۵۰۶
ویرایش
کاربر:Poori/صفحه تمرین: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۳۴: | خط ۳۴: | ||
در تاریخ معاصر ایران، چند چالش عمده و بحث‌برانگیز مرتبط با موضوع «یکپارچگی سرزمینی» یا تمامیت ارضی وجود داشته است که در مواردی به جدا شدن بخش‌هایی از سرزمین ایران، یا اشغال نظامی و یا استقلال یک کشور کاملا جدید منجر شد. هم‌چنین مواردی از قراردادهای سیاسی در سال‌های اخیر چالش‌هایی در بحث تمامیت ارضی را دامن زده است. | در تاریخ معاصر ایران، چند چالش عمده و بحث‌برانگیز مرتبط با موضوع «یکپارچگی سرزمینی» یا تمامیت ارضی وجود داشته است که در مواردی به جدا شدن بخش‌هایی از سرزمین ایران، یا اشغال نظامی و یا استقلال یک کشور کاملا جدید منجر شد. هم‌چنین مواردی از قراردادهای سیاسی در سال‌های اخیر چالش‌هایی در بحث تمامیت ارضی را دامن زده است. | ||
۱- جدا شدن آرارات کوچک و دامنه‌های شرقی آن و الحاق به ترکیه در زمان حکومت | ====== ۱- جدا شدن آرارات کوچک و دامنه‌های شرقی آن و الحاق به ترکیه در زمان حکومت '''رض'''ا خان: ====== | ||
پهلوی اول در توافقنامه‌ی مرزی سال ۱۳۱۰خورشیدی - ۱۹۳۲ میلادی در تهران (مشهور به پروتکل تهران) رضا خان این اقدام را به عنوان اقدامی برای کاهش تنش و برقراری پیوند مستحکم دوستی با ترکیه‌ی مصطفی کمال پاشا، آتاتورک، توجیه کرد. <ref>Atabaki, T. (2006). ''Iran and the First World War: Battleground of the Great Powers''. I.B. Tauris.</ref> <ref>Ghods, M. R. (1989). ''Iran in the Twentieth Century: A Political History''. Lynne Rienner Publishers</ref> <ref>زرگری‌نژاد، غ. (1390). ''تاریخ روابط ایران و ترکیه در دوره پهلوی''. انتشارات دانشگاه تهران.</ref> <ref>آرشیو اسناد وزارت امور خارجه ایران، پروتکل تهران (1932)</ref> | |||
۲- اشغال نظامی ایران توسط قوای متفقین در شهریور ۱۳۲۰: گرایش رضا خان به روابط نزدیک با آلمان نازی، باعث نگرانی متفقین بود؛ ضعف جدی دستگاه دیپلماسی کار را به جایی رساند که در سوم شهریور ۱۳۲۰ (۲۵ آگوست ۱۹۴۱) نیروهای انگلیسی از جنوب و نیروهای شوروی از شمال به ایران حمله کردند. ارتش رضا خان که تنها برای سرکوب‌گری مخالفت‌های داخلی نقش ایفا کرده بود، بدون هیچ مقاومتی تنها در چند ساعت تسلیم شد. رضا خان با یک تلگراف از وزارت خارجه‌ی انگلستان از سلطنت خلع شده و تاج و تخت به پسرش داده شد. شوروی در شمال و انگلستان در جنوب ایران مستقر شده و چند ماه پس از اشغال در دی‌ماه ۱۳۲۰ (ژانویه ۱۹۴۲) با امضای پیمانی، حضور هر تعداد نیروی نظامی مورد نیاز توسط انگلستان و شوروی در ایران تا پایان جنگ با آلمان، قانونی شد؛ هم‌چنین دولت ایران متعهد شد که تمام راه‌ها و وسایل ارتباطی کشوری را (شامل راه آهن، رودخانه‌ها، فرودگاه‌ها، بندرها، لوله‌های نفت، تأسیسات تلگراف و تلفن و بی‌سیم) برای هر میزانی از استفاده در اختیار متفقین قرار دهد.<ref>[https://www.cambridge.org/core/books/history-of-modern-iran/96733B4BF86FFB9B9C867798EEE839F8 Abrahamian, E. (2008). ''A History of Modern Iran''. Cambridge University Press]</ref> <ref>Katouzian, H. (2003). ''Iranian History and Politics''. Routledge</ref> <ref>Atabaki, T. (2006). ''Iran and the First World War: Battleground of the Great Powers''. I.B. Tauris</ref> | ====== ۲- اشغال نظامی ایران توسط قوای متفقین در شهریور ۱۳۲۰: ====== | ||
