کاربر:Khosro/صفحه تمرین محمود هاشمی شاهرودی

چکیده

محمود هاشمی شاهرودی (۱۳۲۷-۱۳۹۷)، روحانی شیعه عراقی‌الاصل، یکی از برجسته‌ترین چهره‌های قضایی جمهوری اسلامی ایران بود که به دلیل نقشش در صدور احکام اعدام و نقض حقوق بشر مورد انتقاد گسترده قرار گرفت. او از ۱۳۷۸ تا ۱۳۸۸ رئیس قوه قضاییه بود و در این دوره، بیش از ۲۰۰۰ حکم اعدام، از جمله برای کودکان زیر 18 سال، تأیید شد. شاهرودی، که در نجف تحصیل کرده و از شاگردان محمدباقر صدر بود، پس از مهاجرت به ایران در دهه ۱۳۵۰، به سرعت در ساختار قدرت رژیم به مناصبی چون عضویت در شورای نگهبان و ریاست مجمع تشخیص مصلحت نظام (۱۳۹۶-۱۳۹۷) رسید. دیدگاه‌های فقهی او، که در کتاب‌هایی مانند «بایسته‌های فقه جزا» منعکس شده، مجازات‌های خبیث مانند سد و سوزاندن را بدون بی‌حسی توجیه می‌کرد، که نشان‌دهنده‌ی رویکردی غیرانسانی بود. در ۱۳۹۶، سفر درمانی او به آلمان با اعتراضات ایرانیان و فعالان حقوق بشر مواجه شد، که خواستار محاکمه‌اش به اتهام جنایت علیه بشریت بودند. این مقاله، با بررسی بیوگرافی، کارنامه قضایی، و واکنش‌های بین‌المللی، چهره‌ی واقعی شاهرودی را به‌عنوان یکی از عوامل سرکوب و نقض حقوق بشر در ایران آشکار می‌کند. (ایران اینترنشنال، دویچه‌وله۱، مجاهدین خلق ایران۱)

بیوگرافی و مناصب

خاستگاه و تحصیلات

سید محمود هاشمی شاهرودی در ۲۴ مرداد ۱۳۲۷ در نجف، عراق، در خانواده‌ای روحانی به دنیا آمد. پدرش، سید علی حسینی شاهرودی، از اساتید حوزه علمیه نجف بود. او تحصیلات حوزوی خود را در نجف آغاز کرد و در دهه ۱۳۵۰ از شاگردان برجسته‌ی آیت‌الله محمدباقر صدر، بنیان‌گذار حزب الدعوه، شد و از او اجازه اجتهاد دریافت کرد. شاهرودی در جوانی به دلیل فعالیت علیه رژیم بعث عراق زندانی شد، اما پس از آزادی به ایران مهاجرت کرد. این پیشینه، او را به چهره‌ای مورد اعتماد در میان مقامات جمهوری اسلامی تبدیل کرد. (مجاهدین خلق ایران۱)

مناصب کلیدی در جمهوری اسلامی

پس از ورود به ایران در دهه ۱۳۵۰، شاهرودی به سرعت در ساختار سیاسی-مذهبی رژیم جایگاه یافت. او ابتدا در جامعه روحانیت مبارز و مجلس اعلای انقلاب اسلامی عراق فعالیت کرد، که هر دو با حمایت آیت‌الله خمینی تأسیس شده بودند. در ۱۳۷۸، با حکم آیت‌الله خامنه‌ای، به ریاست قوه قضاییه منصوب شد و تا ۱۳۸۸ در این سمت باقی ماند. پس از آن، مناصبی چون عضویت در شورای نگهبان، نایب‌رئیسی مجلس خبرگان رهبری، و ریاست مجمع تشخیص مصلحت نظام (۱۳۹۶-۱۳۹۷) را بر عهده گرفت. او همچنین رئیس مؤسسه دائرةالمعارف فقه اسلامی بود. این مناصب، نفوذ گسترده‌ی او در نظام قضایی و سیاسی ایران را نشان می‌داد. (دویچه‌وله۲)

نقش در قوه قضاییه و جنایات

صدور احکام اعدام گسترده

محمود هاشمی شاهرودی، در مقام رئیس قوه قضاییه (1378–1388)، مسئول نظارت بر اجرای احکام قضایی بود که به اعدام بیش از 2000 نفر، از جمله کودکان زیر 18 سال، منجر شد. منابع گزارش می‌دهند که او شخصاً احکام اعدام زندانیان سیاسی، به‌ویژه اعضای گروه‌های مخالف رژیم، را تأیید کرد. برای مثال، در سال 1387، اعدام چندین فعال کرد و بلوچ با تأیید مستقیم او انجام گرفت، که نقض آشکار موازین بین‌المللی حقوق بشر بود. این احکام اغلب پس از محاکمات غیرعادلانه و بدون دسترسی متهمان به وکیل صادر می‌شدند. شاهرودی نه‌تنها این روند را متوقف نکرد، بلکه با تقویت سیاست‌های سرکوب قضایی، به گسترش مجازات‌های اعدام دامن زد. این اقدامات، او را به یکی از نمادهای دستگاه قضایی سرکوبگر رژیم تبدیل کرد، که اولویتش حفظ قدرت سیاسی بود تا اجرای عدالت. (مانیتورینگ حقوق بشر ایران)

