غلامحسین بنان
| غلامحسین بنان | |
|---|---|
 | |
| زادروز | ۱۲۹۰خورشیدی تهران تهران |
| درگذشت | ۸ اسفند ۱۳۶۴ تهران |
| علت مرگ | کهولت و بیماری |
| آرامگاه | امامزاده طاهر کرج |
| ملیت | ایرانی |
| تحصیلات | لیسانس |
| شناخته‌شده برای | آواز و موسیقی
صوت آوازی، باریتون و نوازندگی ِپیانو و ارگ سبک هنری،موسیقی سنتی و مدرن ایرانی |
| والدین | پدر: کریم خان بنان الدوله نوری مادر: شرف السلطنه دختر محمدتقی میرزا رکن‌الدوله(برادر ناصرالدین شاه)وهمسرش،پریدخت بنان |
غلامحسین بنان(تولد:۱۲۹۰خورشیدی تهران - مرگ: ۸ اسفند ۱۳۶۴ ) نام کامل،غلامحسین بنان نوری، پدرش کریم خان بنان الدوله نوری و مادرش شرف السلطنه دختر محمدتقی میرزا رکن‌الدوله(برادر ناصرالدین شاه) بود.او از سن ۶ سالگی به یادگیری پیانو و ارگ پرداخت و بعدها از استادانی همچون مرتضی نی‌داوود، میرزا طاهر ضیاءذاکرین رثایی و ٰناصر سیف، فن نوازندگی و آواز را آموخت.[۱]بنان اولین خواننده در ایران بود که با زبان مویسقی(نُت Note)آشنا شد همچنین به عضویت شورای موسیقی رادیو ایران درآمد و انجمن موسیقی ایران را بنیانگذاری کرد و به دعوت روحالله خالقی[۲] و استاد داوود پیرنیا در ارکستر معروف به «ارکستر گلها»کارهای ارزنده ای بخصوص «گلهای رنگارنگ» را تولید کرد که مورد استقبال شایان مردم قرارگرفت.خالقی رهی و بنان در واقع مثلث قدرتمندی را در برنامه گلها پدید آوردند و آثار فاخری از خود به یادگار گذاشتند.[۳]غلامحسین بنان علاوه بر آواز در دستگاه های کلاسیک(سنتی)در ساختن نغمات مدرن و تصنیف های زیبا نیز موفقیت بسیار پیدا کرد از جمله تصنیف «الهه ناز[۴]» که اغلب مردم بنان را با این تصنیف بیاد می‌آورند.و سرود «ای ایران ای مرز پرگهر[۵]» که بسیاری آنرا سرود ملی ایران میدانند، با صدای استاد بنان، شعر از زنده یاد آقای حسین گل گلاب و آهنگ از استاد روحالله خالقی.
موسیقی و آواز به عنوان کار حرفه‌ای
بنان تا سال ۱۳۲۰ به دعوت اساتید موسیقی در محافل هنری و ادبی حضور می‌یافت و آواز میخواند، اما از سال ۱۳۲۱بطور حرفه ای در رادیو ایران بکار پرداخت و در این زمینه استادان و همکارانی جون روحالله خالقی و داود پیرنیا او را همراهی میکردند بویژه برنامه رادیوئی «گلهای رنگارنگ».
تأثیر صدای بنان در موسیقی ایرانی آن‌قدر است که بعضی آواز ایرانی را به قبل و بعد از بنان تقسیم کرده‌اند و این به خاطر آن بود که خوانندگان پیش از او اغلب بلند خوانی میکردند و همین باعث می‌شد اشعار جویده جویده و نامفهوم به گوش برسند. بنان با توجه به تربیت خانوادگی و تعالیم خالقی فهمیده بوده که نباید حنجره آزاری کند و واسطه بین شاعر و شنونده باشد؛ برای همین در آوازهای او دادزدن‌های بیجا را مشاهده نمی‌کنیم و اشعار خوب تلفظ می‌شوند و به گوش مخاطب می‌رسند.بنا به گفته خودش «کسی ندید که من برای پول کنسرت اجراکنم یا در کاباره آواز بخوانم» و تا پایان عمر هم در همان خانه اش در نیاوران بسر برد.