گرایش رضا خان به روابط نزدیک با آلمان نازی، باعث نگرانی متفقین بود؛ ضعف جدی دستگاه دیپلماسی کار را به جایی رساند که در سوم شهریور ۱۳۲۰ (۲۵ آگوست ۱۹۴۱) نیروهای انگلیسی از جنوب و نیروهای شوروی از شمال به ایران حمله کردند. ارتش رضا خان که تنها برای سرکوب‌گری مخالفت‌های داخلی نقش ایفا کرده بود، بدون هیچ مقاومتی تنها در چند ساعت تسلیم شد. رضا خان با یک تلگراف از وزارت خارجه‌ی انگلستان از سلطنت خلع شده و تاج و تخت به پسرش داده شد. شوروی در شمال و انگلستان در جنوب ایران مستقر شده و چند ماه پس از اشغال در دی‌ماه ۱۳۲۰ (ژانویه ۱۹۴۲) با امضای پیمانی، حضور هر تعداد نیروی نظامی مورد نیاز توسط انگلستان و شوروی در ایران تا پایان جنگ با آلمان، قانونی شد؛ هم‌چنین دولت ایران متعهد شد که تمام راه‌ها و وسایل ارتباطی کشوری را (شامل راه آهن، رودخانه‌ها، فرودگاه‌ها، بندرها، لوله‌های نفت، تأسیسات تلگراف و تلفن و بی‌سیم) برای هر میزانی از استفاده در اختیار متفقین قرار دهد.<ref>[https://www.cambridge.org/core/books/history-of-modern-iran/96733B4BF86FFB9B9C867798EEE839F8 Abrahamian, E. (2008). ''A History of Modern Iran''. Cambridge University Press]</ref> <ref>Katouzian, H. (2003). ''Iranian History and Politics''. Routledge</ref> <ref>Atabaki, T. (2006). ''Iran and the First World War: Battleground of the Great Powers''. I.B. Tauris</ref> | |||
۳- جدا شدن بحرین و جزایر آن و استقلال کشور جدید: بخش‌هایی از خاک قسمت شرقی شبه جزیره عربستان و جزایر نزدیک به آن که از دوره‌ی هخامنشیان تحت حاکمیت ایران بود، به دلیل نفوذ تاریخی انگلستان در صحنه‌ی سیاسی ایران، به مرور تحت الحمایه‌ی بریتانیا قرار گرفت. نهایتا با تسلیم محمدرضا شاه در برابر فشارهای بین‌المللی، طی فرایندهای جهانی و منطقه‌ای که از سال ۱۳۴۷ آغاز شده بود، در ۲۳ اردیبهشت ۱۳۴۹ و با تصویب قطعنامه‌ی ۲۷۸ شورای امنیت، استقلال بحرین به رسمیت شناخته شد؛ بحرین در ۲۴ مرداد ۱۳۵۰ (۱۵ آگوست ۱۹۷۱) استقلال خود را رسما اعلام کرد و حکومت شاهنشاهی ایران نیز اولین کشوری بود که این استقلال را تنها ساعتی پس از آن به رسمیت شناخت. محمدرضا پهلوی این اقدام را به عنوان گامی دیپلماتیک برای کاهش تنش با کشورهای عربی توجیه کرد. <ref>Milani, A. (2011). ''The Shah''. Palgrave Macmillan</ref> <ref>[https://global.oup.com/academic/product/nixon-kissinger-and-the-shah-9780190610685?cc=de&lang=en& Alvandi, R. (2014). ''Nixon, Kissinger, and the Shah: The United States and Iran in the Cold War''. Oxford University Press]</ref> <ref>رمضانی، ر. (1355). ''سیاست خارجی ایران در خلیج فارس''. انتشارات سروش</ref> | ====== ۳- جدا شدن بحرین و جزایر آن و استقلال کشور جدید: ====== | ||
