کاربر:Khosro/صفحه تمرین پوریای ولی: تفاوت میان نسخه‌ها

'''پوریای ولی'''، با نام اصلی محمود خوارزمی، (زاده ۶۵۳هجری‌قمری، خوی- درگذشته اول مردادماه سال ۷۲۲ هجری‌قمری، خیوه ازبکستان) از کشتی‌گیران مشهور ایران در قرن هفتم است. پوریای ولی در دوران جوانی وارد عرصه کشتی شد؛ و عمرش را در کشتی و پهلوانی گذراند. شغل و کسب و کار پوریای ولی نیز کلاه‌دوزی و پوستین‌دوزی بوده است. پوریای ولی در همان زمان جوانی، به شهرهای مختلف ایران، آسیای میانه، و هندوستان سفر کرد؛ و همه‌جا کشتی گرفت و به پهلوانی شهرت یافت. شهرت و آوازه‌ی پوریای ولی فقط به‌خاطر قهرمانی او در کشتی نیست، بلکه شهرت و محبوبیت او در بین مردم، بیشتر به‌خاطر اخلاق نیکو و فتوت و جوانمردی‌اش بود. مردم پوریای ولی را صوفی، عارف بزرگ و مرد خدا می‌دانستند. دلبستگی وشهرت او در میدان ورزش‌های باستانی، انگیزه‌ای شده است تا بسیاری از علاقه‌مندان ورزش باستانی در هنگام انجام تمرین‌های دشوار این ورزش مانند سنگ گرفتن، نام پوریای ولی را به زبان بیاورند؛ و از او انرژی و مدد بگیرند. بسیاری از کشتی‌گیران و باستانی‌کاران، پوریای ولی را الگوی خود قرار داده‌اند. بوسیدن زمین کشتی و گود زورخانه، اشاره‌ای به قدم‌بوسی پوریای ولی است. پوریای ولی در اول مرداد سال ۷۲۲-ه‍.ق، درگذشت. مزار پوریای ولی واقع در شهر خیوه، ۲۵ کیلومتری جنوب شهر اورگنج مرکز استان خوارزم ازبکستان است. پوریای ولی اهل شعر و ادبیات بود و دو اثر از وی به‌جا مانده است، یکی کتاب کنزالحقایق و دیگری مجمعوعه رباعیات.

برخی منابع زادگاه او را گرگانج، یکی از شهرهای خوارزم ذکر کرده‌اند. برخی دیگر پوریای ولی را از اهالی گنجه و عده‌ای نیز وی را اهل هرات می‌دانند. براساس تحقیقات موجود در این باره، احتمال این‌که پوریای ولی زاده‌ی خوی باشد، بیشتر است. در کتاب ورزش‌های باستانی ایران که توسط دکتر ورجاوند به‌نگارش درآمده است، عکس طوماری  متعلق به دوره‌ی صفوی مشاهده می‌شود که در آن پوریای ولی را از اهالی خوی معرفی کرده است. هم‌چنین در کتاب مرات‌الشرق، پوریای ولی، اهل خوی ذکر شده است. از کودکی و نوجوانی پوریای ولی، اطلاعات دقیقی در دست نیست. اما بر اساس برخی منابع، او در دوران جوانی وارد عرصه کشتی شد؛ و عمرش را در کشتی و پهلوانی گذراند. شغل و کسب و کار پوریای ولی نیز کلاه‌دوزی و پوستین‌دوزی بوده است.<ref name=":0">[https://www.kojaro.com/2021/8/14/192232/pouria-vali-heroic-myth/ پوریای ولی که بود؟- سایت کجارو]</ref>  

نام اصلی پوریای ولی، پهلوان محمود خوارزمی است؛ و در شعر به قتالی تخلص می‌کرد. اما درباره‌ی پوریای ولی که لقبش است، اختلاف وجود دارد. برخی براین باورند که اصل این لقب “پوربای ولی“ است؛ بای لقب او در زبان ترکی به معنی بزرگ، و ولی نام پدرش است؛ و یا این‌که اشاره‌ای به مقام پیشوایی و قطبیت وی است. برخی دیگر ولی را نام خود او، و بای را همان بیگ ترکی، لقب پدرش دانسته‌اند.

