کاربر:Alireza k h/صفحه تمرین
چه باید کرد؟ (به روسی: Что делать؟) یکی از مهمترین آثار نظری ولادیمیر ایلیچ لنین است که در سال ۱۹۰۲ میلادی منتشر شد.[۱] این پامپلت با عنوان کامل «چه باید کرد؟ مسائل سوزان جنبش ما» بر ضرورت تشکیل یک حزب پیشاهنگ (vanguard) متمرکز از انقلابیون حرفهای تأکید دارد تا آگاهی سوسیالیستی را به طبقه کارگر منتقل کنند، زیرا طبقه کارگر به تنهایی از مبارزات اقتصادی به آگاهی سیاسی کامل نمیرسد.[۲][۳]
کتاب در پاسخ به انحرافات اکونومیستی در حزب سوسیال دموکرات کارگری روسیه نوشته شد که بر مبارزات اقتصادی تمرکز داشتند و انقلاب را خودبهخودی میدانستند. لنین روزنامه سراسری را ابزار اصلی سازماندهی پیشنهاد کرد.[۴] این اثر بر انقلاب ۱۹۱۷ و احزاب کمونیستی جهان تأثیر گذاشت، هرچند منتقدان آن را به نخبهگرایی و زمینهسازی استالینیسم متهم میکنند.[۵]
مقدمه و ضرورت اثر
در اوایل قرن بیستم، روسیه تزاری با بحرانهای عمیق مواجه بود و جنبش سوسیال دموکرات با انحراف اکونومیسم روبرو شد. لنین در تبعید این کتاب را برای مقابله با این انحرافات نوشت و معتقد بود بدون رهبری آگاهانه، طبقه کارگر در دام فرصتطلبی میافتد.[۶] ضرورت اثر ارائه چارچوبی برای حزب متمرکز بود که تودهها را علیه تزاریسم بسیج کند و به جدایی بلشویکها از منشویکها در ۱۹۰۳ کمک کرد.[۷]
ساختار و محتوای کلی
کتاب در پنج فصل اصلی ساختار دارد:
فصل اول: دگماتیسم و «آزادی انتقاد» – انتقاد از فرصتطلبان. فصل دوم: خودانگیختگی تودهها و آگاهی سوسیال دموکراتها. فصل سوم: سیاست اتحادیهای و سیاست سوسیال دموکراتیک. فصل چهارم: ابتداییبودن اکونومیستها و سازمان انقلابیون. فصل پنجم: طرح روزنامه سیاسی سراسری.[۸]
محتوا بر تحلیل مارکسیستی استوار است و لنین از مثالهای تاریخی استفاده میکند.[۹]
مفاهیم بنیادین و موضوعات اصلی
خودانگیختگی در برابر آگاهی
لنین تمایز قائل میشود که مبارزات خودبهخودی تنها به آگاهی اتحادیهای منجر میشود و آگاهی سوسیالیستی باید از بیرون توسط انقلابیون حرفهای آورده شود.[۱۰]
حزب انقلابی حرفهای
حزب باید از انقلابیون تماموقت، متمرکز و مخفی تشکیل شود.[۱۱]
نقش روزنامه
روزنامه Iskra به عنوان سازماندهنده جمعی عمل میکند.[۱۲]
انتقاد از فرصتطلبی
لنین فرصتطلبی را سازش با سرمایهداری میداند.[۱۳]
رویکرد و سبک نگارش
سبک لنین جدلی و استدلالی است؛ او با نقل از مخالفان، استدلالهایشان را رد میکند.[۱۴]
اهمیت و جایگاه در ادبیات مارکسیستی
این کتاب پایه لنینیسم است و بر جنبشهای جهانی تأثیر گذاشت.[۱۵]
نقاط قوت و محدودیتها
نقاط قوت
چارچوب عملی برای سازماندهی. تحلیل ایدئولوژیک عمیق. تأکید بر آگاهی تودهها.[۱۶]
محدودیتها
نخبهگرایی که ممکن است به تمرکز قدرت منجر شود. زمینهسازی برای استبداد (از دیدگاه منتقدان).[۱۷][۱۸] عدم توجه کافی به دموکراسی داخلی.[۱۹]
جمعبندی
«چه باید کرد؟» اثری ماندگار است که سازماندهی انقلابی را تعریف کرد و برای جنبشهای سیاسی معاصر ارزشمند است.[۲۰]
منابع
۱. Lenin, Vladimir Il’ich. 1902. What Is to Be Done? Burning Questions of Our Movement. Stuttgart: Dietz. https://www.marxists.org/archive/lenin/works/1901/witbd/.
۲. Encyclopædia Britannica. n.d. “What Is to Be Done?” Accessed December 17, 2025. https://www.britannica.com/topic/What-Is-to-Be-Done-work-by-Lenin.
۳. Sewell, Rob. 2016. “The Revolutionary Lessons of Lenin’s ‘What is to be Done?’” In Defence of Marxism. https://marxist.com/the-revolutionary-lessons-of-lenin-s-what-is-to-be-done.htm.
۴. Marxists Internet Archive. n.d. “Index to Lenin’s ‘What is to be Done?’” https://www.marxists.org/archive/lenin/works/1901/witbd/.
۵. Bonefeld, Werner, and Sergio Tischler, eds. 2002. What is to be Done? Leninism, Anti-Leninist Marxism and the Question of Revolution Today. Aldershot: Ashgate.
۶. Marxist.com. 2021. “What is to be Done? How Lenin Built a Battle Organisation.” https://marxist.com/what-is-to-be-done-how-lenin-built-a-battle-organisation.htm.
۷. Britannica (as above).
۸. Marxists.org PDF download: https://www.marxists.org/archive/lenin/works/download/what-itd.pdf.
۹. Ibid.
۱۰. Sewell (as above).
۱۱. Reform & Revolution. 2024. “Leninism Today: The Legacy and Meaning of the ‘Vanguard Party’.” https://reformandrevolution.org/2024/01/08/leninism-today-the-legacy-and-meaning-of-the-vanguard-party/.
۱۲. Marxists.org chapter on the plan.
۱۳. Lenin full text (as above).
۱۴. Goodreads reviews and analyses.
۱۵. Marxist.com introductions.
۱۶. Positive reviews from Marxist sites.
۱۷. Criticisms from various sources like Chomsky references.
۱۸. Vanguardism critiques.
۱۹. James, C.L.R. 1963. “Lenin and the Vanguard Party.” https://www.marxists.org/archive/james-clr/works/1963/lenin-vanguard.htm.
۲۰. Overall legacy discussions on Marxist.com.