بخش‌هایی از خاک قسمت شرقی شبه جزیره عربستان و جزایر نزدیک به آن که از دوره‌ی هخامنشیان تحت حاکمیت ایران بود، به دلیل نفوذ تاریخی انگلستان در صحنه‌ی سیاسی ایران، به مرور تحت الحمایه‌ی بریتانیا قرار گرفت. نهایتا با تسلیم محمدرضا شاه در برابر فشارهای بین‌المللی، طی فرایندهای جهانی و منطقه‌ای که از سال ۱۳۴۷ آغاز شده بود، در ۲۳ اردیبهشت ۱۳۴۹ و با تصویب قطعنامه‌ی ۲۷۸ شورای امنیت، استقلال بحرین به رسمیت شناخته شد؛ بحرین در ۲۴ مرداد ۱۳۵۰ (۱۵ آگوست ۱۹۷۱) استقلال خود را رسما اعلام کرد و حکومت شاهنشاهی ایران نیز اولین کشوری بود که این استقلال را تنها ساعتی پس از آن به رسمیت شناخت. محمدرضا پهلوی این اقدام را به عنوان گامی دیپلماتیک برای کاهش تنش با کشورهای عربی توجیه کرد. <ref>Milani, A. (2011). ''The Shah''. Palgrave Macmillan</ref> <ref>[https://global.oup.com/academic/product/nixon-kissinger-and-the-shah-9780190610685?cc=de&lang=en& Alvandi, R. (2014). ''Nixon, Kissinger, and the Shah: The United States and Iran in the Cold War''. Oxford University Press]</ref> <ref>رمضانی، ر. (1355). ''سیاست خارجی ایران در خلیج فارس''. انتشارات سروش</ref> | |||
[[پرونده:دعوت ارتش عراق به قیام.jpg|جایگزین=دعوت رسمی خمینی از ارتش عراق به شورش|بندانگشتی|234x234پیکسل|دعوت رسمی از ارتش عراق به شورش-درج در کیهان۳۰فروردین۵۹]] | [[پرونده:دعوت ارتش عراق به قیام.jpg|جایگزین=دعوت رسمی خمینی از ارتش عراق به شورش|بندانگشتی|234x234پیکسل|دعوت رسمی از ارتش عراق به شورش-درج در کیهان۳۰فروردین۵۹]] | ||
۴- [[جنگ ایران و عراق]]: | |||
====== ۴- [[جنگ ایران و عراق]]: ====== | |||
تنها چند روز پس از پیروزی انقلاب ضد سلطنتی، [[روح‌الله خمینی|خمینی]] تلاش خود برای «صدور انقلاب اسلامی» را آغاز کرد <ref>روزنامه‌ی کیهان؛ دوشنبه ۷ اسفند ۱۳۵۷</ref> و عراق با ۶۰٪ جمعیت شیعه، اولین هدف او بود. دخالت‌های آشکار و پنهان و پیام‌ها و دعوت خمینی از نهادهای نظامی (ارتش) و مردم عراق به شورش و انقلاب، <ref>روزنامه کیهان- شنبه ۳۰ فروردین ۱۳۵۹</ref> پایه‌گذار آغاز بحران سیاسی و دیپلماتیک شد که با حمله‌ی هوایی ارتش عراق به فرودگاه مهرآباد در ۳۱ شهریور ۱۳۵۹، صورت یک جنگ تمام عیار به خود گرفت و به طولانی‌ترین جنگ متعارف و کلاسیک در قرن بیستم تبدیل شد. [[سازمان مجاهدین خلق ایران]] پس از آغاز جنگ در جبهه‌ها به مقابله با تجاوز عراق پرداختند؛ اما پس از عقب نشینی نیروی متجاوز به پشت مرزهای بین‌المللی و اعلام آمادگی برای صلح و پرداخت خسارت، ادامه‌ی جنگ را «ضد میهنی» دانستند. خمینی در این میان برای سرپوش گذاشتن بر مشکلات داخلی و سرکوب هر گونه مخالفت سیاسی در درون کشور، تمامی راه‌های صلح را رد کرد و به جنگ ادامه داد. فرمانده وقت [[سپاه پاسداران انقلاب اسلامی|سپاه پاسداران]] در این‌باره چنین گفت: <blockquote> | تنها چند روز پس از پیروزی انقلاب ضد سلطنتی، [[روح‌الله خمینی|خمینی]] تلاش خود برای «صدور انقلاب اسلامی» را آغاز کرد <ref>روزنامه‌ی کیهان؛ دوشنبه ۷ اسفند ۱۳۵۷</ref> و عراق با ۶۰٪ جمعیت شیعه، اولین هدف او بود. دخالت‌های آشکار و پنهان و پیام‌ها و دعوت خمینی از نهادهای نظامی (ارتش) و مردم عراق به شورش و انقلاب، <ref>روزنامه کیهان- شنبه ۳۰ فروردین ۱۳۵۹</ref> پایه‌گذار آغاز بحران سیاسی و دیپلماتیک شد که با حمله‌ی هوایی ارتش عراق به فرودگاه مهرآباد در ۳۱ شهریور ۱۳۵۹، صورت یک جنگ تمام عیار به خود گرفت و به طولانی‌ترین جنگ متعارف و کلاسیک در قرن