رئیس‌علی دلواری: تفاوت میان نسخه‌ها

اراده قوی رئیس‌علی در دفاع از محرومان جامعه و حفاظت از مرزهای وطن و ایمان مذهبی از همان کودکی در سرشت او بود؛ و بعدها این ویژگی‌ها از او مردی مجاهد و مبارزی آشتی‌ناپذیر ساخت. رئیس‌علی دلواری در تیراندازی مهارت فوق‌العاده‌ای کسب کرد که در تنگستان و آن منطقه کمتر کسی به مهارت او می‌رسید. با آغاز انقلاب مشروطه در سال ۱۲۸۵، در حالی‌که ۲۴ سال داشت؛ از جمله پیش‌گامان و پیش‌تازان مشروطه‌خواه در جنوب ایران بود. او از جمله معدود رهبران تنگستان بود که به مشروطیت ایمان داشت.<ref name=":3" />  

با کودتای ضدانقلابی لیاخوف روسی علیه مشروطه‌خواهان در سال ۱۲۸۷، و استقرار حکومت دیکتاتوری محمدعلی شاه قاجار، کانون مقاومت علیه استبداد صغیر در بوشهر تشکیل شد که رئیس‌علی دلواری و هم‌رزمان وی از تنگستان و دشتی، در یک یورش ناگهانی، بوشهر را از عناصر وابسته به دربار پاک‌سازی کرده و اداره‌ی امورگمرک و انتظامات را به‌عهده گرفت.

«پس از آن‌که با تحریک و تهییج میرزا علی کازرونی و پیشوایی سید مرتضی مجتهد اهرمی، مردم بوشهر از پرداخت مالیات به دولت خودداری می‌کنند؛ کازرونی از رئیس‌علی درخواست می‌کند برای تصرف بوشهر به این شهر برود. رئیس‌علی هم به همراه صد نفر تفنگ‌دار به بوشهر رهسپار می‌شود و گمرک و سایر ادارات دولتی را تصرف می‌کند؛ این مراکز برای چند ماه به دست مشروطه‌خواهان و آزادی‌طلبان می‌افتد. اداره‌ی بخش مالی گمرک به رئیس‌علی واگذار می‌شود و در این دوره‌ی کوتاه با امانت‌داری او، هیچ‌گونه دخل و تصرفی در اموال اتفاق نمی‌افتد و مورد دستبرد نیز قرار نمی‌گیرد. با هجوم انگلیسی‌ها دوره‌ی اشغال بوشهر توسط مشروطه‌خواهان به پایان می‌رسد، رئیس‌علی توسط انگلیسی‌ها از بوشهر اخراج می‌شود و تعدادی از مبارزان پیشتاز نیز تبعید می‌شوند. البته در روایتی دیگر رئیس‌علی به خواست خود برای وادارکردن مردم به عدم پرداخت مالیات و تصرف مراکز دولتی وارد صحنه می‌شود و با دیگر مبارزان همراه می‌گردد.»<ref name=":4" />  

