۴۸۰
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
(صفحه‌ای تازه حاوی «{{Infobox holiday |holiday_name = چهارشنبه سوری |type = برپایی آتش و رسوم دیگر |image = ...» ایجاد کرد) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۳۵: | خط ۳۵: | ||
[[پرونده:چهارشنبه سوری در قدیم.jpg|جایگزین=رسم چهارشنبه سوری در گذشته|بندانگشتی|رسم چهارشنبه سوری در گذشته|266x266پیکسل|پیوند=https://www.iran-pedia.org/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%DA%86%D9%87%D8%A7%D8%B1%D8%B4%D9%86%D8%A8%D9%87_%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%AF%D8%B1_%D9%82%D8%AF%DB%8C%D9%85.jpg]]در مراسم چهارشنبه سوری یعنی غروب سه شنبه مردم زمان غروب آفتاب آتش روشن میکنند و از روی آن می پرند همزمان با پریدن و چرخیدن دور آتش میخوانند: «زردی من از تو، سرخی تو از من» در عمق این حرکت حکمتی نهفته، یعنی که اینکه این کار، همه چیزهای کهنه نظیر بیماری و ناراحتی و نگرانی‌های سال پیش را به آتش می‌سپارند و می‌سوزانند، و به این ترتیب سال جدید را با شادی آغاز میکنند. چهارشنبه سوری جشنی است که در میان عموم ایرانیان رواج داشته و وابسته به هیچ دین و یا قومیتی خاص نیست. | [[پرونده:چهارشنبه سوری در قدیم.jpg|جایگزین=رسم چهارشنبه سوری در گذشته|بندانگشتی|رسم چهارشنبه سوری در گذشته|266x266پیکسل|پیوند=https://www.iran-pedia.org/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%DA%86%D9%87%D8%A7%D8%B1%D8%B4%D9%86%D8%A8%D9%87_%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%AF%D8%B1_%D9%82%D8%AF%DB%8C%D9%85.jpg]]در مراسم چهارشنبه سوری یعنی غروب سه شنبه مردم زمان غروب آفتاب آتش روشن میکنند و از روی آن می پرند همزمان با پریدن و چرخیدن دور آتش میخوانند: «زردی من از تو، سرخی تو از من» در عمق این حرکت حکمتی نهفته، یعنی که اینکه این کار، همه چیزهای کهنه نظیر بیماری و ناراحتی و نگرانی‌های سال پیش را به آتش می‌سپارند و می‌سوزانند، و به این ترتیب سال جدید را با شادی آغاز میکنند. چهارشنبه سوری جشنی است که در میان عموم ایرانیان رواج داشته و وابسته به هیچ دین و یا قومیتی خاص نیست. | ||
ایرانیان در عهد باستان معتقد بودند، آتش که عامل پاکی و زدودن امراض و | ایرانیان در عهد باستان معتقد بودند، آتش که عامل پاکی و زدودن امراض و عوامل بیماری‌زا و حشرات است و اینکه نباید آلودگی و ناپاکی را با خود به سال نو آورند، به این عنصر روی می‌آوردند تا با آتش زدن هیزم، به ضد عفونی محل زندگی خود پرداخته و همزمان به استقبال جشن سال نو میرفتند. | ||
در آداب زرتشتیان در این روزها معمولاً مراسم اوستاخوانی توسط زرتشتیان برقرار است و هفت نوع میوه خشک مانند کشمش، انجیر، بادام، خرما و پسته، به مهمانان | در آداب زرتشتیان در این روزها معمولاً مراسم اوستاخوانی توسط زرتشتیان برقرار است و هفت نوع میوه خشک مانند کشمش، انجیر، بادام، خرما و پسته، به مهمانان میدهند. هفت میوه خشک زرتشتی ها شباهت زیادی به آجیل چهارشنبه سوری دارد. در بسیاری از شهرها آش ترشی هم به نام این شب با چند نوع سبزی درست می شود. | ||
