۱٬۰۴۴
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۹: | خط ۹: | ||
آل زیار منصوب به یک خانواده گیلانی‌اند که قرابت زیادی با دیالمه آل‌بویه داشتند. در تمام مدتی که ناصر کبیر براثر استیلای سامانیان بر طبرستان در نواحی دیلمان منزوی می‌زیست، تمام هم خود را مصروف مسلمان کردن اهالی دیلمان گردانید و به دلیل حسن سلوک و صفای باطنی که داشت، اکثر ساکنان دیلمان از جمله لیلی ابن نعمان و حسن فیروزان و ماکان کالی و اسفار ابن شیرویه و مرداویج زیاری و علی بویه دور او جمع شدند.<ref name=":3">نقشۀ تاریخ - [http://www.histomap.ir/%D8%A2%D9%84-%D8%B2%DB%8C%D8%A7%D8%B1/ آل زیار] | آل زیار منصوب به یک خانواده گیلانی‌اند که قرابت زیادی با دیالمه آل‌بویه داشتند. در تمام مدتی که ناصر کبیر براثر استیلای سامانیان بر طبرستان در نواحی دیلمان منزوی می‌زیست، تمام هم خود را مصروف مسلمان کردن اهالی دیلمان گردانید و به دلیل حسن سلوک و صفای باطنی که داشت، اکثر ساکنان دیلمان از جمله لیلی ابن نعمان و حسن فیروزان و ماکان کالی و اسفار ابن شیرویه و مرداویج زیاری و علی بویه دور او جمع شدند.<ref name=":3">نقشۀ تاریخ - [http://www.histomap.ir/%D8%A2%D9%84-%D8%B2%DB%8C%D8%A7%D8%B1/ آل زیار] | ||
</ref> | </ref> | ||
دولت '''زیاریان''' (آل زیار) از خاندانهای اصیل ایرانی در شمال کشور دیلم (گیلان) محسوب می شوند. بنیانگذار این دودمان مردی متهور و بی باک و البته دوستدار ایران و علاقمند به احیای ایران عصر باستان بویژه دوره طلایی انوشیروان ساسانی به نام '''مرداویج''' بود. مرداویج بر ضد خلافت غاصب عباسیان شورید و ایران مرکزی تا حدود خوزستان پیش راند. سرانجام این شاه نامی و وطن دوست با توطئه غلامان ترک خویش که از سوی مرکز خلافت ساپرت شده بودند. درحمام با ضربات شمشیر به قتل رسید. پایتخت مرداویج شهر زیبای '''اصفهان''' بود. اصفهان برای اولین بار توسط مرداویج به پایتختی ایران برگزیده شد. جانشینان مرداویج چندان دولت مقتدری نداشتند و گاهی به آل بویه زمانی به سامانیان و دیرگاهی دیگر تحت قیمومیت غزنویان روزگار سپری می کردند و عاقبت توسط طغرل سلجوقی منقرض شدند. پایتخت آل زیار در دوره جانشینان مرداویج بیشتر در نواحی شمالی شهر '''گرگان''' بود. از دیگر مراکز دولت ایشان :ساری - قومس - جرجان و ری بوده است. نکته قابل توجه در مورد سلسله زیاریان اسامی اصیل ایرانی که برگرفته از تاریخ و فرهنگ ملی کشورمان ایران است می باشد.<ref>اهورا - [http://horodot.blogfa.com/post-11.aspx پایتخت سلسله زیاریان (316 - 433 ه.ق)]</ref> | |||
== آل زیار == | == آل زیار == | ||
| خط ۱۶: | خط ۱۸: | ||
