کاربر:Khosro/صفحه تمرین اعتیاد در ایران: تفاوت میان نسخه‌ها

یکی از جنبه‌های بحث‌برانگیز این بحران، اتهامات درباره نقش نهادهای حکومتی، به‌ویژه '''[[سپاه پاسداران انقلاب اسلامی|سپاه پاسداران]]'''، در قاچاق و توزیع مواد مخدر است. گزارش‌های داخلی و بین‌المللی ادعا می‌کنند شبکه‌های قاچاق، به‌خصوص در مناطق مرزی، با حمایت یا مشارکت این نهادها فعالیت می‌کنند. تحریم‌های بین‌المللی علیه برخی نهادها به دلیل قاچاق مواد مخدر، این ادعاها را تقویت کرده است. گفته می‌شود درآمدهای کلان این فعالیت‌ها، که به میلیاردها یورو می‌رسد، برای تأمین مالی عملیات منطقه‌ای و داخلی استفاده می‌شود. برخی تحلیلگران معتقدند گسترش اعتیاد می‌تواند ابزاری برای تضعیف توان مقاومت اجتماعی، به‌ویژه در میان جوانان باشد.

ریشه‌های اعتیاد در ایران به قرن‌ها پیش بازمی‌گردد، اما در دوران معاصر، پس از [[انقلاب ضد سلطنتی|'''انقلاب ضدسلطنتی ۱۳۵۷''']]، این معضل به شکلی بی‌سابقه گسترش یافت. در دهه ۱۳۶۰، '''[[جنگ ایران و عراق]]''' و مشکلات اقتصادی ناشی از آن، از جمله تورم و بیکاری، به افزایش مصرف مواد مخدر به‌عنوان راهی برای فرار از فشارهای روانی و اجتماعی منجر شد. نزدیکی ایران به افغانستان، بزرگ‌ترین تولیدکننده تریاک و هروئین در جهان، دسترسی به مواد مخدر را تسهیل کرد. در دهه‌های بعدی، تحریم‌های بین‌المللی، سوءمدیریت اقتصادی و رشد فقر، این بحران را تشدید کردند.<ref name=":5">[https://www.bbc.com/persian/iran/2010/10/100923_l07_iran89_drugs_addiction درمان اعتیاد در ایران؛ از اعدام معتاد تا اهدا موادمخدر - سایت بی‌بی‌سی]</ref>  

فروپاشی ساختارهای سنتی خانواده در بسیاری از مناطق شهری و روستایی، به دلیل مهاجرت گسترده به شهرهای بزرگ و فشارهای اقتصادی، پیوندهای خانوادگی را تضعیف کرده و جوانان را در معرض آسیب‌های اجتماعی قرار داده است. نبود حمایت‌های خانوادگی، به‌ویژه برای نوجوانان، آن‌ها را به سمت گروه‌های همسالان سوق داده که گاه مصرف مواد مخدر را تشویق می‌کنند. افزایش استرس‌های روانی ناشی از محدودیت‌های فرهنگی و سیاسی، به‌ویژه برای زنان و جوانان، و تبعیض‌های قومی و مذهبی در مناطقی مانند کردستان و خوزستان، به گرایش به مواد مخدر به‌عنوان تسکین موقت منجر شده است.<ref name=":10">[https://etiad.org/post/addiction-in-iran/ اعتیاد در ایران؛ سایه سنگین مواد مخدر بر جامعه - سایت مجله اعتیاد]</ref>[[پرونده:اعتیاد در ایران؛7.JPG|جایگزین=اعتیاد در ایران|بندانگشتی|اعتیاد در ایران]]نابرابری‌های جنسیتی نیز به تشدید این بحران کمک کرده است. زنان معتاد در ایران با انگ اجتماعی شدیدتری مواجه‌اند و دسترسی کمتری به خدمات درمانی و بازپروری دارند. بسیاری از این زنان به دلیل فقر، خشونت خانگی یا اجبار شوهرانشان به مصرف مواد مخدر روی می‌آورند. فقدان حمایت‌های اجتماعی برای این گروه، از جمله سرپناه‌های امن و برنامه‌های بازپروری ویژه زنان، آن‌ها را در چرخه اعتیاد و آسیب‌پذیری نگه می‌دارد.<ref name=":11">[https://www.hra-news.org/articles/a-802/ چرا جوان معتاد ایرانی؟! - سایت هرانا]</ref>  

