کاربر:Safa/صفحه تمرین
انقلاب شوروی، یا انقلاب ۱۹۱۷ روسیه یکی از مهم‌ترین رویدادهای تاریخی قرن بیستم بود که به فروپاشی حکومت تزاری و تأسیس اتحاد جماهیر شوروی انجامید. این انقلاب شامل دو مرحله اصلی بود: انقلاب فوریه و انقلاب اکتبر.
۱. انقلاب فوریه (مارس ۱۹۱۷ به تقویم میلادی)
در فوریه ۱۹۱۷ (مطابق با مارس میلادی)، مردم روسیه، به‌ویژه کارگران و سربازان، در شهر پتروگراد (سن‌پترزبورگ کنونی) علیه شرایط سخت زندگی، فساد حکومت، و ناکامی‌های جنگ جهانی اول قیام کردند. اعتصابات گسترده و اعتراضات خیابانی به استعفای تزار نیکلای دوم و پایان سلطنت رومانوف‌ها منجر شد.
پس از استعفای تزار، دولت موقت به رهبری الکساندر کرنسکی تشکیل شد. اما این دولت نتوانست مشکلات اقتصادی و سیاسی کشور را حل کند و تصمیم به ادامه مشارکت در جنگ جهانی اول نیز موجب نارضایتی بیشتر مردم و نظامیان شد.
۲. انقلاب اکتبر (نوامبر ۱۹۱۷ به تقویم میلادی)
در اکتبر ۱۹۱۷ (مطابق با نوامبر میلادی)، حزب بلشویک به رهبری ولادیمیر لنین و با حمایت مردمی از طبقه کارگر و سربازان، علیه دولت موقت قیام کرد. با تصرف مراکز کلیدی در پتروگراد، از جمله کاخ زمستانی، دولت موقت سرنگون شد.
این انقلاب به استقرار دولت بلشویکی منجر شد که مبتنی بر اصول مارکسیسم-لنینیسم بود. بلشویک‌ها برنامه اصلاحات گسترده‌ای از جمله:
خروج روسیه از جنگ جهانی اول (عهدنامه برست-لیتوفسک)
ملی‌سازی زمین‌ها
ایجاد یک دولت سوسیالیستی
را به اجرا گذاشتند.
پیامدها
۱. آغاز جنگ داخلی روسیه (۱۹۱۷–۱۹۲۳) میان بلشویک‌ها (ارتش سرخ) و مخالفان (ارتش سفید). ۲. تأسیس اتحاد جماهیر شوروی (۱۹۲۲)، اولین دولت سوسیالیستی جهان. ۳. تأثیرات عمیق بر تاریخ جهان، از جمله گسترش جنبش‌های سوسیالیستی و ایجاد یک نظام دو قطبی در قرن بیستم.
انقلاب روسیه نقطه عطفی در تاریخ معاصر بود که نه تنها سرنوشت روسیه، بلکه مسیر سیاسی و اجتماعی جهان را تغییر داد.
زمینه‌های انقلاب شوروی
انقلاب ۱۹۱۷ روسیه (که منجر به تشکیل شوروی شد) در نتیجه یک سلسله عوامل سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و ایدئولوژیک به وقوع پیوست. این عوامل زمینه‌های انقلاب را تشکیل می‌دهند و به مرور زمان شرایط را برای سقوط نظام تزاری و روی کار آمدن بلشویک‌ها فراهم کردند. در زیر به مهم‌ترین زمینه‌های انقلاب اشاره می‌شود:
۱. مشکلات سیاسی
حکومت استبدادی تزاری: روسیه تحت سلطنت تزارها یک حکومت استبدادی بود. تصمیمات سیاسی بدون مشورت با مردم یا نهادهای منتخب اتخاذ می‌شد. این موضوع نارضایتی عمومی را برانگیخت.
ضعف نیکلای دوم: نیکلای دوم، آخرین تزار روسیه، فردی ضعیف و بی‌تصمیم بود. او نتوانست بحران‌های کشور را مدیریت کند و اقتدار سلطنت را حفظ کند.
سرکوب مخالفان: جنبش‌های اصلاح‌طلب و انقلابی، مانند سوسیال‌دموکرات‌ها و سوسیالیست‌های انقلابی، به شدت سرکوب می‌شدند، اما این سرکوب‌ها نارضایتی بیشتری ایجاد کرد.
ناکارآمدی دولت: فساد، بوروکراسی ناکارآمد، و عدم توانایی دولت در پاسخ به خواسته‌های مردم، اعتماد عمومی را از بین برد.
