام را به پیش ببرید و انشاءالله اسلام را به تمام دنیا صادر کنید و قدرت اسلام را به تمام ابرقدرت‌ها بفهمانید.» <ref>روزنامه اطلاعات- ۳۱ اردیبهشت ۱۳۵۹</ref>

با این که حسن البکر پیام تبریک بمناسبت پیروزی انقلاب ضد سلطنتی برای خمینی فرستاد اما خمینی جواب این پیام را نداد؛ حتی جواب دولت بازرگان به پیام حسن‌البکر هم دست‌کاری می‌شود که موجب گله و اعتراض دولت عراق می‌شود.<ref>گفتگوی ابراهیم یزدی - وبسایت [http://www.military.ir/forums/topic/28538-%25d8%25ac%25d9%2586%25da%25af-%25d8%25a7%25db%258c%25d8%25b1%25d8%25a7%25d9%2586-%25d9%2588-%25d8%25b9%25d8%25b1%25d8%25a7%25d9%2582-%25d9%2582%25d8%25a7%25d8%25a8%25d9%2584-%25d9%25be%25db%258c%25d8%25b4%25e2%2580%258c%25d8%25a8%25db%258c%25d9%2586%25db%258c-%25d9%2588-%25d9%25be%25db%258c%25d8%25b4%25da%25af%25db%258c%25d8%25b1%25db%258c-%25d8%25a8%25d9%2588%25d8%25af/ میلیتاری] </ref>

در همین مورد در پرتال خمینی آمده است؛ یکی ‏‎ ‎‏از رؤسای جمهوری که پیام تبریک فرستاد حسن‌البکر از عراق بود. طبق معمول، پاسخ ‏‎ ‎‏تبریکات بعد از سه ـ چهار روز یا یک هفته داده می‌شد. اما امام پاسخ حسن‌البکر را ‏‎ ‎‏ندادند.<ref>[http://www.imam-khomeini.ir/fa/c78_61718/%D8%AE%D8%A7%D8%B7%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D8%B3%D8%A7%D9%84_%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%86%D8%AC%D9%80%D9%81/%D8%AC_1/%D8%AA%D8%A8%D8%B1%DB%8C%DA%A9_%D8%AD%D8%B3%D9%86_%20%D8%A7%D9%84%D8%A8%DA%A9%D8%B1_%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D9%BE%DB%8C%D8%B1%D9%88%D8%B2%DB%8C_%D8%A7%D9%86%D9%82%D9%84%D8%A7%D8%A8_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C_%D8%A8%D9%87_%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85 پرتال خمینی] </ref>

صدام‌حسین در همان اولین روزهای پیروزی انقلاب ضد سلطنتی، نو‌ه‌ی سیدابوالحسن اصفهانی مرجع معروف  شیعه را نزد خمینی فرستاد و ضمن عذرخواهی از او درخواست تجدید مناسبات كرد. اما خمینی با فرستاده‌ی صدام حتی ملاقات هم نكرد! <ref>كتاب خاطرات بنی صدر صفحه‌ی ۱۰۹</ref>

صدام‌حسین همچنین با ارسال پیامی خواستار صلح و دوستی با ایران بود که خمینی با جمله «والسلام علی من اتبع الهدی» پاسخ وی را داد که این در فرهنگ اسلامی اعلان جنگ به طرف مقابل می‌باشد.  

در بین کشورهای اسلامی عراق دروازه‌ی ورود به کشورهای اسلامی محسوب می‌شد، از آن جا که عراق به هیچ یک از قدرت‌های برتر آن زمان وابسته نبود، و به دلیل مشترکات مذهبی و داشتن یک مرز وسیع، بودن مراقد ائمه شیعه در‌ آنجا،‌ عراق اولین کشوری بود که در تحقق آرزوی خمینی می‌توانست نقش بسیاری داشته‌باشد، در نتیجه عراق برای خمینی جایگاه ویژه‌ای داشت.

