سازمان ملل متحد

سازمان ملل متحد United Nations
دفتر مرکزی	منهتن، نیویورک، ایالات متحده آمریکا
زبان‌های رسمی	انگلیسی، زبان فرانسوی|فرانسوی، زبان اسپانیایی|اسپانیولی، زبان روسی|روسی، زبان‌های چینی|چینی و زبان عربی|عربی
تعداد اعضا	۱۹۳ کشور
دبیرکل	آنتونیو گوترس
تأسیس	۲۴ اکتبر ۱۹۴۵
وبگاه	UN.org

سازمان ملل متحد (UN) نهادی بین المللی است که در ژانویه ۱۹۴۱ به عنوان سمبلی برای اتحاد در کنفرانس‌های بین الملی جنگ جهانی دوم مطرح شد. این سازمان جایگزین جامعه ملل (League of Nations) بود که بدلیل عدم موفقیت در ایجاد صلح در سال ۱۹۳۹ منحل گشت. سازمان ملل متحد بطور رسمی در ۲۴ اکتبر ۱۹۴۵ به عنوان سازمانی بین المللی تاسیس شد.

سازمان ملل متحد (UN) یک سازمان بین‌المللی است که در جهت ارتقاء همکاری‌های بین‌المللی فعالیت می‌کند. الگوی سازمان ملل متحد، جامعه ملل بود، سازمانی که تاسیس آن در جریان جنگ جهانی اول مطرح و در ۱۹۱۹ طبق «معاهده ورسای» برای حمایت از همکاری های بین المللی و دستیابی به صلح و امنیت تشکیل شد. از اواسط جنگ جهانی دوم، دول متفق به فکر تشکیل سازمان ملل متحد افتادند. رهبران دولت‌های امریکا و انگلیس، در ماه اوت سال ۱۹۴۱، منشوری مشتمل بر هشت ماده را امضا کردند. دولت‌های چین، شوروی سابق و فرانسه نیز با پذیرفتن متن منشور، به امضاکنندگان آن پیوستند. منشور ملل متحد در تاریخ ۵ تیر ۱۳۲۴، برابر با ۲۶ ژوئن ۱۹۴۵ امضا شد و پس از تصویب این پنج دولت و اکثریت کشورهای خواهان عضویت، این سازمان رسماٌ تاسیس شد. عضویت سازمان ملل متحد برای همه دولتهایی که بخواهند و بتوانند به قضاوت ملل متحد گردن بگذارند و همجنین تعهدات ناشی از منشور ملل متحد را اجرا کنند، آزاد است.

اعضای جدید، به توصیه شورای امنیت، با اکثریت دو سوم اعضای «مجمع عمومی» پذیرفته می شوند. امروزه ۱۹۳ کشور عضویت سازمان ملل متحد را دارا هستند. ۲۴ اکتبر برابر با دوم آبان هر سال، روز تأسیس سازمان ملل در سراسر جهان «روز ملل متحد» نامیده شده است. در بزرگداشت این تاسیس همه ساله روز ملل متحد در ۲۴ اکتبر در جهان جشن گرفته می‌شود.

پایه گذاری سازمان ملل متحد

عدم موفقیت جامعه جهانی در پیش گیری از آغاز جنگ جهانی دوم، این باور را عمومی کرد که ایجاد یک سیستم همکاری بین المللی کارآمد، می تواند در حفظ جهان در برابر جنگ مؤثر باشد.

فکر تاسیس سازمان ملل متحد در طول جنگ جهانی دوم به وجود آمد. رهبران متفقین که برای پایان دادن به جنگ همکاری داشتند نیاز مبرم به ساز و کاری را احساس کردند که به برقراری صلح و جلوگیری از جنگ های آینده کمک کند. این کار زمانی ممکن می‌شود که همه ملت‌ها از راه سازمانی بین‌المللی با هم کار کنند.

پس از آن نمایندگان ۵۰ کشور در ۱۹۴۵ در کنفرانس ملل متحد درباره تشکیل سازمانی بین المللی در سانفرانسیسکو دیدار کردند تا منشور ملل متحد را تدوین کنند. این نمایندگان براساس پیشنهادهایی که نمایندگان چین، اتحاد شوروی، انگلیس و ایالات متحده از اوت تا اکتبر ۱۹۴۴ در «دامبارتن اوکس» ایالات متحده، مطرح کرده بودند به رایزنی پرداختند. منشور ملل متحد در ۲۶ ژوئن ۱۹۴۵ به امضای نمایندگان ۵۰ کشور رسید. لهستان که در کنفرانس نماینده نداشت کمی بعد آن را امضا کرد و یکی از ۵۱ کشور عضو اولیه شد.

سازمان ملل متحد کار خود را به صورت رسمی از ۲۴ اکتبر ۱۹۴۵آغاز کرد.

مقر سازمان ملل متحد د ر نیویورک

سازمان ملل متحد، نهادی است که در میان نظام های گوناگون اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و حقوقی در ساختار کنونی روابط بین الملل، هماهنگی برقرار می سازد. این سازمان، کانون اصلی گردهم‌آیی‌ها و انجام مذاکرات درباره صلح و امنیت بین‌المللی است. نقشی که این سازمان برای حفظ صلح به عهده دارد، به شکل ممانعت یا محدود کردن درگیری‌ها و در نهایت، استقرار صلح پدیدار گشته است.

نام «ملل متحد» را فرانکلین دی روزولت رئیس جمهوری آمریکا نخستین بار در اعلامیه «ملل متحد» در اول ژانویه ۱۹۴۲ بکار برد. زمانی که نمایندگان ۲۶ کشور قول دادند به مبارزه مشترک علیه قدرت های محور ادامه دهند،

این کشورها ابتدا سازمان هایی بین المللی ایجاد کردند تا در مسائل ویژه همکاری کنند که درهمین رابطه اتحادیه بین المللی ارتباطات در ۱۸۶۵ به عنوان اتحادیه بین المللی تلگراف تشکیل و اتحادیه جهانی پست در ۱۸۷۴ تاسیس شد.

