۱٬۰۴۴
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۱: | خط ۱: | ||
میرزا احمد خان قوام (ملقب به قوامالسلطنه)، فرزند میرزا ابراهیم معتمدالسلطنه، متولد ۱۲۵۲ ه.ش. (۱۲۹۰ ه.ق.)، وفات ۲۸ تیر ۱۳۳۴ در تهران، سیاستمدار ایرانیِ پایان دوران قاجار و روزگار پهلوی بود که پنج بار نخستوزیر شد (سه بار در پایان دوران قاجار و دو بار در زمان حکومت محمدرضاشاه پهلوی). او برادر کوچکتروثوقالدوله بود. | |||
قیام کلنل محمد تقی خان پسیان در خراسان و غائلهٔ آذربایجان در دوران نخست وزیری قوام رخ داد. او در زمان قاجار لقب ''قوامالسلطنه'' یافت و محمدرضاشاه به او لقب حضرت اشرف را داد (که بعداً پس گرفت). القاب قدیمیتر او عبارتاند از منشی حضور (۱۳۱۵ ه.ق.)، دبیر حضور (حدود ۱۳۲۲ ه.ق.)، و وزیر حضور (۱۳۳۴ ه.ق.). | |||
فرمان مشروطیت ایران که به امضای مظفرالدین شاه قاجار رسید به قلم قوام است. | |||
آخرین نخستوزیری وی به سال ۱۳۳۱ بود، که به علت حوادث ۳۰ تیر ۱۳۳۱ پس از چهار روز عزل شد. | |||
شناسنامه نام کامل میرزا احمد خان قوام معروف به قوامالسلطنه زادروز ۱۲۵۲ ه.ش. | |||
(۱۲۹۰ ه.ق.)، زادگاه تهران ، ایران تاریخ مرگ ۲۸ تیر ۱۳۳۴ محل مرگ تهران ، ایران نام همسر فرزندان یک پسردین اسلام فارغ التحصیل از نخست وزیر ایران تاریخ ریاست از ۸ خرداد ۱۳۰۰ تا ۲۹ دی ۱۳۰۰ قبل از سید ضیاءالدین طباطبایی بعد از مشیرالدوله تاریخ ریاست از ۲۶ خرداد ۱۳۰۱ تا ۵ بهمن ۱۳۰۱ قبل از مشیرالدوله بعد ازمستوفی الممالک تاریخ ریاست از ۱۸ مرداد ۱۳۲۱ تا ۲۴ بهمن ۱۳۲۱ قبل از علی سهیلی بعد از علی سهیلی تاریخ ریاست از ۳ بهمن ۱۳۲۴ تا ۵ دی ۱۳۲۶ قبل از ابراهیم حکیمی بعد از ابراهیم حکیمی تاریخ ریاست از اواخر تیر۱۳۳۱ تا ۳۱ تیر ۱۳۳۱ قبل از محمد مصدق بعد از محمد مصدق جناح سیاسی پست های دیگر | |||
<ref name=":1">پرشین بلاگ - [https://t3f.persianblog.ir/nwvADEbLm7tvvDdyJKbw-%C3%98%C2%A7%C3%98%C2%AD%C3%99%E2%80%A6%C3%98%C2%AF-%C3%99%E2%80%9A%C3%99%CB%86%C3%98%C2%A7%C3%99%E2%80%A6%C3%99%E2%80%A0%C3%98%C2%AE%C3%98%C2%B3%C3%98%C2%AA-%C3%99%CB%86%C3%98%C2%B2%C3%9B%C5%92%C3%98%C2%B1-%C3%99%E2%80%9A%C3%98%C2%A7%C3%98%C2%AC%C3%98%C2%A7%C3%98%C2%B1 احمد قوام نخست وزیر قاجار] </ref> | |||
== زندگینامهٔ سیاسی == | |||
احمد قوام در جوانی | |||
قوام السلطنه در زمان ۶ پادشاه زیست ( ناصرالدین شاه ، مظفرالدین شاه ، محمدعلی شاه ، احمدشاه ، رضاشاه ومحمدرضاشاه ) که به ۵ تن آنها خدمت کرد ( به غیر از ناصرالدینشاه) . قوام ۱۱ بار فرمان نخست وزیری گرفت ، دولت تشکیل میداد و به اراده خودش دولت را تغییر میداد که هر دوره آن جنجال های ویژه خود را در پی داشت . | |||
