کاربر:Khosro/صفحه تمرین تیمور تاش: تفاوت میان نسخه‌ها

عبدالحسین خان تیمورتاش معروف به معززالملک و سردار معظم خراسانی فرزند حاج کریم دادخان نردینی معروف به امیرمنظم، در سال ۱۲۵۸، در نردین از توابع بجنورد به دنیا آمد. پدرش از خان‌های نردین و جاجرم و حاکم سبزوار بود. پدر تیمور تاش او را در سال ۱۲۷۳، در سن ۱۳ سالگی برای تحصیل به عشق‌آباد فرستاد. وی پس از آموختن زبان روسی در سال ۱۲۷۶، به مدرسه‌ی نظامی نیکلایفسکی در سن پترزبورگ وارد شد. در کنار درس نظام، زبان‌های روسی و فرانسه را نیز فراگرفت. تیمور تاش در این زمان با نام «خان‌نردینسکی» شناخته می‌شد.<ref name=":0">[https://psri.ir/?id=gn2e1its جنایتهای رضاشاه در حق نزدیکانش - مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی]</ref>  

در فروردین سال ۱۲۹۸، وثوق‌الدوله رئیس‌الوزرا تیمور تاش را به حکمرانی گیلان منصوب کرد؛ که این انتصاب مقارن با اوج‌گیری قیام میرزا کوچک‌خان جنگلی بود. به فرمان تیمورتاش گروهی از آزادی‌خواهان نهضت جنگل در گیلان به دار آویخته شدند. تیمورتاش در ۳۰ مهر سال ۱۲۹۸، به‌خاطر بدرفتاری با مردم و ایجاد رعب و وحشت در شهر، برکنار شد. وی پس از کودتای سوم اسفند ۱۲۹۹، به علت تماس و ارتباطت با ''نورمن'' سفیر انگلیس و انتقاد از سیاست‌های ضد حکومتی سید ضیاءالدین طباطبائی، مدت کوتاهی به زندان افتاد؛ ولی با برکناری سید ضیاءالدین آزاد شد. تیمور تاش در سوم بهمن سال ۱۳۰۰، در کابینه‌ی مشیرالدوله وزیر عدلیه و در دهم تیرماه سال ۱۳۰۱، به توصیه قوام‌السلطنه، حکمران کرمان و بلوچستان گردید؛ و سپس در کابینه رضاخان سردار سپه، وزیر فواید عامه گردید. او در شهریور سال ۱۳۰۳، در مجلس چهارم وکالت قائنات را بر عهده داشت. انتخاب وی به نمایندگی نیشابور از مجلس پنجم تا دوره نهم ادامه یافت.<ref name=":2">[https://nardeyn.blogsky.com/1390/01/01/post-11/ بیوگرافی تیمور تاش - سایت نردین]</ref>  

تیمور تاش دارای شخصیت تقریباً ویژه و منحصر به فردی در بین رجال سیاسی بود. در واقع شخصیت او جمع اضداد بود و ابعاد مثبت و منفی شخصیت وی هر یک در اوج بودند. مثلاً تیمورتاش همان میزان که در عیاشی و شهوت‌رانی شهرت داشت، چنان‌که دکتر قاسم غنی در خاطرات خود از اعتیاد او به الکل و قمار و افراط وی به غرایز جنسی سخن می گوید و از سوی دیگراز تسلط بسیار خوب او بر کارها تعریف می‌کند؛ و در مکاتبات ''سررابرت کلا''یو، وزیر مختار انگلیس در ایران، بارها از ساعات کاری و فعالیت بسیار تیمورتاش سخن می‌شنویم. حتی در جایی سر رابرت کلایو، میزان کار شبانه‌روزی تیمورتاش را در حدی توصیف می‌کند که یک وزیر اروپایی تصورش را هم نمی‌تواند بکند؛ و در ادامه می‌گوید این در صورتی است که تیمورتاش منشی مخصوص هم ندارد و همه‌ی نامه‌هایی را که به من می‌نویسد، یا خودش تایپ می‌کند یا همسرش، و این کارها را نیز اغلب در نخستین ساعات پس از نصف شب انجام می‌دهد.<ref name=":4">[https://faradeed.ir/fa/news/13212/%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D9%88%DB%8C%D8%B1-%D9%82%D8%AA%D9%84-%D8%AA%D9%8A%D9%85%D9%88%D8%B1%D8%AA%D8%A7%D8%B4-%D8%A8%D9%87-%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D9%88%D8%B1-%D8%B1%D8%B6%D8%A7%D8%B4%D8%A7%D9%87 قتل تیمور تاش به دستور رضاخان - سایت فرادید]</ref>