بیستم تبدیل شد. [[سازمان مجاهدین خلق ایران]] پس از آغاز جنگ در جبهه‌ها به مقابله با تجاوز عراق پرداختند؛ اما پس از عقب نشینی نیروی متجاوز به پشت مرزهای بین‌المللی و اعلام آمادگی برای صلح و پرداخت خسارت، ادامه‌ی جنگ را «ضد میهنی» دانستند. خمینی در این میان برای سرپوش گذاشتن بر مشکلات داخلی و سرکوب هر گونه مخالفت سیاسی در درون کشور، تمامی راه‌های صلح را رد کرد و به جنگ ادامه داد. فرمانده وقت [[سپاه پاسداران انقلاب اسلامی|سپاه پاسداران]] در این‌باره چنین گفت: <blockquote> | ||
| خط ۴۶: | خط ۵۱: | ||
این جنگ خانمان‌سوز پس از ۸ سال هنگامی پایان یافت که خمینی تهدید سرنگونی تمام عیار را از جانب [[شورای ملی مقاومت ایران|مقاومت ایران]] احساس کرد. خمینی قطعنامه‌ی ۵۹۸ شورای امنیت را پس از یک سال از صدور آن، بدون هیچ توضیحی و تنها با تشبیه آن به «نوشیدن جام زهر» پذیرفت؛ آن هم در حالی که همین قطعنامه را پیشتر رد کرده بود. سرتیپ پاسدار محمد اسماعیل کوثری (عضو سپاه پاسداران و نماینده‌ی ۴ دوره‌ی مجلس) در این‌باره گفته است که مدت کوتاهی پیش از پذیرش جام زهر، مجاهدین خلق عملیاتی مقدماتی برای تسخیر تهران انجام داده و شهر مهران را تسخیر کردند. ما مجبور به پذیرش آتش‌بس شدیم تا حرکت بعدی را خنثی کنیم. <ref>روزنامه جوان-۱۹ تیر۱۳۸۷</ref> | این جنگ خانمان‌سوز پس از ۸ سال هنگامی پایان یافت که خمینی تهدید سرنگونی تمام عیار را از جانب [[شورای ملی مقاومت ایران|مقاومت ایران]] احساس کرد. خمینی قطعنامه‌ی ۵۹۸ شورای امنیت را پس از یک سال از صدور آن، بدون هیچ توضیحی و تنها با تشبیه آن به «نوشیدن جام زهر» پذیرفت؛ آن هم در حالی که همین قطعنامه را پیشتر رد کرده بود. سرتیپ پاسدار محمد اسماعیل کوثری (عضو سپاه پاسداران و نماینده‌ی ۴ دوره‌ی مجلس) در این‌باره گفته است که مدت کوتاهی پیش از پذیرش جام زهر، مجاهدین خلق عملیاتی مقدماتی برای تسخیر تهران انجام داده و شهر مهران را تسخیر کردند. ما مجبور به پذیرش آتش‌بس شدیم تا حرکت بعدی را خنثی کنیم. <ref>روزنامه جوان-۱۹ تیر۱۳۸۷</ref> | ||
====== ۵- رژیم حقوقی دریای خزر: ====== | |||
[[پرونده:رژیم حقوقی دریای خزر۲.jpg|جایگزین=انواع تقسیم مرز دریایی در خزر|بندانگشتی|250x250پیکسل]] | [[پرونده:رژیم حقوقی دریای خزر۲.jpg|جایگزین=انواع تقسیم مرز دریایی در خزر|بندانگشتی|250x250پیکسل]] | ||
پس از عهدنامه‌های مشهور ترکمانچای و گلستان، به دفعات قراردادهایی برای تعیین وضعیت حقوقی دریای خزر میان ایران و روسیه-شوروی تنظیم و امضا شد؛ اما پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و تقسیم آن به جمهوری‌های تازه استقلال یافته، عملا تمامی قراردادهای پیشین منقضی شد. عهدنامه‌ی رژیم حقوقی دریای خزر در پنجمین اجلاس سران کشورهای ساحلی دریای خزر (کاسپین) در تاریخ ۲۱ مرداد ۱۳۹۷ خورشیدی (۱۲ آگوست ۲۰۱۸) به امضای آذربایجان، ایران، ترکمنستان، روسیه و قزاقستان رسید. اگرچه هنوز در این عهدنامه هم بحث روشنی از تقسیم دقیق این دریا وجود ندارد، اما مقامات سیاسی <ref>[https://farsnews.ir/politics/1515494400000062145/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%AD%D8%A7%DA%A9%D9%85%DB%8C%D8%AA-%DA%A9%D8%A7%D9%85%D9%84-%D8%A8%D8%B1-%D8%B3%D9%87%D9%85-%DB%B2%DB%B0-%D8%AF%D8%B1%D8%B5%D8%AF%DB%8C-%D8%AE%D9%88%D8%AF-%D8%AF%D8%B1-%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C-%D8%AE%D8%B2%D8%B1-%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF سیدحسین نقوی حسینی سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی: ایران حاکمیت کامل بر سهم ۲۰ درصدی خود در دریای خزر دارد]</ref> و نظامی <ref>[https://www.jahannews.com/news/542936/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%B1-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%DB%B2%DB%B0-%D8%AF%D8%B1%D8%B5%D8%AF-%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C-%D8%AE%D8%B2%D8%B1-%D8%AA%D8%AD%D8%AA-%DA%A9%D9%86%D8%AA%D8%B1%D9%84-%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D9%85 دریادار سیاری: ۲۰ درصد خزر را تحت کنترل داریم]</ref> رژیم جمهوری اسلامی ادعای حاکمیت ۲۰ درصدی بر این دریا می‌کنند. این درحالی است که منابع دیگر با رد ادعاهای مقامات رژیم ایران، این مقدار را ۱۳ درصد می‌دانند. <ref>روزنامه‌ی همشهری ۱۷ و ۱۸ اردیبهشت ۱۳۸۱</ref> | پس از عهدنامه‌های مشهور ترکمانچای و گلستان، به دفعات قراردادهایی برای تعیین وضعیت حقوقی دریای خزر میان ایران و روسیه-شوروی تنظیم و امضا شد؛ اما پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و تقسیم آن به جمهوری‌های تازه استقلال یافته، عملا تمامی قراردادهای پیشین منقضی شد. عهدنامه‌ی رژیم حقوقی دریای خزر در پنجمین اجلاس سران کشورهای ساحلی دریای خزر (کاسپین) در تاریخ ۲۱ مرداد ۱۳۹۷ خورشیدی (۱۲ آگوست ۲۰۱۸) به امضای آذربایجان، ایران، ترکمنستان، روسیه و قزاقستان رسید. اگرچه هنوز در این عهدنامه هم بحث روشنی از تقسیم دقیق این دریا وجود ندارد، اما مقامات سیاسی <ref>[https://farsnews.ir/politics/1515494400000062145/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%AD%D8%A7%DA%A9%D9%85%DB%8C%D8%AA-%DA%A9%D8%A7%D9%85%D9%84-%D8%A8%D8%B1-%D8%B3%D9%87%D9%85-%DB%B2%DB%B0-%D8%AF%D8%B1%D8%B5%D8%AF%DB%8C-%D8%AE%D9%88%D8%AF-%D8%AF%D8%B1-%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C-%D8%AE%D8%B2%D8%B1-%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF سیدحسین نقوی حسینی سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی: ایران حاکمیت کامل بر سهم ۲۰ درصدی خود در دریای خزر دارد]</ref> و نظامی <ref>[https://www.jahannews.com/news/542936/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%B1-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%DB%B2%DB%B0-%D8%AF%D8%B1%D8%B5%D8%AF-%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C-%D8%AE%D8%B2%D8%B1-%D8%AA%D8%AD%D8%AA-%DA%A9%D9%86%D8%AA%D8%B1%D9%84-%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D9%85 دریادار سیاری: ۲۰ درصد خزر را تحت کنترل داریم]</ref> رژیم جمهوری اسلامی ادعای حاکمیت ۲۰ درصدی بر این دریا می‌کنند. این درحالی است که منابع دیگر با رد ادعاهای مقامات رژیم ایران، این مقدار را ۱۳ درصد می‌دانند. <ref>روزنامه‌ی همشهری ۱۷ و ۱۸ اردیبهشت ۱۳۸۱</ref> | ||
== منابع: == | == منابع: == | ||