در نوشته‌های برجای مانده از دورانهای | در نوشته‌های برجای مانده از دورانهای قدیم، از این جشن ملی بوته‌سوزانی و پایکوبی در اطراف آن، به عنوان جشن سوری یاد شده است . گفته میشود جشن سوری (سوریک) به‌قدمت نوروز است و تاریخدانان آلمانی بر این باورند که چهارشنبه سوری قدیمی‌تر از جشن نوروز است و به تمامی آرینها تعلق دارد. برخی، مبدأ چهارشنبه‌سوری را به‌زمانی که زرتشت، گاه‌شمار جدیدی خلق کرد و در آن با ایجاد سالهای کبیسه، تاریخهای گذشته را منظم نمود، مرتبط میکنند. برخی دیگر قدمت چهارشنبه‌سوری را چندهزارسال پیشتر می‌دانند. ازآنجاکه در روزگار باستان، آتش یکی از مهمترین عناصر کمکی انسان برای زندگی روزمره‌اش بوده، ایرانیان به آتش، احترام زیادی می‌گذاشتند و در جشنهای خود آتش روشن می‌کردند. <ref>سایت مجاهد جشن ملی چهارشنبه‌سوری، سرخ و شاداب و [https://event.mojahedin.org/i/events/4778 آتشین]</ref> | ||
===تعریف علامه دهخدا از مراسم چهارشنبه سوری=== | ===تعریف علامه دهخدا از مراسم چهارشنبه سوری=== | ||
تعریف مراسم چهارشنبه سوری توسط علامه دهخدا به نقل از استاد سعید نفیسی چنین است: | تعریف مراسم چهارشنبه سوری توسط علامه دهخدا به نقل از استاد سعید نفیسی چنین است:<blockquote>«اشتقاق ترکیب [چهارشنبه‌سوری] یعنی چهارشنبه عیش و عشرت، خود می‌رساند که این شب را برای جشن و سرور بنیاد گذاشته‌اند. این جشنهای ملی از قدیمی‌ترین زمانهای تاریخ در میان ایرانیان بوده است… | ||
شب چهارشنبه‌سوری در ایران، آئین خاص و تشریفات گوناگون دارد که هر یک از آنها را در ناحیه دیگر میتوان یافت. آئین چهارشنبه‌سوری یا شب چهارشنبه‌ی آخر سال بر دو قسم است؛ یک قسمت از آن عمومی و مشترک میان تمام مردم ایران است که حتی بعضی از آنها را در ملل دیگر نژاد آریا میتوان یافت و قسمت دیگر آئین خصوصی است که مردم تهران بدعت گذاشته‌اند و ازاینجا کم و بیش به شهرهای دیگر ایران رفته است. آن قسمت از آئین این شب که در تمام ایران معمول است از کرمان گرفته تا آذربایجان و از خراسان تا خوزستان و از گیلان تا فارس یعنی تمام این دشت وسیع که ایران امروز را فراهم ساخته است و زیباترین بقایای ایران باستانی است در هر شب چهارشنبه آخر سال با شور و دلبستگی خاصی آشکار میشود. تمام مردم آذربایجان چه در شهر و چه در دهات در آن شرکت دارند و حتی هنوز در میان مردم قفقاز معمول است. ایرانیانی که از دیار خود دور افتاده‌اند نیز آن را فراموش نمیکنند و ایرانیان مقیم ترکیه و مصر و هندوستان نیز در جامعه خود، این رسوم و آداب را معمول میدارند<ref>سایت مجاهد جشن ملی چهارشنبه‌سوری، سرخ و شاداب و [https://event.mojahedin.org/i/events/4778 آتشین]</ref>.</blockquote> | |||
==چهارشنبه سوری در کشورهای دیگر== | ==چهارشنبه سوری در کشورهای دیگر== | ||