یکی از حساس‌ترین و بحث‌برانگیزترین جنبه‌های بحران اعتیاد در ایران، اتهامات مربوط به نقش سپاه پاسداران در قاچاق و توزیع مواد مخدر است. گزارش‌های متعدد داخلی و بین‌المللی، از جمله اظهارات مقامات سابق و تحلیل‌های رسانه‌های معتبر، ادعا می‌کنند که این نهاد نظامی در شبکه‌های قاچاق مواد مخدر، به‌ویژه در مناطق مرزی ایران، نقش کلیدی دارد. نقش سپاه پاسداران در قاچاق مواد مخدر با توجه به تحریم‌های بین‌المللی، گزارش‌های رسانه‌ای و شواهد غیرمستقیم، به موضوعی داغ در تحلیل بحران اعتیاد تبدیل شده‌اند.<ref>[https://hambastegimeli.com/22811_2011-05-14-07-32-31 دی ولت: درآمد سپاه پاسداران از قاچاق مواد مخدر به اروپا بالغ بر چندین میلیارد یورو است - سایت همبستگی ملی]</ref>  

ایران به دلیل موقعیت جغرافیایی خود، به‌عنوان یکی از مسیرهای اصلی ترانزیت مواد مخدر از افغانستان به اروپا و سایر نقاط جهان شناخته می‌شود. مناطق مرزی شرق و جنوب شرق، به‌ویژه سیستان و بلوچستان، به دلیل نزدیکی به مراکز تولید مواد مخدر در افغانستان و پاکستان، کانون‌های اصلی این فعالیت‌ها هستند. گزارش‌ها ادعا می‌کنند که سپاه پاسداران، که کنترل امنیتی و نظامی گسترده‌ای بر این مناطق دارد، نه‌تنها در نظارت بر این مسیرها دخیل است، بلکه در برخی موارد از شبکه‌های قاچاق حمایت کرده یا از آن‌ها سود مالی می‌برد. برای مثال، برخی منابع مدعی‌اند که درآمدهای کلان حاصل از قاچاق مواد مخدر، که به میلیاردها یورو تخمین زده شده، برای تأمین مالی عملیات منطقه‌ای، از جمله حمایت از [[نیروهای نیابتی جمهوری اسلامی|'''گروه‌های نیابتی''']] رژیم ایران در خاورمیانه، استفاده می‌شود.<ref>[https://www.iranintl.com/202303199922 باندهای قاچاق سپاه، اهرم بین‌المللی جمهوری اسلامی برای ترانزیت مواد مخدر و ترور مخالفان - سایت اینترنشنال]</ref><ref>[https://www.azadi-b.com/?p=3086 مافیای سپاه پاسداران و گسترش اعتیاد - سایت آزادی بیان]</ref>  

تحریم‌های بین‌المللی، به‌ویژه از سوی ایالات متحده، علیه [[نیروی قدس سپاه پاسداران|'''نیروی قدس''']]، شاخه برون‌مرزی سپاه پاسداران، این ادعاها را تقویت کرده است. در سال‌های اخیر، وزارت خزانه‌داری آمریکا چندین فرد و نهاد مرتبط با سپاه را به اتهام قاچاق مواد مخدر تحریم کرده و آن‌ها را متهم به استفاده از این درآمدها برای فعالیت‌های غیرقانونی کرده است. گزارش‌هایی مانند مقاله دی ولت در سال ۲۰۱۱ ادعا کرده‌اند که سپاه از قاچاق مواد مخدر به اروپا سالانه میلیاردها یورو درآمد کسب می‌کند. این منابع مدعی‌اند که این نهاد از زیرساخت‌های نظامی و لجستیکی خود برای تسهیل انتقال مواد مخدر استفاده می‌کند، از جمله از طریق بنادر و مسیرهای زمینی تحت کنترل خود.<ref name=":13">[https://www.rfi.fr/fa/%D9%86%D9%82%D8%B4-%D9%85%D8%B1%DA%A9%D8%B2%DB%8C-%D8%B3%D9%BE%D8%A7%D9%87-%D9%BE%D8%A7%D8%B3%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D9%82%D8%A7%DA%86%D8%A7%D9%82-%D9%85%D9%88%D8%A7%D8%AF-%D9%85%D8%AE%D8%AF%D8%B1-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-20111117/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86 نقش مرکزی سپاه پاسداران در قاچاق مواد مخدر در ایران - سایت رفی]</ref><ref name=":2" />  

اظهارات برخی مقامات سابق نیز به این اتهامات دامن زده است. برای مثال، گزارش‌هایی از اعترافات فرماندهان پیشین سپاه پاسداران منتشر شده که ادعا می‌کنند قاچاق مواد مخدر با آگاهی یا مشارکت برخی بخش‌های این نهاد انجام می‌شود. این افراد مدعی‌اند که بخشی از این فعالیت‌ها برای تأمین مالی پروژه‌های نظامی و سیاسی انجام می‌شود، در حالی که بخش دیگر به فساد مالی در سطوح مختلف منجر شده است.<ref>[https://gunaz.tv/fa/post/63176 اعتراف فرمانده سابق سپاه پاسداران به نقش حکومت ایران در قاچاق مواد مخدر - گوناز تی‌وی]</ref>  

