۴۱۹
ویرایش
کاربر:BABAK/صفحه تمرین سیاست موازنه منفی: تفاوت میان نسخه‌ها
کاربر:BABAK/صفحه تمرین سیاست موازنه منفی (نمایش مبدأ)
نسخهٔ ۲۵ نوامبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۹:۴۵
، ۲۵ نوامبر ۲۰۲۴بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۲: | خط ۲: | ||
== سیاست موازنه منفی == | == سیاست موازنه منفی == | ||
'''سیاست موازنه منفی'''، به‌عنوان یکی از مهم‌ترین اصول سیاست خارجی دکتر محمد مصدق، بازتابی از استقلال‌طلبی و اراده برای حفظ تمامیت ارضی ایران است. این سیاست در واکنش به تاریخ طولانی مداخلات خارجی در امور ایران و سوءاستفاده قدرت‌های بزرگ از منابع ملی کشور طراحی شد. در این تحقیق به سابقه شکل‌گیری این سیاست، تأثیرات آن بر ایران، خاورمیانه و سیاست جهانی، و نیز اهمیت آن به‌عنوان یک راهبرد وطن‌پرستانه پرداخته می‌شود. | '''سیاست موازنه منفی'''، به‌عنوان یکی از مهم‌ترین اصول سیاست خارجی دکتر محمد مصدق، بازتابی از استقلال‌طلبی و اراده برای حفظ تمامیت ارضی ایران است. این سیاست در واکنش به تاریخ طولانی مداخلات | ||
[[پرونده:Mohammad Mosaddegh portrait.jpg|جایگزین=دکتر محمد مصدق|بندانگشتی|دکتر محمد مصدق]] | |||
خارجی در امور ایران و سوءاستفاده قدرت‌های بزرگ از منابع ملی کشور طراحی شد. در این تحقیق به سابقه شکل‌گیری این سیاست، تأثیرات آن بر ایران، خاورمیانه و سیاست جهانی، و نیز اهمیت آن به‌عنوان یک راهبرد وطن‌پرستانه پرداخته می‌شود. | |||
== سابقه امر == | == سابقه امر == | ||
| خط ۹: | خط ۱۱: | ||
مصدق، به‌عنوان یکی از برجسته‌ترین چهره‌های سیاسی ایران در دوران پهلوی اول و دوم، به این نتیجه رسید که راه رهایی ایران از دخالت‌های خارجی، اتخاذ سیاستی است که نه وابستگی به شرق (اتحاد جماهیر شوروی) و نه به غرب (بریتانیا و آمریکا) داشته باشد. سیاست موازنه منفی بر پایه عدم اعطای امتیاز به هیچ قدرت خارجی و در عین حال تکیه بر توان داخلی برای توسعه و پیشرفت استوار بود. | مصدق، به‌عنوان یکی از برجسته‌ترین چهره‌های سیاسی ایران در دوران پهلوی اول و دوم، به این نتیجه رسید که راه رهایی ایران از دخالت‌های خارجی، اتخاذ سیاستی است که نه وابستگی به شرق (اتحاد جماهیر شوروی) و نه به غرب (بریتانیا و آمریکا) داشته باشد. سیاست موازنه منفی بر پایه عدم اعطای امتیاز به هیچ قدرت خارجی و در عین حال تکیه بر توان داخلی برای توسعه و پیشرفت استوار بود. | ||
سیاست موازنه منفی اولین بار توسط دکتر محمد مصدق پس از درخواست امتیاز نفت شمال از سوی شوروی ارائه شد. این سیاست هدفی جز طرد سلطه و تامین حاکمیت ملی ندارد. این سیاست و عدم واگذاری امتیاز به شووری زمینه ساز ملی شدن نفت در ایران شد. ملی شدن نفت در دورانی بود که رقابت‌های نفتی میان شرکت‌های خارجی برای دریافت سهم بیشتر از منابع نفتی ایران صورت گرفت. با توسل به سیاست موازنه منفی، ملی شدن محقق شد و حاکمیت برمنابع ملی حفظ شد. | سیاست موازنه منفی اولین بار توسط دکتر محمد مصدق پس از درخواست امتیاز نفت شمال از سوی شوروی ارائه شد. این سیاست هدفی جز طرد سلطه و تامین حاکمیت ملی ندارد. این سیاست و عدم واگذاری امتیاز به شووری زمینه ساز ملی شدن نفت در ایران شد. ملی شدن نفت در دورانی بود که رقابت‌های نفتی میان شرکت‌های خارجی برای دریافت سهم بیشتر از منابع نفتی ایران صورت گرفت. با توسل به سیاست موازنه منفی، ملی شدن محقق شد و حاکمیت برمنابع ملی حفظ شد.<ref>[https://elmnet.ir/doc/1847488-61202 چرخش در سیاست خارجی ایران سایت علم نت]</ref> | ||
