مرتضی حنانه: تفاوت میان نسخه‌ها
پرش به ناوبری
پرش به جستجو
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱۸: | خط ۱۸: | ||
}} | }} | ||
[[پرونده:آرامگاه استاد حنانه در امام زاده طاهر کرج.jpg|بندانگشتی|آرامگاه استاد حنانه در امام زاده طاهر کرج]] | [[پرونده:آرامگاه استاد حنانه در امام زاده طاهر کرج.jpg|بندانگشتی|آرامگاه استاد حنانه در امام زاده طاهر کرج]] | ||
مرتضی حنانه(زاده‌ی ۱۱ اسفند ۱۳۰۱ تهران - درگذشته‌ی ۲۴ مهر ۱۳۶۸) موسیقیدان، آهنگساز | مرتضی حنانه(زاده‌ی ۱۱ اسفند ۱۳۰۱ تهران - درگذشته‌ی ۲۴ مهر ۱۳۶۸) موسیقیدان، آهنگساز خلاق و نوآور ایرانی<ref name=":0" /> | ||
== زندگی نامه == | == زندگی نامه == | ||
حنانه در سال | مرتضی حنانه در سال ۱۳۰۱ خورشیدی در شهر تهران متولد شد. پدرش مهندس محمد حنانه، از خدمتگزاران به علم و هنر ایران مؤسس دبیرستان ایرانشهر بود.<ref name=":2">همشهری - [http://hamshahrionline.ir/details/310529/Culture/Artnews زندگینامه: مرتضی حنانه (۱۳۰۱-۱۳۶۸)]</ref> | ||
مرتضی حنانه از همان كودكی علاقه ی زیادی نسبت به موسیقی نشان می‌داد. وی از كودكی هر وسیله ای را كه تولید صدا می‌كرد به كار می‌گرفت و ابزارهایی می ساخت تا صداهایی مختلف و گوناگون تولید كند. حنانه دراین باره گفته است: <blockquote>« شاید در آن زمان توانایی من در این حد كه آلات ساده و مبتدی موسیقی را بسازم نبوده. ولی به هر حال چیزهایی می ساختم كه صداهایی همانند: صدای باد، زوزه، صدای حیوانات و صدای عجیب و غریب تولید كنند.»</blockquote>با نواختن نی به عضویت پیشاهنگان جوان پیوست. سپس در سال ۱۳۱۴ یه هنرستان عالی موسیقی رفت و زیر نظر غلامحسین مین‌باشیان به فراگیری اصول نظری و علمی موسیقی غربی پرداخت. | |||
علاقه ی وی تا به حدی بود كه معلم چهارم دبستانش «فلوتی» به او هدیه داد و راهنمایی هایی برای آموختن نیز به او ارائه كرد. | |||
پس از پایان دوره ی دبستان در هنرستان موسیقی مشغول به تحصیل شد. | |||
«غلامحسین مین باشیان» كه ریاست هنرستان را بر عهده داشت در سال ۱۳۱۷ شمسی موفق به آوردن گروهی ده نفره برای تدریس در هنرستان از شهر پراگ به ایران شد، كه عبارت بودند : | |||
كارل كوگلر، خواننده؛ | |||
كارن یان، ویلن؛ | |||
رودلف اوربانتس، موسیقی نظامی؛ | |||
واتسلاو كوتاس، كلارینت؛ | |||
یاروسلاوبیزا، باسون؛ | |||
ماریا گروتفلدوا، هارپ؛ | |||
ژوزف اسلاویك، ویولنسل؛ | |||
فرانسوا هلنسل، كنتراباس؛ | |||
ژوزف اسلاویك، ترومپت؛ | |||
در همین مقطع ِ زمانی حنانه «هورن» را به عنوان ساز تخصصی خویش انتخاب كرد. | |||
همزمان آموزش فلوت و هورن <ref name=":0" />(ساز بادی برنجی) را زیر نظر « رودولف اوربانتس » آغاز کرد. | |||
رودلف اوربانتس كه شیفته‌ی استعداد و علاقه‌ی حنانه شده بود، او را به آرزوی خود رساند و توانست «كُریست» اول اركستر سمفونیك هنرستان عالی تهران شود. | |||