استاد بنان را می‌توان به راستی بزرگترین اجرا کننده آهنگهای سبک وزیری-خالقی دانست؛ البته او در کنار ادیب خوانساری از بهترین اجراکنندگان آثار صبا و محجوبی محسوب می‌شود و استعداد شگرف او در مرکب‌خوانی و تلفیق شعر و موسیقی بار‌ها ستایش موسیقی‌دانان معاصرش را برانگیخته است.[۶]
تصادف شدید و صدمات جبران ناپذیر
بنان در ۲۷ دی ۱۳۳۶ بعد از پایان مهمانی بهمراه دو نفر از دوستانش به خانه باز می‌گشت که ناگهان در حوالی کاروانسرای سنگی یک تانکر نفتکش که فاقد چراغ ایمنی عقب و پوشیده از گل و لای بود و تاریکی شب هم بر دیده نشدن کامیون کمک می‌کرد جلوی آن‌ها سبز می‌شود، و تصادف شدیدی بین خودروی بنان و آن تانکر نفتکش رخ می‌دهد. و در این سانحه چشم راست خود را از دست داد و به همین خاطر همیشه از عینک دودی استفاده می‌کرد،[۷] شادروان «ابوالحسن ورزی»، دوست نزدیک بنان شعر زیر را تحت تاثیر این واقعه سرود:
دیدیم چو بازیگری دور زمان را / بازیچه گرفتیم همه کار جهان را /// می‌خواست که در چشم هنر نور نماند / آسیب رسانید اگر چشم بنان را...
انتشار خبر تصادف استاد بنان باعث ازدحام زیاد مردم جلوی بیمارستان شد، اما چون امکان ملاقات این جمعیت با بنان نبود دفتری در سالن انتظار بیمارستان گذاشته شد تا دوستداران بنان احساسات خود را درآن دفتر برایش بنویسند.پزشکان برای بهبود چشم دیگرش سفر به اروپا و معالجه را تجویز کردند؛ برای همین دولت و اداره کل انتشارات و رادیو و جمع دوستانش کنسرتی ترتیب دادند و کمک مالی جمع کرده و او را راهی اروپا کردند[۸]تا اینکه با بهبود نسبی به ایران باز گشت.در بازگشت از این سفر در مواضع هنری خود را تغییر داد و گفت: «من از این پس کوشش می‌کنم آثاری اجرا کنم که واجد وزنی شاد و شعری امیدوارکننده‌است. من جداً از ادامهٔ شیوهٔ قدیم که شباهت به مرثیه خوانی دارد خسته شده‌ام، البته در این زمینه سازندگان آهنگ باید با من یاری و همکاری کنند»[۹]
بازیگری در سینما
در کتاب از نور تا نوا آمده است: بنان مدتی را نیز به تعیلم فن بازیگری پرداخت و به تصدیق نزدیکانش دارای استعداد زیادی در این زمینه بود. در سال ۱۳۲۷ همراه چهره‌های معروف آن روزگار در فیلمی به نام «طوفان زندگی» ساخته علی دریابیگی و اسماعیل کوشان بازی کرد که داستان آن در انجمن موسیقی اتفاق می‌افتد. در این فیلم بنان دو ترانه از ترانه‌های معروفش را بطور زنده اجرا می‌کند.[۱۰]جزئیات زیادی درباره این فیلم و گارگردان و بازیگران آن وجود دارد[۱۱] ولی متاسفانه تنها نسخه این فیلم در آتش سوزی استودیو «میترافیلم»از بین رفت.
