۲٬۲۳۴
ویرایش
کاربر:Hamidreza/صفحه تمرین جمشید آموزگار: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
بدون خلاصۀ ویرایش
(اصلاح ارقام، اصلاح سجاوندی، اصلاح املا) |
Alireza k h (بحث | مشارکتها) جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱۷: | خط ۱۷: | ||
|اندازه تصویر=220}} | |اندازه تصویر=220}} | ||
==جمشید آموزگار== | ==جمشید آموزگار== | ||
جمشید آموزگار (۱۳۰۲–۱۳۸۷)، یکی از برجسته‌ترین رجال سیاسی و تکنوکرات رژیم پهلوی، در سال‌های پایانی سلطنت محمدرضا شاه نقش | جمشید آموزگار (۱۳۰۲–۱۳۸۷)، یکی از برجسته‌ترین رجال سیاسی و تکنوکرات رژیم پهلوی، در سال‌های پایانی سلطنت [[محمدرضا پهلوی|محمدرضا شاه]] نقش مهمی در سیاست و اقتصاد ایران ایفا کرد. او که به دلیل تحصیلات غربی و نزدیکی به دربار و قدرت‌های خارجی، به‌ویژه ایالات متحده، به سرعت در ساختار سیاسی رژیم پیشرفت کرد، در دوره نخست‌وزیری‌اش (مرداد ۱۳۵۶ تا شهریور ۱۳۵۷) با چالش‌های متعددی از جمله سرکوب گسترده مخالفان سیاسی، به‌ویژه گروه‌های چپ و سازمان مجاهدین خلق ایران، و اتهامات فساد مالی مواجه شد. این اتهامات و سیاست‌های ناکارآمد او به تشدید نارضایتی‌های عمومی و تسریع در سقوط رژیم پهلوی کمک کرد. | ||
===کودکی و زندگی اولیه=== | ===کودکی و زندگی اولیه=== | ||
جمشید آموزگار در سال ۱۳۰۲ در تهران، در خانواده‌ای سرشناس و با نفوذ به دنیا آمد. پدرش، حبیب‌الله آموزگار، از رجال برجسته دوره قاجار و پهلوی بود که در مناصب مختلفی از جمله نمایندگی مجلس و وزارت خدمت کرده بود. این پیشینه خانوادگی به | جمشید آموزگار در سال ۱۳۰۲ در تهران، در خانواده‌ای سرشناس و با نفوذ به دنیا آمد. پدرش، حبیب‌الله آموزگار، از رجال برجسته دوره قاجار و پهلوی بود که در مناصب مختلفی از جمله نمایندگی مجلس و وزارت خدمت کرده بود. این پیشینه خانوادگی به او امکان دسترسی به آموزش باکیفیت و ارتباطات سیاسی قوی را داد. او در کودکی در تهران بزرگ شد و تحصیلات ابتدایی و متوسطه خود را در مدارس معتبر پایتخت، از جمله دارالفنون، به پایان رساند. علاقه او به علوم و مهندسی از همان سنین جوانی آشکار بود و همین موضوع او را به سوی تحصیلات عالی در خارج از کشور سوق داد. در اواخر دهه ۱۳۱۰، آموزگار برای ادامه تحصیل به ایالات متحده رفت و در دانشگاه‌های معتبر این کشور در رشته‌های مهندسی و اقتصاد تحصیل کرد. این تجربه نه تنها دانش فنی او را تقویت کرد، بلکه او را با فرهنگ و ساختارهای سیاسی غرب آشنا کرد و زمینه‌ساز ورودش به حلقه تکنوکرات‌های نزدیک به دربار پهلوی شد. | ||
====مسئولیت‌ها و دوره‌های کاری==== | ====مسئولیت‌ها و دوره‌های کاری==== | ||
آموزگار پس از بازگشت به ایران، به دلیل تحصیلات غربی و ارتباطات خانوادگی، به سرعت وارد ساختار سیاسی و اقتصادی رژیم پهلوی شد. او در مناصب مختلفی از جمله وزارت کار، وزارت دارایی، وزارت کشور و | آموزگار پس از بازگشت به ایران، به دلیل تحصیلات غربی و ارتباطات خانوادگی، به سرعت وارد ساختار سیاسی و اقتصادی رژیم پهلوی شد. او در مناصب مختلفی از جمله وزارت کار، وزارت دارایی، وزارت کشور و نخست‌وزیری خدمت کرد. همچنین به عنوان نماینده ایران در سازمان اوپک نقش مهمی در مذاکرات نفتی ایفا کرد و در افزایش قیمت نفت در دهه ۱۳۵۰ تأثیرگذار بود. این موفقیت‌ها جایگاه او را به عنوان یکی از مهره‌های کلیدی رژیم پهلوی تقویت کرد.<ref>[https://historydocuments.ir/?page=post&id=1461 (تاریخچه و اسناد)]</ref><ref>[https://usdoc.ir/Documents/%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-%D8%AC%D9%85%D8%B4%DB%8C%D8%AF-%D8%A2%D9%85%D9%88%D8%B2%DA%AF%D8%A7%D8%B1-5 (زندگینامه جمشید آموزگار) مرکز اسناد]</ref> | ||