کمال‌الدین حسین گازرگاهی، نگارنده‌ی کتاب مجالس العشاق، که نزدیک‌ترین شرح حال‌نویس به‌دوره‌ی پوریای ولی است، لقبش او را “پریار“ ذکر کرده است. مؤلف کتاب “تاریخ ورزش باستانی ایران، زورخانه“ نظرش این است که پوریا ترکیبی از دو کلمه پری و یار است؛ و به کسانی نسبت داده می‌شده‌است که در انجام کارهای شگفت‌انگیز سرآمد بوده‌اند.<ref name=":1">[https://www.daneshchi.ir/pooriay-vali/ زندگینامه پوریای ولی - سایت دانش‌چی]</ref>  

جوانمردی و فتوت پس از گرویدن مردم ایران به اسلام، با شخصیت‌های مسلمان گره خورد. مولا علی (ع) امام اول شیعیان است که جوانمردی و فتوت پس اسلام در شخصیت او متبلور می‌شود. با توجه به این‌که صوفیان و عارفان، منش و مرام مولا علی را الگوی خود قرار می‌دادند، الگوی پوریای ولی نیز که اهل طریقت بود؛ و دل‌بستگی به شیعه داشت، حضرت علی بوده است. در دوران تاریخی بعد، پهلوانان ایران به‌عنوان درست‌کاران و معتمدان یک محله یا روستا شناخته می‌شدند؛ و گاهی هم برای رفع بی‌نظمی‌ها به درجه‌ی سپهسالاری نیز می‌رسیدند.<ref name=":0" />  

در یک طومار قدیمی دوازده اصل، تحت عنوان اصول اساسی پهلوانی و جوانمردی آمده است که این اصول در این طومار به‌عنوان اصول پوریای ولی ذکر شده است. از جمله این اصول، احترام به کهنه‌سوار به معنی پیش‌کسوت، دشنام ندادن، دروغ نگفتن، ترک نماز نکردن و عشق و مهرورزی به مردم است.<ref name=":2">[https://olama-orafa.ir/%D9%BE%D9%88%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C-%D9%88%D9%84%DB%8C/ زندگینامه پویای ولی(محمود خوارزمی)- سایت علما،عرفا]</ref>  

درباره پوریای ولی، داستان‌ها و روایاتی به‌صورت شفاهی سینه‌به‌سینه نقل شده و برجای مانده است. محتوای یکی از این داستان‌ها که بیشتر منابع به آن اشاره کرده‌اند، این است که پوریای ولی هنگام اذان صبح راهی مسجد شهر شد. پس از نماز و راز و نیاز، صدای گریه و ناله‌ی پیرزنی از پشت یکی از ستون‌های مسجد توجه او را جلب کرد که از خداوند با سوز دل، حاجت می‌طلبید. پوریای ولی تاب نیاورد؛ و نزد پیرزن رفت و با عطوفت پرسید که چه حاجتی داری مادر؟ پیرزن با دلی پریشان گفت: پسری دارم که پهلوان هندوستان است و در میان مردم شهرت دارد. تا امروز هم کسی نتوانسته پشت او را به‌خاک برساند. اکنون پهلوان نامداری از خوارزم به شهر ما آمده و قصد هماوردی با پسرم را دارد. می‌ترسم که پسرم شکست بخورد؛ و نتواند چنین سرافکنده به شهر خودمان بازگردد. پوریای ولی متوجه شد که رقیب هند او، پسر این پیرزن است؛ و از اشک‌های آن مادر متأثر شد. پوریای ولی پیرزن را دلداری داد و به او گفت: مادر امیدوار باش که خدواند مهربان است و دعای مادران دل‌شکسته را مستجاب می‌کند. پوریای ولی با افکاری متلاطم از مسجد خارج شد؛ و تا مدتی ذهنش درگیر و مردد بود. او به‌خوبی می‌دانست که پهلوان حقیقی کسی است که بر نفس خودش غلبه کند؛ و به‌قول مولانا: شیر آن است که خود را بشکند. پوریای ولی تصمیم خود را گرفت و با خدای خود عهد بست که از مقام و نام و نشان بگذرد؛ و بگذارد که آن پسر پیرزن پیروز میدان کشتی شود. روز ریارویی فرا رسید؛ پوریای ولی مدتی در میدان کشتی با آن پسر دست و پنجه نرم کرد؛ و با این‌که بسیار از او زبده‌تر بود، طوری رفتار کرد که دیگران فکر کنند که حریف از او قوی‌تر است. سرانجام پوریای ولی به‌خاک حریف درآمد و مغلوب آن پسر شد. نقل است که در همان موقع احساس عجیبی به او دست داد. گویا درهای حکمت به‌روی او گشوده شد؛ و پاداش جهاد با نفس را به‌چشم دید.  

