حافظ: تفاوت میان نسخه‌ها

پرش به ناوبری پرش به جستجو
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۵۵: خط ۵۵:
برخی علت مبهم ماندن جزئیات زندگی مشهور ترین شاعر ایران را مخالفت حافظ با دین رایج آنزمان و تکفیر متقابل وی از سوی علما و فضلای هم‌عصرش می‌دانند به نحوی که یافتن نسخه‌های اشعار حافظ نزد طلاب و هوادارانش جرم محسوب می‌شد و در خفا انجام می یافت. وی در دوران زندگی خود به شهرت عظیمی در سراسر ایران دست یافت و اشعار او به مناطقی دور دست همچون هند نیز رسید. مریدان حافظ غزلیاتش را از بر می‌کردند و در فرصت مناسب و اَمن، مجدداً به رشته تحریر در می‌آوردند. بر همین سیاق بنا به روایاتی پس از مرگ حافظ نیز متعصبان که اشعار حافظ و اشارات او به می و مطرب و ساقی را گواهی بر شرک و کفر وی می‌دانستند مانع دفن او به آیین مسلمانان شدند<ref>سایت بیتوته - [http://www.beytoote.com/scientific/scientist/hafezeshirazi.html زندگینامه حافظ شیرازی]</ref>. از علت و نحوه درگذشت حافظ نیز اطلاع دقیقی در دست نیست. او در گلگشت مصلی که منطقه‌ای زیبا و با صفا بود و حافظ علاقه زیادی به آن داشت به خاک سپرده شد اما تا ۶۵ سال مقبره ای بر مزارش ساخته نشد. سرانجام شمس الدین محمد یغمایی، وزیر میرزا ابوالقاسم گورکانی؛ حاکم فارس، برای اولین بار عمارتی گنبدی شکل بر فراز مقبره حافظ بنا کرد و در سالیان بعد به شکل کنونی (حافظیه) درآمد.
برخی علت مبهم ماندن جزئیات زندگی مشهور ترین شاعر ایران را مخالفت حافظ با دین رایج آنزمان و تکفیر متقابل وی از سوی علما و فضلای هم‌عصرش می‌دانند به نحوی که یافتن نسخه‌های اشعار حافظ نزد طلاب و هوادارانش جرم محسوب می‌شد و در خفا انجام می یافت. وی در دوران زندگی خود به شهرت عظیمی در سراسر ایران دست یافت و اشعار او به مناطقی دور دست همچون هند نیز رسید. مریدان حافظ غزلیاتش را از بر می‌کردند و در فرصت مناسب و اَمن، مجدداً به رشته تحریر در می‌آوردند. بر همین سیاق بنا به روایاتی پس از مرگ حافظ نیز متعصبان که اشعار حافظ و اشارات او به می و مطرب و ساقی را گواهی بر شرک و کفر وی می‌دانستند مانع دفن او به آیین مسلمانان شدند<ref>سایت بیتوته - [http://www.beytoote.com/scientific/scientist/hafezeshirazi.html زندگینامه حافظ شیرازی]</ref>. از علت و نحوه درگذشت حافظ نیز اطلاع دقیقی در دست نیست. او در گلگشت مصلی که منطقه‌ای زیبا و با صفا بود و حافظ علاقه زیادی به آن داشت به خاک سپرده شد اما تا ۶۵ سال مقبره ای بر مزارش ساخته نشد. سرانجام شمس الدین محمد یغمایی، وزیر میرزا ابوالقاسم گورکانی؛ حاکم فارس، برای اولین بار عمارتی گنبدی شکل بر فراز مقبره حافظ بنا کرد و در سالیان بعد به شکل کنونی (حافظیه) درآمد.
[[پرونده:حافظ به زبانهای فارسی-انگلیسی-فرانسه و آلمانی.jpg|جایگزین=دیوان خواجه حافظ شیرازی|بندانگشتی|دیوان خواجه حافظ شیرازی به زبانهای فارسی-انگلیسی-فرانسه و آلمانی]]
[[پرونده:حافظ به زبانهای فارسی-انگلیسی-فرانسه و آلمانی.jpg|جایگزین=دیوان خواجه حافظ شیرازی|بندانگشتی|دیوان خواجه حافظ شیرازی به زبانهای فارسی-انگلیسی-فرانسه و آلمانی]]
غزلیات حافظ آمیزه ای از غزل عارفانه مولانا و غزل عاشقانه سعدی است. استقلالی که حافظ از این راه به غزل داده به میزان زیادی از سوره‌های قرآن تأثیر گرفته است، که آن را انقلابی در اینگونه شعر دانسته‌اند <ref name=":1">حافظ نامه - صفحه ۳۴</ref>یاد واره حافظ مطابق تقویم رسمی  ایران 20 مهرماه می‌باشد. ادبا و محققان و هنرمندان از کشورهای مختلف در چنین روزی آخرین دستاوردهایشان درباره دیوان حافظ را ارائه می دهند. در این روز در کشورهای دیگر مثل فرانسه روسیه آلمان و . . .  نیز به بزرگداشت حافظ شیرازی می‌پردازند<ref>دفتر دیگر سانی‌ها در غزل حافظ، دکتر سلیم نیساری، ص۹</ref>.
غزلیات حافظ آمیزه ای از غزل عارفانه مولانا و غزل عاشقانه سعدی است. استقلالی که حافظ از این راه به غزل داده به میزان زیادی از سوره‌های قرآن تأثیر گرفته است، که آن را انقلابی در اینگونه شعر دانسته‌اند <ref name=":1">حافظ نامه - صفحه ۳۴</ref>یاد واره حافظ مطابق تقویم رسمی  ایران 20 مهرماه می‌باشد. ادبا و محققان و هنرمندان از کشورهای مختلف در چنین روزی آخرین دستاوردهایشان درباره دیوان حافظ را ارائه می دهند. در این روز در کشورهای دیگر مثل فرانسه روسیه آلمان و . . .  نیز به بزرگداشت حافظ شیرازی می‌پردازند<ref>دفتر دیگر سانی‌ها در غزل حافظ، دکتر سلیم نیساری، ص۹</ref>.  