در گذشت استاد
غروب ۸ اسفندماه ۱۳۶۴ خورشیدی غروب زندگی بنان بودکه پس از مدتها رنج از بیماری های داخلی در بیمارستان ایرانمهر تهران درگذشت و بر خلاف وصیتش که در گورستان ظهیز الدوله دفن شود،دو روز بعد در امامزاده طاهر کرج بخاک سپرده شد. در پی انتشار این خبر مرکز سرود و آهنگهای وزارت ارشاد، هنرستان سرود و آهنگهای انقلابی، دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران، بیمارستان ایرانمهر، محمدرضا شجریان، کاوه دیلمی، هنگامه اخوان، شهرام ناظری، ابوالحسن ورزی، کامکار، تورج نگهبان، جمشید مشایخی، عماد رام و بسیاری دیگر از هنرمندان و دوستان و یاران وی با انتشار پیامهای جمعی و جداگانه مرگ او را به خانواده اش و مردم ایران تسلیت گفتند[۱۲].
به مناسبت هشتم اسفند سالگرد درگذشت استاد غلامحسین بنان - به قلم پری دخت آور [۱۳]
تخریب سنگ مزار بنان و دیگر هنرمندان
اگر به کرج و امامزاده طاهر بروید دیگر اثری از آرامگاه بنان نخواهید دید. نه تنها بنان بلکه امیر ناصر افتتاح و چند تن از بزرگان موسیقی که در آن حوالی خاک بودند، آرامگاهشان تخریب شده است. آرامگاه بنان با خاک یکسان و ناپدید شده و اگر پیگیری نشود بعید نیست که ساختمانی را که در حال احداثش هستند، بنا کنند.[۱۴]از زمان درگذشت بنان تا سال ۱۳۸۹سنگ قبر بزرگی بر مزارش قرار داشت و قرار بود سنگ قبر دیگری از اروپا برای مزار او بیاورند، اما بنا به گفته برخی مسولان در سال ۱۳۸۹ «به دلیل پاره‌ای از تغییرات در امامزاده طاهر کرج و همسطحسازی قبور و تعویض همهٔ سنگ قبرهای نزدیک صحن»، سنگ قبر بنان نیز تعویض گردید و به شکل کنونی درآمد.[۱۵]
مدیرکل اوقاف و امور خیریه استان البرز حجت الاسلام محمد صالحی در خصوص تخریب آرامگاه بنان و تعویض سنگ قبر بزرگش با یک سنگ قبری کوچک اظهار داشت:«وضعیت برخی قبور این امامزاده رفت و آمد زائران را با مشکل مواجه کرده بود که همین باعث شد عده‌ای دراین خصوص شکایت‌هایی به دفتر امامزاده ارائه کنند. حجم این شکایات باعث شد مسئولان اوقاف استان برای بهبود شرایط نسبت به همسطح سازی برخی قبور اقدام کنند .قبر بنان نیز یکی از این قبور بود که در طرح همسطحسازی دچار تغییراتی شد.[۱۶]»
تخریب خانه بنان
در تاریخ ۲ آبان ۱۳۹۲، خانه استاد بنان تخریب شد. این خانه تاریخی در نیاوران، بلندی‌های جمال‌آباد، نبش کوچه مینا، پلاک ۱۲ قرار داشت. سازمان میراث فرهنگی، تخریب این خانه را به مثابه از دست دادن صاحبان تهران می‌داند. بنان از سال ۱۳۵۴ در این خانه دو طبقه زندگی می‌کرد که ایوانی رو به بلندی‌های دماوند داشت واز میراث های فرهنگی ایران به حساب می‌آمد.[۱۷]
گزیده ای از یادبودها و نوشتارها در باره بنان
کتاب‌های مختلفی درباره غلامحسین بنان منتشر شده که چند نمونه آن عبارتند از :
- «نوای جاویدان» به همت هومن صدر و همسر بنان(پری دخت بنان)
- کتاب«از نور تا نوا، غلامحسین بناناستاد آواز ایران»نوشته دکتر داریوش صبور وکوشش همسر بنان، آرشیو عکسها، خاطرات و یادبودها و زندگینامه، بنان.
- کتاب «جویبار نغمه»، کار شهرام آقایی پور، مجموعه مدونی از آثار بنان.
- «رؤیای هستی» از شهرام آقایی پور.شامل مجموعه تصنیفها، نت‌ها، زندگینامه و یادواره‌های غلامحسین بنان.