دوستان و یاران پوریای ولی که از توانمندی او آگاه بودند، از شکست او در برابر پهلوان هندی در شگفت بودند تا این‌که چند روزی پس این واقعه، حاکم آن ناحیه از هند به نام سلطان جونه، مجلس و مهمانی ترتیب داد تا به‌نوعی از پهلوان پوریای ولی دل‌جویی کند. در این مجلس که پهلوان هندی نیز حضور داشت، جلو آمد و خود را به پای پوریای ولی افکند؛ و بازوبند پهلوانی را به او تقدیم کرد. پهلوان هندی که داستان مادرش را شنیده بود، به پوریای ولی گفت که من در حین هماوردی متوجه گذشت و جوانمردی تو شدم. پوریای ولی از برملا شدن رازش پریشان و متأثر شد؛ اما دوستانش بسیار خوشحال شدند. پس از آن ماجرای این گذشت و فداکاری در همه‌ی شهرها پیچید. بدین ترتیب پوریای ولی به‌عنوان یکی از جوانمردان و اولیای خدا، مشهور خاص و عام گردید و نامش بر سر زبان‌ها افتاد.<ref name=":1" />

پوریای ولی در اول مرداد سال ۷۲۲-ه‍.ق، درگذشت. در مورد آرامگاه پوریای ولی روایات مختلفی است، برخی بر این باورند که آرامگاه پوریای ولی را در شهر خوی آذربایجان است. در شهر خوی مقبره‌ای وجود دارد که به نام پوریای ولی نام‌گذاری شده است. مقبره‌ای دیگر بین شهر فومن و صومعه‌سرا واقع شده است که آن را نیز به پوریای ولی نسبت داده‌اند.<ref name=":0" />  

کتاب مثنوی کنزالحقایق در فهرست برخی منابع، اشتباهی به عطار نیشابوری یا به شیخ محمود شبستری نسبت داده‌اند؛ اما مطابق منابع موجود، کتاب کنزالحقایق از پوریای ولی است. در اشعار این کتاب نیز به نام “محمود“ تصریح شده است. مثنوی کنزالحقائق شامل ۵ مقاله و ۱۳۲۰ بیت شعر است. در کتاب کنزالحقایق مباحث و بن‌مایه‌هایی درباره‌ی مفاهیم اسلام، شهادت، طهارت، عشق، ایمان، روزه، زکات، نفس وجهاد سروده شده است. بخش دیگری از این کتاب درباره مراد از حضرت مهدی (عج) و صفات آن حضرت است؛ و پس از آن موضوعات عرفانی در چارچوب حکایت‌هایی نوشته شده است. کتاب کنزالحقایق در سال ۱۳۵۲، در تهران چاپ و منتشر شده است.<ref name=":2" />

تا بر سر کبر و کینه  هستی پستی

تا پیرو نفس  و  بت‌پرستی مستی

چون شیشه آرزو شکستی رستی

خود را نگه از  هزار  چه باید داشت