بعد از فتوحات مسلمانان در اکناف ایران ( با اینکه تا اقصی نقاط خراسان تحت نفوذ اعراب مسلمان در آمد ) باز هم طبرستان و دیلمان از حملات آنان محفوظ ماند. خاندان های قدیم آن ولایت، مانند اسپهبدان و قارنیان و خانواده جستان ( حدود رودبار و منجیل ) همچنان به آداب و رسوم خود زندگی می‌‌کردند. همچنین، بسیاری مذهب خود را نیز حفظ کردند، تا روزگاری که گروه های از عراب طرفدار خاندان حضرت علی ( ع ) و شیعیان زیدیه به آن نواحی پناه بردند و مورد حمایت همان خانواده ها قرار گرفتند. چنانکه وقتی داعی کبیر حسن بن زید در آن نواحی سکنی گزید، جمعی کثیر از مردم طبرستان و گیلان به طرفداری او برخاستند. همچنین در جنگهایی که میان او و یعقوب لیث صفاری رخ داد، مردم گیلان از او حمایت بی دریغ نمودند .<ref name=":1">تاریخ ایران - [http://ahouraei.mihanblog.com/post/10 آل زیار] </ref> | بعد از فتوحات مسلمانان در اکناف ایران ( با اینکه تا اقصی نقاط خراسان تحت نفوذ اعراب مسلمان در آمد ) باز هم طبرستان و دیلمان از حملات آنان محفوظ ماند. خاندان های قدیم آن ولایت، مانند اسپهبدان و قارنیان و خانواده جستان ( حدود رودبار و منجیل ) همچنان به آداب و رسوم خود زندگی می‌‌کردند. همچنین، بسیاری مذهب خود را نیز حفظ کردند، تا روزگاری که گروه های از عراب طرفدار خاندان حضرت علی ( ع ) و شیعیان زیدیه به آن نواحی پناه بردند و مورد حمایت همان خانواده ها قرار گرفتند. چنانکه وقتی داعی کبیر حسن بن زید در آن نواحی سکنی گزید، جمعی کثیر از مردم طبرستان و گیلان به طرفداری او برخاستند. همچنین در جنگهایی که میان او و یعقوب لیث صفاری رخ داد، مردم گیلان از او حمایت بی دریغ نمودند .<ref name=":1">تاریخ ایران - [http://ahouraei.mihanblog.com/post/10 آل زیار] </ref> | ||
استمرار قدرت محلی اسپهبدان و پادوسبانان در جبال طبرستان و رویان که با وجود ضعف و انحطاط تدریجی ، همچنان در بعضی دورهها دوام می یافت، مانع از آن نشد که بخش هامونی طبرستان و جرجان به دنبال انقراض علویان، تا مدتها مورد منازعه دو سلسله ی جنگجوی گیل و دیلم - آل زیار و آل بویه - نماند و افول قدرت نهایی آنها سرانجام تا طلوع دولت سلجوقیان به طول انجامید. | |||
با آن که هر دو سلسله در آغاز ورود به صحنه تاریخ، خود را مخالف خلیفه نشان دادند، اما در پایان هم با خلیفه و هم با امرای دست نشاندهاش کنار آمدند.<ref name=":4">دانستنیهای ایران و جهان - [http://golshn12.blogfa.com/category/83 سلسله دیلمیان آل زیار در گيلان، طبرستان، گرگان، قزوين، ری، اصفهان و خراسان]</ref> | |||
== سلسله دیلمیان آل زیار در گيلان، طبرستان، گرگان، قزوين، ری، اصفهان و خراسان == | |||
از 316 تا 483 قمری / 928 تا 1090ميلادی | |||
1 - مردآویج 316 تا 323 ه.ق / 928 تا 935 میلادی | |||
2 - وشمگیر بن زیار 323 تا 357 ه.ق / 935 تا 968 میلادی | |||
3 - بیستون (بهستون) بن وشمگیر 357 تا 366 ه.ق / 968 تا 977 میلادی | |||
4 - شمس‌المعالی قابوس بن وشمگیر 366 تا 403 ه.ق / 967 تا 1012 میلادی | |||
5 - فلک‌المعالی منوچهر بن قابوس 403 تا 423 ه.ق / 1012 تا 1032میلادی | |||
6 - انوشیروان بن منوچهر 423 تا 435 ه.ق / 1032تا 1044میلادی | |||
بسیاری از مورخان سال 433 هجری قمری / 1043 میلادی را که مرداویج نامی از سوی طغرل بیک سلجوقی | |||
