|
|
| (۲۹ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد) |
| خط ۱: |
خط ۱: |
| | '''مدرسه حقانی''' (با نام رسمی منتظریة/ منتظریة الشمس) یک حوزه علمیه شیعه در قم است که در فضای پس از کودتای ۲۸ مرداد ۳۲ و همگرایی آخوندها با دربار پهلوی، در اول فروردین ۱۳۳۹ آغاز به کار کرد و در سال ۱۳۴۱ برنامه رسمی آن تدوین شد. این مدرسه با هدف به روزتر کردن آموزشهای حوزوی با شیوههای مدرن آموزش شکل گرفت. بانی مالی این مدرسه علی حقانی بود، اما مسائل انتخاب و خرید زمین توسط پسرش حسین حقانی انجام گرفت. برنامههای آموزشی و راه اندازی کلاسها توسط گروهی از آخوندهای صاحبنام در قم انجام شد که محوریت آنها با [[محمد بهشتی]] و [[علی قدوسی]] بوده است. بسیاری از فارغالتحصیلان این مدرسه پس از انقلاب ضد سلطنتی در ساختار سیاسی رژیم ولایت فقیه به مناصب دولتی و قضایی رسیدند؛ از جمله ریاست جمهوری، ریاست قوه قضائیه، وزارت اطلاعات و دیگر موقعیتهای کلیدی؛ تا جایی که در حلقهی قدرت رژیم فعلی ایران اصطلاح «محفل حقانی» و «حلقهی حقانی» در مناصب مختلف حکومتی شناخته شده و مشهور است. |
|
| |
|
| نیروی هوایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در سپتامبر ۱۹۸۵ (شهریور ۱۳۶۴ خورشیدی) بر اساس دستور آیتالله روحالله خمینی تأسیس شد و به عنوان شاخه هوایی این سازمان، مسئولیت عملیات حمایتی هوایی را بر عهده گرفت. این نیرو تا اکتبر ۲۰۰۹ (مهر ۱۳۸۸) فعال بود و سپس با ادغام بخشهای موشکی و فضایی به نیروی هوافضا تغییر نام یافت. کریر آن شامل توسعه محدود تجهیزات هوایی، نقش حاشیهای در جنگ ایران-عراق و تمرکز بر عملیات داخلی و منطقهای بود.
| | == تاریخچه شکلگیری == |
| | مدرسه حقانی با پشتیبانی مالی علی حقانی و اقدامات پسرش حسین حقانی فعالیتهایش را در سال ۱۳۳۹ آغاز کرد. مدرسه ابتدا به عنوان بخشی از تلاش برای اصلاح سیستم آموزشی حوزههای علمیه شیعه ایجاد گردید و بر تقویت جایگاه فلسفه در برنامه درسی تمرکز داشت؛ زمانی که گروهی از روحانیون تصمیم به راه اندازی برنامهی آموزشی جدیدی گرفتند تا آموزشهای سنتی را با عناصر مدرن ترکیب کنند. |
|
| |
|
| === تشکیل و ساختار اولیه ===
| | اگر چه بسیاری از نهادهای مذهبی و مدارس و حوزههای متعدد در روزگار پهلوی ساخته شد، اما به طور خاص پس از وقایع کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ که با پشتیبانی کامل آخوندهایی مانند محمد بهبهانی و ابوالقاسم کاشانی انجام گرفته بود، امتیازات بیشتری برای آخوندهای حوزه فراهم شده بود؛ این امتیازات و تسهیلات و نظرات مثبت دربار پهلوی نسبت به آخوندها بستر مناسبی برای گسترش امکانات حوزهها فراهم میکرد. |
| نیروی هوایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در ۱۷ سپتامبر ۱۹۸۵ (۲۶ شهریور ۱۳۶۴ خورشیدی) بر اساس فرمان آیتالله روحالله خمینی، بنیانگذار جمهوری اسلامی، تأسیس شد.[1] این فرمان، تشکیل سه شاخه زمینی، دریایی و هوایی را برای سپاه پاسداران الزامی کرد تا ساختار موازی با ارتش ایجاد شود.[2] ستاد اولیه در تهران مستقر گردید و نیرو با پرسنل محدود و تجهیزات ابتدایی، بر عملیات حمایتی مانند حملونقل و شناسایی تمرکز داشت.[3]
| |
|
| |
|
| در سالهای نخست، این واحد از هواپیماهای قدیمی مانند F-5 و هلیکوپترهای بل ۲۰۶ که از انبارهای ارتش یا منابع خارجی به دست آمده بودند، استفاده میکرد.[4] نقش آن در جنگ ایران-عراق (۱۹۸۰-۱۹۸۸) عمدتاً به پشتیبانی لجستیکی محدود میشد و تخمین زده میشود که حدود ۵۰۰۰ پرسنل در آن خدمت میکردند.[5]