از نظراعتقادی و بُعد مذهبی، به لحاظ واکنش علمای دینی و مراجع تقلید در نجف اشرف، که در آن زمان کانون حوزه‌های علمیّه شناخته می‌شد، مقابله با اجانب و اشغال‌گران به‌منزله‌ی جهاد در راه دین و دفاع از حریم مسلمین تلّقی می‌شد؛ و به‌صراحت حکم جهاد صادر گردید. این امر، مردم خطّه‌ی جنوب را که هم تقیّد دینی داشتند و هم درحوزه‌ی جغرافیایی خلیج فارس، با عراق به منزله‌ی بخشی از بلاد مسلمین و وابسته به دارالخلافه اسلامی دارای ارتباطات منطقه‌ای بودند و از همه مهم‌تر این‌که منطقه‌ی زندگی خود را در اِشغال بیگانه می‌دیدند، پیروی از حکم جهاد واجب شمرده می‌شد؛ بنابراین، خط مشی رئیس‌علی در ارتباط با این حرکت، بیش از هرچیز بر مبنای احکام دینی شکل گرفته بود. احمد دلواری، خواهرزاده‌ی رئیس‌علی می‌گوید:<blockquote>«هدف و انگیزه شهید رئیس‌علی دلواری انگیزه‌ای مذهبی و مکتبی بوده و هر انسان پایبند به مذهب و مکتب اعتقادی خود، دارای هدفی است که ریشه آن در فطرت ذات وجودی او تبیین شده و به فرمایش رسول اکرم (ص) که می‌فرماید ''حب الوطن من الایمان،'' یعنی دوست داشتن وطن از نشانه‌های ایمان است و هر انسان آزاده و صاحب عقل و بصیرت با چنین هدفی زندگی می‌کند و اگر با چنین اعتقاداتی جان خود را نثار کند به هدف اصلی یعنی ایمان و اخلاق و عمل صالح دست پیدا کرده و به سعادت دنیا و آخرت رسیده و با ایمان و تقوای الهی خود را بیمه کرده که هدف از خلقت خداوند نیز همین است. انسان در این راه پر خطر اول بر خدای خود توکل می‌کند و در مرحله نخست خدا را پشتیبان و حامی خود قرار می‌دهد و بعد با انسان‌هایی که چون او فکر و ذکرشان با این اعتقادات خو گرفته است جان خود را در طبق اخلاص می‌گذارند. شهید رئیس‌علی نیز از روحانیت آن روز چون شیخ محمد حسین برازجانی و دیگر علماء زمان خود که از بردن نام آن‌ها به علت اطاله کلام بسنده می‌کنم، و دیگر هم‌رزمان شجاع، نترس و بی باک خود چون خالوحسین و سایر مبارزین و متدینین دشتی، دشتستان و تنگستان که در حمایت، غیرت و مردانگی و وحدت و یک‌پارچه نقش اساسی و بنیادی داشته و دارند، این نهضت را به پیروزی رساندند؛ و این قیام جنوب هم‌چون قیام خونین سرور و سالار شهیدان حسین‌بن علی (ع) تا پایان روزگار بر تارک تاریخ، خصوصاً تاریخ ایران می‌درخشد.»<ref name=":3" /></blockquote>

روح استقلال طلبی و عشق به میهن و غیرت و همت رئیس‌علی دلواری از وی شخصیتی ساخته بود که آوازه جان‌بازی و فداکاریش در سراسر ایران طنین افکند. رئیس‌علی نبرد علیه نیروهای اشغال‌گر را وظیفه ملی و مذهبی خود می‌دانست و فعالیت‌های ضد انگلیسی او از این اعتقاد مایه می‌گرفت و تقویت می‌شد. رئیس‌علی مصمم بود که خود را فدای استقلال و تمامیت ارضی وطن کند. مقامات انگلیسی که اغلب با توطئه و نیرنگ و پرداخت رشوه و زر و سیم، بر حریف چیره می‌شدند، پس از طرح اشغال بوشهر و پیشروی به سوی شیراز به‌منظور تطمیع رئیس‌علی دلواری، دو نفر از متابعان ''حیدرخان حیات‌داودی'' را به دلوار فرستادند تا به خیال خود موافقت او را مبنی بر پیاده شدن نیروهای انگلیس در کرانه خلیج فارس و حرکت به سوی شیراز جلب کنند. نمایندگان حیدرخان حین ملاقات با رئیس‌علی یادآور می‌شوند که اگر او از قیام علیه نیروهای اشغال‌گر صرف نظر کند، مقامات انگلیسی ۴۰ هزارپوند به او خواهند پرداخت. رئیس‌علی دلواری با صراحت و شجاعت تمام می گوید: <blockquote>«چه‌گونه می‌توانم بی‌طرفی اختیار کنم در حالی که استقلال ایران در معرض خطر جدی قرار گرفته است؟.»</blockquote>پس از برگشتن نمایندگان حیدرخان که تیرشان به هدف نخورده بود، نامه‌ی تهدیدآمیز از طرف مقامات انگلیسی به رئیس‌علی نوشتند، مبنی بر این که: اگر برضد دولت انگلستان قیام کنید، اقدام به جنگ می‌کنیم؛ و در این صورت خانه‌هایتان ویران و نخل هایتان را قطع خواهیم کرد. رئیس‌علی در جواب مقامات انگلیسی می نویسد:<blockquote>«خانه‌ی ما کوه است و انهدام و تخریب آن‌ها خارج از حیطه‌ی قدرت و امکان امپراطوری بریتانیای کبیر است. بدیهی است که درصورت اقدام آن دولت به جنگ با ما، تا آخرین حد امکان مقاومت خواهیم کرد.»<ref name=":2" /> </blockquote>