5 بار نخست وزیر شد و چند بار هم به استانداری و فرمانداری رسید. در حکومت خراسان با کلنل محمدتقی خان پسیان رئیس ژاندارمری خراسان درگیری پیدا کرد کلنل که در آغاز با او دوستی داشت به دستور سید ضیا طباطباییعامل کودتای سوم اسفند ۱۲۹۹ خورشیدی در روز سیزدهم فروردین ۱۳۰۰ او را به اتفاق دوستان و آشنایانش بازداشت و تحت الحفظ به تهران فرستاد . نخست وزیری سیدضیا ۱۰۰ روز هم به طول نکشید و احمدشاه به دنبال عزل سیدضیا در روز چهارم خرداد ۱۳۰۰ خورشیدی در روز هشتم خرداد فرمان نخست وزیری قوام السلطنه را برایش به زندان او در عشرت آباد فرستاد و او از همانجا به مقر رئیس الوزرایی رسید اما دورههای نخست وزیری او این داستانها را داشت.<ref name=":1" /> | |||
== نخستین == | |||
نخستین بار در هشتم خرداد ۱۳۰۰ خورشیدی فرمان ریاست وزرایی را دریافت کرد. او در ۲۹ دی ماه ۱۳۰۰ به خاطر آنکه برخی از وکلای مجلس به دکتر محمد مصدق وزیر مالیه دولت او که برای اصلاح وضع مالیه خواستار اختیارات بود سخت حمله کردند(به طوری که کار آنها باعث شد دکتر مصدق بعد از نطق خود بیهوش شود) بعد از ایراد نطق تندی در دفاع از وزیر مالیه خود و علیه نمایندگان مجلس از رئیس الوزرایی استعفا داد. | |||
رونوشت تلگراف احمد قوام رئیسالوزرا به شجاعالملک حاکم باخزر و اعلام اعزام پنج هزار قزاق به خراسان جهت سرکوبی کلنل پسیان با همکاری حکام خراسان، سالارخان بلوچ، سردار شجاع، سردار نصر<ref name=":1" /> | |||
== دومین == | |||
دومین بار که قوام السلطنه به نخست وزیری رسید در تاریخ ۲۶ خرداد ماه ۱۳۰۱ بود . این بار در داخل دولت باسردارسپه( وزیر جنگ ) درگیری داشت ( جنگ دو مرد قدرتمند ) و در مجلس با سوسیالیست ها به رهبری سلیمان میرزا اسکندری که طرفدار سردار سپه بودند . به این سبب در ۵ بهمن ۱۳۰۱ استعفا داد ، اما سردار سپه که قصد رسیدن به مقاماتی بالاتر از وزارت جنگ را داشت و در این راه قوام را مانع بزرگی بر سر مقاصد خود میدانست ، در سال ۱۳۰۲ به بهانه اینکه قصد شورش داشته ، به وزارت جنگ احضار شد و دستور توقیف او را داد . شاید اگر در حکومت مشیرالدوله پیرنیا هیات دولت تصویب نامهای در مورد آزادی قوام صادر نمیکرد و احمدشاه نیز شفاعت سردار سپه را نمینمود ، وزیر جنگ پر قدرت در همان جا به زندگی قوام خاتمه میداد . قوام در ۳۰ مهر ماه ۱۳۰۲ از زندان آزاد شد ، چند روز بعد از این قدرت نمایی سردار سپه به نخستین هدف بزرگ رسید و احمدشاه در تاریخ سوم آبان ۱۳۰۲ فرمان رئیس الوزرایی او را صادر کرد . در تمام دوران قدرت و سلطنت رضاشاه قوام به طور تبعید در املاک خود در لاهیجان به سر میبرد فقط گاهی برای شرکت در مراسم دستوری به تهران میآمد ( مانند شرکت در مراسم سفر ولیعهد به سوئیس در سال ۱۳۱۰ و شرکت در گشایش مجلس نهم در سال ۱۳۱۱ ) بعد از سوم شهریور ۱۳۲۰ و اشغال ایران به وسیلهٔ متفقین و استعفا و خروج رضاشاه از کشور بار دیگر وارد فعالیتهای سیاسی شد.<ref name=":1" /> | |||
== سومین == | |||