[[پرونده:سخنان خمینی زمینه ساز جنگ ایران و عراق.jpg|جایگزین=سخنان خمینی زمینه ساز جنگ ایران و عراق|بندانگشتی|سخنان خمینی زمینه ساز جنگ ایران و عراق]]<blockquote>«صدام‌حسین که همچون شاه مخلوع چهره قبیح غیر  اسلامی و انسانی خود را نشان داده و به هدم اسلام و حوزه مقدسه نجف کمر بسته و با مسلمانان مظلوم برای رضای کارتر، آن کند که مغول کرد باید، بداند که با این اعمال ضداسلامی، گور خودش و رژیم تحمیلی غیرانسانی و غیرقانونی بعث را با دست خود می‌کند.

ملت شریف عراق! شما اخلاف آنان هستید که انگلیس را از عراق راندند؛ بپا خیزید و قبل از آنکه این رژیم فاسد همه چیز شما را تباه کند، دست جنایتکار او را از کشور اسلامی خود قطع کنید. ای عشایر فرات و دجله! همه با هم و با همهٔ ملت اتحاد کنید و این ریشه‌ی فساد را قبل از آنکه فرصت از دست برود، قلع و قمع نمایید و برای خدا دفاع از کشور اسلامی خود و از اسلام مقدس نمایید که خدا با شماست. ای ارتش عراق! اطاعت از این مخالف اسلام و قرآن نکنیدو به ملت بگرایید و دست آمریکا را که از آستین صدام بیرون آمده‌است قطع کنید و بدانید اطاعت از این سفاک، مخالفت با خدای متعال است و جزای آن عار و نار است».<ref>صحیفه نور خمینی، جلد ۱۲، ص ۴۰</ref></blockquote>

خمینی سپس در ۲۸ فروردین ۱۳۵۹ ارتش عراق را به کودتا علیه صدام تشویق کرد:<blockquote>«صاحب منصب‌های خوب ما داریم در عراق. صاحب منصب‌های صحیح و متدین هستند. خود آن‌ها کودتا کنند و این را از بین ببرند؛ و حرام است بر آن‌ها که یک قدم دنبال این شخص لعین باشند؛ و باید قیام کنند بر ضد او و مملکت خودشان را اسلامی کنند و حکومت خودشان را اسلامی کنند و قواعد هم اسلامی باشد».<ref>صحیفه نور خمینی، جلد ۱۲، ص ۴۴</ref></blockquote>خمینی در پیامی به مناسبت کشته‌شدن محمد باقر صدر، بار دیگر ارتش عراق را به قیام و کودتا علیه صدام فراخواند:<blockquote>«عجب آن است که ملتهای اسلامی و خصوصاً ملت شریف عراق و عشایر دجله و فرات و جوانان غیور دانشگاه‌ها و سایر جوانان عزیز عراق از کنار این مصایب بزرگ که به اسلام و اهل بیت رسول‌اللّه ـ صلی‌اللّه علیه و آله ـ وارد‌می‌شود بی‌تفاوت بگذرند و به حزب بعث فرصت دهند که مفاخر آنان را یکی پس از دیگری مظلومانه شهید کنند؛ و عجب‌تر آنکه ارتش عراق و سایر قوای انتظامی آلت دست این جنایتکاران واقع شوند و در هدم اسلام و قرآن کریم به آنان کمک کنند. من از رده بالای قوای انتظامی عراق مأیوس هستم؛ لکن از افسران و درجه‌داران و سربازان مأیوس نیستم و از آنان چشمداشت آن دارم که یا دلاورانه قیام کنند و اساس ستمکاری را برچینند همان سان که در ایران واقع شد؛ یا از پادگانها و سربازخانه‌ها فرار کنند و ننگ ستمکاری حزب بعث را تحمل نکنند. من از کارگران و کارمندان دولت غاصب بعث مأیوس نیستم؛ و امیدوارم که با ملت عراق دست به دست هم دهند و این لکهٔ ننگ را از کشور عراق بزدایند».<ref>صحیفه نور خمینی، جلد ۱۲، ص ۵۶</ref></blockquote>خمینی در خصوص دولت عراق گفت:  