| | این مدرسه بنابود با نام رسمی «مدرسه منتظریة» (یا به بیان محمد بهشتی به نام «منتظریة الشمس») فعالیت کند؛ اما به نام بانی اصلی آن، «مدرسه حقانی» مشهور گردید. |
|
| |
|
| === تکامل و تغییرات ساختاری === | | == افراد موثر == |
| پس از جنگ، نیروی هوایی سپاه در دهه ۱۹۹۰ بر گسترش ناوگان تمرکز کرد. در سال ۱۹۹۱، هواپیماهای سوخو-۲۴ از عراق به دست آمد و به ناوگان اضافه شد.[3] این نیرو در عملیاتهای داخلی مانند کنترل اعتراضات و مرزبانی نقش ایفا کرد و در سال ۱۹۹۷، برنامههایی برای تولید هلیکوپترهای بومی مانند شاهد آغاز شد.[6]
| | بنیانگذاران و چهرههای کلیدی مدرسه حقانی عمدتاً از روحانیون قم بودند که در تأسیس و مدیریت اولیه آن نقش داشتند. عبدالکریم حقشناس به عنوان یکی از بنیانگذاران اصلی شناخته میشود. دیگر افراد مؤثر شامل محمدتقی مصباح یزدی، احمد جنتی، محمد بهشتی، محمد صادوقی و محمود طالقانی بودند. |
|
| |
|
| توسعه تجهیزات شامل خرید محدود از روسیه و بازسازی هواپیماهای قدیمی بود، اما محدودیتهای تحریمها بر پیشرفت تأثیر گذاشت.[4] تا سال ۲۰۰۸، ناوگان شامل حدود ۴۰ هواپیمای جنگنده و هلیکوپتر بود که در رزمایشهای منطقهای استفاده میشد.[7] تغییر نام به نیروی هوافضا در ۸ اکتبر ۲۰۰۹ (۱۶ مهر ۱۳۸۸) رخ داد و مسئولیتهای آن را به حوزههای موشکی و فضایی گسترش داد.[8] | | محمد بهشتی، یکی از بنیانگذاران، در توسعه برنامه درسی نقش داشت و بعدها در ساختار سیاسی پس از انقلاب فعال شد. محمدتقی مصباح یزدی نیز در مدیریت و آموزش مدرسه دخیل بود و بر جنبههای ایدئولوژیک تمرکز داشت. احمد جنتی در امور اداری و آموزشی مشارکت داشت. این افراد در دوران پهلوی، مدرسه را به عنوان مرکزی برای آموزش روحانیون با رویکرد ترکیبی سنتی و مدرن اداره میکردند. |
|
| |
|
| === فرماندهان کلیدی ===
| | علاوه بر بنیانگذاران، افرادی مانند علامه طباطبایی، که پدرزن عبدالکریم حقشناس بود، در تهیه متون آموزشی مانند "بدایه الحکمه" (۱۹۷۰) و "نهایه الحکمه" (۱۹۷۵) همکاری داشتند. این همکاریها نشاندهنده تلاش برای ادغام فلسفه در برنامههای آموزشی بود. |
| فرماندهی نیروی هوایی سپاه از ابتدای تأسیس توسط افرادی با زمینههای مهندسی و نظامی بر عهده بود. موسی رفان، مهندس برق، از ۱۹۸۵ تا ۱۹۹۰ (۱۳۶۴ تا ۱۳۶۹) اولین فرمانده بود و بر سازماندهی اولیه نظارت داشت.[9][3]
| |
|
| |
|
| حسین دهقان از ۱۹۹۰ تا ۱۹۹۱ (۱۳۶۹-۱۳۷۰) خدمت کرد و بعداً به سمتهای بالاتر مانند وزارت دفاع رسید.[9][10] محمدحسین جلالی از ۱۹۹۱ تا ۱۹۹۷ (۱۳۷۰-۱۳۷۶) بر نوسازی ناوگان تمرکز نمود.[9][6]
| | == شخصیتهای خروجی مشهور == |
| | بسیاری از فارغالتحصیلان مدرسه حقانی پس از انقلاب ۱۹۷۹ در ساختار سیاسی جمهوری اسلامی ایران به مناصب دولتی و قضایی رسیدند. محمد بهشتی، یکی از بنیانگذاران، به عنوان رئیس قوه قضائیه سابق خدمت کرد. غلامحسین محسنی اژهای، فارغالتحصیل این مدرسه، در حال حاضر رئیس قوه قضائیه است و پیشتر معاون قوه قضائیه بود. |
|
| |
|
| محمدباقر قالیباف از ۱۹۹۷ تا ۱۹۹۹ (۱۳۷۶-۱۳۷۸) فرمانده بود و برنامههای هلیکوپتری را پیش برد؛ او سپس به فرماندهی نیروی انتظامی منتقل شد.[9][11] احمد کاظمی از ۱۹۹۹ تا ۲۰۰۳ (۱۳۷۹-۱۳۸۲) بر عملیات جنگی نظارت داشت و در سانحه هوایی کشته شد.[9][12]