== تعداد غزل های حافظ ==
== زبان شعر حافظ ==
حافظ در حدود ۶۰۰ غزل دارد، (در دیوان چاپ قزوینی ۴۸۸ غزل آمده است و غزل های دیگر به حافظ منسوب است). ابیات غزل های او ظاهراً به یکدیگر پیوستگی ندارند اما در حقیقت دارای یک ارتباط پنهانی زبانی یا معنایی هستند؛ به طوری که می توان گفت که فضای کلی شعر او در هاله یی از تداعی معانی های زبانی یا معنایی شکل می گیرد.  
ابیات غزل‌های حافظ همواره بصورت جداگانه قابل درک هستند و ظاهراً به یکدیگر پیوستگی ندارند اما در حقیقت دارای یک ارتباط پنهانی زبانی یا معنایی هستند؛ به این ترتیب در شعر حافظ خیال محور افقی دارد اما محور عمودی آن در نگاه اول قابل درک نیست.  


حافظ در عصری می زیست که اولاً زبان به وسیله‌ی سعدی به اوج رسیده بود و ثانیاً تصوف در تمام زوایای جامعه نفوذ کرده بود و ثالثاً کسانی چون مولانا باب تازه گویی معنایی را گشوده بودند. هنر حافظ در این است که توانست سعدی و مولانا را به استادانه ترین نحوی تلفیق کند و در این میانه البته از خود نیز مایه‌های بسیار گذاشت. حافظ کاملاً زبان سعدی را با افکار مولانا و خیام آمیخت و از عناصر دیگر چون طنز و نگرش‌های اجتماعی و سیاسی نیز بهره جست.  
حافظ در عصری می زیست که زبان به وسیله‌ی سعدی به اوج رسیده بود. از سویی تصوف در تمام زوایای جامعه نفوذ کرده بود و کسانی چون مولانا باب تازه گویی معنایی را گشوده بودند. حافظ در این عصر توانست زبان شعر سعدی و مولانا را با یکدیگر تلفیق کند و در این میانه راه خود را برگزیند. ازدیگر مشخصه‌های مهم زبان شعر حافظ، ایهام است. ایهام یعنی به کار گرفتن واژه به نحوی که دارای چند معنی باشد.