همچنین وی در پیامی که از رادیو پخش شد به صدام‌حسین حمله کرد و گفت:<blockquote>«آنها عناصر پوسیده‌ای هستند. صدام خیلی چیزها گفته‌است. او گفته‌است که «ما عرب هستیم» تمام ملت‌های مسلمان باید معنی این عبارت را که «ما عرب هستیم» بدانند. معنای آن این است که آن‌ها اسلام را نمی‌خواهند. این مردم می‌خواهند دوباره بنی‌امیه را زنده کنند ... آیت‌الله محسن حکیم فتوا داد که حزب این جماعت خدانشناس است. آیت‌الله حکیم گفت که آنها کافر هستند. اگر ملت عرب می‌خواهد در راه خدا و اسلام خدمت کند باید با این افراد ضدیت نماید. آیا ارتش عراق که افراد آن مسلمان شیعه و سُنتی هستند به خاطر اسلام ندای عربیسم می‌دهند؟ اسلام شامل عرب و غیر عرب است ... بعث عراق با اسلام می‌جنگند و ملت نجیب عراق باید خود را از چنگال آن نجات دهد. همانطور که ارتش عراق باید متوجه باشد که شاه مخلوع مخالف اسلام است و ارتش به ملت ملحق شد و در انقلاب اسلامی شرکت نمود، همانطور ارتش عراق باید قیام نماید ... تو ارتش عراق به ملت بپیوند همانطور که ایرانیان کردند. تو در مقابل خداوند مسئول هستی ... ایران، امروز کشور رسول خداست. انقلاب آن اسلامی است. حکومت آن و قوانین آن اسلامی است. ما می‌خواهیم یک کشور اسلامی درست کنیم. ما می‌خواهیم که اعراب، ایرانیان، ترک‌ها و سایر ملت‌ها را زیر پرچم اسلام داشته‌باشیم. چرا قبایل عراق ساکت نشسته‌اند وقتی که می‌بینند این دار و دسته بعثی دسته دسته جوانان عراق را در سیاه چال‌ها می‌کُشند. چرا ارتش عراق هنوز ساکت است و از کسانی که ضد اسلام و ضد قرآن هستند حمایت می‌کند»<ref>رادیوی دولتی ایران ۲۹ فروردین ۱۳۵۹</ref></blockquote>روزنامه‌ی جمهوری اسلامی هم از قول خمینی نوشت:<blockquote>«ملت عراق باید خود را از چنگال دشمن آزاد کند. ملت عراق باید این حزب غیر اسلامی در عراق را از میان بردارد» <ref>روزنامه جمهوری اسلامی، ۳۰ فروردین ۱۳۵۹</ref></blockquote>علاوه بر این اظهارات، حکومت ایران اقدامات عملی هم در راستای دخالت در عراق انجام می‌داد، از جمله ترور طارق عزیز عضو ارشد شورای انقلاب عراق در دانشگاه مستنصریه‌ی بغداد که طارق عزیز از آن جان سالم بدر برد.  

در خصوص دخالت‌های حکومت ایران در امور داخلی عراق سید محمود دعایی سفیر وقت ایران در عراق می‌گوید: <blockquote>«من به دلیل موضعی که وزارت خارجه ایران گرفت قبل از عید نوروز در سال ۱۳۵۸به ایران فراخوانده شدم. روزی یکی از مقامات بالای وزارت امور خارجه قبل از حمله عراق به ایران می‌گفت: من در وزارت امورخارجه اطلاع پیدا کردم به یکی از اطاق‌ها کارتن‌های بسته‌بندی  وارد و خارج می‌شود. تحقیق کردم معلوم شد این کارتن‌ها به عنوان وسائل دیپلماتیک به سفارت ایران در عراق فرستاده می‌شود. از سر کنجکاوی و با توجه به مسؤولیتی که به عهده داشتم روزی به این اطاق رفتم و یکی از کارتن‌ها را باز کردم متوجه شدم پر از اسلحه و صدا‌خفه‌کن و فشنگ است. اینها را به عراق می‌فرستادند تا در اختیار شیعیان و مخالفین صدام قرار گیرد. متأسفانه بعد از پیروزی انقلاب عده‌ای بخصوص در مورد عراق دست به اعمالی می‌زدند که تحریک‌کننده بود و همین اعمال بهانه شد به دست صدام تا به ایران حمله کند».<ref>کتاب خاطرات سید محمود دعایی سفیر وقت ایران در عراق </ref> </blockquote>در همین رابطه در مصاحبه‌ای که علی شمخانی با تلویزیون دولتی ایران داشت، عطف به آن دوران با این سؤال مجری مواجه شد که «کاری که سفیر ما دعایی در عراق می‌کنه کاری نیست که یک سفیر می‌کنه! یه جور ارتباط با اپوزیسیون عراق»<ref>تلویزیون دولتی ایران - برنامه‌ی سطرهاي ناخوانده - تابستان ۱۳۹۳  </ref>