نخستین کنفرانس بین المللی صلح در ۱۸۹۹ در لاهه تشکیل شد تا اسناد لازم را برای حل مسالمت آمیز بحران ها، پیشگیری از جنگ ها و تهیه مقررات این کشمکش ها تهیه کند. طی این کنفرانس، کنوانسیون حل مسالمت آمیز اختلافات بین المللی، تصویب شد. دیوان دائمی داوری نیز در لاهه تاسیس شد و درسال ۱۹۰۲ آغاز به کار کرد.

اهداف سازمان ملل متحد

هدف‌های سازمان ملل متحد طبق دیباچه منشور آن به شرح زیر است:

«ما مردم ملل متحد با تصمیم به در امان داشتن نسل های آینده از بلای جنگ که دو بار در مدت عمر یک نسل از افراد بشر آنها را دچار مصایب بی شمار کرده است، و دیگر بار با اعلام ایمان خود به حقوق اساسی و حیثیت و ارزش شخصیت انسان و به برابری حقوق مرد و زن و همجنین حقوق ملتها، چه کوچک چه بزرگ و به ایجاد مقدمات لازم برای حفظ عدالت و احترام به تعهدات ناشی از پیمانها و دیگر منابع حقوق بین المللی و به پیشبرد و ترقی اجتماعی و برقراری پایه های بلندتری برای زندگی با آزادی بیشتر عزم کردیم تا برای تحقق این مقاصد با هم بکوشیم.»

سازمان ملل متحد چهار هدف دارد:

1. حفظ صلح و امنیت بین المللی،
2. توسعه روابط دوستانه میان کشورها و ملل مختلف
3. همکاری برای بهبود زندگی مردم فقیر، غلبه بر گرسنگی، بیماری و بی سوادی و تشویق احترام به حقوق و آزادی های دیگران

۴- وجود مرکزی برای کمک به کشورها در دستیابی به این اهداف.

بیش از ۳۳ سازمان وابسته، به همکاری در این راستا مشغول هستند. آنها در مجموع با عنوان نظام ملل متحد شناخته شده‌اند و همگی در زمینه های خاص خود به کار می پردازند.

در سازمان ملل متحد تمام کشورهای عضو از بزرگ و کوچک، غنی و فقیر، با دیدگاه های سیاسی متفاوت و نظام های اجتماعی مختلف، از حق اظهار نظر و رای در تصمیم گیری های مجمع عمومی برخوردارند.

تاریخچه سازمان ملل

امانوئل کانت فیلسوف آلمانی در سال ۱۷۹۵ در تعریف حاکمیت قانون استدلال کرد که ملت‌ها جامعه مسالمت‌جوی جهانی را نه ازطریق تشکیل دولت جهانی، بلکه با تبدیل هر کشور به مملکتی آزاد و احترام گذارنده به شهروندان و بازدیدکنندگان خارجی‌اش ایجاد می‌کنند و به این ترتیب اجتماعی صلح‌جو در سراسر عالم گسترش می بابد، با این اندیشه، کانت هم تفکر فلسفی و سیاسی را ارتقاء داد و هم توسعه حقوق بین‌الملل و ایجاد نهادهایی مانند اتحادیه بین المجالس که از پیشینیان جامعه ملل و ناظر دائمی کنونی سازمان ملل متحد است را موجب شد.

پس از آن نخستین بار «وودرو ویلسون»، رئیس جمهور آمریکا در تشریح «۱۴ اصل» خود به کنگره ایالات متحده برای عضویت در جامعه ملل درسخنرانی ۸ ژانویه ۱۹۱۸ خود این عبارت را بکار برد.

جامعه ملل

جامعه ملل در دهم ژانویه سال ۱۹۲۰، پس از جنگ جهانی اول تاسیس گردید. این تشکیلات زمانی رسما بر پا شد که ۹۹ کشور میثاق آن، یعنی قسمت اول معاهده ورسای، را امضا کردند.

هدف اصلی از تشکیل جامعه ملل حفظ صلح جهانی از طریق ترویج خلع سلاح، جلوگیری از بروز جنگ از راه امنیت جمعی، حل و فصل اختلافات میان کشورها از طریق مذاکره و دیپلوماسی و بهبود رفاه جهانی بود. با این حال، جامعه ملل دچار برخی نقاط ضعف اساسی بود. اگر کشورهای درگیر در اختلاف، نادیده گرفتن تصمیمات جامعه ملل را بر می گزیدند، جامعه ملل می توانست تحریم‌های اقتصادی وضع کند اما از آنجا که نیروی نظامی نداشت هیچ راهی برای اجرای این تصمیمات نبود. علاوه بر این، همه کشورها عضو جامعه ملل نبودند. برای مثال ایالات متحده آمریکا بر خلاف تلاش‌ها و فعالیت‌های پرزیدنت ویلسون در پیدایش جامعه ملل، هرگز عضو آن نبود. کشورهای دیگر که پس از آن به جامعه ملل ملحق شده بودند، آن را ترک کردند و جامعه ملل اغلب موفق به اقدام در زمینه مورد نیاز نبود.

با وجود این نقاط ضعف، جامعه ملل قادر به حل و فصل برخی اختلافات و متوقف کردن برخی جنگ‌های کوچک بود. جامعه ملل با موفقیت در اختلاف بین سوئد و فنلاند بر سر جزایر آلاند در ژوئن سال ۱۹۲۰ مداخله کرد. همچنین جامعه ملل تهاجم یونان به بلغارستان را در سال ۱۹۲۵ متوقف کرد. با این حال، در جلوگیری یا توقف جنگ ملل قدرتمند بی اثر بود. هنگامی که ایتالیا در سال ۱۹۳۶ به اتیوپی (حبشه) حمله کرد، جامعه ملل عمل تجاوز را محکوم و تحریم هایی وضع کرد، اما تحریم‌ها هیچ تاثیری نداشت. علاوه بر این، جامعه ملل در رویارویی با وقایعی که منجر به بروز جنگ جهانی دوم شد ناتوان بود.