به حکومت گرگان گماشته شد، سالِ پایان کار آل زیار می‌دانند، ولی برخی بر این گمانند که مردان دیگری مانند | |||
1 - جستان بن انوشیروان | |||
2 - کیکاووس بن ساکندر | |||
3 - گسلان بن کیکاووس | |||
4 - ابو کالیجار | |||
5 - دارا | |||
این دودمان تا 483 هجری قمری/ 1090میلادی حکومت رانده و سرانجام به دست اسماعیلیان برافتاده است.<ref name=":4" /> | |||
== مرد آویچ == | == مرد آویچ == | ||
از ميان بزرگترين رجال طبرستان و ديلم که مدتهاي متمادي با سامانيان و سپاهيان خليفه عباسي براي تحصيل قدرت و استقلال در زد و خورد بودند ، ابوالحجاج مرداويج پسر زيار پسر مردانشاه ، از همه بزرگتر و شجاعتر بوده است . وي منسوب هب خاندان امراي گيلان بوده كه از طرف مادري از اعقاب سپهبدان رويان به شمار مي رود.<ref name=":4" /> | |||
مساله طبرستان از همان اوایل طلوع آنها برای سامانیان حل نشده باقی مانده بود. اسفار – پسر شیرویه، هر چند ابتدا با سامانیان همراه بود، اما در آخر کار بر آنان شورید و به تدریج گرگان ،طبرستان، قزوین، ری، قم و کاشان را در قلمرو خود آورد. اسفار فرماندهی سپاه خود را به یکی از بزرگان ولایت، یعنی مرد آویچ پسر زیار سپرد، ولی خود با طغیان سربازان رو به رو گردید و در طالقان به قتل رسید ( 316 ه.ق). قلمرو حکومت مرد آویچ علاوه بر مازندران و قسمتی از گیلان، به شهرهای ری، قم و کرج ابودلف و ابهر و بالاخره همدان رسید. حتی سپاه خود را به حدود دینور نیز فرستاد ( 319 ه.ق). مرد آویچ، اصفهان را فتح کرد و خیال حمله به بغداد را داشت. وی به زبان آورده بود که من شاهنشاهی ساسانی را بر می‌‌گردانم و قصد داشت که مدائن را پایتخت قراردهد. او پس از آنکه مراسم جشن سده را در اصفهان بر پای داشت. به علت اختلافی که میان غلامان ترک و دیلم او پیش آمده، به دست غلامان ترک در حمام کشته شد. ( 323 ه.ق)<ref name=":1" /> | مساله طبرستان از همان اوایل طلوع آنها برای سامانیان حل نشده باقی مانده بود. اسفار – پسر شیرویه، هر چند ابتدا با سامانیان همراه بود، اما در آخر کار بر آنان شورید و به تدریج گرگان ،طبرستان، قزوین، ری، قم و کاشان را در قلمرو خود آورد. اسفار فرماندهی سپاه خود را به یکی از بزرگان ولایت، یعنی مرد آویچ پسر زیار سپرد، ولی خود با طغیان سربازان رو به رو گردید و در طالقان به قتل رسید ( 316 ه.ق). قلمرو حکومت مرد آویچ علاوه بر مازندران و قسمتی از گیلان، به شهرهای ری، قم و کرج ابودلف و ابهر و بالاخره همدان رسید. حتی سپاه خود را به حدود دینور نیز فرستاد ( 319 ه.ق). مرد آویچ، اصفهان را فتح کرد و خیال حمله به بغداد را داشت. وی به زبان آورده بود که من شاهنشاهی ساسانی را بر می‌‌گردانم و قصد داشت که مدائن را پایتخت قراردهد. او پس از آنکه مراسم جشن سده را در اصفهان بر پای داشت. به علت اختلافی که میان غلامان ترک و دیلم او پیش آمده، به دست غلامان ترک در حمام کشته شد. ( 323 ه.ق)<ref name=":1" /> | ||