خامنه‌ای رئیس جمهور وقت هم در نماز جمعه درباره‌ی اعدام محمدباقر صدر گفت:<blockquote>باقر صدر آن كسی بود كه مي‌توانست محور حركات مردمی درعراق باشد، او را به مقتل‌گاه كشانيد... کشتن صدر اگرچه به دست پلیدترین و قسی‌القلب ترین و منفورترین نوکران و جلادترین نوکران آمریکا، صدام حسین اتفاق افتاد ولی مسؤول فقط صدام حسین نیست.</blockquote><blockquote>صدام حسین یک آلت بی اراده بود، سگ درنده‌ای بود که او را به جان این انسان شریف و سید شریف و ارزنده و شهید بزرگوار و خواهر فاضل و عزیز و شاعر و مؤمن و مجاهدش انداختند... دنيا بداند... ما خون صدر را فقط از صدام نمی‌گيريم.<ref>خطبه‌‌های نماز جمعه ۵ ارديبهشت ۱۳۵۹</ref></blockquote>در این فضا و تبلیغات طرف عراقی جنگ را در چشم‌انداز می‌بیند، و ارتش عراق خود را آماده‌ی جنگ علیه ایران می‌کند، سعدون حمادی وزیر خارجه وقت عراق گفت:<blockquote> «هیچ چیز غیر ممکن نیست اما احتمال درگیری مسلحانه بین دو کشور وجود ندارد، اما تا زمانی که خمینی اصرار دارد انقلاب باید در سراسر جهان اسلام ادامه داشته باشد، مناقشه دو کشور ادامه خواهد یافت.» <ref>روزنامه انقلاب اسلامی، ۲۷ فروردین ۱۳۵۹</ref></blockquote>در ماه‌های منتهی به شهریور ۱۳۵۹ درگیری‌های پراکنده‌ای در مرز رخ می‌دهد، توپ‌باران شهر مندلی و خانقین از طرف ایران انجام می‌شود، عراق هم در برخی نقاط مرزی حملاتی به پاسگاه‌ها انجام می‌دهد، جنگ چهره‌ی زشت خود را کم کم نمایان می‌کند، صدام‌حسین رئیس جمهور وقت عراق در ۲۶ شهریور ۱۳۵۹ جلوی دوربین‌های تلویزیونی قرارداد ۱۹۷۵ الجزایر را پاره کرد؛ بالاخره اختلافات مرزی، سیاسی و ایدئولوژیک در هم آمیخت و جنگی ویرانگر را ایجاد کرد؛ طرف عراقی به تله خمینی افتاد و در یک واکنش بسیار عجولانه و غیر منطقی جنگی را به دو کشور تحمیل کرد که هنوز هم دو کشور از تبعات آن رنج می‌برند.

آقای منتظری، جانشین وقت خمینی، در خاطرات و نوشته‌هایش، تصویر جالبی از خمینی پس از نشستن به کرسی قدرت به دست می‌دهد و می‌گوید:<blockquote>«غرور آن‌چنان خمینی را فراگرفته بود که اصلاً نمی‌شد با او حرفی خلاف نظرش زد!»</blockquote><blockquote>«وقتی که انقلاب پیروز شد یک غرور مخصوصی امام را فراگرفت. اصلاً در ذهن همه‌ی ما این بود که گویا عالم را مسخر کرده‌ایم، می‌گفتیم... امام... رهبر جهان اسلام است،... و لذا در بعد سیاست خارجی، شعارها همه بر اساس صدور انقلاب و این‌که انقلاب مرز نمی‌شناسد (بود)... این شعارها، کشورهای همجوار را به وحشت انداخت»....</blockquote><blockquote>«واقعیت مسأله جنگ این است که آن اول که انقلاب شد، ما شعارهای تند هم دادیم… من گفتم ما که نمی‌توانیم دور کشورمان دیوار بکشیم؛ بالاخره می‌خواهیم با کشورهای همسایه روابط داشته باشیم. ایشان (خمینی) فرمودند نخیر، ما می‌خواهیم دور کشورمان دیوار بکشیم».<ref>خاطرات حسینعلی منتظری، انتشارات انقلاب اسلامی، ۲۰۰۱، آلمان، صفحات ۲۷۱-۲۷۲</ref></blockquote>