== نقش سیاست موازنه منفی در ملی شدن صنعت نفت ایران == | == نقش سیاست موازنه منفی در ملی شدن صنعت نفت ایران == | ||
سیاست موازنه منفی در ایران رویکرد تازه ای در برخورد با زیاده خواهی های قدرت های خارجی بود. موفقیت آن سیاست در عدم واگذاری امتیاز به شوروی و مکلف نمودن دولت در عدم واگذاری امتیازی به دول دیگر باعث شد در دورانی که رقابت های نفتی میان شرکت های خارجی برای دریافت سهم بیشتر صورت گرفته بود، ناکام گذارد. به مرور با ادامه فعالیت این جریان شکل گرفته، خواست نمایندگان مجلس مبنی بر احقاق حقوق تضییع شده در میزان سود دریافتی شرکت نفت ایران و انگلیس موجب شد تا تلاش برای ملی شدن صنعت نفت در راستای چنین سیاستی در دستور کار قرار گیرد. ملی شدن صنعت نفت و انتخاب مصدق به نخست وزیری راه را برای اتخاذ این سیاست هموارتر نمود. لذا از اردیبهشت 1330 تا 28 مرداد 1332 شمسی، به مدت 27 ماه سیاست موازنه منفی در سیاست داخلی و خارجی کشور به اجرا در آمد و شرایطی را به وجود آورد که نتایج خاص خود را داشت. این پژوهش با رویکردی توصیفی-تحلیلی، درصدد بازنمایی تأثیر شکل گیری سیاست موازنه منفی بر تحولات داخلی و نتایج آن در روابط خارجی می باشد. یافته های پژوهش نشان می دهد که سیاست موازنه منفی، به مرور به نوعی رفتار سیاسی و مقاومت در تقابل با جریان خارجی تبدیل گردید. | سیاست موازنه منفی در ایران رویکرد تازه ای در برخورد با زیاده خواهی های قدرت های خارجی بود. موفقیت آن سیاست در عدم واگذاری امتیاز به شوروی و مکلف نمودن دولت در عدم واگذاری امتیازی به دول دیگر باعث شد در دورانی که رقابت های نفتی میان شرکت های خارجی برای دریافت سهم بیشتر صورت گرفته بود، ناکام گذارد. به مرور با ادامه فعالیت این جریان شکل گرفته، خواست نمایندگان مجلس مبنی بر احقاق حقوق تضییع شده در میزان سود دریافتی شرکت نفت ایران و انگلیس موجب شد تا تلاش برای ملی شدن صنعت نفت در راستای چنین سیاستی در دستور کار قرار گیرد. ملی شدن صنعت نفت و انتخاب مصدق به نخست وزیری راه را برای اتخاذ این سیاست هموارتر نمود. لذا از اردیبهشت 1330 تا 28 مرداد 1332 شمسی، به مدت 27 ماه سیاست موازنه منفی در سیاست داخلی و خارجی کشور به اجرا در آمد و شرایطی را به وجود آورد که نتایج خاص خود را داشت. این پژوهش با رویکردی توصیفی-تحلیلی، درصدد بازنمایی تأثیر شکل گیری سیاست موازنه منفی بر تحولات داخلی و نتایج آن در روابط خارجی می باشد. یافته های پژوهش نشان می دهد که سیاست موازنه منفی، به مرور به نوعی رفتار سیاسی و مقاومت در تقابل با جریان خارجی تبدیل گردید.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/386912/%D9%85%D8%B5%D8%AF%D9%82-%D9%86%D9%81%D8%AA-%D9%88-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA-%D9%85%D9%88%D8%A7%D8%B2%D9%86%D9%87-%D9%85%D9%86%D9%81%DB%8C مصدق، نفت و سیاست موازنه منفی سایت پایگاه ما]</ref> | ||
=== اصول سیاست موازنه منفی === | === اصول سیاست موازنه منفی === | ||
| خط ۲۲: | خط ۲۴: | ||
3. '''تکیه بر ملی‌گرایی:''' مصدق به این باور بود که استقلال اقتصادی و سیاسی، پیش‌شرط توسعه ملی است. | 3. '''تکیه بر ملی‌گرایی:''' مصدق به این باور بود که استقلال اقتصادی و سیاسی، پیش‌شرط توسعه ملی است. | ||
[[پرونده:Petrochemical Complexes in Asaluyeh (8).jpg|جایگزین=ملی شدن صنعت نفت ایران|بندانگشتی|ملی شدن صنعت نفت ایران]] | |||