*وزیر کار (۱۳۳۷) | *وزیر کار (۱۳۳۷) | ||
*وزیر کشاورزی (۱۳۳۸) | *وزیر کشاورزی (۱۳۳۸) | ||
| خط ۳۶: | خط ۳۶: | ||
===در جست‌وجوی نظم اقتصادی: سیاست‌های ریاضت و ناکامی‌ها=== | ===در جست‌وجوی نظم اقتصادی: سیاست‌های ریاضت و ناکامی‌ها=== | ||
آموزگار، که در دانشگاه‌های آمریکا درس اقتصاد و مهندسی خوانده بود، با کوله‌باری از ایده‌های مدرن به ایران بازگشت. او در دهه ۱۳۵۰، در اوج درآمدهای نفتی ایران، با هدف مهار تورم سیاست‌های ریاضتی سختی را به اجرا درآورد. بودجه وزارتخانه‌ها کاهش یافت، خریدهای تسلیحاتی محدود شد و برخی پروژه‌های عمرانی که می‌توانستند به توسعه کشور کمک کنند، کنار گذاشته شدند. هدف او ساده بود: کنترل تورم و تثبیت اقتصاد. اما این سیاست‌ها، در جامعه‌ای که از نابرابری‌های عمیق رنج می‌برد، به جای ثبات، رکود اقتصادی و کاهش قدرت خرید مردم را به دنبال داشت. کارگران و طبقات متوسط، که زیر فشار افزایش هزینه‌های زندگی کمر خم کرده بودند، به خیابان‌ها آمدند و خشم خود را فریاد زدند.<ref>'''[https://historydocuments.ir/?page=post&id=1461 جمشید آموزگار؛ دشمنی از درون]'''</ref><ref>[https://www.asriran.com/fa/news/496828/%D8%AC%D9%85%D8%B4%DB%8C%D8%AF-%D8%A2%D9%85%D9%88%D8%B2%DA%AF%D8%A7%D8%B1-%D8%AA%DA%A9%D9%86%D9%88%DA%A9%D8%B1%D8%A7%D8%AA%DB%8C-%DA%A9%D9%87-%D8%B4%D8%A7%D9%87-%D8%B1%D8%A7-%D9%86%D8%AC%D8%A7%D8%AA-%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%AF جمشید آموزگار؛ تکنوکراتی که شاه را نجات نداد]</ref> | آموزگار، که در دانشگاه‌های آمریکا درس اقتصاد و مهندسی خوانده بود، با کوله‌باری از ایده‌های مدرن به ایران بازگشت. او در دهه ۱۳۵۰، در اوج درآمدهای نفتی ایران، با هدف مهار تورم سیاست‌های ریاضتی سختی را به اجرا درآورد. بودجه وزارتخانه‌ها کاهش یافت، خریدهای تسلیحاتی محدود شد و برخی پروژه‌های عمرانی که می‌توانستند به توسعه کشور کمک کنند، کنار گذاشته شدند. هدف او ساده بود: کنترل تورم و تثبیت اقتصاد. اما این سیاست‌ها، در جامعه‌ای که از نابرابری‌های عمیق رنج می‌برد، به جای ثبات، رکود اقتصادی و کاهش قدرت خرید مردم را به دنبال داشت. کارگران و طبقات متوسط، که زیر فشار افزایش هزینه‌های زندگی کمر خم کرده بودند، به خیابان‌ها آمدند و خشم خود را فریاد زدند.<ref>'''[https://historydocuments.ir/?page=post&id=1461 جمشید آموزگار؛ دشمنی از درون]'''</ref><ref>[https://www.asriran.com/fa/news/496828/%D8%AC%D9%85%D8%B4%DB%8C%D8%AF-%D8%A2%D9%85%D9%88%D8%B2%DA%AF%D8%A7%D8%B1-%D8%AA%DA%A9%D9%86%D9%88%DA%A9%D8%B1%D8%A7%D8%AA%DB%8C-%DA%A9%D9%87-%D8%B4%D8%A7%D9%87-%D8%B1%D8%A7-%D9%86%D8%AC%D8%A7%D8%AA-%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%AF جمشید آموزگار؛ تکنوکراتی که شاه را نجات نداد]</ref> تلاش‌های او برای کنترل قیمت‌ها و مبارزه با گرانفروشی نیز به جایی نرسید. | ||