تیمور تاش پس از حضور در مجلس شورای ملی راه محکمی برای حضورش در صحنه سیاست باز کرد. در این دوران تمرکز تیمورتاش به برقراری ارتباطی مؤثر با سیاست‌مداران پرنفوذ کشور بود؛ و اعتقادی به جامعه و رسانه‌ها نداشت. مثلاً در سال ۱۲۹۷، وقتی از طرف وثوق‌الدوله مأمور سرکوب نهضت جنگل شد، نه تنها کاری از پیش نبرد بلکه با خشونت و سرکوبی که به‌کار گرفت، نفرت مردم منطقه گیلان را نسبت به خود و حکومت بیشتر کرد. پس از این هم، در دوران حکومت رضاشاه، در سانسور روزنامه‌ها و انحلال احزاب سیاسی نقش مهمی داشت. از طرفی او برای نزدیکی به سیاست‌مداران، برنامه‌ریزی داشت. وی که پس از مرگ پدرش لقب معززالملک را نیز گرفته بود، در آغاز سال‌های حضورش در عرصه‌ی سیاست در انتشار مجله‌ی ''دانشکده'' با ملک‌الشعرای بهار هم‌کاری می‌کرد؛ و مقالاتی هم برای آن می‌نوشت. ازهمین موضوع در دوران حضورش در مجلس شورای ملی استفاده کرد؛ و از وجود ملک‌الشعرای بهار در مجلس بهره برد. تیمورتاش در مجلس میدان‌داری می‌کرد و صحنه را با سخنانش به دست می‌گرفت. در همین راستا وقتی که قرار بود خلع سلاح '''[[ستارخان]]''' در مجلس تصویب شود صداهای مخالفی در مجلس شنیده می‌شد؛ بنابراین تیمورتاش با بیانی نافذ و گیرا، فضای مجلس را به سود خلع سلاح تغییر داد و این طرح به راحتی تصویب شد. تیمورتاش گام به گام نفوذ خود را در مجلس گسترش می‌داد تا آن‌جا پیش رفت که نایب رئیسی مجلس چهارم شورای ملی را به دست آورد. تیمورتاش به آینده‌ی رضاخان امید داشت و پیش‌بینی می‌کرد رضاخان به قدرت برسد؛ به خاطر همین سعی داشت راه را برای رضاخان پهلوی هموار کند. وی در مجلس پنجم طرح ساقط کردن قاجاریه از سلطنت را مدیریت کرد؛ و پس از شروع سلطنتِ رضاخان، به پاس سعی و تلاشش در سال ۱۳۰۴، وزیر دربار پهلوی شد. تیمورتاش با رسیدن به وزارت دربار پیش‌رفت بزرگی در افزایش قدرت خود کرد. او در مراسم تاجگذاری رضاخان، حامل تاج پهلوی بود در صورتی که مرسوم نبود وزیر دربار چنین کاری را انجام دهد. با آغاز انتخابات ششمین دوره مجلس شورای ملی، تمام امور کاملاً در اختیار تیمورتاش بود به گونه‌ای که وی افراد را براساس هم‌راهیشان با برنامه‌های خویش برای حضور در انتخابات تأیید می‌کرد. قدرت و نفوذ تیمور تاش به اندازه‌ای رشد کرده بود که انتخاب وزیران، مسئولان دربار، استانداران و سایر مناصب مهم کشور با نظر تیمورتاش صورت می‌گرفت و حتی در سال ۱۳۰۶، مخبرالسلطنه به قصد اجرای برنامه‌های تیمورتاش به سمت نخست‌وزیری رسید و عملاً هم تنها مجری دستورات تیمورتاش بود. ''رابرت کلایو''، نماینده‌ی انگلیس در تهران، در جریان مذاکرات در نامه‌ای این‌گونه نوشته است:<blockquote>«... تیمورتاش اکنون در تعیین خط مشی سیاست‌های داخلی و خارجی چنان مطلق‌العنان گشته که متأسفانه تا زمانی که وی در مسند کار باشد، امیدی به بهبود شرایط موجود نیست». </blockquote>تیمورتاش در جریان این مذاکرات تجارب بسیاری کسب کرد. در مقطعی از حاکمیت ملی ایران دفاع کرد. در برخی موارد نیز از مواضع خود تا حدی کوتاه آمد؛ اما در عوض در مرحله‌ای از مذاکرات با مطرح کردن خواسته‌های بسیار، مسیر مذاکرات را از رسیدن به توافق دور کرد. انگلستان هم که حاضر به دادن امتیازات زیاد به ایران نبود از توافق بر سر موارد پیشنهادی تیمور تاش امتناع می‌کرد. هرچند که در مواردی جزئی از توافق حاصل شده بود؛ اما سرسخت بودن دو طرف مذاکره منجر به آن شد که این مذاکرات چندین سال کش پیدا کند. انگلیس که به خطر افتادن منافعش در ایران را تحمل نمی‌کرد؛ مانع اصلی بر سر رسیدن به خواسته‌هایش را تیمورتاش می‌دانست. رابرت کلایو، نماینده انگلیس در تهران، در جریان مذاکرات در نامه‌ای به تاریخ یکم اردیبهشت ۱۳۱۰، این‌طور نوشته است: <blockquote>«... تیمورتاش اکنون در تعیین خط مشی سیاست‌های داخلی و خارجی چنان مطلق‌العنان گشته که متأسفانه تا زمانی که وی در مسند کار باشد، امیدی به بهبود شرایط موجود نیست».<ref name=":5">[https://virgool.io/@omidrajabi/no6-bc6nblutvixa مرگ تدریجی آقای وزیر - سایت ویرگول]</ref> </blockquote>