4. '''تعادل در روابط بین‌المللی:''' این سیاست تلاش داشت تا ایران را از بازیچه قدرت‌های بزرگ در جنگ سرد خارج کند. | 4. '''تعادل در روابط بین‌المللی:''' این سیاست تلاش داشت تا ایران را از بازیچه قدرت‌های بزرگ در جنگ سرد خارج کند. | ||
| خط ۳۹: | خط ۴۱: | ||
کاهش نفوذ قدرت‌های استعماری: اقدام ایران موجب کاهش تدریجی نفوذ بریتانیا در خاورمیانه شد. | کاهش نفوذ قدرت‌های استعماری: اقدام ایران موجب کاهش تدریجی نفوذ بریتانیا در خاورمیانه شد. | ||
تغییر در نظم ژئوپلیتیکی منطقه: ایران به‌عنوان کشوری مستقل، الگوی جدیدی از سیاست خارجی در خاورمیانه ارائه داد که بر عدم وابستگی به قدرت‌های بزرگ استوار بود. | تغییر در نظم ژئوپلیتیکی منطقه: ایران به‌عنوان کشوری مستقل، الگوی جدیدی از سیاست خارجی در خاورمیانه ارائه داد که بر عدم وابستگی به قدرت‌های بزرگ استوار بود.<ref>[http://pajoohe.ir/Product.aspx?ProductID=30052 موازنه منفی ـ سایت پژوهش]</ref> | ||
== تأثیرات سیاست موازنه منفی در سیاست جهانی == | == تأثیرات سیاست موازنه منفی در سیاست جهانی == | ||
| خط ۵۰: | خط ۵۲: | ||
== چالش‌ها و پیامدهای سیاست موازنه منفی == | == چالش‌ها و پیامدهای سیاست موازنه منفی == | ||
اگرچه سیاست موازنه منفی به‌عنوان یک راهبرد اصولی در سیاست خارجی ایران محسوب می‌شد، اما با چالش‌هایی نیز همراه بود: | اگرچه سیاست موازنه منفی به‌عنوان یک راهبرد اصولی در سیاست خارجی ایران محسوب می‌شد، اما با چالش‌هایی نیز همراه بود: | ||
[[پرونده:Iranian Oil Nationalization Rally.jpg|جایگزین=راهپیمایی مردم در پشتیبانی از ملی شدن صنعت نفت در تهران|بندانگشتی|راهپیمایی مردم در پشتیبانی از ملی شدن صنعت نفت در تهران]] | |||
| خط ۶۵: | خط ۶۸: | ||
تقویت اعتمادبه‌نفس ملی: سیاست موازنه منفی نشان داد که ایران توانایی ایستادگی در برابر قدرت‌های بزرگ را دارد. | تقویت اعتمادبه‌نفس ملی: سیاست موازنه منفی نشان داد که ایران توانایی ایستادگی در برابر قدرت‌های بزرگ را دارد. | ||
تثبیت عدالت اقتصادی: با ملی‌سازی نفت، درآمدهای این صنعت برای توسعه داخلی به کار گرفته شد. | تثبیت عدالت اقتصادی: با ملی‌سازی نفت، درآمدهای این صنعت برای توسعه داخلی به کار گرفته شد.<ref>[http://pajoohe.ir/Product.aspx?ProductID=30052 اعمال سیاست‌های موازنه منفی ـ مجله ویستا]</ref> | ||
== تاثیر سیاسیت موازنه منفی بر بلوک‌بندی جهانی == | == تاثیر سیاسیت موازنه منفی بر بلوک‌بندی جهانی == | ||
| خط ۹۱: | خط ۹۴: | ||
بسیاری از کشورهای این منطقه نیز در قرن بیستم، سیاست‌های مشابهی را دنبال کردند تا از تسلط ایالات متحده بر سیاست‌های داخلی و اقتصادی‌شان جلوگیری کنند. | بسیاری از کشورهای این منطقه نیز در قرن بیستم، سیاست‌های مشابهی را دنبال کردند تا از تسلط ایالات متحده بر سیاست‌های داخلی و اقتصادی‌شان جلوگیری کنند. | ||
مثال: سیاست‌های استقلال‌طلبانه در کوبا پس از انقلاب 1959 و همچنین تلاش‌های شیلی در دوران سالوادور آلنده، مشابهاتی با موازنه منفی داشتند. | مثال: سیاست‌های استقلال‌طلبانه در کوبا پس از انقلاب 1959 و همچنین تلاش‌های شیلی در دوران سالوادور آلنده، مشابهاتی با موازنه منفی داشتند.<ref group="میراث مصدق: شهروندی ملی و موازنه منفی ـ سایت زیتون">[https://www.zeitoons.com/110833 میراث مصدق: شهروندی ملی و موازنه منفی ـ سایت زیتون]</ref> | ||
== منابع == | == منابع == | ||