در حالی که آموزگار وعده تثبیت حقوق کارکنان و مهار قیمت‌ها را می‌داد، سیاست‌های متناقضی مثل آزادسازی قیمت‌ها و افزایش دستمزدها، برنامه‌هایش را به بن‌بست کشاند. افزایش مالیات‌ها و قطع کمک‌های مالی، جرقه اعتراضات گسترده‌ای را زد. این تصمیمات، که شاید در اتاق‌های جلسات دربار منطقی به نظر می‌رسیدند، در خیابان‌های ایران به خشم و نارضایتی دامن زدند. | |||
====درخشش در اوپک، تاریکی در داخل==== | ====درخشش در اوپک، تاریکی در داخل==== | ||
یکی از نقاط قوت کارنامه آموزگار، نقش او در سازمان اوپک بود. به عنوان نماینده ایران، او با مهارت در اجلاسیه‌های اوپک شرکت کرد و در افزایش قیمت جهانی نفت نقش مهمی ایفا نمود. این موفقیت، جایگاه ایران را در بازار جهانی نفت تقویت کرد و درآمدهای کلانی به خزانه رژیم سرازیر شد. اما این درخشش بین‌المللی، در داخل کشور با سوءمدیریت و فساد گسترده | یکی از نقاط قوت کارنامه آموزگار، نقش او در سازمان اوپک بود. به عنوان نماینده ایران، او با مهارت در اجلاسیه‌های اوپک شرکت کرد و در افزایش قیمت جهانی نفت نقش مهمی ایفا نمود. این موفقیت، جایگاه ایران را در بازار جهانی نفت تقویت کرد و درآمدهای کلانی به خزانه رژیم سرازیر شد. اما این درخشش بین‌المللی، در داخل کشور با سوءمدیریت و فساد گسترده در پشت پرده شد. اسناد تاریخی نشان می‌دهند که در وزارت دارایی تحت مدیریت آموزگار، رشوه‌خواری، تبعیض مالیاتی و تخصیص غیرقانونی قراردادها به نزدیکان دربار به امری عادی تبدیل شده بود. این فساد، اعتماد عمومی به رژیم را بیش از پیش فرسود و زمینه را برای اعتراضات گسترده‌تر فراهم کرد. | ||
جامعه ایران در آن سال‌ها در آستانه انفجار بود. نابرابری‌های اقتصادی، فشارهای اجتماعی و سرکوب‌های سیاسی، گروه‌های مختلف از کارگران تا روشنفکران را به هم پیوند داد. سیاست‌های ریاضتی آموزگار، به جای آرام کردن اوضاع، به اتحاد بازندگان اقتصادی و اجتماعی منجر شد و وضعیت پیشاانقلابی را در کشور رقم زد.<ref>[https://www.cafetarikh.com/news/21134/%D8%AC%D9%85%D8%B4%DB%8C%D8%AF-%D8%A2%D9%85%D9%88%D8%B2%DA%AF%D8%A7%D8%B1-%D8%B1%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%D8%A7%D8%B3%D9%86%D8%A7%D8%AF-%D8%B3%D8%A7%D9%88%D8%A7%DA%A9 جمشید آموزگار به روایت اسناد ساواک]</ref><ref>[https://www.etemadonline.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE-7/193808-%DA%86%D8%B1%D8%A7-%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%B6%D8%AA-%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF%DB%8C-%D8%A2%D9%85%D9%88%D8%B2%DA%AF%D8%A7%D8%B1-%D8%B4%DA%A9%D8%B3%D8%AA چرا ریاضت اقتصادی آموزگار شکست خورد؟]</ref><ref name=":0">'''[https://historydocuments.ir/?page=post&id=3781 بررسی و تحلیل دولت جمشید آموزگار]'''</ref> | جامعه ایران در آن سال‌ها در آستانه انفجار بود. نابرابری‌های اقتصادی، فشارهای اجتماعی و سرکوب‌های سیاسی، گروه‌های مختلف از کارگران تا روشنفکران را به هم پیوند داد. سیاست‌های ریاضتی آموزگار، به جای آرام کردن اوضاع، به اتحاد بازندگان اقتصادی و اجتماعی منجر شد و وضعیت پیشاانقلابی را در کشور رقم زد.