۸٬۸۶۶
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
(اصلاح املا، اصلاح سجاوندی، اصلاح ارقام) |
||
خط ۱: | خط ۱: | ||
'''پرویز نیکخواه'''، (متولد ۱۳۱۸، تهران - درگذشته ۲۲ اسفند ۱۳۵۷، تهران)، فعال سیاسی چپ و از رهبران کنفدراسیون دانشجویان ایرانی در اروپا، یکی از جنجالیترین چهرههای سیاسی ایران در دوره پهلوی دوم بود. او که ابتدا عضو سازمان جوانان [[حزب توده ایران|'''حزب توده''']] بود، پس از جدایی از این حزب، در دانشگاه منچستر به سازماندهی جنبش دانشجویی علیه [[سلطنت پهلوی|'''رژیم پهلوی''']] پرداخت. نیکخواه در ۱۳۴۳ با تشکیل گروهی مائوئیستی در ایران، به اتهام مشارکت در طرح ترور نافرجام [[محمدرضا پهلوی|'''محمدرضا شاه''']] در ۱۳۴۴ دستگیر و به حبس ابد محکوم شد. اما در زندان، با تغییر عقیده، از آرمانهای انقلابی خود دست کشید و از ۱۳۴۶ با | {{جعبه زندگینامه | ||
| اندازه جعبه = | |||
| عنوان =پرویز نیکخواه | |||
| نام = | |||
| تصویر =پرویز نیکخواه؛2.JPG | |||
| اندازه تصویر = | |||
| عنوان تصویر =پرویز نیکخواه | |||
| زادروز =متولد ۱۳۱۸ | |||
| زادگاه = تهران | |||
| تاریخ مرگ = ۲۲ اسفند ۱۳۵۷ (تیرباران) | |||
| مکان مرگ =تهران | |||
|عرض جغرافیایی محل دفن= | |||
|طول جغرافیایی محل دفن= | |||
<!-- عرض جغرافیایی به درجه دقیقه و ثانیه و جهت پیشفرض شمال--> | |||
|latd=|latm=|lats=|latNS=N | |||
<!-- طول جغرافیایی به درجه دقیقه و ثانیه و جهت پیشفرض غرب--> | |||
|longd=|longm=|longs=|longEW=E | |||
| محل زندگی = | |||
| ملیت =ایرانی | |||
| نژاد = | |||
| تابعیت = | |||
| تحصیلات =دانشجوی فیزیک | |||
| دانشگاه =دانشگاه منچستر انگلستان | |||
| پیشه = | |||
| سالهای فعالیت = | |||
| کارفرما = | |||
| نهاد = | |||
| نماینده = | |||
| شناختهشده برای =جنبشهای انقلابی | |||
| نقشهای برجسته =موسس حزب توده ایران | |||
| سبک = | |||
| تأثیرگذاران = | |||
| تأثیرپذیرفتگان = | |||
| شهر خانگی = | |||
| تلویزیون = | |||
| لقب = | |||
| حزب =حزب توده ایران | |||
| جنبش = | |||
| مخالفان = | |||
| هیئت = | |||
| دین = | |||
| مذهب = | |||
| منصب = | |||
| مکتب = | |||
| آثار = | |||
| خویشاوندان سرشناس = | |||
| فرزندان | |||
| جوایز = | |||
| امضا = | |||
| اندازه امضا = | |||
| وبگاه = | |||
| پانویس = | |||
}} | |||
'''پرویز نیکخواه'''، (متولد ۱۳۱۸، تهران - درگذشته ۲۲ اسفند ۱۳۵۷، تهران)، فعال سیاسی چپ و از رهبران کنفدراسیون دانشجویان ایرانی در اروپا، یکی از جنجالیترین چهرههای سیاسی ایران در دوره پهلوی دوم بود. او که ابتدا عضو سازمان جوانان [[حزب توده ایران|'''حزب توده''']] بود، پس از جدایی از این حزب، در دانشگاه منچستر به سازماندهی جنبش دانشجویی علیه [[سلطنت پهلوی|'''رژیم پهلوی''']] پرداخت. نیکخواه در ۱۳۴۳ با تشکیل گروهی مائوئیستی در ایران، به اتهام مشارکت در طرح ترور نافرجام [[محمدرضا پهلوی|'''محمدرضا شاه''']] در ۱۳۴۴ دستگیر و به حبس ابد محکوم شد. اما در زندان، با تغییر عقیده، از آرمانهای انقلابی خود دست کشید و از ۱۳۴۶ با '''[[ساواک]]''' همکاری کرد. با وساطت فرح پهلوی، پس از پنج سال آزاد شد و در صدا و سیمای ملی ایران به تبلیغ رژیم پرداخت. پس از [[انقلاب ضد سلطنتی|'''انقلاب ضدسلطنتی ۱۳۵۷''']]، به اتهام فساد فیالارض دستگیر و در ۲۲ اسفند ۱۳۵۷ اعدام شد. این مقاله، با بررسی زندگی، تحولات فکری، و میراث نیکخواه، چهرهای پیچیده را نشان میدهد که از انقلابیگری به خدمت رژیم پهلوی رسید.