- آرشیو موسیقی ایرانی و آهنگسازان، نوازندگان و خوانندگان ایرانی بر روی اینترنت[۱۸].
کنسرت‌ها ویاد بودهای موسیقاتی بیاد بنان:
- «در سوگ بنان»، با صدای محمدرضا شجریان،[۱۹]
- یاد یار مهربان به یاد استاد غلامحسین بنان: کاوه دیلمی[۲۰].
- کنسرت « یادواره بنان » استاد محمدرضا لطفی و محسن کثیرالسفر در ایتالیا، بخش تارنوازی بیاد بنان [۲۱].
قطعاتی کوتاه از غلامحسین بنان
چند آهنگ بیاد ماندنی:
هرچند انتخاب و بر گزیدن چند نمونه از آثار جاودانه استاد بی بدیل آواز ایران غلامحسین بنان کاری دشوار است ولی این چند ترانه قطراتی از دریای هنر او را به نمایش می‌گذارد:
«بوی جوی مولیان»[۲۲]
با صدای دو جاودانه هنر موسیقی ایران غلامحسین بنان و خانم مرضیه
............
بوسه نسیم[۲۳]
با صدای غلامحسین بنان، شعر رهی معیری و پیانوی محجوبی
............
الهه ناز با صدای زیبای بنان[۴]
ترانه الهه ناز با صدا و دست خط زیبای استاد بنان
............
دو اجرا از: «ترانه کاروان»[۲۴]
با صدای بی‌نظیر دو استاد آواز ایران «غلامحسین بنان» و «خانم مرضیه»
............
ترانه«آمد اما»[۲۵]
آمد اما در نگاهش آن نوازش ها نبود
چشم خواب آلوده اش را مستی رویا نبود
............
مرغ حق با صدای بنان[۲۶]
مرغ حق خواند /هر دم در دل شب /ای ماه کز شب عاشق /
............
آلبوم ها
مجموعهای از ترانه‌های بنان که انتشارات ماهور منتشر کرده است:
|
|
آلبوم‌های مشترک
در سال ۱۳۸۳ آثار استاد روحالله خالقی منتشر شد که در آن آواز هایی از استادان عبدالوهاب شهیدی و غلامحسین بنان را در بر داشت.
یادگارهای هنری
هفده«شاخه گل»
| شاخه گل ۱ (الهه ناز، می ناب): دربرگیرندهٔ تصنیف الهه ناز، آهنگ سازان: روحالله خالقی و اکبر محسنی، اشعار از کریم فکور و حافظ شیرازی
شاخه گل ۲: آهنگ سازان: روحالله خالقی و مرتضی محجوبی، تنظیم جواد معروفی، اشعار از شهریار و رهی معیری شاخه گل ۳: شاخه گل ۴: شاخه گل ۵ (خلوتگه راز): اجرا در دستگاه‌های همایون و شور، آهنگ ساز: مرتضی محجوبی، اشعار از عطار، پروین ریاضی، حافظ، مشتاق اصفهانی، نظام وفا، فروغی بسطامی و عراقی، نوازندگان: رضا ورزنده:سنتور، پرویز یاحقی:ویولن، مرتضی محجوبی:پیانو و فرهنگ شریف:تار شاخه گل ۶ (جلوه دلدار): آهنگ ساز: مرتضی محجوبی، اشعار از عطار، صائب تبریزی، نظام وفا، عراقی، حافظ، یغما جندقی و منصوره اتابکی (زهره)، نوازندگان: احمد عبادی:سه تار، علی تجویدی:ویولن، مرتضی محجوبی:پیانو، روحالله خالقی:ویولن و حسن کسایی:نی شاخه گل ۷: آهنگ سازان: عارف قزوینی و مرتضی محجوبی، تنظیم: جواد معروفی، اشعار از عارف قزوینی، عطار، فقیه کرمانی، رهی معیری، مهدی حمیدی شیرازی، ابوالحسن ورزی و شیخ نجم الدین کبری، نوازندگان: مرتضی محجوبی:پیانو و لطف‌الله مجد:تار |
