کاربر:Navid/صفحه تمرین

در آغاز سده بیستم هم زمان با حرکت مردم در تهران برای تأسیس عدالتخانه و برقراری مشروطیت، در دیگر شهرها نیز فعالیت های زیادی از جانب طرفداران مشروطه انجام گرفت که با مخالفت طرفداران استبداد روبرو شد. این فعالیتها دامنه کشمکش ها راگسترش داد و اوضاع کشور را به سویی کشاند که این دو گروه در مقابل یکدیگر شروع به دسته بندی نمودند. این دسته بندی ها در کرمانشاه منجر به درگیری میان مستبدین و مشروطه خواهان گردید و باعث نا آرامی منطقه شد.

فضای عمومی کرمانشاه در آغاز جنبش مشروطه

براساس نوشته‌های انگلیسی‌ها در کتابهای آبی در این ایام آشوب واغتشاش سراسر شهر و حوالی کرمانشاه را در بر گرفته بود و ایلات و عشایر که چارچوب جمعیتی کرمانشاه از آنها شکل گرفته بود از این رهگذر استفاده نموده وبه غارت کرمانشاه دست می‌‌زدند. هر قبیله و ایلی از آنجا که مسلح بودند به طرفداری از یک گروه خاص به چپاول طرف مقابل می‌‌پرداختند. مشروطیت برای ایلات معنای دیگری داشت. هنگامی ایلیاتی‌ها و ولایتی‌ها می‌‌خواستند به قتل و غارت در جایی اشاره کنند می‌‌گفتند مشروطه شد.

از طرفی سیف الدوله حکمران کرمانشاه که مردی مستبد و از طرفداران سرسخت محمد علی شاه بود، بدون توجه به تلگرافهای مجلس درجهت رسیدگی به شکایاتها و امور مردم و همچنین اعلام بی طرفی، به عنوان رهبر مستبدین عمل می‌‌کرد و به این مشکلات دامن زده؛ اوضاع را آشفته تر می‌ساخت.

ملک‌زاده در ذیل حوادث شهرهای ایران در این ایام، راجع به اوضاع کرمانشاه می‌‌نویسد:

«»این شهر که مرکز ایالت غرب ایران است و بیش از سایر شهرها، مردان مستبد و مقتدر دارد در طلوع مشروطیت میدان جنگهای خونین و قتل و غارت‌هایی شد که در سایر نقاط ایران نظیر آن دیده نشده بود. حاکم شهر حاجی سیف الدوله برادر عین الدوله مرد مستبدی بود و نمی‌خواست وکلایی برای مجلس انتخاب شوند. این بود که به مخالفت مشروطه‌خواهان بر خاست و در نتیجه جنگ در میان دو دسته در گرفت. مستبدین خانه‌های ملاهای معروف را که مخالف مشروطه بودند مرکز خود قرار دادند و مشروطه‌طلبان در قنسولخانه انگلیس و تلگرافخانه اجتماع کردند. شهر به‌کلی در حال تعطیل بود بازارها بسته و هزاران مرد مسلح از دو طرف شب و روز با هم جنگ و تیراندازی می‌کردند. چندین هزار نفر از ایلات مسلح اطراف کرمانشاه به تحریک مستبدین به شهر هجوم بردند، بازارها وخانه‌های مردم را غارت کردند و عده‌ای بی گناه را کشتند.»

مشکلات وفشار فراوان برمردم وعدم توجه حکمران به تلگرافات مجلس و اصرار در مخالفت با مشروطه تا آنجا بود که مردم و مشروطه‌خواهان تلگرافی برای علماء ثلاثه در نجف مخابره نمودند. ناظم‌الاسلام در ذیل حوادث روز دوشنبه 13 ذی‌الحجهالحرام به سال 1324ه.ق می‌‌نویسد:

«امروز مجلس تعطیل است. در انجمن طلاب مذاکره از اختلاف کرمانشاه بود که در کرمانشاه اختلافی بزرگ در قبول مشروطیت به میان آمده، بالاخره رجوع به علماء عتبات کرده اند. علماءثلاثه نجف یعنی جناب حجه‌الاسلام آقای حاج میرزا حسین حاج میرزا خلیل و جناب حجه‌الاسلام آقای آخوند ملا محمد کاظم خراسانی وجناب آقای حاج شیخ عبدالله مازندرانی حکم کرده‌اند به وجوب مشروطیت دولت ایران و این‌که مردم اطاعت احکام مجلس شورای ملی را بنمایند. با این وصف جمعی از مستبدین وعلماء مخالفت نموده مانع انتخاب وکلا می‌‌باشند. ولی امام جمعه کرمانشاه با نهایت میل در امر مشروطیت و امر انتخاب ساعی است از بذل مال وجان دریغ نمی‌فرماید. بنای طلاب بر این شد که مجلس رسماً از دولت بخواهد که مانعین مشروطیت را جلوگیری نماید»

نقش کنسولگری انگلستان

طرفداران مشروطه و رهبر آنها كه پس از فوت امام جمعه,اكنون حاج محمد مهــدی روحــانی محــبوب وسرشناس كرمانشاهی بود وقتی كه دیدند سیف الدوله حاكم كرمانشاه با مستبدین آشكارا همراه است و به تلگرافات مجلس وقعی نمی نهد از ترس جان به کنسولگری انگلیس پناه آوردند. باوجود این بازمستبدین و ایلات وطوایف طرفدارآنها  در آنجا به متحصنین كه جمعیت آنها در حدود 2000 نــــفر و بلكه بیشتر بود، حمله ور شدند.

