۱٬۰۴۴
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۷۹: | خط ۷۹: | ||
| data31 = | | data31 = | ||
}} | }} | ||
'''یپرم خان''' یا '''یپرم خان ارمنی''' با نام اصلی '''یپرم داویدیان گانتاکتسی''' (زاده ۱۲۴۴ یا ۱۲۴۷ خورشیدی در یکی از توابع گنجه واقع در جمهوری آذربایجان امروزی - مقتول در ۱۲۹۱ خورشیدی در نزدیکی همدان) از انقلابیون و رهبران نظامی دوران مشروطه که در دوران استبداد صغیر و بعد از آن در نبردهای متعددی علیه نیروهای مخالف مشروطه شرکت کرده بود.<ref name=":0" /> | |||
== زندگی‌نامه == | |||
او از جوانی به خاطر روحیه ماجراجویی با گروه‌های مسلح آشنایی پیدا کرد و وارد عرصه مبارزه و فعالیت علیه سیاست‌های ضد ارمنی امپراتوری عثمانی شد.<ref name=":0" /> | |||
در آغاز به رزمندگان ارمنی که می‌خواستند از مرزهای روسیه تزاری بگذرند و با عثمانیان نبرد کنند پیوست؛ ولی روسها دستگیرش کردند و به اردوگاه‌های کار اجباری در سیبری تبعیدش کردند. او به گونه‌ای شگفت‌انگیز از اردوگاه مرگبارش گریخت. نخست خود را به ژاپن رساند و پس از گذراندن راهی دراز به ایران آمد و دوباره به ارمنستان رفت و به داشناک‌ها پیوست. داشناک‌ها گروهی از ارمنیان بودند که برای استقلال ارمنستان می‌جنگیدند. در سال ۱۲۷۹ خورشیدی یپرم از طرف فرقه داشناک برای تشکیل حزب در گیلان مأموریت یافت. وی در دوره حضورش در گیلان در اداره راه‌سازی مشغول به کار شد و سپس در رشت کوره آجرپزی راه انداخت و به آجرپزی مشغول شد. یپرم خان در رویداد باغ مدیریه رشت نقش فعال داشت. وی فرماندهی ستون سوم حمله و محاصره دارالحکومه رشت را در این رویداد بر عهده داشت. گروهی از قفقازیان و ارمنیان به عنوان کارگر به رشت آمده و در آنجا مشغول به کار شدند. این کارگرها بعدها فوج مجاهدین فدایی ارمنی را شکل دادند که به سرکردگی یپرم خان در سال ۱۳۲۷ قمری همراه با سپهدار تنکابنی از رشت راهی تهران شدند.<ref>کارا کتاب - [http://www.karaketab.com/کتاب-تاریخ/کتاب-یپرم-خان-سردار.html کتاب یپرم خان سردار]</ref><ref>بانک اطلاعات رجال - [http://www.rijaldb.com/fa/9677/یپرم+خان+ارمنی یپرم خان ارمنی]</ref> | |||
== پس از فتح تهران == | == پس از فتح تهران == | ||
| خط ۱۲۴: | خط ۱۰۶: | ||
کنگرهٔ حزب داشناکسوتیون پس از تصویب درخواست همکاری با نهضت آزادی‌خواهی و مشروطیت ایران روستوم انقلابی، از بانیان حزب، را در مقام نمایندهٔ حزب برای مذاکره با مشروطه خواهان روانهٔ ایران کرد.<ref name=":1">پیمان - [http://www.paymanonline.com/article.aspx?id=4B7E86C9-7B19-425D-99C6-1B48EDF110A8 یپرم خان ارمنی، مبارزی در راه استقرارمشروطیت ایران]</ref> | کنگرهٔ حزب داشناکسوتیون پس از تصویب درخواست همکاری با نهضت آزادی‌خواهی و مشروطیت ایران روستوم انقلابی، از بانیان حزب، را در مقام نمایندهٔ حزب برای مذاکره با مشروطه خواهان روانهٔ ایران کرد.<ref name=":1">پیمان - [http://www.paymanonline.com/article.aspx?id=4B7E86C9-7B19-425D-99C6-1B48EDF110A8 یپرم خان ارمنی، مبارزی در راه استقرارمشروطیت ایران]</ref> | ||
== | == قضاوتهای مختلف درباره وی == | ||