اعلامیه کاخ سنت جیمز

در ۱۲ ژوئن ۱۹۴۱، نمایندگان بریتانیا، کانادا، استرالیا، نیوزیلند و اتحادیه آفریقای جنوبی، دولت های در تبعید بلژیک، چکسلواکی، یونان، لوکزامبورگ، هلند، نروژ، لهستان و یوگسلاوی و ژنرال دوگل، رهبر دولت فرانسه آزاد، در کاخ قدیمی سنت جیمز ملاقات و بیانیه ای را امضا کردند که اعلام می کرد:

«تنها اساس واقعی صلح پایدار در مشارکت آزادانه‌ی مردمان آزاد در جهانی است که در آن، فارغ از تهدید تجاوز، همه بتوانند از امنیت اقتصادی و اجتماعی بهره مند شوند. قصد ما این است که با هم و با دیگر مردمان آزاد، هم در جنگ و هم در صلح، برای نیل به این هدف همکاری کنیم.»

منشور آتلانتیک

دو ماه بعد، رئیس جمهور ایالات متحده آمریکا، فرانکلین دی روزولت و نخست وزیر بریتانیا، وینستون چرچیل در نقطه‌ای از دریا یعنی همان دریایی که در آن نبرد نومیدانه آتلانتیک به وقوع پیوسته بود، ملاقات و در ۱۴ اوت ۱۹۴۱، اعلامیه مشترکی صادر کردند که در تاریخ به عنوان منشور آتلانتیک شناخته شده است.

منشور آتلانتیک، در هشت بند اصلی، چشم اندازی برای توافقات پس از جنگ برشمرد:

1. ایالات متحده یا دولت انگلستان هیچ چشم‌داشت سرزمینی ندارند.
2. تغییرات سرزمینی بایست به خواست مردمان مربوطه باشد.
3. همه مردم حق تعیین سرنوشت دارند.
4. موانع تجاری کاهش می یابد.
5. همکاری های اقتصادی جهانی و پیشبرد رفاه اجتماعی می بایست وجود داشته باشد.
6. اعضا برای ایجاد جهانی آزاد از آز و ترس همکاری می کنند.
7. اعضا برای آزادی دریاها همکاری می کنند.
8. قرار بود کشورهای متجاوز خلع سلاح شوند و پس از جنگ خلع سلاح همگانی باشد.

در جلسه بعدی شورای نیروهای متفق در کاخ سنت جیمز لندن در ۲۴ سپتامبر ۱۹۴۱، دولت های بلژیک، چکسلواکی، یونان، لوکزامبورگ، هلند، نروژ، لهستان، اتحاد جماهیر شوروی، یوگسلاوی و نمایندگان ژنرال دوگل به اتفاق آرا، پایبندی به اصول سیاست های مندرج در منشور را به تصویب رساندند.

اعلامیه ملل متحد

در روز اول سال نو ۱۹۴۲، نمایندگان ایالات متحده، انگلستان، اتحاد جماهیر شوروی و چین سندی کوتاه را امضا کردند که به اعلامیه ملل متحد معروف است. روز بعد، نمایندگانی از ۱۱ کشور دیگر امضا خود را به متن افزودند. این سند مهم مسئولیت دولت های امضا کننده در قبال تلاش های جنگی را به حداکثر می رساند و آنها را از ایجاد صلحی جداگانه بر حذر می داشت.

سه سال بعد، هنگام تدارک کنفرانس سان فرانسیسکو، تنها آن دسته از کشورهایی که به متحدین اعلام جنگ داده و عضو بیانیه ماه مارس ۱۹۴۵ سازمان ملل متحد بودند به شرکت در آن کنفرانس دعوت شدند.

کنفرانس دامبارتن اوکس

اصول سازمان جهانی آینده به این ترتیب پایه گذاری شد که ساختار سازمان در کنفرانسی مانند همایش های کسب و کار در (دامبارتن اوکس) واشنگتن دی سی در پاییز سال ۱۹۴۴ توسط نمایندگان چین، بریتانیا، اتحاد جماهیر شوروی و ایالات متحده مورد بحث قرار گرفت. در ۷ اکتبر ۱۹۴۴، قدرت های چهارگانه پیشنهادهایی برای چارچوب سازمان جهانی به همه دولت های عضو ملل متحد و مردم همه کشورها جهت بحث و بررسی تسلیم کردند.

۴ دفتر اصلی ملل متحد

مقر سازمان ملل متحد در نیویورک

آمار فعالیت‌های مقر سازمان ملل متحد در نیویورک (ایاالت متحده آمریکا):

• ۱۹۳ هیئت دیپلوماتیک به نمایندگی از دولت های عضو، هر سال بیش از ۵۰۰۰ نفر به نیویورک، برای جلسات سالانه مجمع عمومی اعزام می کنند.
• در دبیرخانه نیویورک۵۵۰۰ کارمند بین المللی مشغول به کار هستند.
• مقر سازمان ملل متحد در نیویورک هر ساله یک میلیون بازدید کننده دارد.
• ۲۰۰۰ روزنامه نگار معتبر و نزدیک به ۳۵۰۰ تن در رویدادها و جلسات مهم سازمان ملل شرکت می کنند.
• بیش از ۵۰۰۰ سازمان غیر دولتی به رسمیت شناخته شده توسط ملل متحد، در جلسات مقر سازمان ملل شرکت دارند

مقر سازمان ملل متحد در ژنو

آمار فعالیت‌های دفتر ملل متحد در ژنو سوئیس، ستاد منطقه اروپا:

• ۱۸۴ هیئت دیپلوماتیک به نمایندگی از دولت های عضو در ارتباط با این دفتر فعالیت می کنند.
• حدود ۸۵۰۰ کارمند مشغول به کار برای سازمان ملل متحد و سازمان های تخصصی، صندوق ها و برنامه های آن در ٰژنو هستند.
• هر سال قریب به ۱۰۰۰۰۰ بازدید کننده از کاخ ملل در ژنو بازدید می کنند.
• ۳۳۰ روزنامه نگار معتبر صدها سازمان غیر دولتی به رسمیت شناخته شده در سازمان ملل متحد مشغول به کار هستند.
• هر سال حدود ۹۹۶۰ نشست توسط این نهاد برگزار می‌شود.

مقر سازمان ملل متحد در نایروبی

دفتر سازمان ملل متحد در نایروبی کنیا به عنوان مقر جهانی برنامه محیط زیست سازمان ملل متحد (UNEP) و برنامه سازمان ملل متحد برای اسکان بشر (HABITAT -UN) عمل می‌کند.