سومین بار که احمد قوام نخست وزیر شد در تاریخ دهم مرداد ماه ۱۳۲۱ بعد از استعفای علی سهیلی بود . این بار حکومت او منجر به واقعه خونین ۱۷ آذر شد که عدهای به دلیل کمبود خرابی و گرانی نان دست به تظاهرات زدند که کار به غارت مغازهها و حمله به مجلس شورای ملی کشید. در آن زمان گفته میشد این عده به تحریک دربار و رجال درباری علیه قوام تظاهرات کردند و خواستار استعفای او از تخت نخست وزیری شدند . قوام تصمیم به مقاومت گرفت ، عدهای از رجال و مسببین حادثه را بازداشت کرد ، تمام مطبوعات کشور را توقیف نمود و به جای آن یک روزنامه به نام اخبار امروز منتشر ساخت . ولی سرانجام در پی مخالفت های فزاینده بعضی نمایندگان مجلس و مطبوعاتیها و مخالفت شاه با او در تاریخ ۲۴ بهمن ۱۳۲۱ استعفا داد و بار دیگر به لاهیجان رفت . این بار بعد از استعفا مطبوعات آنچنان مقالات تند و آنقدر کاریکاتورهای زننده و به حدی اشعار انتقاد آمیز علیه او چاپ کردند که پیش بینی میشد قوام السلطنه برای همیشه صحنه را ترک کند ، اما چنین نشد.<ref name=":1" /> | |||
== چهارمین == | |||
در تاریخ ششم بهمن ماه ۱۳۲۴ قوام السلطنه برای چهارمین بار به نخست وزیری رسید . نخست وزیری قوام در این دوره مصادف بود با خودداری اتحاد جماهیر شوروی در خارج کردن قوای خود از ایران . سربازان انگلستان شروع به ترک کشور کردند ولی شوروی ها پاسخ دولت ایران را که پرسیده بود چه وقت حاضر به ترک ایران هستند گفته بود: «تا وقتی که اوضاع روشن شود» و همزمان سید جعفر پیشهوری مدیر روزنامه آژیر با حمایت ارتش سرخ در آذربایجان اعلام خودمختاری کرد و شوروی مجدداً ادعای خود در مورد نفت شمال را تکرار کرد و اوضاع تیره تر شد . در چنین شرایطی همه میدانستند که از رجالی مانند محمد ساعد و مرتضی قلی خان بیات (سهام السلطنه) و حکیم الملک و صدرالاشراف که بعضی پاک و درست هم بودند ، کاری ساخته نیست . هریک مدتی کوتاه نخست وزیر بودند ولی ناچار به استعفا شدند . در اینجا بود که نمایندگان متوجه مرد قدرتمند دربار شدند و با آنکه نمایندگان مجلس مطبوعات و شاه ، دلخوشی از او نداشتند ، همگی با موافقت او را به نخست وزیر رساندند . قوام السلطنه ، در ششم بهمان نخست وزیری را پذیرفت و در ۲۹ بهمن ۱۳۲۴ با هیاتی از وزیران و روزنامه نگاران برای ملاقات بااستالین و حل مشکلات مربوط به خروج سربازان شوروی از ایران و مساله آذربایجان و نفت شمال عازم مسکو شد.<ref name=":1" /> | |||
== زندانی شدن قوام پس از کودتای ۳ اسفند ۱۲۹۹ == | |||
قوام در مقام والى خراسان، کودتاى سيدضياءالدين طباطبايى را محکوم کرد. به دليل آن که این روزنامه نویس تازه بدوران رسیده و بیریشه را قبول نداشت و چون تصور نمىکرد کودتا دوام يابد، در برابر آن ایستاد. سيدضياء نيز در برابر او واکنش خصمانهاى نشان داد. | |||