تیمورتاش و پسرش مهرپور درسفر تحصیلی پسر رضاخان '''[[محمدرضا پهلوی]]''' ولیعهد به سوئیس در ۱۵ شهریورماه سال ۱۳۱۰، از هم‌راهان وی بودند. ضمن این‌که تیمورتاش مأموریت داشت از سوئیس به آلمان، فرانسه، ایتالیا، و سپس انگلیس برود و با مقامات این کشورها در رابطه با مسائل فی‌مابین مذاکره کند.<ref name=":2" />  

یکی از دلایل برای زنده ماندن یاد تیمورتاش، خون‌خواهی دخترش ایراندخت تیمور تاش است. ایراندخت درست ۸ سال پس از مرگ پدرش یعنی در سال ۱۳۲۰، به‌هنگام اشغال ایران توسط متفقین که تبعیدش پایان یافت، به خونخواهی پدر روزنامه‌ای را منتشر کرد؛ و در آن برخی دست نوشته‌های پدرش را به چاپ رساند؛ و به قصد یافتن قاتل پدرش به عراق سفر کرد. خانم ایراندخت پزشک احمدی را در قیافه ای مبدل شناسایی کرد؛ و توانست او را به ایران منتقل کند و به یاری محاکماتی که محمدرضا شاه برای جبران عملکرد پدر ترتیب داده بود، توانست انتقام پدرش را از او بگیرد. خانم ایراندخت تا پایان زندگی‌اش به‌عکس برخی از برادرانش هرگز به خاندان پهلوی روی خوش نشان نداد.<ref name=":4" />