آمار فعالیت‌های دفتر سازمان ملل متحد در نایروبی:

• ۱۴۶ هیئت دیپلوماتیک به نمایندگی از دولت های عضو در رابطه با این دفتر فعالیت می کنند.
• ۲۸۰۰ کارمند مشغول به کار در UNEP و HABITAT -UN بعنوان مجموعه ای ازتشکیلات دیپلوماتیک و طرح های نهادینه سازی صلح هستند.

دفتر سازمان ملل متحد در وین اتریش به عنوان مقر آژانس بین المللی انرژی اتمی (IAEA)، سازمان توسعه صنعتی ملل متحد (UNIDO):

• دفتر سازمان ملل متحد در امور فضا (UNOOSA) و دفتر مقابله با مواد مخدر و جرم سازمان ملل متحد عمل می‌کند.

مقر سازمان ملل متحد در وین

آمار فعالیت‌های دفتر سازمان ملل متحد در وین:

• ده‌ها هیأت دیپلوماتیک به نمایندگی از دولت های عضو در رابطه با این دفتر فعالیت می کنند.
• ۴۰۰۰ کارمند مشغول به کار برای سازمان ملل متحد مستقر در وین هستند.
• در این نهاد حدود ۲۰۰۰ کنفرانس و جلسه بین المللی همه ساله برگزار می‌شود

نهادهای اصلی سازمان ملل متحد

مجمع عمومی

نمایندگان تمامی اعضای سازمان ملل متحد (در حال حاضر ۱۹۳ کشور) در مجمع عمومی حضور دارند. هر ملت، غنی یا فقیر، بزرگ یا کوچک، یک رای دارد: «چین با بیش از یک میلیارد نفر جمعیت، همانند کشور نائورو با جمعیت ۱۳۰۰۰ نفر، دارای یک رای است.

مجمع عمومی ملل متحد نهاد اصلی است که در هر موضوع، مگر آنهایی که در همان زمان از سوی شورای امنیت تحت بررسی است، بحث می‌کند و توصیه ارائه می‌دهد.

در مورد مسائل مربوط به درگیری های نظامی و مسابقه تسلیحاتی بحث می‌کند.

برای بهبود وضعیت کودکان، جوانان، زنان و سایرین، در مورد راه‌کارها بحث می‌کند.

در موضوعات مربوط به توسعه پایدار و حقوق بشر بحث می‌کند.

تصمیم می گیرد هر یک از دولت های عضو چه مقدار باید به سازمان ملل متحد بپردازند و چگونه این پول هزینه شود.

کمیته های اصلی به علت وجود تعداد قابل توجهی از مسائل مقتضی بررسی، مجمع عمومی، موضوعات را میان شش کمیته اصلی و سایر نهادهای تابعه توزیع می‌کند. کمیته ها و ارکان، مسائل را به بحث گذاشته تا جایی که ممکن است تلاش می کنند مواضع متنوع و احتمالی کشورهای مختلف را هماهنگ سازند، و آنگاه در جلسه عمومی (کامل) مجمع، پیش نویس قطعنامه ها و تصمیمات برای بررسی را مطرح کنند.

شش کمیته اصلی عبارتند از:

• کمیته اول، که به موضوعات خلع سلاح و امنیت بین المللی می پردازد
• کمیته دوم، که در اقتصاد و مسائل مالی متخصص است
• کمیته سوم، که بر موضوعات اجتماعی، بشردوستانه و فرهنگی تمرکز دارد
• کمیته چهارم، که به مسائل سیاسی خاص و مسائل مربوط به استعمارزدایی می پردازد
• کمیته پنجم، که در امور اداری و مسائل مربوط به بودجه به کار مشغول است
• کمیته ششم، که مسائل حقوقی را تحت بررسی دارد

دولت عضو اگر نتواند بدهی‌هایش را به سازمان ملل متحد بپردازد حق عضویت خود را از دست می‌دهد. این مبلغ برابر یا بیش از مقدار سهم دو سال گذشته کشور در در هزینه‌های سازمان است. اگر دولت عضو بتواند ثابت کند که شرایط خارج از اختیارش به این ناتوانی در پرداخت منجر شده، از این قانون مستثنی می‌شود.

نحوه محاسبه حق عضویت در سازمان ملل

معیار اصلی مورد نظر کشورهای عضو، که از طریق مجمع عمومی اعمال می‌شود، توانایی پرداخت کشورها است. این توانایی بر برآوردهای تولید ناخالص ملی آنها و تعدیل هایی، از جمله برای بدهی خارجی و درآمد سرانه ناچیز، استوار است. درصد سهم هر کشور عضو در بودجه به وسیله مجمع عمومی و براساس این شیوه تعیین می‌شود و از حداقل یک هزارم درصد تا حداکثر ۲۲ درصد، و حداکثر یک صدم درصد از کشورهای کمتر توسعه یافته، متغیر است. برای سال ۲۰۰۲ سهمیه هر یک از ۴۳ کشوری که با نرخ حداقل، سهمیه دادند ۱۱۱۰۴ دلار و سهمیه کشوری که بیشترین مبلغ را داد، یعنی ایالات متحده۲۸۳۰۷۶۳۲۱دلار بود.

ده کشور عضو با بیشترین سهمیه درتامین بودجه عادی سال ۲۰۰۲ سازمان ملل متحد

کشور	درصد	به میلیون دلار
ایالات متحده	۲۲	۲۸۳/۱
ژاپن	۱۹/۶۶۹	۲۱۸/۴
آلمان	۹/۸۴۵	۱۰۹/۳
فرانسه	۶/۵۱۶	۷۲/۴
انگلیس	۵/۵۷۹	۶۲
ایتالیا	۵/۱۰۴	۵۶/۷
کانادا	۲/۵۷۹	۲۸/۶
اسپانیا	۲/۵۳۹	۲۸/۲
برزیل	۲/۰۹۳	۲۳/۲
جمهوری کره	۱/۸۶۶	۲۰/۷

در مجمع عمومی، تصمیم گیری در مورد مسائلی از قبیل صلح و امنیت بین المللی، پذیرش اعضا جدید و بودجه سازمان ملل متحد با اکثریت دو سوم آراء صورت می گیرد.