گرامیداشت این نماد محبت و نیکی، مردم ما را بر آن داشته تا در هیأت یک جشن، آخرین سه‌شنبه هرسال را به آن اختصاص دهند و با گرمای روح‌بخش آتش، طراوت زندگی و زایش را در آستانه نوروز با جشن و سرور و جمع شدن به دور هم، به زندگی خود بیاورند. چنین ایده‌ای البته که زیبنده فرهنگ غنی تمدن باستانی ما بوده است چرا که نشاط و شادابی جامعه، خود را در چنین آئین‌هایی جاری و سمبلیزه میکند و از آنجا تقویت‌شده به مناسبات روزمرهٴ جامعه | گرامیداشت این نماد محبت و نیکی، مردم ما را بر آن داشته تا در هیأت یک جشن، آخرین سه‌شنبه هرسال را به آن اختصاص دهند و با گرمای روح‌بخش آتش، طراوت زندگی و زایش را در آستانه نوروز با جشن و سرور و جمع شدن به دور هم، به زندگی خود بیاورند. چنین ایده‌ای البته که زیبنده فرهنگ غنی تمدن باستانی ما بوده است چرا که نشاط و شادابی جامعه، خود را در چنین آئین‌هایی جاری و سمبلیزه میکند و از آنجا تقویت‌شده به مناسبات روزمرهٴ جامعه بازمی‌گردد، روحیه یکدلی و سرشاری نهفته در این شیوه نگاه به موضوعات اجتماعی توانسته است سده‌ها اقوام مختلف را در یک سرزمین گسترده با تنوعات قومی با مسالمت و برادری در کنار یکدیگر نگه‌دارد و آلام اجتماعی آنها را کاهش دهد. به همین خاطر می‌بینیم که علاوه بر سرزمین امروزی ایران این فرهنگ در تاجیکستان، افغانستان، ازبکستان و تاحدودی قرقیزستان که داری ریشه‌های مشترک فرهنگی با ایران هستند هم هنوز گرامی داشته میشود و مردم این کشورها هم آن‌را جشن می‌گیرند. <ref>سایت مجاهد چهارشنبه سوری ـ آتش نماد بیزاری از پلیدی و [https://article.mojahedin.org/i/%DA%86%D9%87%D8%A7%D8%B1%D8%B4%D9%86%D8%A8%D9%87-%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C-%D9%80-%D8%A2%D8%AA%D8%B4-%D9%86%D9%85%D8%A7%D8%AF-%D8%A8%DB%8C%D8%B2%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D9%BE%D9%84%DB%8C%D8%AF%DB%8C-%D9%88-%D8%B2%D8% زشتی]</ref> | ||
==رسوم چهارشنبه سوری== | ==رسوم چهارشنبه سوری== | ||
===مراسم بوته افروزی=== | ===مراسم بوته افروزی=== | ||
رسم است که پیش از غروب آفتاب، هر خانواده بوته های خار را آماده کرده و روی زمین حیاط خانه و یا در جلوی در ورودی و کوچه در سه یا پنج یا هفت «گله» کپه می کنند. با غروب آفتاب و نیم تاریک شدن آسمان، زن و مرد و پیر و جوان گرد هم جمع می شوند و بوته ها را آتش می زنند. در این هنگام از بزرگ تا کوچک هر کدام سه یا هفت بار از روی بوته های افروخته می پرند، تا ضعف و زردی ناشی از بیماری و غم و اندوه را از خود بزدایند. آنها در حال پریدن از روی آتش ترانه هایی هم می خوانند | رسم است که پیش از غروب آفتاب، هر خانواده بوته های خار را آماده کرده و روی زمین حیاط خانه و یا در جلوی در ورودی و کوچه در سه یا پنج یا هفت «گله» کپه می کنند. با غروب آفتاب و نیم تاریک شدن آسمان، زن و مرد و پیر و جوان گرد هم جمع می شوند و بوته ها را آتش می زنند. در این هنگام از بزرگ تا کوچک هر کدام سه یا هفت بار از روی بوته های افروخته می پرند، تا ضعف و زردی ناشی از بیماری و غم و اندوه را از خود بزدایند. آنها در حال پریدن از روی آتش ترانه هایی هم می خوانند: | ||