شاخه گل ۸: آهنگ ساز: مرتضی محجوبی، تنظیم: جواد معروفی، اشعار از مولانا، احمد ناظرزاده کرمانی، رهی معیری، عطار، شمس تبریزی و عراقی، اجرا در دستگاه دشتی و آواز سه گاه، نوازندگان:جواد معروفی:پیانو، حسنعلی وزیری‌تبار:قره نی، حسینعلی ملاح:ویولن، علی تجویدی:ویولن، فرهنگ شریف:تار و مرتضی محجوبی:پیانو
شاخه گل ۹ (نغمه همایون، تنها تویی): آهنگ ساز: جواد معروفی، اجرا در دستگاه‌های همایون و دشتی، اشعار از رهی معیری، عراقی، حکیم سنایی، فخرالدین عراقی، ابوالحسن ورزی و منصوره اتابکی (زهره)، نوازندگان: احمد عبادی:سه تار، حسن کسایی:نی، مهدی خالدی:ویولن، رضا ورزنده:سنتور و حسین همدانیان:تنبک شاخه گل ۱۰ (ای ایران): دربرگیرندهٔ تصنیف‌های معروف ای ایران و تا بهار دلنشین، آهنگ سازان: روحالله خالقی، مرتضی محجوبی، نصرالله زرین پنجه، موسی معروفی و اکبر محسنی، اشعار از بیژن ترقی، رهی معیری، کریم فکور، ابوالقاسم حالت، نواب صفا و حسین گل گلاب شاخه گل ۱۱ (آذربایجان (۱)، ای دل بیا): آهنگ ساز: روحالله خالقی، اشعار از رهی معیری، عراقی، فروغی بسطامی، عطار، فغانی شیرازی، ازینور اصفهانی و الهی قمی، نوازندگان: حبیب‌الله بدیعی و احمد عبادی:ویولن شاخه گل ۱۲ (آمد اما در نگاهش، عشق و مستی): آهنگ سازی و تنظیم: روحالله خالقی، اشعار از نظام وفا، بیژن ترقی، ابوالحسن ورزی، عطار، حافظ و عراقی، نوازندگان: حبیب‌الله بدیعی:ویولن، جلیل شهناز:تار، امیرناصر افتتاح:تنبک و تک نوازی جواد معروفی |
شاخه گل ۱۳:
شاخه گل ۱۴: آهنگ سازان: مهدی خالدی، مرتضی محجوبی، روحالله خالقی و حسین یاحقی، تنظیم‌کننده: روحالله خالقی، اشعار از منصوره اتابکی (زهره)، رهی معیری، عارف قزوینی و نواب صف، نوازندگان: مرتضی محجوبی:پیانو، مهدی خالدی:ویولن، علی تجویدی:ویولن و حسین یاحقی:ویولن، دکلمه: روشنک شاخه گل ۱۵ (آذربایجان (۲)، مرا عاشقی شیدا): آهنگ سازان: روحالله خالقی، علی تجویدی و پرویز یاحقی، اشعار از حافظ، رهی معیری، عارف قزوینی، رعدی آذرخشی و منیره طه، نوازندگان: روحالله خالقی:ویولن، مرتضی محجوبی:پیانو و پرویز یاحقی:ویولن، دکلمه: روشنک شاخه گل ۱۶ (برگ سبز ۲۶ و ۱۰۷): اشعار از عطار، اوحدی مراغه‌ای، سعدی، عراقی، فغانی شیرازی، واله‌ای قمی و سیمین بهبهانی، نوازندگان:حبیب‌الله بدیعی:ویولن، حسن کسایی:نی، جلیل شهناز:تار و احمد عبادی:سه تار، دکلمه: روشنک شاخه گل ۱۷ (مرغ شباهنگ): آهنگ ساز: موسی معروفی، تنظیم‌کننده:روحالله خالقی، اشعار از رهی معیری |
گلهای جاویدان
|
|
گلهای رنگارنگ
|
|
|
برگ سبز
|
|
- همچنین امروزه چند آلبوم تحت عنوان آشنایی با شیوه آواز استاد غلامحسین بنان توسط چهارباغ منتشر شده‌اند که برای هنرجویان آواز می‌توانند الگو باشند. بخشی از آوازهای این مجموعه مربوط به اجراهای خصوصی استاد بنان می‌باشند.