موارد دیگر نیازمند تنها یک اکثریت ساده است. در سال های اخیر، تلاش ویژه‌ای در جریان بوده تا برای گرفتن تصمیم به جای رای‌گیری رسمی، از اجماع عام استفاده شود. جلسه عادی مجمع عمومی هفته سوم سپتامبر از روز سه شنبه آغاز می‌شود و در طول سال ادامه دارد. در آغاز هر جلسه عادی، مجمع مباحثات کلی برگزار می‌کند که در آنها روسای کشورها و دولت‌ها و سایرین به بیان نظراتشان در دستور کاری دربرگیرنده موضوعات مورد توجه جامعه بین‌المللی، از جنگ و تروریسم تا بیماری و فقر می پردازند. همه ساله، مجمع عمومی مقام ریاست جلسه را برای اعمال نظارت بر نشست‌ها انتخاب می‌کند. برای اطمینان از نمایندگی عادلانه مناطق جغرافیایی، ریاست در میان پنج گروه از کشورها در گردش است:

• کشورهای آفریقایی
• کشورهای آسیایی
• کشورهای اروپای شرقی
• کشورهای آمریکای لاتین
• کشورهای کارائیب
• کشورهای اروپای غربی

شورای امنیت

شورای امنیت نهاد اصلی است که:

«در همه اختلافات یا اوضاعی که ممکن است منجر به بروز درگیری بین المللی شود تحقیق می‌کند «روشها و شرایط حل و فصل اختلافات را توصیه می‌کند» اقدام در برابر هر گونه تهدید یا عمل تجاوز را توصیه می‌کند «به مجمع عمومی توصیه می‌کند که چه کسی باید به عنوان دبیر کل سازمان ملل متحد تعیین شود».

شورای امنیت دارای ۱۵ عضو است. پنج عضو دائمی: چین، فرانسه، فدراسیون روسیه، انگلستان و ایالات متحده آمریکا.

۱۰ عضو غیر دائمی توسط مجمع عمومی برای مدت دو سال انتخاب می شوند و بر اساس مناطق جغرافیایی که نماینده آن هستند انتخاب صورت می پذیرد.

کشورهای آمریکا، انگلستان، چین، فرانسه، اتحاد جماهیر شوروی (که در سال ۱۹۹۰ فدراسیون روسیه جایگزین آن شد) در شورای امنیت حق وتو دارند. تدوین کنندگان منشور ملل متحد در پایان جنگ جهانی دوم تصور می کردند که این پنج کشور همچنان نقش مهمی در حفظ صلح و امنیت یبن المللی ایفا می کنند؛ بنابراین توافق کردند که اگر هر یک ازاین ۵ کشور در شورای ۱۵ عضوی امنیت رای منفی دهند، قطعنامه یا تصمیم تأیید نشود.

برخی دولت‌ها می‌خواهند تغییراتی در عضویت شورای امنیت ایجاد شود. آنها برای افزایش تعداد اعضای دائمی و حضور کشورهای بیشتر در شورا تلاش می کنند، و برخی استدلال شان این است که مسائل آفریقا ۷۰ درصد کار شورای امنیت را به خود اختصاص داده، با این حال این قاره هنوز فاقد کرسی دائمی درشورای امنیت است.

بر خلاف مجمع عمومی، شورای امنیت جلسات عادی ندارد. در عوض، می توان آن را در هر زمان برای تشکیل جلسه با اطلاع قبلی بسیار کوتاهی فراخواند. اعضا به نوبت و هر بار یک ماه ریاست شورای امنیت را بر عهده دارند. آنها بر اساس حروف الفبای انگلیسی نام دولت های عضو انتخاب می شوند. برای تصویب یک قطعنامه در شورای امنیت، ۹ عضو از ۱۵ عضو باید رأی «آری» دهند؛ با این حال، اگر هر یک از پنج عضو دائم رای «نه» بدهد، چنین رایی اغلب به عنوان وتو مورد اشاره قرار می گیرد، بنابر این قطعنامه تصویب نمی‌شود.

شورای سرپرستی «قیمومت»

شورای سرپرستی «قیمومت» از اول نوامبر ۱۹۹۴ دیگر فعالیت نمی‌کند. به جای آن شورای حقوق بشر فعال است.

در ۱۵ مارس ۲۰۰۶ مجمع عمومی قطعنامه‌ای صادر کرد و هیئت جدیدی را تحت عنوان شورای حقوق بشر سازمان ملل جایگزین کمیسیون مذکور نمود. قوانین این شورا در برخورد با تخلفات کشورهای عضو اعم از صلح یا حقوق جهانی بشر و عدول از اصول دموکراسی شدیدتر و صریح‌تر بود و حتی جهت حاکمیت اصل دموکراسی برشورا مقرر شد نمایندگان کشورهای بیشتری در آن عضویت یابند و از ۵۳ کشور قبلی به نصف ۱۹۳ عضو مجمع عمومی افزایش یافت.

کمیسیون سازمان ملل در مورد حقوق بشر در کشورهای عضو نظیر ایران، سوریه، سودان و لیبی که گزارش‌های نقض حقوق بشر از آن‌ها رسیده به تحقیق می‌پردازدحتی اگر این کشورها خود عضو کمیسیون مذکور باشند. لیبی هم که زمانی ریاست این کمیسیون را بر عهده داشت، از این تحقیقات مستثنی نشد. حکومت ایران ۵۳ بار تاکنون توسط شورای حقوق بشر و مجمع عمومی سازمان ملل بدلیل نقض حقوق بشر محکوم شده است.

نمایندگان ویژه دبیرکل در امور حقوق بشر ایران

سازمان ملل برای تحقیق در زمینه حقوق بشر در حکومت ایران ۵ نماینده ویژه حقوق بشر تابحال تعیین کرده است.

1. آندریاس آگوئیلار
2. خاویر پرز دو کوئیار
3. موریس کاپیتورن
4. عاصمه جهانگیر
5. احمد شهید

نقطه تمرکز سازمان ملل در موضوع حقوق بشر در کمک به قربانیان شکنجه و حاکمیت قانون است.