زردی من از تو ، سرخی تو از من | زردی من از تو ، سرخی تو از من | ||
| خط ۶۲: | خط ۶۳: | ||
در گذشته یکی از رسوم دیگر جشن چهارشنبه سوری «فال‌گوش ایستادن» بود. به این‌صورت که بخصوص افراد و بخصوص دختران در محلی که دیده نشود می‌ایستادند و به صحبتهای رهگذران گوش می‌کرد و بر اساس آنچه در آن صحبتها بود برای شنیدن خبری خوش از آنچه مورد انتظارش بود، تفأل می‌زد، اگر صحبتها را مطابق آرزوی خود می‌دید، خود را به طلبش رسیده می‌دانست. | در گذشته یکی از رسوم دیگر جشن چهارشنبه سوری «فال‌گوش ایستادن» بود. به این‌صورت که بخصوص افراد و بخصوص دختران در محلی که دیده نشود می‌ایستادند و به صحبتهای رهگذران گوش می‌کرد و بر اساس آنچه در آن صحبتها بود برای شنیدن خبری خوش از آنچه مورد انتظارش بود، تفأل می‌زد، اگر صحبتها را مطابق آرزوی خود می‌دید، خود را به طلبش رسیده می‌دانست. | ||
===مراسم قاشق زنی=== | ===مراسم قاشق زنی=== | ||
این رسم در بسیاری از شهرها و روستاهای دور افتاده ایران بیشتر از بقیه رسوم در جشن چهارشنبه سوری جریان داشته که در این رسم دختران و پسران جوان چادری بر سر و روی خود می کشند تا شناخته نشوند و به در خانهٔ دوستان و همسایگان خود می روند. صاحبخانه از صدای قاشق هایی که به کاسه ها می خورد به در خانه آمده و به کاسه های آنها آجیل چهارشنبه سوری، شیرینی، شکلات، نقل و حتی پول | این رسم در بسیاری از شهرها و روستاهای دور افتاده ایران بیشتر از بقیه رسوم در جشن چهارشنبه سوری جریان داشته که در این رسم دختران و پسران جوان چادری بر سر و روی خود می کشند تا شناخته نشوند و به در خانهٔ دوستان و همسایگان خود می روند. صاحبخانه از صدای قاشق هایی که به کاسه ها می خورد به در خانه آمده و به کاسه های آنها آجیل چهارشنبه سوری، شیرینی، شکلات، نقل و حتی پول می‌ریزد. | ||
==='''سنت كوزه شكنی'''=== | ==='''سنت كوزه شكنی'''=== | ||
برخی مردم پس از مراسم پریدن از روی آتش، مقداری زغال به نشانه سیاه بختی به همراه كمی نمك به علامت شور چشمی، و یک سكه دهشاهی به نشانه تنگدستی در كوزه ای سفالین می اندازند و هر یك از افرادخانواده یك بار كوزه را دور سر خود می چرخاند و نفر آخر، كوزه را به پشت بام خانه می برد و آن را به كوچه پرتاب می كند و می گوید: «درد و بلای خانه را ریختم توی كوچه» مردمی که این عمل را انجام میدهند بر این باورند که پرتاب کردن کوزه رد بلا از خانه است و با دور انداختن کوزه، تیره بختی، شور بختی و تنگدستی را از خانه و خانواده خود دور می كنند<ref>سایت ایران ناز مراسم چهارشنبه [https://www.irannaz.com/news_detail_7477.html سوری]</ref>. | برخی مردم پس از مراسم پریدن از روی آتش، مقداری زغال به نشانه سیاه بختی به همراه كمی نمك به علامت شور چشمی، و یک سكه دهشاهی به نشانه تنگدستی در كوزه ای سفالین می اندازند و هر یك از افرادخانواده یك بار كوزه را دور سر خود می چرخاند و نفر آخر، كوزه را به پشت بام خانه می برد و آن را به كوچه پرتاب می كند و می گوید: «درد و بلای خانه را ریختم توی كوچه» مردمی که این عمل را انجام میدهند بر این باورند که پرتاب کردن کوزه رد بلا از خانه است و با دور انداختن کوزه، تیره بختی، شور بختی و تنگدستی را از خانه و خانواده خود دور می كنند<ref>سایت ایران ناز مراسم چهارشنبه [https://www.irannaz.com/news_detail_7477.html سوری]</ref>. | ||