حافظ توانست دردهای خود را که همان دردهای اجتماعی است بازگو کند  و از این راه شدیداً در روح مردم جامعه‌ی خود – بلکه زمان‌های بعد نیز – نفوذ یابد. مشخصه‌ی مهم زبان حافظ، ایهام است یعنی به کار گرفتن واژه به نحوی که دارای چند معنی باشد؛ و از انوع ایهام، مخصوصاً به ایهام تناسب توجه دارد. اما اهمیت اساسی حافظ از نظر تفکر است.
== تعداد غزلهای حافظ ==
 
حافظ در حدود ۶۰۰ غزل دارد. در دیوان چاپ قزوینی ۴۸۸ غزل آمده است و غزل های دیگر به حافظ منسوب است.  
تفکر او بسیار گسترده است، نه عارفانه‌ی محض است و نه عاشقانه‌ی محض و از طرفی هم تازه  و هم قدیمی و ریشه دار است<ref>سیر غزل در شعر فارسی، دکتر سیروس شمیسا</ref>.
 
گفتن این که حافظ شاعر بزرگی است و یکی از دو غزل سرای بزرگ تاریخ شعر فارسی است (آن دیگری سعدی) و بلکه     علی الطلاق بهترین عزلیات عاشقانه – عارفانه را در زبان فارسی پدید آورده است، دشوار نیست، بلکه شاید درباره‌ی آن در میان صاحب‌دلان و صاحب نظران، اجماع و اتفاق نظر بر قرار است؛ اما پاسخ دادن به این پرسش که سرّ عظمت هنری حافظ در چیست و وجوه و پایه‌های آن کدام است دشوار است.(حافظ نامه، بهاء الدین خرمشاهی، ص۲۳).
 
نخستین کسی که غزل را از نظر صورت و معنی به کامل‌ترین پایه رسانید، شمس الدین محمد حافظ شیرازی است که بزرگ‌ترین غزل سرای همه‌ی زمان‌ها بوده است و خواهد بود. این شاعر تصاویر تشبیهات صوفیان را به منظور آراستن نظریات و اندیشه‌های انسانی، غنیمت شمردن برخورداری‌های محدود زندگانی و در دفاع از آزادگی و مبارزه با ریا و تظاهر به کار برده و برای رسانیدنِ جان انسان به بلند‌ترین مرتبه‌ی لیاقت خود کوشش کرده است<ref>تاریخ ادبیات ایران، هرمان اته</ref>.


== حافظ به روایت احمد شاملو ==
== حافظ به روایت احمد شاملو ==
...يك يا دو بيت را نميتوان مقياسي گرفت براي تعيين حدود ذهنيت نابغهاي چون حافظ كه اين طور فكر ميكرده يا چنين عقيدهاي داشته است. آنچه در شناخت حافظ اهميت دارد شناخت كاينات ذهني اوست. تربيت فكريش, عبور از مراحل و در آخر رسيدن به آن عرصه كه جز عشق هيچ پناهگاهي ندارد. چگونه ميشود اعتراض او را كه ميگويد “ كه حرف عشق در دفتر نباشد“ نديده گرفت يا اين بيت را دقيق و بجا نفهميد كه گفته است:  
يك يا دو بيت را نميتوان مقياسي گرفت براي تعيين حدود ذهنيت نابغهاي چون حافظ كه اين طور فكر ميكرده يا چنين عقيدهاي داشته است. آنچه در شناخت حافظ اهميت دارد شناخت كاينات ذهني اوست. تربيت فكريش, عبور از مراحل و در آخر رسيدن به آن عرصه كه جز عشق هيچ پناهگاهي ندارد. چگونه ميشود اعتراض او را كه ميگويد “ كه حرف عشق در دفتر نباشد“ نديده گرفت يا اين بيت را دقيق و بجا نفهميد كه گفته است:  


« سوداييان عالم پندار را بگو
« سوداييان عالم پندار را بگو