حنانه به دنبال كسی بود تا اصول موسیقی غرب را به او بیاموزد و درهمین حین با «پرویز محمود» آشنا شد كه در بلژیك تحصیل كرده بود و بعدها اركستر سمفونیك تهران را بنیان نهاد. استاد پرویز محمود، بی دریغ تمام دانش و آموخته خود را در اختیار حنانه گذاشت. | |||
پس از مدتی «وزیری» ریاست هنرستان را بر عهده گرفت و پایه ی آموزش هنرستان را بر مبنای موسیقی سنتی ایران قرار داد. وی گروه ده نفری پراگی را اخراج كرد. هنرجویانی از جمله حنانه نسبت به این عمل اعتراض كردند ولی نتیجه ای نداشت و روند آموزش وزیری در هنرستان آغاز شد. | |||
عدم درگیری مستقیم ایران در جنگ جهانی دوم مانع تأثیر آن بر شرایط سیاسی و تغییر فضای اجتماعی کشور نبود. هنرستان موسیقی تعطیل شد و استادان چک به کشورشان بازگشتند. با اینحال حنانه و موسیقیدانان دیگری مانند غلامحسین غریب، حسن شیروانی و فریدون فرزانه برگزاری کنسرتهایی را در انجمنهای فرهنگی و هنری موجود آن زمان پی گرفتند که با پیوستن پرویز محمود به این جمع، ارکستر سمفونیک رادیو ایران را به نام ارکستر فارابی در سال ۱۳۲۵پایه گذاری کردند. | عدم درگیری مستقیم ایران در جنگ جهانی دوم مانع تأثیر آن بر شرایط سیاسی و تغییر فضای اجتماعی کشور نبود. هنرستان موسیقی تعطیل شد و استادان چک به کشورشان بازگشتند. با اینحال حنانه و موسیقیدانان دیگری مانند غلامحسین غریب، حسن شیروانی و فریدون فرزانه برگزاری کنسرتهایی را در انجمنهای فرهنگی و هنری موجود آن زمان پی گرفتند که با پیوستن پرویز محمود به این جمع، ارکستر سمفونیک رادیو ایران را به نام ارکستر فارابی در سال ۱۳۲۵پایه گذاری کردند. | ||
| خط ۲۷: | خط ۶۳: | ||
سال ۱۳۲۸حنانه به اتفاق غلامحسین غریب، حسن شیروانی و جلیل ضیاءپور( وی پدر نقاشی مدرن ایران نامیده میشود ) به انتشار نشریه «خروس جنگی» اقدام نمودند تا به عنوان هنرمندانی جوان و پیشرو در رشته های موسیقی، شعر، ادبیات و نقاشی، سنگر محکمی برای دفاع از نظرات خود در برابر سنت پرستان کهنه اندیش فراهم آورند. هوشنگ ایرانی ( پیشگام شعرسوررئال فارسی) نیز بعداً به «اصحاب خروس جنگی» پیوست. حنانه ضمناً طی همین سالها، آثار پرویز محمود را که برای همیشه به امریکا مهاجرت کرده بود، گردآوری و آنها را برای اجرا با ارکستر سنفونیک تهران که توسط روبیک گریگوریان رهبری میشد، تنظیم نمود. بر اساس قصه ای از غلامحسین غریب نیز سوئیت شهر مرجان را تصنیف کرد که با همین ارکستر به رهبری روبیک گریگوریان اجرا و شهرت فراوانی برای او به ارمغان آورد. این اثر بعداً در فرم آوازی آن نیز توسط فرح عافیت پور و منیر وکیلی اجرا گردید. پیش از سوئیت یادشده البته حنانه آثار دیگری از جمله کاپریس برای ارکستر و پیانو و یک اوراتوریوم بهنام «بهرام یشت» نیز تصنیف کرده بود اما هیچیک موفقیت سوئیت مرجان را کسب نکردند. | سال ۱۳۲۸حنانه به اتفاق غلامحسین غریب، حسن شیروانی و جلیل ضیاءپور( وی پدر نقاشی مدرن ایران نامیده میشود ) به انتشار نشریه «خروس جنگی» اقدام نمودند تا به عنوان هنرمندانی جوان و پیشرو در رشته های موسیقی، شعر، ادبیات و نقاشی، سنگر محکمی برای دفاع از نظرات خود در برابر سنت پرستان کهنه اندیش فراهم آورند. هوشنگ ایرانی ( پیشگام شعرسوررئال فارسی) نیز بعداً به «اصحاب خروس جنگی» پیوست. حنانه ضمناً طی همین سالها، آثار پرویز محمود را که برای همیشه به امریکا مهاجرت کرده بود، گردآوری و آنها را برای اجرا با ارکستر سنفونیک تهران که توسط روبیک گریگوریان رهبری میشد، تنظیم نمود. بر اساس قصه ای از غلامحسین غریب نیز سوئیت شهر مرجان را تصنیف کرد که با همین ارکستر به رهبری روبیک گریگوریان اجرا و شهرت فراوانی برای او به ارمغان آورد. این اثر بعداً در فرم آوازی آن نیز توسط فرح عافیت پور و منیر وکیلی اجرا گردید. پیش از سوئیت یادشده البته حنانه آثار دیگری از جمله کاپریس برای ارکستر و پیانو و یک اوراتوریوم بهنام «بهرام یشت» نیز تصنیف کرده بود اما هیچیک موفقیت سوئیت مرجان را کسب نکردند. | ||
در سال | حنانه در سال ۱۳۲۱ خورشیدی؛ دیپلم خود را از هنرستان گرفت. «روبیك گریگوریان» نخستین كسی بود كه ترانه های محلی را جمع آوری كرده و پس از رفتن پرویز محمود به آمریكا در سال ۱۳۲۹ خورشیدی؛ به سمت رهبری اركستر سمفونیك و ریاست هنرستان رسیده بود، در سال ۱۳۳۱ خورشیدی؛ او نیز عازم امریكا شد و مرتضی حنانه رهبری اركستر سمفونی را بر عهده گرفت. | ||
در سال ۱۳۳۲ خورشیدی كه جشن هزاره ی بوعلی سینا برگزار شد، حنانه توانست آثار خود را در حضور شرق شناسانی كه برای شركت در جشن دعوت شده بودند با هم‌سرایی و اركستر سمفونیك اجرا نماید و این اجرا چنان مورد توجه حضار قرار گرفت كه «چرولی» سفیر وقت ایتالیا، بورس هنری آن كشور را در اختیار وی قرار داد و حنانه برای تكمیل تحصیلات و مطالعات خود به كنسرواتور واتیكان عزیمت نمود. این همان كنسرواتور قدیمی بود كه باخ در آن ارگ می زد. | |||
== بازگشت به ایران == | |||
استاد مرتضی حنانه که سودای نوآوری در موسیقی ایران را داشت. دلش برای ایران و فرهنگ ایران می‌تپید و همواره آرزو می‌کرد که در میهنی با فرهنگی شکفته و نو زندگی کند. | |||
حنانه سال ۱۳۴۰ به ایران بازگشت و با تشکیل ارکستر فارابی در سال ۱۳۴۱، طی هفت سال، حدود ۸۰ قطعه از آثار خود و سایر آهنگسازان ایرانی را اجرا و در رادیو ضبط کرد. از سال ۱۳۴۲ نیز علاوه بر تدریس ارکستراسیون و هورن در هنرستان عالی موسیقی، به عضویت شورای عالی موسیقی رادیو ایران نیز برگزیده شد و سال ۱۳۴۵ با شرکت در «تریبون بین المللی آهنگ سازان رادیو تلویزیون» که به دعوت یونسکو صورت گرفت، با اجرای قطعه اوراتوریوم که از رادیوهای ایرلند و سوئیس نیز پخش گردید، جایزه ویژه این تریبون بین المللی را کسب نمود. با تأسیس رادیو تلویزیون ملی ایران، حنانه در سمت مشاور سرپرستی، ارکستر سازهای زهی را بنیاد نهاد. | |||