سرکوب اعتراضات 1388 و جنایات کهریزک

شاهرودی در جریان اعتراضات پس از انتخابات 1388 نقش مهمی در سرکوب معترضان داشت. منابع گزارش می‌دهند که او به‌عنوان رئیس قوه قضاییه، دستور بازداشت گسترده‌ی فعالان و محاکمه‌ی سریع آن‌ها را صادر کرد. بازداشتگاه کهریزک، که به دلیل شرایط غیرانسانی و شکنجه‌ی زندانیان بدنام شد، تحت نظارت او فعالیت می‌کرد. چندین معترض، از جمله محسن روح‌الامینی، در کهریزک جان باختند، و شاهرودی به جای پاسخگویی، از عاملان حمایت کرد. این جنایات، که با شکنجه، اعترافات اجباری، و اعدام همراه بود، نشان‌دهنده‌ی رویکرد بی‌رحمانه‌ی او در حفظ نظام بود. منابع تأکید دارند که شاهرودی با توجیه این اقدامات تحت عنوان «حفظ امنیت ملی»، نقض حقوق بشر را نهادینه کرد. (رادیو زمانه)

دیدگاه‌های فقهی و توجیه مجازات‌های خشن

دیدگاه‌های فقهی شاهرودی، که در آثارش مانند «بایسته‌های فقه جزا» (محمود هاشمی شاهرودی، 1376) منعکس شده، مجازات‌های خشن را توجیه می‌کرد. او از مجازات‌هایی مانند «سد» (قطع اعضای بدن) و «سوزاندن» بدون بی‌حسی حمایت می‌کرد و آن‌ها را مطابق شرع می‌دانست. این دیدگاه‌ها، که ریشه در تفسیر سخت‌گیرانه‌ی فقه شیعه داشت، به صدور احکام غیرانسانی در قوه قضاییه منجر شد. برای مثال، منابع گزارش می‌دهند که در دوره‌ی او، مجازات‌های شلاق و قطع دست به‌طور گسترده اعمال می‌شد، که نقض معاهدات بین‌المللی حقوق بشر بود. شاهرودی با ترویج این رویکرد، دستگاه قضایی را به ابزاری برای ارعاب و سرکوب تبدیل کرد، که اثراتش تا سال‌ها ادامه یافت. (ایران اینترنشنال)

اعتراضات بین‌المللی در آلمان

سفر درمانی به آلمان و واکنش‌ها

در دی‌ماه 1396، محمود هاشمی شاهرودی برای درمان بیماری سرطان به بیمارستانی در هانوفر آلمان سفر کرد، که با اعتراضات گسترده‌ی ایرانیان مقیم اروپا و فعالان حقوق بشر مواجه شد. منابع گزارش می‌دهند که صدها نفر در مقابل بیمارستان تجمع کردند و خواستار دستگیری او به اتهام «جنایت علیه بشریت» شدند. این اعتراضات، که توسط سازمان‌های حقوق بشری و گروه‌های مخالف رژیم مانند شورای ملی مقاومت ایران سازمان‌دهی شده بود، توجه رسانه‌های آلمانی را جلب کرد. روزنامه‌هایی مانند «بیلد» و «دی ولت» به سابقه‌ی قضایی شاهرودی، به‌ویژه نقش او در اعدام‌های گسترده و سرکوب معترضان 1388، اشاره کردند. این واکنش‌ها نشان‌دهنده‌ی بدنامی جهانی شاهرودی به‌عنوان یکی از عوامل نقض حقوق بشر در ایران بود. رژیم ایران، در پاسخ، این اعتراضات را «توطئه صهیونیستی» خواند، اما نتوانست خشم عمومی را خاموش کند. (مجاهدین خلق ایران۲)