متحصنین مدتی در کنسولگری متحصن بودند تا اینكه در نتیجه اعتراضات سفارت انگلیس و شكایات متحصنین و مردم سیف الدوله مستبد عزل گردید و ظهیر الدوله كه مردی آزادی طلب وخیر خواه بود به جای او منصوب گردید.

اوضاع کرمانشاه در گزارش کنسول انگلیس «سر اسپرینگ رایس» به «سر ادوارد گری» آمده است که علاقمندان میتوانند برای مطالعه جزییات آن به کتاب ایل کلهر در دوره مشروطیت مراجعه نمایند.

به هر روی متحصنین در کنسولگری انگلیس ,مشكلات عدیده ای داشتند. آنها از ترس جان بیرون نمی‌آمدند. این در حالی بود كه عمال انگلیس از دولت ایران می خواستند  ترتیبی اتخاذ نمایند تا متحصنین کنسولگری را تخلیه نمایند .به همین خاطر بین مجلس و «اتابك» جلساتی تشكیل گردید و متعاقب آن تلگرافی به كرمانشاه مخابره كردند .سیف الدوله حاكم، تلگراف را به کنسولگری دادند آنها نیز متن تلگراف را در اختیار متحصنین قرار دادند تا با اعتماد لازم کنسولگری را ترك كنند . اما ناگهان تیری به طرف متحصنین کنسولگری شلیك گردید كه تمام تمهیدات انجام شده را از بین برد. اوضاع كرمانشاه به دنـــبال این شلیك گلوله مجدداً متشنج شد. مشكلات همچنان باقی بود تا اینكه همچنانكه گفته شد سیف الدوله معزول, وظهیر الدوله جانشین او گردید.

نقش عشایر و ایلات کرمانشاه

کرمانشاه یکی از استانهای بزرگ کشور ، مرکز اصلی یکی از ایلات بزرگ غرب به نام ایل کلهر می باشد که نقش مرکزیت شورشهای سالارالدوله را داشت. ایل کلهر تحت ایلخانی داودخان کلهر در سالهای مشروطیت و قبل از آن ، در منطقه غرب حرف اول را می زد. او که در بین سایر ایلات غرب از قبیل سنجابی ، گوران و نفوذ فراوانی داشت توانست با ایجاد اتحاد در بین آنها در مسائل فرا منطقه ای نیز دخالت مستقیم داشته باشد . به دنبال شورش سالارالدوله در سال 1325 ه . ق به همراهی نظر علی خان لرستانی سرکرده بزرگ لرها ، دولت مرکزی از داودخان جهت دفع شورش سالارالدوله کمک خواست . داودخان نیز در اسرع وقت خود را به نهاوند رساند و به تصریح منابع توانست شورش سالارالدوله را سرکوب نماید. بعد از فتح تهران در سال 1327 ه. ق توسط مجاهدین ، محمدعلی شاه که می خواست همانند گذشته با استبداد بر مردم حکومت کند از حکومت خلع و پسرش احمدشاه جانشین او گردید. سالارالدوله که مدتها در غرب کشور حمکرانی کرده بود با مردم کرد این منطقه آشنایی دیرینه داشت به همین خاطر به کردستان و کرمانشاه آمده و در آنجا شروع به جمع آوری نیرو و امکانات نمود. ایل کلهر در این زمان به واسطه کدورت بین حکمران کرمانشاه و داودخان کلهر و برخی مسائل دیگر، بر خلاف گذشته با سالارالدوله همراه شد و در شورش این زمان او که برای مدتی کشور را با مشکلاتی مواجه ساخت شرکت فعال داشت و داودخان به عنوان فرمانده ارشد اردوی سالارالدوله انتخاب گردید. در این درگیری ها محمدعلی شاه مخلوع از شظمال با قوای زیادی و سالارالدوله از غرب کشور، با 30 هزار نیرو دولت نوپای مشروطیت را هدف حملات خود قرار دادند باعث کشته شدن افرادی همچون یفرم خان ارمنی از سرداران مشروطه گردیدند. دامنه این شورش تا سال 1330 ه ق نیز کشیده شد. سرانجام محمدعلیشاه برای همیشه از ایران فرار کرد. سالارالدوله نیز بعد از کشته شدن داودخان کلهر در جنگ صحنه ، به سوی شمال ایران فرار نموده و از آنجا از کشور خارج شد.

ضدیت سالارالدوله قاجار با مشروطه خواهان

شخص دیگری كه می خواست از آب گل آلود و وضعیت به‌هم ریخته کرمانشاه ماهی بگیرد,سالارالدوله قاجار بود.او نیز برای ایامی چند ,منطقه غرب را به آشوب كشاند و در سال 1325ه.ق شورشی را به راه انداخت و با كمك عشایر لُر, علیه محمد علی شاه دست به حركتی گسترده زد كه مجلس ودولت را غافلگیر ساخت هر چند آنها می توانستند از این فرصت نهایت استفاده را ببرند اما به قول ملك زاده:«برای تملق وچاپلوسی از محمد علی شاه» اعلامیه ای برضد سالارالدوله صادر كردند. این شورش عاقبت با یاری داودخان به همراه سواران زبده ایل كلهر به مرکزیت گیلانغرب در منطقه نهاوند و بروجرد ساقط گردید .

این اوضاع پر آشوب كرمانشاه در آغاز مشـروطیت ,زمینه منــاسب را برای شورشیان فراهم می كرد تا علیه دولت و مجلس از این منطقه شورش هایی را آغاز نمایند. ایلات قدرتمند و بزرگ در این خطه نیز وضعیت را به نفع این گروه ها رقم می زد. اشخاصی مانند سالارالدوله قاجار با كمك همین ایلات و عشایر كه گرایش همیشگی به خودمختاری داشتند چند صباحی مشروطیت را با مشكلاتی مواجه كردند.