مرتضی حنانه در ایتالیا روی موسیقی فیلم مطالعات گسترده‌یی کرد و در سالهای بعد، پس از بازگشت به ایران در سال ۱۳۴۰ موزیک متن برای چندین فیلم ساخت. | حنانه در سالهای ۱۳۴۸ و ۱۳۴۹ سرپرستی و اجرای سلسله برنامه‌های آموزشی موسیقی ایرانی در تلویزیون را تحت عنوان «شناسایی موسیقی اصیل ایرانی» به همراه فرهنگ شریف، مرتضی نی داوود و حسین قوامی به عهده گرفت.<blockquote>پس از بازگشت به ایران در سال ۱۳۴۰ گفت: </blockquote><blockquote>«هنگامی که از ایتالیا به ایران آمدم، زیاد فکر کردم. حال زمانی بود که آن دانشی که آرزویش را داشتم به دست آورده بودم و فقط مانده بود تصمیم بگیرم با آن دانش چه کار کنم و چه نوع از موسیقی را ارائه دهم. اول گفتم «دوده کافونیک» کارکنم. ولی این چه معنایی داشت؟ با خودم گفتم اگر خیلی خوب بنویسم، تازه بهتر از آهنگساز بزرگ و مدرن اتریشی« شوئنبرگ» که نمی‌توانم بنویسم؛ او صاحب مکتب به شمارمی‌رود و مکتبش یکی از بزرگترین های آلمان است که همه جهان آن را پذیرفته‌اند. ولی اگر کار من را یک ایرانی گوش کند، چه خواهد گفت؟ میگوید این کار اگر هم خیلی با ارزش باشد، باز هم ربطی به ایران ندارد و چیزی به فرهنگ غرب افزوده است. در حالی که ما می‌خواهیم آهنگسازان ایرانی با آثاری که ارزش دارند، به فرهنگ کشورشان چیزی بیفزاید».</blockquote> مرتضی حنانه در ایتالیا روی موسیقی فیلم مطالعات گسترده‌یی کرد و در سالهای بعد، پس از بازگشت به ایران در سال ۱۳۴۰ موزیک متن برای چندین فیلم ساخت. | ||
موسیقی حنانه را بطور كلی می توان «موسیقی اصیل سنفونیك» نامید. حنانه نسبت به موسیقی سنتی بی اعتنا بود و هرگز در اركستر از سازهای اصیل استفاده نكرد. | |||
در سالهای ۱۳۴۸ و ۱۳۴۹ وی سرپرستی و اجرای سلسله برنامه‌های آموزشی موسیقی ایرانی در تلویزیون را تحت عنوان «شناسایی موسیقی اصیل ایرانی» به همراه فرهنگ شریف، مرتضی نی داوود و حسین قوامی به عهده گرفت.<ref>[https://chaharrah.tv/hannaneh-04/ کنفرانس استاد مرتضی حنانه]</ref> به عنوان نوازنده هورن اول ارکستر سمفونیک تهران مشغول به کار شد. | در سالهای ۱۳۴۸ و ۱۳۴۹ وی سرپرستی و اجرای سلسله برنامه‌های آموزشی موسیقی ایرانی در تلویزیون را تحت عنوان «شناسایی موسیقی اصیل ایرانی» به همراه فرهنگ شریف، مرتضی نی داوود و حسین قوامی به عهده گرفت.<ref>[https://chaharrah.tv/hannaneh-04/ کنفرانس استاد مرتضی حنانه]</ref> به عنوان نوازنده هورن اول ارکستر سمفونیک تهران مشغول به کار شد. | ||
| خط ۳۵: | خط ۸۰: | ||
او مدتی زیر نظر استاد پرویز محمود آموزش دید و عضو ارکستر سمفونیک تهران- به رهبری پرویز محمود بود. بعد از چند سال، استاد مرتضی حنانه رهبری این ارکستر را به عهده گرفت.<ref name=":0" /> | او مدتی زیر نظر استاد پرویز محمود آموزش دید و عضو ارکستر سمفونیک تهران- به رهبری پرویز محمود بود. بعد از چند سال، استاد مرتضی حنانه رهبری این ارکستر را به عهده گرفت.<ref name=":0" /> | ||
== سبک کار == | == سبک کار == | ||
مشغله ی ذهنی حنانه چند صدایی کردن موسیقی ایرانی بود و با اینکه در این راه زحمت بسیار کشید اما هارمونی ابداعی او ( هارمونی زوج ) مورد توجه | مشغله ی ذهنی حنانه چند صدایی کردن موسیقی ایرانی بود و با اینکه در این راه زحمت بسیار کشید اما هارمونی ابداعی او ( هارمونی زوج ) مورد توجه همهی هنرآفرینان موسیقی قرار نگرفت. خودش در اینباره میگوید: | ||