- علاوه بر این مجموعه ها آثار بسیار دیگری نیز از بنان موجود است که تخمین زده می شود در مجموع بیش از ۳۵۰ اثر از او باقی مانده باشد.
نگارخانه
خضور استاد بنان پس از تصادف و مشکل بینایی با عینک دودی
ارکستر صبا: بهمراه خالقی رهی معیری و استاد بنان
کتاب جویبار نغمه از آثار استاد بنان
حضور خانم مرضیه بر مزار استاد غلامحسین بنان
ارکستر گلها: محجوبی صبا تجویدی جهانپناه . . . و خانم مرضیه
منابع
- ↑ مجله ملودی - غلامحسین بنان؛ استاد بی‌بدیل آواز
- ↑ Rouhollah Khaleghi Artistic Center- روح الله خالقی، نمونه آثار ، گالری عکس و . . .
- ↑ سایت BBC فارسی-داوود پیرنیا، پرورنده 'گلها'ی رادیو ایران
- ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ YouTube- الهه ناز با صدای زیبای بنان
- ↑ YouTube - سرود «ای ایران ای مرزپرگهر»با صدای استاد بنان، شعر از زنده یاد آقای حسین گل گلاب، آهنگ از استاد روح الله‌‌خالقی
- ↑ سایت ایمنا - یادواره ای برای «بنان» و صدای مخملینش
- ↑ سایت بیتوته - یادی از « استاد بنان» و صدای دلنشین او همراه با تصاویر
- ↑ سایت تابناک - بنان استاد آوازی که قصد خوانندگی نداشت!
- ↑ خبرگزاری برنا - فریم دیده نشده پس از تصادف استاد بنان که باعث نابینا شدن وی شد
- ↑ وبلاگ استادغلامحسین بنان - فیلم طوفان زندگی
- ↑ SurehCinemaبانک جامع اطلاعات سینما - طوفان زندگی و مشخصات فیلم
- ↑ سایت کافه ستاره ها- غلامحسین بنان
- ↑ YouTube - به مناسبت هشتم اسفند سالگرد درگذشت استاد غلامحسین بنان - به قلم پری دخت آور
- ↑ سایت موسیقی ایرانیان - استاد بنان دیگر آرامگاه ندارد!
- ↑ خبرگزاری دانشجویی ایران «ایسنا»- 27 زمستان از رفتن بنان طی شد
- ↑ خبرگزاری دانشجویان ایران «ایسنا»- توضیحی در مورد تخریب قبر بنان
- ↑ سایت عصر ایران - خانه «بنان» با خاک یکسان شد
- ↑ Internet Archive - بزرگترین آرشیو موسیقی ایران -برنامه های گلها - و . . .
- ↑ YouTube - «در سوگ بنان»، با صدای محمدرضا شجریان،
- ↑ YouTube - یاد یار مهربان به یاد استاد غلامحسین بنان: کاوه دیلمی
- ↑ YouTube - کنسرت استاد محمدرضا لطفی و محسن کثیرالسفر در ایتالیا
- ↑ YouTube - «بوی جوی مولیان» با صدای دو جاودانه هنر موسیقی ایران غلامحسین بنان و خانم مرضیه
- ↑ YouTube - بوسه نسیم- با صدای غلامحسین بنان، شعر رهی معیری و پیانوی محجوبی
- ↑ YouTube - «ترانه کاروان» با صدای فراموشی‌ناپذیر دو استاد بی بدیل آواز ایران «غلامحسین بنان» و «خانم مرضیه»
- ↑ YouTube - «آمد اما» در نگاهش آن نوازش ها نبود-با صدای بی‌همتای استاد بنان
- ↑ YouTube - مرغ حق با صدای دلنشین استاد بنان