شکنجه از جانب دولت‌ها هنوز در بسیاری از کشورها انجام می‌شود. سازمان ملل متحد می‌خواهد این را متوقف کند. در سال ۱۹۸۴ سازمان ملل متحد کنوانسیون علیه شکنجه را به تصویب رساند.

اعضاء کمیته مبارزه با شکنجه به صورت دوره‌ای گزارش کشورهایی را که کنوانسیون را تصویب کرده‌اند بررسی می کنند. شکنجه مطلقا ممنوع است اما هنوز در بعضی کشورها انجام می گیرد. زنان، مردان و حتی کودکان هنوز در بازداشت شکنجه می‌شوند صرفا به علت بیان نظراتشان، برای اینکه اقرار کنند یا فقط به این دلیل که در زمان نامناسبی در مکان نامناسب قرار داشتند. سازمان ملل متحد همچنین صندوق کمک های داوطلبانه‌ای برای قربانیان شکنجه تشکیل داده است. صندوق به قربانیان شکنجه و کودکانشان کمک‌های روانشناسی، پزشکی، اجتماعی، حقوقی و اقتصادی ارائه می‌دهد.

کمیسرعالی حقوق بشر

کمیسر عالی، مقام مسئول رسمی سازمان ملل متحد برای حقوق بشر است. او به طور مستقیم به دبیر کل گزارش می‌دهد. دفتر کمیساریای عالی حقوق بشر (OHCHR) چالش های جهانی حقوق بشر را هدایت و تعهد جهانی به آرمان های همگانی حقوق بشر را بارز می‌کند. این کمیساریا نقض حقوق بشر در سراسر جهان را تقبیح کرده، و به عنوان کانون اصلی تحقیقات، آموزش، اطلاعات و دفاع از حقوق بشر در سراسر جهان فعال است.

اعلامیه جهانی حقوق بشر

تصویب اعلامیه جهانی حقوق بشر توسط مجمع عمومی سازمان ملل متحد در ۱۰ دسامبر ۱۹۴۸ دستاورد مهمی در تاریخ جهان بود، زیرا برای اولین بار جامعه جهانی موازین رسمی حقوق بشر و آزادی هایی که هر فرد در هر کجا باید از آن برخوردار باشد را مقرر کرده بود.

این اعلامیه با رکورد ۳۸۰ زبان و گویش، جهانی ترین سند ترجمه شده دنیاست.

دیوان بین المللی دادگستری یا دیوان داوری لاهه

دیوان بین المللی دادگستری به عنوان دادگاه جهانی مشهور است، به موجب منشور ملل متحد در سال ۱۹۴۵ تاسیس شد و کار خود را در آوریل ۱۹۴۶ آغاز کرد. مقر دادگاه در کاخ صلح لاهه (هلند) واقع است. از شش نهاد اصلی سازمان ملل متحد، دیوان تنها رکنی است که در نیویورک قرار ندارد.

این دیوان نهاد اصلی است که «به دعاوی حقوقی مطرح شده توسط دولت ها طبق حقوق بین الملل رسیدگی می‌کند» و درباره مسائل حقوقی ارجاع شده توسط دیگر نهادهای ملل متحد و سازمان های تخصصی آن نظرات مشورتی ارائه می‌دهد. دولت‌ها دعوای خود را نزد دیوان می‌آورند تا راه حل بی طرفانه ای برای اختلاف آنها با کشورهای دیگر پیدا شود. با حل و فصل مسالمت آمیز مسائلی چون مرزهای زمینی و دریایی و حاکمیت سرزمینی، دیوان غالباٌ از تشدید اختلافات و تبدیل آنها به درگیری های بزرگتر که منجر به از دست رفتن زندگی‌ها می‌شده جلوگیری کرده است. همه آراء صادره توسط دادگاه قطعی و غیر قابل تجدید نظر خواهی است.

دیوان مرکب از ۱۵ قاضی برگزیده مجمع عمومی و شورای امنیت است.

هیچ دو قاضی نمی توانند از یک کشور باشند و اکثریت نه قاضی در اتخاذ تصمیم لازم است.

دیوان دبیرخانه‌ای دارد که بعنوان رکن اداری آن در انجام وظایف کمک می‌کند. قضایا و آرا مشورتی دیوان در مقام قضاوت، به اختلافات بین المللی مربوط به حقوق اقتصادی، حفاظت از محیط زیست، حق عبور، استفاده از زور، دخالت در امور داخلی کشورها، روابط دیپلوماتیک، گروگانگیری، حق پناهندگی و تابعیت رسیدگی کرده است.

از سال ۱۹۴۶، دیوان بین المللی دادگستری حدود ۱۵۰ قضیه را بررسی کرده و آراء متعددی در دعاوی ارجاع شده دولتها صادر کرده و نظرات مشورتی در پاسخ به طیفی از سازمان های تابع ملل متحد ارائه داده است.

تعداد قضایای ارائه شده به دادگاه، از سال های دهه ۱۹۷۰، که تنها به یک یا دو قضیه رسیدگی می‌کرد، به طور قابل توجهی افزایش یافته است. در ابتدای سال ۲۰۱۲ ،۱۶ دعوا در انتظار صدور رای دیوان قرار داشت و یکی از آنها تحت بررسی فعال بود.

در میان نظرات مشورتی صادره توسط دیوان، موضوعاتی چون عضویت در سازمان ملل متحد، غرامت برای صدمات وارد شده در زمان خدمت برای سازمان ملل متحد، وضعیت سرزمینی صحرای غربی و قانونی بودن تهدید یا استفاده از سلاح های هسته ای مورد بررسی قرار گرفته است.

دبیرخانه ملل متحد

دبیرخانه رکن اصلی است که عملیات حفظ صلح را اداره و اختلافات بین المللی را میانجی گری می‌کند و برنامه کمک های بشردوستانه را سازمان می‌دهد.

روندهای اقتصادی و اجتماعی را بررسی کرده، مطالعات در مورد حقوق بشر، توسعه پایدار و زمینه های دیگر را آماده و انواع نشریات را منتشر می‌کند. مقدمات موافقت‌نامه‌های بین المللی را فراهم می‌سازد.

به جهان ِرسانه ها، دولت ها، سازمانهای غیر دولتی، شبکه های پژوهشی و دانشگاهی، مدارس و کالج ها و عامه مردم، در مورد کار سازمان ملل متحد اطلاعات ارائه می‌دهد.