بیش از چهار دهه تلاش برای مبارزه با مواد مخدر در ایران، از رویکردهای امنیتی و قضایی گرفته تا برنامه‌های کاهش آسیب، نتوانسته این بحران را مهار کند. از ابتدای انقلاب ضدسلطنتی ۱۳۵۷، سیاست‌های مقابله با اعتیاد بر مجازات‌های سنگین متمرکز بود. اعدام قاچاقچیان، زندان‌های طولانی‌مدت و کمپ‌های اجباری ترک اعتیاد، ابزارهای اصلی این استراتژی بودند. با این حال، این رویکرد نه‌تنها عرضه مواد مخدر را کاهش نداد، بلکه به حاشیه‌نشینی بیشتر معتادان، افزایش جرایم مرتبط با مواد مخدر و تشدید چرخه فقر و اعتیاد منجر شد. گزارش‌ها نشان می‌دهند که ایران سالانه صدها نفر را به اتهام جرایم مرتبط با مواد مخدر اعدام می‌کند، اما این مجازات‌ها تأثیر چندانی بر کاهش ترانزیت یا مصرف مواد نداشته است.<ref name=":7" />  

بحران اعتیاد در ایران پیامدهای گسترده‌ای بر جنبه‌های مختلف جامعه داشته است. از منظر سلامت عمومی، افزایش بیماری‌های مرتبط با مصرف مواد مخدر، مانند HIV، هپاتیت C و سل، بار سنگینی بر سیستم بهداشتی کشور تحمیل کرده است. تزریق مواد مخدر با سرنگ‌های مشترک، به‌ویژه در دهه‌های گذشته، به شیوع این بیماری‌ها دامن زده و فقدان برنامه‌های کافی برای توزیع سرنگ‌های استریل یا آموزش کاهش آسیب، این مشکل را تشدید کرده است. برای مثال، گزارش‌ها نشان می‌دهند که حدود ۱۵ درصد از معتادان تزریقی در ایران به HIV مبتلا هستند، که این امر هزینه‌های درمانی و اجتماعی قابل‌توجهی به دنبال دارد.<ref name=":3" />

از نظر اقتصادی، اعتیاد سرمایه انسانی کشور را به‌شدت تضعیف کرده است. میلیون‌ها نفر از نیروی کار به دلیل اعتیاد از چرخه تولید خارج شده‌اند، و هزینه‌های مستقیم و غیرمستقیم این بحران، از جمله درمان، زندان، و کاهش بهره‌وری، سالانه میلیاردها دلار به اقتصاد ایران خسارت وارد می‌کند. تولد نوزادان معتاد و مشکلات خانوادگی ناشی از اعتیاد، به افزایش فقر و نابرابری اجتماعی منجر شده است. گزارش‌ها تخمین می‌زنند که هزینه‌های مرتبط با اعتیاد سالانه بیش از ۱۰ درصد تولید ناخالص داخلی ایران را تحت تأثیر قرار می‌دهد.<ref name=":0" />

حق مشارکت اجتماعی نیز از معتادان دریغ شده است. رژیم ایران با محروم کردن آن‌ها از خدمات بازپروری مؤثر و فرصت‌های شغلی، عملاً راه ادغام مجدد در جامعه را می‌بندد. در مقابل، تجربه کشورهایی مانند پرتغال نشان می‌دهد که جرم‌زدایی از مصرف مواد و ارائه حمایت‌های اجتماعی، معتادان را به شهروندانی فعال تبدیل می‌کند. فقدان چنین رویکردی در ایران، معتادان را در چرخه‌ای از انزوا و اعتیاد نگه می‌دارد.<ref name=":12" />  

[[پرونده:وضعیت معتادان در ایران؛1.JPG|جایگزین=وضعیت معتادان در ایران|بندانگشتی|وضعیت معتادان در ایران]]

هرچند که نتیجه‌گیری به عهده‌ی مخاطب است، اما تا جایی که به بررسی‌های این مقاله برمی‌گردد، بحران اعتیاد در ایران نتیجه تلاقی عوامل پیچیده اجتماعی، اقتصادی و سیاسی است که در طول دهه‌ها تشدید شده است. فقر ساختاری، بیکاری و نبود فرصت‌های رشد، به‌ویژه در مناطق محروم، افراد را به سمت مصرف یا تجارت مواد مخدر سوق داده است. اتهامات مربوط به نقش نهادهای حکومتی، به‌خصوص سپاه پاسداران، در قاچاق مواد مخدر، پرسش‌های جدی درباره مدیریت این بحران ایجاد کرده است، هرچند این ادعاها نیازمند تحقیقات مستقل بیشتری هستند. ناکارآمدی سیاست‌های کنونی، از تمرکز بیش از حد بر مجازات گرفته تا ضعف برنامه‌های پیشگیری و بازپروری، این معضل را به یکی از بزرگ‌ترین تهدیدات علیه سلامت، اقتصاد و انسجام اجتماعی ایران تبدیل کرده است.