[[پرونده:حنانه.jpg|بندانگشتی|حنانه]]<blockquote>«اینکه میگویند موسیقی شرقی ذاتاً تک صدایی است و موسیقی غربی ماهیتاً چند صدایی، درست نیست. اولاً موسیقی غرب نیز در آغاز تک صدایی «مونوتون» بوده و موسیقیدانان آن را ارتقاء داده و به مرحله ی چند صدایی رسانده اند، ثانیاً در بسیاری ار ملودیهای روستایی در مشرق زمین از جمله ایران، دستکم میتوان ملودیهای دو صدایی پیدا کرد که گوشها نیز به شنیدن آن عادت کرده است.<ref>[http://www.bbc.com/persian/arts/2014/10/141019_l51_hannaneh_music_anni] - مرتضی حنانه؛ بیست و پنجمین سالمرگ</ref> ضعف دانش موسیقی و تنها به شیوه ی اجرا اندیشیدن سبب شده است که ما ابتدایی باقی مانده و آهنگسازان از امکان بازی با اصوات و در نتیجه ترکیب آنها غافل بمانند... از زمان علینقی وزیری اما به تدریج ارزشها و امکانات موسیقی ملی ما آشکار شده است. تقلید از آنچه از اجدادمان یاد گرفته ایم، هنر نیست، سنت است. هدایت چرا بزرگ است، برای آنکه دنبال زال و رستم و اسفندیار، لیلی و مجنون و شیخ صنعان نرفته است. زمان جاری، احساس، اندیشه، موضوع و تکنیک ویژه ی خویش را دارد و هنر یعنی همین. امروز اگر کسی بخواهد مثل حافظ و مولوی شعر بگوید، یک شاهی ارزش ندارد... اگر نیما، نیما میشود برای آن است که زحمت میکشد، فکرش را بهکار میاندازد و شیوه ی خاص خودش را پیدا میکند. موسیقی ما طفیلی شعر است و آنگونه که باید پیشرفت نمیکند. وقتی از زیر بار شعر بیرون آمد آنوقت، فی نفسه میشود موسیقی»</blockquote> | [[پرونده:حنانه.jpg|بندانگشتی|حنانه]]<blockquote>«اینکه میگویند موسیقی شرقی ذاتاً تک صدایی است و موسیقی غربی ماهیتاً چند صدایی، درست نیست. اولاً موسیقی غرب نیز در آغاز تک صدایی «مونوتون» بوده و موسیقیدانان آن را ارتقاء داده و به مرحله ی چند صدایی رسانده اند، ثانیاً در بسیاری ار ملودیهای روستایی در مشرق زمین از جمله ایران، دستکم میتوان ملودیهای دو صدایی پیدا کرد که گوشها نیز به شنیدن آن عادت کرده است.<ref>[http://www.bbc.com/persian/arts/2014/10/141019_l51_hannaneh_music_anni] - مرتضی حنانه؛ بیست و پنجمین سالمرگ</ref> ضعف دانش موسیقی و تنها به شیوه ی اجرا اندیشیدن سبب شده است که ما ابتدایی باقی مانده و آهنگسازان از امکان بازی با اصوات و در نتیجه ترکیب آنها غافل بمانند... از زمان علینقی وزیری اما به تدریج ارزشها و امکانات موسیقی ملی ما آشکار شده است. تقلید از آنچه از اجدادمان یاد گرفته ایم، هنر نیست، سنت است. هدایت چرا بزرگ است، برای آنکه دنبال زال و رستم و اسفندیار، لیلی و مجنون و شیخ صنعان نرفته است. زمان جاری، احساس، اندیشه، موضوع و تکنیک ویژه ی خویش را دارد و هنر یعنی همین. امروز اگر کسی بخواهد مثل حافظ و مولوی شعر بگوید، یک شاهی ارزش ندارد... اگر نیما، نیما میشود برای آن است که زحمت میکشد، فکرش را بهکار میاندازد و شیوه ی خاص خودش را پیدا میکند. موسیقی ما طفیلی شعر است و آنگونه که باید پیشرفت نمیکند. وقتی از زیر بار شعر بیرون آمد آنوقت، فی نفسه میشود موسیقی»</blockquote> | ||
== موسیقی فیلم == | == موسیقی فیلم == | ||