در توصیف شخصیت رئیس‌علی دلواری چند ویژگی بارز به چشم می‌خورد: وطن‌دوستی، صداقت، سرشت پاک و فداکاری. در توصیف رفتار و اخلاق رئیس‌علی نقل شده است که وقتی هم‌رزمان او سربازان هندی انگلیس را به اسارت می‌گرفتند؛ و با آن‌ها با خشونت رفتار می‌کردند، رئیس‌علی می‌گوید:<blockquote>«این‌ها خود اسیر استبداد انگلیس هستند و از سر ناچاری و به‌زور تن به سربازی انگلیس داده‌اند، نباید با آن‌ها به قهر رفتار کرد.»</blockquote>رئیس‌علی دلواری در تصمیم‌گیری‌ها استقلال داشت و مطابق مکاتبات موجود در برهه‌هایی که ''واسموس'' (نماینده آلمان) سعی در تغییر نظر او داشت، فقط براساس دریافت خود از شرایط موجود عمل می‌کرد؛ و نظرات واسموس را دخالت نمی‌داد. رئیس‌علی دلواری در مهارت‌های نظامی تسلط داشت؛ و از پیشتازان جنگ چریکی در جنوب به‌شمار می‌رفت.<ref name=":4" />  

رئیس‌علی شب‌هنگام با حدود ۴۰۰ نفر تفنگچی به قوای متجاوزین انگلیس شبیخون زدند. در این شبیخون تعدادی از سربازان انگلسیی و هندی به هلاکت رسیدند و ده‌ها نفر دیگر نیز مجروح شدند. شکست قوای بریتانیا در دلوار یکی از نکات برجسته‌ی تاریخ جنگ جهانی اول در جنوب ایران به‌شمار می‌رود. پس از جنگ دلوار، رئیس‌علی به یورش‌های شبانه‌ی خود به بوشهر و پادگان انگلیسی‌ها ادامه داد؛ و طرح حمله سراسری به بوشهر و آزادسازی آن را پی ریخت.<ref name=":3" />  

[[پرونده:اشغال بوشهر.JPG|بندانگشتی|تصویری از اشغال بوشهر توسط قوای انگلیس]]

پس از اشغال بوشهر در رمضان سال ۱۲۹۴، قوای انگلیس قصد تصرف دلوار را کردند. پیش از آن، چند بار نیروهای انگلیسی به دلوار حمله کرده و هر بار طعم تلخ شکست را چشیده بودند. رئیس‌علی دلواری همراه با یاران مبارز خود، علیه اشغال‌گران وارد نبرد شده و نیروهای متجاوز را که نزدیک به ۵ هزار نفر بودند، تار و مار کردند. قیام مردم تنگستان روی هم ۷ سال به طول کشید و در این مدت، دلیران تنگستان، دو هدف عمده را دنبال می‌کردند: نخست، پاسداری از بوشه، دشتستان و تنگستان به‌عنوان منطقه سکونت خود؛ و دوم، جلوگیری از نفوذ نیروهای بی‌گانه به درون سرزمین ایران و دفاع از استقلال وطن.<ref name=":0" />  

رئیس‌علی دلواری در تمامی نبردهایش با نیروهای انگلیسی، با ایمان دینی و اراده‌ی قلبی و با هوش نظامی و تجارب پارتیزانی خود، توانست موفقیّت‌های چشم‌گیری را به دست آورد؛ و خود را در صدر نگرانی و نوک پیکان حمله‌ی دشمن قرار دهد. جنگ‌های دلوار، کوه کزی، شبیخون نیروهای مستقر در بهمنی و درگیری‌های تنگگ، همگی نقش مؤثّر رئیس‌علی در هدایت نیروهای مجاهد و مبارز و ایجاد مشکل برای انگلیسی‌ها را به وضوح برجسته نمود.<ref name=":3" />  

[[پرونده:زن دلوار.JPG|بندانگشتی|270x270پیکسل|تصویری از زن مبارز دشتستانی]]

در قیام تاریخی رئیس‌علی دلواری حضور جوانان و زنان دلواری و حتی سایر نقاط در آن شرایط سخت و حساس نقش بسیار سرنوشت‌سازی داشته‌اند؛ و برای انتقال خانواده‌های خود به پشت کوه‌های ''کلات بوجیر'' که از تیرس دشمنان و اجانب مصون باشند تا مورد اصابت توپ‌های دوربُرد قرار نگیرند، هم‌کاری‌های فراوان کردند؛ و حتی برخی از آن شیرزنان با افسران و سربازان انگلیسی درگیر می‌شدند و آن‌ها را از دلوار بیرون می‌کردند.<ref name=":3" />