درخواست محاکمه به اتهام جنایت علیه بشریت

سفر شاهرودی به آلمان با شکایت رسمی سیاستمداران و فعالان حقوق بشر همراه شد که خواستار محاکمه‌ی او تحت قوانین بین‌المللی بودند. منابع گزارش می‌دهند که فولکر بک، نماینده‌ی حزب سبزهای آلمان، شکایتی علیه شاهرودی به دادستانی کل آلمان ارائه کرد و او را به دلیل نظارت بر اعدام بیش از 2000 نفر و شکنجه‌ی زندانیان مسئول دانست. این شکایت بر اساس اصل صلاحیت جهانی (Universal Jurisdiction) تنظیم شد، که به کشورهای اروپایی اجازه می‌دهد عاملان جنایات علیه بشریت را محاکمه کنند. اگرچه شاهرودی پیش از هرگونه اقدام قضایی به ایران بازگشت، این شکایت توجه جهانی را به کارنامه‌ی سیاه او جلب کرد. فعالان ایرانی نیز با انتشار اسناد جنایات او، از جمله احکام اعدام کودکان و سرکوب کهریزک، فشار بر مقامات آلمانی را افزایش دادند. این رویداد، ناتوانی رژیم در محافظت از چهره‌های کلیدی‌اش در برابر عدالت جهانی را نشان داد. (دویچه‌وله۱)

پیامدهای سیاسی و اجتماعی

اعتراضات آلمان پیامدهای مهمی در افشای جنایات شاهرودی و تضعیف وجهه‌ی رژیم ایران داشت. منابع گزارش می‌دهند که این رویداد، همبستگی ایرانیان دیاسپورا را تقویت کرد و به ایجاد شبکه‌های جدید برای پیگیری عدالت علیه مقامات رژیم منجر شد. در ایران، خبر اعتراضات به دلیل سانسور حکومتی کمتر منتشر شد، اما در شبکه‌های اجتماعی بازتاب یافت و خشم عمومی از مصونیت مقامات را افزایش داد. از سوی دیگر، عدم اقدام قاطع دولت آلمان برای بازداشت شاهرودی، انتقاداتی را در میان فعالان حقوق بشر برانگیخت که معتقد بودند ملاحظات دیپلماتیک مانع اجرای عدالت شده است. این ماجرا، به‌عنوان نقطه‌ی عطفی در کارنامه‌ی شاهرودی، چهره‌ی او را نه‌تنها به‌عنوان یک قاضی سرکوبگر، بلکه به‌عنوان متهمی در سطح بین‌المللی معرفی کرد که از پاسخگویی گریخت. (صدای آمریکا)

کارنامه کلی و مرگ

ارزیابی کارنامه قضایی و سیاسی

محمود هاشمی شاهرودی، به‌عنوان یکی از کلیدی‌ترین چهره‌های قضایی و سیاسی جمهوری اسلامی، کارنامه‌ای مملو از نقض حقوق بشر و سرکوب مخالفان از خود به‌جا گذاشت. منابع گزارش می‌دهند که او در طول ریاست قوه قضاییه (1378-1388)، دستگاه قضایی را به ابزاری برای حفظ قدرت رژیم تبدیل کرد. احکام اعدام گسترده، شکنجه‌ی زندانیان، و محاکمات غیرعادلانه، به‌ویژه در جریان اعتراضات 1388، از ویژگی‌های اصلی دوره‌ی او بود. شاهرودی با توجیه فقهی مجازات‌های خشن، مانند قطع عضو و شلاق، رویکردی غیرانسانی را نهادینه کرد که تا سال‌ها ادامه یافت. در مناصب دیگر، مانند عضویت در شورای نگهبان و ریاست مجمع تشخیص مصلحت نظام (1396-1397)، او به‌عنوان حامی سیاست‌های سرکوبگر رژیم عمل کرد. منابع تأکید دارند که شاهرودی، برخلاف ادعاهایش مبنی بر اصلاح قضایی، هیچ گام مؤثری برای بهبود عدالت یا کاهش نقض حقوق بشر برنداشت. (ایران اینترنشنال)

نقش در تحکیم نظام ولایت فقیه

شاهرودی نه‌تنها در سرکوب قضایی، بلکه در تحکیم ایدئولوژیک نظام ولایت فقیه نقش داشت. منابع گزارش می‌دهند که او با ترویج دیدگاه‌های فقهی سخت‌گیرانه، که در آثارش مانند «بایسته‌های فقه جزا» (محمود هاشمی شاهرودی، 1376) منعکس بود، به مشروعیت‌بخشی به مجازات‌های غیرانسانی کمک کرد. او همچنین در مؤسسه دائرةالمعارف فقه اسلامی، که تحت نظارت آیت‌الله خامنه‌ای فعالیت می‌کرد، به تدوین متون فقهی برای توجیه سیاست‌های رژیم پرداخت. در مقام نایب‌رئیس مجلس خبرگان، او از انتخاب خامنه‌ای به‌عنوان رهبر دفاع کرد و در مجمع تشخیص مصلحت، سیاست‌های اقتصادی و سیاسی رژیم را تقویت نمود. این اقدامات، او را به یکی از ستون‌های نظام تبدیل کرد، اما همزمان نفرت عمومی را نسبت به او افزایش داد، به‌ویژه پس از افشای جنایاتش در کهریزک و اعدام‌های گسترده. (رادیو فردا)