رهبران شوروی
- ولادیمیر لنین (۱۹۲۲-۱۹۲۴)
- ژوزف استالین (۱۹۲۴-۱۹۵۳)
- گئورگی مالنکوف (۱۹۵۳-۱۹۵۳)
- نیکیتا خروشچف (۱۹۵۳-۱۹۶۴)
- لئونید برژنف (۱۹۶۴-۱۹۸۲)
- یوری آندروپوف (۱۹۸۲-۱۹۸۴)
- کنستانتین چرننکو (۱۹۸۴-۱۹۸۵)
- میخائیل گورباچف (۱۹۸۵-۱۹۹۱)
گاهشمار انقلاب شوروی
جدول زمانی تحولات انقلاب شوروی از سال ۱۹۱۷ تا زمان سقوط اتحاد جماهیر شوروی به شرح زیر است:
دوران انقلاب از سال ۱۹۱۷ تا تشکیل شوروی
۱۹۱۷ - انقلاب فوریه، تزار نیکلای دوم استعفا داد و دولت موقت به رهبری الکساندر کرنسکی تشکیل شد.
۱۹۱۷ - نوامبر یا به تاریخ روسی انقلاب اکتبر، بلشویک‌ها به رهبری لنین دولت موقت را سرنگون کردند.
۱۹۱۸ - با امضای معاهده برست - لیتوفسک روسیه از جنگ جهانی اول خارج می‌شود.
بلافاصله جنگ داخلی میان ارتش سرخ از طرف انقلابیون و ارتش سفید آغاز شد.
۱۹۲۱ - پایان جنگ داخلی با پیروزی بلشویک‌ها
معرفی سیاست اقتصادی جدید (NEP) برای بازسازی اقتصادی
۱۹۲۲: تأسیس اتحاد جماهیر شوروی (شامل روسیه، اوکراین، بلاروس، و قفقاز).
۱۹۲۴: مرگ لنین و آغاز رقابت قدرت میان استالین و تروتسکی.
دوران استالین (۱۹۲۴–۱۹۵۳)
۱۹۲۸: آغاز برنامه‌های پنج‌ساله برای صنعتی‌سازی و جمع‌گرایی اجباری زمین‌های کشاورزی.
۱۹۳۲–۱۹۳۳: قحطی بزرگ (هولودومور) در اوکراین و سایر مناطق، ناشی از سیاست‌های جمع‌گرایی.
۱۹۳۶–۱۹۳۸: پاک‌سازی بزرگ؛ استالین مخالفان سیاسی واقعی و خیالی را سرکوب می‌کند.
۱۹۴۱–۱۹۴۵: جنگ جهانی دوم؛ شوروی با موفقیت در برابر آلمان نازی مقاومت کرده و به پیروزی متفقین کمک می‌کند.
۱۹۴۹: شوروی اولین بمب اتمی خود را آزمایش می‌کند؛ آغاز جنگ سرد.
دوران جنگ سرد و پس از استالین (۱۹۵۳–۱۹۸۵)
۱۹۵۳: مرگ استالین؛ نیکیتا خروشچف به قدرت می‌رسد.
۱۹۵۶: افشای جنایات استالین توسط خروشچف در کنگره بیستم حزب کمونیست؛ آغاز روند رفع استالینیسم.
۱۹۵۷: پرتاب اسپوتنیک-۱؛ شوروی اولین ماهواره جهان را به فضا می‌فرستد.
۱۹۶۲: بحران موشکی کوبا؛ رویارویی خطرناک میان شوروی و ایالات متحده.
۱۹۶۴: برکناری خروشچف و جایگزینی او با لئونید برژنف.
۱۹۷۹: تهاجم شوروی به افغانستان؛ آغاز جنگ طولانی و پرهزینه.
دوران اصلاحات گورباچف و فروپاشی (۱۹۸۵–۱۹۹۱)
۱۹۸۵: میخائیل گورباچف به دبیرکلی حزب کمونیست می‌رسد؛ اصلاحات پرسترویکا (بازسازی اقتصادی) و گلاسنوست (شفافیت سیاسی) آغاز می‌شود.
۱۹۸۹:
سقوط دیوار برلین؛ کشور‌های بلوک شرق از کنترل شوروی خارج می‌شوند.
اعتراضات داخلی در شوروی شدت می‌گیرد.
۱۹۹۰:
جمهوری‌های شوروی اعلام استقلال می‌کنند.
گورباچف ریاست جمهوری شوروی را بر عهده می‌گیرد.
۱۹۹۱:
کودتای ناموفق علیه گورباچف توسط جناح‌های محافظه‌کار.
بوریس یلتسین قدرت را در روسیه در دست می‌گیرد.
۲۶ دسامبر: اتحاد جماهیر شوروی به طور رسمی منحل می‌شود.
جمع‌بندی تاریخی
اتحاد جماهیر شوروی طی ۷۴ سال از یک انقلاب مردمی آغاز شد، به یک قدرت جهانی تبدیل شد، و سپس به دلیل بحران‌های داخلی و فشارهای خارجی فروپاشید. این دوره تأثیرات عظیمی بر تاریخ جهان، از جمله گسترش ایدئولوژی سوسیالیسم و تغییرات ژئوپلیتیکی، داشت.