<ref>[https://www.cafetarikh.com/news/21134/%D8%AC%D9%85%D8%B4%DB%8C%D8%AF-%D8%A2%D9%85%D9%88%D8%B2%DA%AF%D8%A7%D8%B1-%D8%B1%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%D8%A7%D8%B3%D9%86%D8%A7%D8%AF-%D8%B3%D8%A7%D9%88%D8%A7%DA%A9 جمشید آموزگار به روایت اسناد ساواک]</ref><ref>[https://www.etemadonline.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE-7/193808-%DA%86%D8%B1%D8%A7-%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%B6%D8%AA-%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF%DB%8C-%D8%A2%D9%85%D9%88%D8%B2%DA%AF%D8%A7%D8%B1-%D8%B4%DA%A9%D8%B3%D8%AA چرا ریاضت اقتصادی آموزگار شکست خورد؟]</ref><ref name=":0">'''[https://historydocuments.ir/?page=post&id=3781 بررسی و تحلیل دولت جمشید آموزگار]'''</ref> | ||
===== در قلب قدرت: نزدیکی به شاه و وعده‌های پوچ===== | ===== در قلب قدرت: نزدیکی به شاه و وعده‌های پوچ===== | ||
آموزگار نه تنها یک تکنوکرات تحصیل‌کرده بود، بلکه به لطف نزدیکی‌اش به محمدرضا شاه و عضویت در حزب | آموزگار نه تنها یک تکنوکرات تحصیل‌کرده بود، بلکه به لطف نزدیکی‌اش به محمدرضا شاه و عضویت در [[حزب رستاخیز]]، به یکی از مهره‌های اصلی رژیم تبدیل شد. در سال ۱۳۵۶، وقتی شاه او را به نخست‌وزیری منصوب کرد، انتظار داشت که این تکنوکرات خوش‌سابقه بتواند با اصلاحات نمایشی و جذب برخی مخالفان میانه‌رو، رژیم را از بحران نجات دهد. اما این امید به سرعت رنگ باخت. آموزگار وعده «فضای باز سیاسی» داد، اما در عمل، فضای سیاسی ایران تنگ‌تر و خفقان‌آورتر شد. سرکوب‌ها نه تنها کاهش نیافت، بلکه با شدت بیشتری ادامه یافت. | ||
او با حمایت سفارت آمریکا و نزدیکان دربار، سیاست‌هایی را پیش برد که بیشتر به نفع شاه و قدرت‌های خارجی بود تا مردم ایران. این نزدیکی به غرب، که از تحصیلات و ارتباطات او در آمریکا ریشه می‌گرفت، باعث شد تا سیاست‌هایش از مطالبات واقعی جامعه ایران فاصله بگیرد. در وزارت کشور و سپس در نخست‌وزیری، او با تکیه بر ساواک و نیروهای امنیتی، مخالفان را با شدت سرکوب کرد. گروه‌های چپ، مانند سازمان چریک‌های فدایی | او با حمایت سفارت آمریکا و نزدیکان دربار، سیاست‌هایی را پیش برد که بیشتر به نفع شاه و قدرت‌های خارجی بود تا مردم ایران. این نزدیکی به غرب، که از تحصیلات و ارتباطات او در آمریکا ریشه می‌گرفت، باعث شد تا سیاست‌هایش از مطالبات واقعی جامعه ایران فاصله بگیرد. در وزارت کشور و سپس در نخست‌وزیری، او با تکیه بر [[ساواک]] و نیروهای امنیتی، مخالفان را با شدت سرکوب کرد. گروه‌های چپ، مانند [[سازمان چریک‌های فدایی خلق ایران|سازمان چریک‌های فدایی خلق]]، و گروه‌های پیشرو مذهبی، به‌ویژه [[سازمان مجاهدین خلق ایران]]، هدف اصلی این سرکوب‌ها بودند.<ref name=":1">'''[https://historydocuments.ir/?page=post&id=4161 جمشید آموزگار به روایت اسناد ساواک]'''</ref> | ||
======سرکوب بی‌رحمانه مخالفان: از مجاهدین تا تظاهرات خیابانی====== | ======سرکوب بی‌رحمانه مخالفان: از مجاهدین تا تظاهرات خیابانی====== | ||