در اجرای تصمیمات سازمان ملل متحد یاری می رساند. کنفرانس های بین المللی در موضوعات مورد توجه جامعه جهانی را سازماندهی می‌کند. سخنرانی ها و اسناد را به شش زبان رسمی ملل متحد ترجمه می‌کند.

دبیرخانه سازمان از یک دبیرکل و اداره هایی که سازمان ملل نیاز دارد، تشکیل می‌شود. دبیرکل مدیر اصلی سازمان ملل است و برای پنج سال، به توصیه ی شورای امنیت، با رای مجمع عمومی بکار گمارده می‌شود. دبیرکل هر سال یک گزارش سالانه در باره‌ی کارهای سازمان ملل می‌دهد.

دبیرکل‌های سازمان ملل

۱۹۵۲–۱۹۴۶: تریگوه لیه (نروژ)

۱۹۶۱–۱۹۵۳: داگ هامرشولد (سوئد)

۱۹۷۱–۱۹۶۱: او تانت (برمه)

۱۹۸۱–۱۹۷۱: کورت والدهایم (اتریش)

۱۹۹۱–۱۹۸۲: خاویر پرز دکوئه یار (پرو)

۱۹۹۶–۱۹۹۲: پطروس غالی (مصر)

۲۰۰۶–۱۹۹۷: کوفی عنان (غنا)

۲۰۰۷–۲۰۱۶: بان کی مون (کره‌جنوبی)

۲۰۱۶ - آنتونیو گوترس

نهادهای دیگر ملل متحد

نهادهای سازمان ملل متحد

علاوه بر ۶ نهاد اصلی، سازمان ملل متحد نهادها و برنامه‌های دیگری را نیز زیر پوشش دارد. از شناخته شده‌ترین این نهادها یونسکو، یونیسف، سازمان بهداشت جهانی و کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهندگان است. آنکتاد هم یک رکن فرعی مجمع عمومی سازمان ملل متحد است.

یونسکو

سازمان تربیتی، علمی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو) برای تأسیس یک سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی وابسته به سازمان ملل متحد، از اول تا ۱۶ نوامبر ۱۹۵۴ کنفرانسی در لندن تشکیل شد که اساس نامه یونسکو را تهیه کرد. این کنفرانس، «کمیسیون مقدماتی، آموزشی، علمی و فرهنگی» را نیز به وجود آورد که تا هنگام تأسیس سازمان مورد نظر، به جای آن انجام وظیفه می‌کرد. یونسکو در تاریخ چهارم نوامبر ۱۹۵۶، پس از آنکه بیست کشور امضاکننده اساس نامه آن را به طور رسمی تصویب کردند، تأسیس شد. این سازمان از سه رکن کنفرانس عمومی، شورای اجرایی و دبیرخانه تشکیل می‌شود. بر اساس ماده ۱ اساس نامه یونسکو، هدف سازمان، کمک به صلح و امنیت جهان به وسیله ترویج همکاری میان ملت ها از راه آموزش علوم و فرهنگ است، به گونه‌ای که در همه جا احترام به عدالت، حکومت، قانون، حقوق بشر و آزادی‌های اساسی برای همگان فراهم شود.

پیشنهاد ایجاد کمیسیون تربیتی، علمی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو) توسط دکتر علی اکبر سیاسی و هیئت همراه به هنگام تدوین منشور ملل متحد مطرح و تصویب شده است.

صندوق کودکان ملل متحد (یونیسف)

هدف اصلی صندوق کودکان سازمان ملل متحد (UNICEF) بازسازی محیط سالم برای کودکان و خانواده های آنان است. در پاسخ به شرایط اضطراری نیازمند واکنش دراز مدت امدادی، یونیسف حوزه هایی را پوشش می‌دهد که به طور مستقیم بر سالمت و رفاه کودکان تاثیر گذارند.

سازمان بهداشت جهانی

سازمان بهداشت جهانی مسئول راهبری در امور بهداشتی جهانی، شکل دادن به برنامه تحقیقات سلامت و تنظیم هنجارها و معیارهاست. امروزه، سلامتی یک مسئولیت مشترک است که دسترسی عادلانه به مراقبت‌های ضروری و دفاع جمعی در برابر تهدید بیماری‌های واگیردار فرا مرزی را ایجاب می‌کند.

کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهندگان

مقر آن در ژنو سوئیس است در روز ۱۴ دسامبر سال ۱۹۵۰ برای حفاظت و حمایت از پناهندگان و کمک برای بازگشت یا باز اسکان آنها تأسیس شد.

ساازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد

سازمان خواربار و کشاورزی سازمان ملل متحد (FAO) با هدف بهبودی بهره وری کشاورزی در مناطق تحت تاثیر بحران غذایی فعالیت دارد؛ و به جمعیت روستایی به طور خاص رسیدگی و کمک می‌کند تا روستاییان زمین ها و معیشت شان را بازسازی کرده شیوه های لازم کشاورزی را برای امنیت در تولید مواد غذایی خود ارتقاء دهند.

اتحادیه جهانی پست

مجموعه قوانین مبادلات پستی بین المللی را وضع می‌کند. اتحادیه توصیه هایی را برای تحریک رشد رساندن نامه، پاکت و خدمات مالی و بهبودی کیفیت رساندن خدمات به مشتریان ارائه می‌دهد. اتحادیه جهانی پست همچنین کمک های فنی را در موارد نیاز فراهم می‌کند.

صندوق بین المللی پول

صندوق بین المللی پول ثبات نظام پولی و مالی جهانی را ارتقا می‌دهد. صندوق در خصوص سیاست های اساسی اقتصادی توصیه ارائه می‌دهد، کمک مالی و خدمات آموزشی عرضه می‌کند، رشد را ارتقا می بخشد و فقر را کاهش می‌دهد.