<ref name=":0">[https://iranliberal.com/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D9%84%DB%8C%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%84/%D9%BE%D8%B1%D9%88%DB%8C%D8%B2-%D9%86%DB%8C%DA%A9%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%87-%D8%A7%D8%B2-%D8%AF%DB%8C%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%87-%DA%A9%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%B4-%D9%84%D8%A7%D8%B4%D8%A7%DB%8C%DB%8C-4/ پرویز نیکخواه از دیدگاه کوروش لاشایی - سایت ایران لیبرال]</ref><ref name=":1">[https://www.pyknet.net/1392/01esfand/25/page/edam.php ۳۵ سالگی تیرباران پرویز نیکخواه و محمود جعفریان - سایت پیک نت]</ref><ref name=":2">پرویز نیکخواه به روایت اسناد ساواک. مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات. تهران: وزارت اطلاعات، ۱۳۸۵. (مرکز بررسی اسناد تاریخی)</ref> | |||
== بیوگرافی و فعالیتهای اولیه == | == بیوگرافی و فعالیتهای اولیه == | ||
خط ۱۲: | خط ۶۵: | ||
=== تشکیل گروه و طرح ترور شاه === | === تشکیل گروه و طرح ترور شاه === | ||
پرویز نیکخواه پس از جدایی از حزب توده و گرایش به مائوئیسم، در ۱۳۴۳ «سازمان انقلابی حزب توده» را با همراهی کوروش لاشایی، منوچهر مقصودنیا، و چند فعال سیاسی دیگر تأسیس کرد. منابع گزارش میدهند که این گروه، تحت تأثیر جنبشهای چریکی دهه ۱۹۶۰، مانند | پرویز نیکخواه پس از جدایی از حزب توده و گرایش به مائوئیسم، در ۱۳۴۳ «سازمان انقلابی حزب توده» را با همراهی کوروش لاشایی، منوچهر مقصودنیا، و چند فعال سیاسی دیگر تأسیس کرد. منابع گزارش میدهند که این گروه، تحت تأثیر جنبشهای چریکی دهه ۱۹۶۰، مانند '''[[انقلاب کوبا]]''' و مبارزات [[مائو تسه تونگ|'''مائو''']] در چین، تصمیم به اقدام مسلحانه علیه رژیم پهلوی گرفت. نیکخواه، که از طریق کنفدراسیون دانشجویان ایرانی در انگلستان ارتباطات گستردهای داشت، در ۱۳۴۲ مخفیانه به ایران بازگشت. او با جذب چند عضو جدید، طرح ترور محمدرضا شاه را طراحی کرد، که قرار بود در کاخ مرمر یا یک مراسم رسمی اجرا شود. این طرح، هرچند با هدف براندازی رژیم طراحی شده بود، به دلیل کمبود منابع مالی، تسلیحات، و فقدان سازماندهی منسجم، از ابتدا محکوم به شکست بود. نیکخواه، با وجود هوش سیاسیاش، خطرات این اقدام را دستکم گرفت.<ref name=":0" /> | ||
== دستگیری و محاکمه == | == دستگیری و محاکمه == | ||
خط ۲۰: | خط ۷۳: | ||
=== تغییر عقیده در زندان === | === تغییر عقیده در زندان === | ||
پرویز نیکخواه پس از دستگیری در ۱۳۴۴ و محکومیت به حبس ابد، در | پرویز نیکخواه پس از دستگیری در ۱۳۴۴ و محکومیت به حبس ابد، در '''[[زندان قصر]]''' دچار تحول فکری شد. منابع گزارش میدهند که او، تحت فشارهای روانی ساواک و بازجوییهای طولانی، بهتدریج از آرمانهای انقلابی و مائوئیستی خود فاصله گرفت. نیکخواه در ۱۳۴۶ با انتشار بیانیهای، ضمن انتقاد از ایدئولوژی چپ، از اقدامات گذشتهاش ابراز پشیمانی کرد. اسناد ساواک نشان میدهند که او در نامههایی به مقامات رژیم، از سیاستهای محمدرضا شاه حمایت کرد و خواستار عفو شد. این چرخش، که برخی آن را نتیجهی شکنجه و برخی دیگر انتخاب آگاهانه برای رهایی میدانند، نیکخواه را از یک مبارز به چهرهای منفور در میان چپگرایان تبدیل کرد. این تغییر، زمینهساز همکاری بعدی او با رژیم پهلوی شد.<ref name=":2" /> | ||
== مرگ و میراث == | == مرگ و میراث == |
ویرایش