سید ضیا يک ماه پس از کودتا، کلنل پسيان را که فرماندهى ژاندارمرى خراسان را برعهده داشت، کفيل استاندارى خراسان کرد و در 11 فروردين 1300 دستور بازداشت قوام را نيز صادر کرد. کلنل پسيان، به دستور دولت قوام را روز 13 فروردين 1300 پس از مراجعت از خارج شهر و مراسم سیزده بدر بازداشت کرد و به تهران فرستاد و در زندان عشرتآباد محبوس گرديد. اسبهای اصیل اورا داغ دولتی زدند و به اصطبل ژاندارمری خراسان فرستادند و اموال و عتیفه جات و فرشهای گران قیمت وکلیه دارائيش در خراسان نيز توقیف و مصادره شد.<ref name=":0" /> | |||
== نخستوزیر قوام بعد از برکناری سیدضیاء == | == نخستوزیر قوام بعد از برکناری سیدضیاء == | ||
در بهار 1300 سيدضياء در حکومت صد روزهاش با تندرویهای سوسیالیست مآبانه موج بازداشتها و بگیر و ببند گستردهای از رجال و اشراف در کشور و به ويژه در تهران به راه انداخت در حقیقت میخواست بدلی برای جذابیت خلقی بلشویکها باشد. از طرفى خروج نيروهاى انگليس از ايران (در ارديبهشت 1300)، نيز سید ضیا و رضاخان را يکهتاز ميدان کرده بود. احمدشاه با خروج نظاميان انگليسى و قدرت گرفتن سيدضياء و رضاخان نگران تضعيف سلطنت خود در کشور بود. روز دوم خرداد 1300 مشاجره شديدى بين احمدشاه قاجار و سيدضياء به وجود آمد. دو روز پس از اين رويداد تظاهرات گسترده عليه سيدضياء در مسجد شاه تهران و ميدان بهارستان سازمان داده شد، و احمدشاه تصميم به عزل سيدضياء گرفت. احمد شاه دنبال رجل قدری میگشت که بتواند رو در روی رضاخان و سیدضیا بایستد. از آنجا که: "تعزٌ من تشا وتذٌل من تشا"، حکم رئيس الوزرائى قوام السلطنه از سوى احمدشاه قاجار صادر شد، وقتی خبر رئیس الوزرا شدنش را به قوام خبر دادند، وى 55 روز بود که در زندان عشرتآباد بسر مىبرد. قوام در بعد از ظهر هشتم خرداد 1300 مستقيماً از زندان راهى قصر فرحآباد شد و با احمدشاه به مدت 4 ساعت به گفتگو نشست. شرط و شروطی کرد و رئيس الوزرائى را پذيرفت. | در بهار 1300 سيدضياء در حکومت صد روزهاش با تندرویهای سوسیالیست مآبانه موج بازداشتها و بگیر و ببند گستردهای از رجال و اشراف در کشور و به ويژه در تهران به راه انداخت در حقیقت میخواست بدلی برای جذابیت خلقی بلشویکها باشد. از طرفى خروج نيروهاى انگليس از ايران (در ارديبهشت 1300)، نيز سید ضیا و رضاخان را يکهتاز ميدان کرده بود. احمدشاه با خروج نظاميان انگليسى و قدرت گرفتن سيدضياء و رضاخان نگران تضعيف سلطنت خود در کشور بود. روز دوم خرداد 1300 مشاجره شديدى بين احمدشاه قاجار و سيدضياء به وجود آمد. دو روز پس از اين رويداد تظاهرات گسترده عليه سيدضياء در مسجد شاه تهران و ميدان بهارستان سازمان داده شد، و احمدشاه تصميم به عزل سيدضياء گرفت. احمد شاه دنبال رجل قدری میگشت که بتواند رو در روی رضاخان و سیدضیا بایستد. از آنجا که: "تعزٌ من تشا وتذٌل من تشا"، حکم رئيس الوزرائى قوام السلطنه از سوى احمدشاه قاجار صادر شد، وقتی خبر رئیس الوزرا شدنش را به قوام خبر دادند، وى 55 روز بود که در زندان عشرتآباد بسر مىبرد. قوام در بعد از ظهر هشتم خرداد 1300 مستقيماً از زندان راهى قصر فرحآباد شد و با احمدشاه به مدت 4 ساعت به گفتگو نشست. شرط و شروطی کرد و رئيس الوزرائى را پذيرفت. |
ویرایش