بیماری و مرگ

شاهرودی در سال‌های پایانی عمر با بیماری سرطان ریه دست‌وپنجه نرم کرد و در دی‌ماه 1396 برای درمان به آلمان سفر کرد، که با اعتراضات گسترده مواجه شد. منابع گزارش می‌دهند که او پس از بازگشت به ایران، تحت مراقبت‌های ویژه قرار گرفت، اما در 3 دی 1397 در تهران درگذشت. مرگ او واکنش‌های متفاوتی به دنبال داشت: رژیم او را «فقیه برجسته» خواند و مراسم رسمی برگزار کرد، اما فعالان حقوق بشر و مخالفان رژیم، مرگش را پایان یکی از تاریک‌ترین چهره‌های قضایی ایران دانستند. منابع تأکید دارند که مرگ شاهرودی، به دلیل مصونیت او از محاکمه، عدالت را برای قربانیان جنایاتش ناکام گذاشت. کارنامه‌ی او، که با سرکوب، اعدام، و فساد قضایی عجین بود، به‌عنوان نمادی از ناکارآمدی و ظلم دستگاه قضایی رژیم در تاریخ ثبت شد. (دویچه‌وله۲)

منابع

1. هاشمی شاهرودی که بود؟ سایت سازمان مجاهدین خلق ایران. https://article.mojahedin.org/i/%D9%87%D8%A7%D8%B4%D9%85%DB%8C-%D8%B4%D8%A7%D9%87%D8%B1%D9%88%D8%AF%DB%8C-%D8%A8%D9%88%D8%AF (مجاهدین خلق ایران۱)
2. اعتراض رسانه‌های آلمان به حضور آخوند هاشمی شاهرودی در این کشور. سایت سازمان مجاهدین خلق ایران. https://news.mojahedin.org/i/news/210617 (مجاهدین خلق ایران۲)
3. شکایت سیاستمدار آلمانی از شاهرودی به خاطر "جنایت علیه بشریت". دویچه‌وله. https://www.dw.com/fa-ir/%D8%B4%DA%A9%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D9%85%D8%AF%D8%A7%D8%B1-%D8%A2%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D8%B4%D8%A7%D9%87%D8%B1%D9%88%D8%AF%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%D8%AE%D8%A7%D8%B7%D8%B1-%D8%AC%D9%86%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%D8%B9%D9%84%DB%8C%D9%87-%D8%A8%D8%B4%D8%B1%DB%8C%D8%AA/a-42081777 (دویچه‌وله۱)
4. محمود هاشمی شاهرودی درگذشت. دویچه‌وله. https://www.dw.com/fa-ir/iran/a-46854867 (دویچه‌وله۲)
5. محمود هاشمی شاهرودی مسئول اعدام ۲۰۰۰ نفر در ایران بود. مانیتورینگ حقوق بشر ایران. https://fa.iran-hrm.com/%D9%85%D8%AD%D9%85%D9%88%D8%AF-%D9%87%D8%A7%D8%B4%D9%85%DB%8C-%D8%B4%D8%A7%D9%87%D8%B1%D9%88%D8%AF%DB%8C-%D9%85%D8%B3%D8%A6%D9%88%D9%84-%D8%A7%D8%B9%D8%AF%D8%A7%D9%85-%DB%B2%DB%B0%DB%B0%DB%B0-%D9%86/ (مانیتورینگ حقوق بشر ایران)
6. شکنجه، اقرار، اعدام: چکیده دستگاه قضا در دوران ریاست محمود هاشمی شاهرودی. رادیو زمانه. https://www.radiozamaneh.com/425992/ (رادیو زمانه)
7. اعتراض به حضور هاشمی شاهرودی در بیمارستانی در آلمان. صدای آمریکا. https://ir.voanews.com/a/iran-human-rights-justice/4195273.html (صدای آمریکا)
8. هاشمی شاهرودی؛ کارنامه قاضی القضات. ایران اینترنشنال. https://old.iranintl.com/%D8%A7%D9%8A%D8%B1%D8%A7%D9%86/%D9%87%D8%A7%D8%B4%D9%85%DB%8C-%D8%B4%D8%A7%D9%87%D8%B1%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%9B-%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-%D9%82%D8%A7%D8%B6%DB%8C-%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%B6%D8%A7%D8%AA (ایران اینترنشنال)
9. هاشمی شاهرودی، منتظر الولایت ناکام. رادیو فردا. https://www.radiofarda.com/a/hashemi-shahroudi-dead-velayat/29675662.html (رادیو فردا)
10. بایسته‌های فقه جزا. محمود هاشمی شاهرودی. تهران: مؤسسه دائرةالمعارف فقه اسلامی، 1376.