اتحادیه بین المللی ارتباطات

اتحادیه بین المللی ارتباطات به اتصال جهان متعهد است. شبکه مخابراتی بین المللی یکی از بزرگترین و پیچیده ترین شاهکارهای مهندسی است که تا کنون به وجود آمده است، و ITU در قلب آن قرار دارد. ITU در خصوص فن آوری ها، خدمات و تخصیص منابع جهانی مانند طیف فرکانس رادیویی و موقعیت مداری ماهواره مذاکره و توافق می‌کند و نظام ارتباطات جهانی فراگیری ایجاد می‌کند که قوی و قابل اعتماد بوده به طور مداوم در حال تحول است.

آنکتاد

آنکناد یا کنفرانس تجارت و توسعه از بزرگترین سازمانهای اقتصادی دنیا است که سازمان ملل متجد برای حل و فصل مشکلات تجارت جهانی آن را ایجاد کرده است.

کنفرانس توسعه و تجارت از نظر حقوقی زیر مجموعه مجمع عمومی ملل متحد محسوب می شود. تصمیم های این کنفرانس در مجمع عمومی مطرج می شود تا کشورهای عضو سازمان ملل از روند اجرایی کارهای آن مطلع شوند.

از اهداف اصلی آنکتاد کمک به هم افزایی عادلانه کشورهای در حال توسعه در فرایند جهانی سازی اقتصاد است.

اعضای اولیه سازمان ملل متحد

۵۱ کشور عضو سازمان ملل متحد در اکتبر ۱۹۴۵ عبارتند از:

۱. ایالات متحده آمریکا ۲. اتحاد جماهیر سوسیالیستی شوروی ۳. استرالیا ۴. ایران ۵. انگلستان ۶. السالوادور ۷. اتحادیه آفریقای جنوبی ۸. اروگوئه ۹. اکوادور ۱۰. آرژانتین ۱۱. اتیوپی ۱۲. بلژیک ۱۳. بولیوی ۱۴. برزیل ۱۵. پاناما ۱۶. پاراگوئه ۱۷. پرو ۱۸. ترکیه

۱۹. جمهوری دومینیکن ۲۰. جمهوری شوروی سوسیالیستی روسیه سفید ۲۱. جمهوری شوروی سوسیالیستی اوکراین ۲۲. جمهوری فیلیپین ۲۳. چین ۲۴. چکسلواکی ۲۵. دانمارک ۲۶. سوریه ۲۷. شیلی ۲۸. عراق ۲۹. عربستان سعودی ۳۰. فرانسه

۳۱. کانادا ۳۲. کلمبیا ۳۳. کاستاریکا ۳۴. کوبا ۳۵. گواتمالا ۳۶. لبنان ۳۷. لیبریا ۳۸. لوکزامبورگ ۳۹. لهستان ۴۰. مصر ۴۱. مکزیک

۴۲. نروژ ۴۳. ونزوئلا ۴۴. هائیتی ۴۵. هندوراس ۴۶. هندوستان ۴۷. هلند ۴۸. یونان ۴۹. نیوزیلند ۵۰. نیکاراگوئه ۵۱. یوگسلاوی

سال شمار تشکیل سازمان ملل متحد

۱۸ ژوئن ۱۹۱۹: ایجاد جامعه ملل

۳ سپتامبر ۱۹۳۹: حمله به لهستان - بریتانیا و فرانسه به رایش آلمان اعلام جنگ دادند

۷ دسامبر ۱۹۴۱: حمله به پرل هاربر- ایالات متحده آمریکا به متفقین پیوست

۱۲ ژوئن ۱۹۴۱: اعلامیه کاخ سنت جیمز

۱۴ اوت ۱۹۴۱: تصویب منشور آتلانتیک

۱تا ۲ ژانویه ۱۹۴۲: اعلامیه سازمان ملل متحد

اکتبر تا دسامبر ۱۹۴۳: همایش های مسکو و تهران

تابستان / پاییز ۱۹۴۴: پیشنهادهای دامبارتن اوکس

۱۱ فوریه ۱۹۴۵: کنفرانس یالتا

۸ مه ۱۹۴۵: اعلام پیروزی متفقین در اروپا

۲۱ ژوئن ۱۹۴۵: تصویب منشور سازمان ملل متحد در کنفرانس سان فرانسیسکو

۲۴ اکتبر ۱۹۴۵: ایجاد سازمان ملل متحد

۱۰ ژانویه ۱۹۴۶: نخستین جلسه مجمع عمومی سازمان ملل متحد در لندن با نمایندگان ۵۱ کشور

۱۲ آوریل ۱۹۴۶: جلسه نهایی و انحلال جامعه ملل

نهادهای زیر مجموعه سازمان ملل

ریاست هیات مدیره روسای اجرایی برای هماهنگی تشکیلات ملل متحد را دبیر کل سازمان ملل متحد به عهده دارد. اعضای این هیات شامل دبیرکل سازمان ملل و روسای سازمان های زیر است:

• سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (فائو)
• آژانس بین المللی انرژی اتمی
• سازمان بین المللی هوانوردی کشوری
• صندوق بین المللی توسعه کشاورزی
• سازمان بین المللی کار
• سازمان بین المللی دریانوردی
• صندوق بین المللی پول
• اتحادیه بین المللی ارتباطات
• صندوق کودکان ملل متحد
• کنفرانس تجارت و توسعه ملل متحد
• برنامه عمران ملل متحد
• سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد
• سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد
• برنامه محیط زیست ملل متحد
• کمیساریای عالی ملل متحد در امور پناهندگان
• برنامه اسکان بشر ملل متحد
• سازمان توسعه صنعتی ملل متحد
• برنامه بین المللی کنترل مواد مخدر ملل متحد
• صندوق جمعیت ملل متحد
• کارگزاری امداد و کار ملل متحد برای پناهندگان فلسطینی در خاور نزدیک
• اتحادیه جهانی پست
• گروه بانک جهانی
• برنامه جهانی غذا
• سازمان جهانی بهداشت
• سازمان جهانی مالکیت معنوی
• سازمان جهانی هواشناسی
• سازمان جهانی تجارت

جستارهای وابسته

• آنکتاد
• صندوق جمعیت سازمان ملل متحد
• کمیساریای عالی سازمان ملل برای پناهندگان
• سازمان بهداشت جهانی
• یونسکو
• یونیدو
• اتحادیه جهانی پست
• گروه بانک جهانی
• سازمان جهانی هواشناسی
• سازمان جهانی گردشگری