در نخستین هفته بعد از انقلاب، که صدام‌حسین، موسی اصفهانی، نوه‌ی آیت‌الله سید ابوالحسن اصفهانی را برای رفع کدورت‌ها و حسن همجواری و دوستی دو کشور ایران و عراق پیش بنیانگذار جمهوری اسلامی فرستاد و پیغام داد که از رفتار قبلی خود پوزش می‌خواهد و آماده همه گونه جبران و همکاری با دولت جدید است، خمینی خط و نشان کشید که: <blockquote>«صدام شش ماه هم در عراق دوام نمی‌آورد، چون می‌داند که امواج مردم عراق برمی‌‌خیزد، او را هم می‌برد، آنجا که شاه را برد...» <ref>وبسایت [https://melimazhabi.com/maghalat/49572-2/ ملی مذهبی] و وبسایت [http://asre-nou.net/php/view.php?objnr=31794 عصر نو]</ref></blockquote>این اقدام دولت عراق نشان می‌داد که به هیچ وجه دنبال جنگ با ایران نیست، پس امکان این که جنگ به وقوع نپیوندد بود. ابراهیم یزدی وزیرخارجه‌ی دولت مهندس مهدی بازرگان در این باره گفت:<blockquote>«جنگ قابل پیش‌بینی و پیشگیری بود. البته از نظر دیپلوماسی قابل پیشگیری‌ بود و نه از نظر نظامی».<ref>وبسایت [http://tarikhirani.ir/fa/files/82/bodyView/834/%D8%AC%D9%86%DA%AF.%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86.%D9%88.%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82.%D9%82%D8%A7%D8%A8%D9%84.%D9%BE%DB%8C%D8%B4%E2%80%8C%D8%A8%DB%8C%D9%86%DB%8C.%D9%88.%D9%BE%DB%8C%D8%B4%DA%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C.%D8%A8%D9%88%D8%AF.html تاریخ ایران] </ref></blockquote>حسینعلی منتظری در باره‌ی عدم وقوع جنگ بین ایران و عراق گفت:

به نظر من اگر (خمینی) يک مقدار تفاهم می‌کرد، شاید بهانه به دست آنها نمی‌آمد، بالاخره اين زمینه [یعنی حمله نظامی به ایران] برای آنها فراهم شد ...».''''' '''''<ref>کتاب خاطرات آقای منتظری و مصاحبه با بی‌بی‌سی </ref>

«به امام عرض کردم: هر انقلابی که در دنیا به پیروزی می‌رسد، معمولاً هیأت‌های حسن نیت را برای کشورهای مجاور می‌فرستند و خط مشی خود را برای آن‌ها توضیح می‌دهند و با آن‌ها تفاهم می‌کنند، و این گونه که امروز عراق و دیگران تحریک شد‌اند و دائماً علیه ما تبلیغ می‌کنند خطرناک است. بجاست هیأت‌های حسن نیت به کشورهای مجاور فرستاده شود تا یک مقدار این تشنج‌ها کاهش پیدا کند. ایشان فرمودند: وِل کن، ما کاری به دولت‌ها نداریم. من عرض کردم: نمی‌توانیم دور کشورمان را دیوار بکشیم، بالاخره این‌ها دولت‌هایی هستند در مجاورت ما و وحشت اینها را گرفت. ایشان فرمودند: نخیر، ما می‌خواهیم دور کشورمان را دیوار بکشیم».<ref>خاطرات حسینعلی منتظری،  ص ۲۷۲، انتشارات انقلاب اسلامی، آلمان، ۲۰۰۱ میلادی</ref>