| خط ۷۴: | خط ۷۵: | ||
یکی از سنت‌های بسیار جالب این استکه همه محله به کمک خانه ای که در آن بیمار زندگی میکند می روند و شب چهارشنبه سوری برای بهبودی او تلاش میکنند تا بیماری او به سال دیگر نرسد برای این کار آشی می‌پزند که به «آش بیمار» یا «آش امام زین العابدین بیمار» معروف است. آش را پخته و به بیمار می‌خورانند و بین همسایه ها و فقرا تقسیم میکنند. | یکی از سنت‌های بسیار جالب این استکه همه محله به کمک خانه ای که در آن بیمار زندگی میکند می روند و شب چهارشنبه سوری برای بهبودی او تلاش میکنند تا بیماری او به سال دیگر نرسد برای این کار آشی می‌پزند که به «آش بیمار» یا «آش امام زین العابدین بیمار» معروف است. آش را پخته و به بیمار می‌خورانند و بین همسایه ها و فقرا تقسیم میکنند. | ||
===فال گرفتن با بولونی=== | ===فال گرفتن با بولونی=== | ||
بولونی کوزه ایست با دهانی باز که اعضای خانواده دور یکدیگر جمع میشوند و هر کس هر چیزی که نشانه ای از او دارد در کوزه می‌اندازد گرد یکدیگرجمع | بولونی کوزه ایست با دهانی باز که اعضای خانواده دور یکدیگر جمع میشوند و هر کس هر چیزی که نشانه ای از او دارد در کوزه می‌اندازد گرد یکدیگرجمع میشوند و کوزه ای را می‌آورند هر کس هر چه همراه خود دارد و نشانه ای از او به‌شمار میرود در آن بولونی می اندازد و شعرهای مختلفی در کاغذ نوشته و در کوزه میاندازند سپس دختر کوچکی دست در کوزه میکند و کاغذها را بیرون می‌آورد و شعر آن را میخواند سپس همان دختر یکی از آن اشیاء را بیرون می آورد و آن شعر که خوانده شده، فالی است که در حق صاحب آن نشانی زده‌اند در اصفهان یک سرمه دان و یک آئینه کوچک نیز علاوه بر آن اشیاء در بولونی میاندازند و با دیوان حافظ تفأل میکنند یعنی هر چیزی که از بولونی بیرون آمد برای صاحب آن فالی از دیوان حافظ میزنند. ( لغت نامه دهخدا)<ref>سایت برترینها تاریخچه و آداب چهارشنبه [http://www.bartarinha.ir/fa/news/46354/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE%DA%86%D9%87-%D9%88-%D8%A2%D8%AF%D8%A7%D8%A8-%DA%86%D9%87%D8%A7%D8%B1%D8%B4%D9%86%D8%A8%D9%87-%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%D8%B1%D8%AF%D8%B3%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C سوری]</ref> | ||
==آئین چهارشنبه سوری در شهرهای مختلف== | ==آئین چهارشنبه سوری در شهرهای مختلف== | ||
هر ناحیه در ایران مراسم چهارشنبه سوری را به شکل و به ترتیبی انجام میدهد | هر ناحیه در ایران مراسم چهارشنبه سوری را به شکل و به ترتیبی انجام میدهد | ||