درباره خصوصیات و شخصیت یپرم خان و کارهای وی در جریان مشروطه صحبتها و مواضع متناقضی روایت شده است. | |||
=== آزادیخواه، شجاع، پدر نهضت مشروطه و... === | |||
«مردی آزادیخواه، شجاع، بی غرض، بلندنظر، با قیافهٔ باز و روشن و دلکش و مردانه بود. این مرد بالتمام یک مرد مسلکی بود که جز پیشرفت آزادی بهیچ چیز از مال و جاه بستگی نداشت. در شجاعت مثل اعلی بود. متین و باجزم بود. صفای دل او از قیافهٔ باز و روشن و چشمان راستگوی او خوانده می‌شد»<ref>واژه یاب - [https://www.vajehyab.com/dehkhoda/یپرم یپرم لغتنامه دهخدا]</ref> | |||
به گفتهٔ کسروی در دلاوری و جنگاوری به ستارخان می‌مانست و در تیزبینی و بلنداندیشی هم پایهٔ حیدرعمواوغلی بود اما به عللی هیچ‌گاه چنان‌که شایستهٔ اوست شناخته نشد. | به گفتهٔ کسروی در دلاوری و جنگاوری به ستارخان می‌مانست و در تیزبینی و بلنداندیشی هم پایهٔ حیدرعمواوغلی بود اما به عللی هیچ‌گاه چنان‌که شایستهٔ اوست شناخته نشد. | ||
| خط ۱۳۱: | خط ۱۱۸: | ||
ستارخان ضمن تمجید از دلاوری‌های او دربارهٔ مجاهدت‌های او و رزمندگانش که آنان را (دغا) می‌نامیدند، گفته‌است: اگر من ۲۰۰ نفر از این دغاهای داشناکسوتیون می‌داشتم توپ‌ها را برداشته تا «پطر» (پتر کبیر) یکسره می‌رفتم. | ستارخان ضمن تمجید از دلاوری‌های او دربارهٔ مجاهدت‌های او و رزمندگانش که آنان را (دغا) می‌نامیدند، گفته‌است: اگر من ۲۰۰ نفر از این دغاهای داشناکسوتیون می‌داشتم توپ‌ها را برداشته تا «پطر» (پتر کبیر) یکسره می‌رفتم. | ||
=== تروریست، عامل خلع سلاح مجاهدان و نیروهای ستارخان، قاتل کودکان و بی‌گناهان === | |||
دربارهٔ دست داشتن در واقعه پارک اتابک و خلع سلاح نیروهای ستارخان کسروی می‌نویسد: روز پنجشنبه دوازدهم تیر ماه چون ستارخان از مجلس بازگشت چنان‌که در آنجا زبان داده بود به کسان خود دستور داد که تفنگ و فشنگ خود را گردآورده برای سپردن به دولت آماده باشند و چنین گفت:(کاری نکنید که کاسه بر سر ما شکند) کسانی از پیرامون ناخرسندی نموده می‌گفتند:(با این دشمنی که میان شما با یفرم خان و دیگران است پس از گرفتن ابزار جنگ با شما و سالار رفتار دیگر پیش خواهند گرفت) ستارخان گفت:(این دولت را ما خودمان برانگیخته‌ایم و شایسته نیست که با او نافرمانی کنیم)<ref>خوش آمدید - [http://m-amirin2002.niloblog.com/p/9/ شخصیت‌ها و روشنفکران دوره دوم مشروطه - یپرم خان ارمنی]</ref> | دربارهٔ دست داشتن در واقعه پارک اتابک و خلع سلاح نیروهای ستارخان کسروی می‌نویسد: روز پنجشنبه دوازدهم تیر ماه چون ستارخان از مجلس بازگشت چنان‌که در آنجا زبان داده بود به کسان خود دستور داد که تفنگ و فشنگ خود را گردآورده برای سپردن به دولت آماده باشند و چنین گفت:(کاری نکنید که کاسه بر سر ما شکند) کسانی از پیرامون ناخرسندی نموده می‌گفتند:(با این دشمنی که میان شما با یفرم خان و دیگران است پس از گرفتن ابزار جنگ با شما و سالار رفتار دیگر پیش خواهند گرفت) ستارخان گفت:(این دولت را ما خودمان برانگیخته‌ایم و شایسته نیست که با او نافرمانی کنیم)<ref>خوش آمدید - [http://m-amirin2002.niloblog.com/p/9/ شخصیت‌ها و روشنفکران دوره دوم مشروطه - یپرم خان ارمنی]</ref> | ||