| | مصطفی پورمحمدی به عنوان وزیر دادگستری و وزیر کشور خدمت کرده است. محمد ریشهری، یکی دیگر از فارغالتحصیلان، وزیر اطلاعات سابق بود. علی فلاحیان، جانشین ریشهری در وزارت اطلاعات، نیز از این مدرسه فارغالتحصیل شد. |
|
| |
|
| محمدرضا زاهدی به طور موقت در ۲۰۰۳ (۱۳۸۲) جانشین شد.[9] حسین سلامی از ۲۰۰۵ تا ۲۰۰۹ (۱۳۸۴-۱۳۸۸) فرمانده بود و تغییر نام به هوافضا در دوران او رخ داد.[9][8] این فرماندهان عمدتاً از نسل جنگ ایران-عراق بودند و بر استقلال عملیاتی نیرو تأکید داشتند.[5]
| | ابراهیم رئیسی، که پیشتر رئیس قوه قضائیه بود و اکنون رئیسجمهور است، در مدرسه حقانی تحصیل کرده است. محمدتقی مصباح یزدی به عنوان مشاور ایدئولوژیک محمود احمدینژاد عمل کرد. دیگر فارغالتحصیلان شامل عبدالله جوادی آملی، احمد احمدی و روحالله حسینیان هستند که در موقعیتهای قضایی و سیاسی مختلف قرار گرفتند. |
|
| |
|
| === منابع ===
| | بسیاری از وزرای اطلاعات ایران، از جمله پنج وزیر، از فارغالتحصیلان این مدرسه بودهاند. این الگو نشاندهنده نفوذ فارغالتحصیلان مدرسه در نهادهای امنیتی و قضایی جمهوری اسلامی است. |
| [1] Donya-e-Eqtesad, "فرماندهان کل سپاه از ابتدا تا امروز چه کسانی بودند؟," April 22, 2021. <nowiki>https://donya-e-eqtesad.com/بخش-سایت-خوان-62/3758289</nowiki>
| |
|
| |
|
| [2] Rokna News, "سپاه پاسداران چگونه تأسیس شد ؟ / ماجرای چهار گروه مسلح در یک نشست محرمانه," April 21, 2024. <nowiki>https://www.rokna.net/بخش-اخبار-سیاسی-74/990346</nowiki>
| |
|
| |
|
| [3] Akharin Khabar, "فرماندهان نیروی هوافضای سپاه از ابتدا تاکنون," June 19, 2016. <nowiki>https://akharinkhabar.ir/politics/2755906</nowiki>
| | == منابع == |
| | |
| [4] Key.Aero, "Iran's air power on display," December 27, 2018. <nowiki>https://www.key.aero/article/irans-air-power-display</nowiki>
| |
| | |
| [5] U.S. Congress, "S.Hrg. 111-746 — U.S. POLICY TOWARDS THE ISLAMIC REPUBLIC OF IRAN," 2009. <nowiki>https://www.congress.gov/event/111th-congress/senate-event/LC4988/text</nowiki>
| |
| | |
| [6] Rulers.org, "Index Q," accessed September 2025. <nowiki>https://rulers.org/indexq.html</nowiki>
| |
| | |
| [7] CSIS, "Iran's Rocket and Missile Forces and Strategic Options," 2014. <nowiki>https://www.csis.org/files/publication/141007_Iran_Rocket_Missile_forces.pdf</nowiki>
| |
| | |
| [8] CSIS, "Iran and the Gulf Military Balance - I," July 11, 2012. <nowiki>https://www.csis.org/files/publication/120711_Iran_Gulf_MilBal.pdf</nowiki>
| |
| | |
| [9] Mizan Online, "فرماندهان نیروی هوافضای سپاه از ابتدای تاسیس تا کنون را بشناسید," June 19, 2016. <nowiki>https://www.mizanonline.ir/fa/news/187547</nowiki>
| |
| | |
| [10] Pezhvak Iran, "مجلس شورای فرماندهان سپاه پاسداران انقلاب اسلامی," accessed September 2025. <nowiki>https://www.pezhvakeiran.com/maghaleh-101416.html</nowiki>
| |
| | |
| [11] Rulers.org, "Index J," accessed September 2025. <nowiki>https://rulers.org/indexj.html</nowiki>
| |
| | |
| [12] Council on Foreign Relations, "The Islamic Revolutionary Guard Corps (IRGC)," updated 2025. <nowiki>https://www.cfr.org/backgrounder/irans-revolutionary-guards</nowiki>
| |