انقلاب سفید: تفاوت میان نسخه‌ها

'''انقلاب سفید،''' یا رفراندوم شاه، به طرح شش ماده‌ای گفته می‌شود که [[محمدرضا پهلوی]] پس از سفر به آمریکا و ملاقات با کندی رئیس جمهور آمریکا برای انجام رفرم‌هایی در ۶ بهمن سال ۱۳۴۱ به رفراندوم گذاشت. اصلاحات ارضی، ملی کردن جنگل‌ها، فروش سهام کارخانجات دولتی، سهیم کردن کارگران در سود کارخانجات، اصلاح قانون انتخابات، ایجاد سپاه دانش اصول اولیه آن بود. پس از پیروزی انقلاب کوبا و سلسله [[قیام|قیام‌هایی]] که در کشورهای آمریکای لاتین سر گرفت و همچنین جنبش‌های آزادی‌بخش در کشورهای جهان سوم دستگاه سیاسی غرب و آمریکا به این نتیجه رسیدند که برای جلوگیری از چنین قیام‌‌هایی که مبتنی بر جوامع روستایی و ارباب-رعیتی بودند، باید در کشورهای جهان سوم رفرم‌هایی صورت گیرد. از سویی آمریکا به این نتیجه رسید که برای تبدیل کردن ایران به بازار مناسبی برای کالای غربی باید بافت جامعه‌ی ایران را از یک بافت فئودالی و رعیتی به یک بافت شهری تبدیل کند. این امر همچنین هیمنه‌ی تاریخی انگلستان بر ایران را که هدف از آن استفاده از مواد اولیه‌ای چون نفت بود کنار می‌زد. در ابتدا آمریکا تصمیم داشت انقلاب سفید را به وسیله‌ی علی امینی اجرا کند اما شاه برای جلوگیری از قدرت گرفتن وی طی سفری به آمریکا خود در اجرای آن کوشید. محمدرضا پهلوی در ادامه شش اصل دیگر نیز به اصول انقلاب سفید اضافه کرد. اصولی که در  عمل یا اجرا نشده یا بسیار کم پیشرفت داشتند اما فضای تبلیغاتی زیادی برای دستگاه حاکم ایجاد کردند. هم‌زمان با آغاز انقلاب سفید و در پوشش سیاسی ایجاد شده توسط آن حکومت پهلوی دست به دستگیری گسترده‌ی فعالان سیاسی در ایران زد. امری که سرانجام آزادی‌خواهان در ایران را به بی‌نتیجه دانستن مبارزه‌ی پارلمانی و روی آوردن به مبارزه‌ی مسلحانه هدایت کرد.   

در سال ۱۹۶۰ دموکرات‌ها در انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا به پیروزی رسیدند و در ژانویه ۱۹۶۱ جان. اف. کندی  به کاخ سفید راه یافت. کندی و اعضای دولتش معتقد بودند که تنها راه حفظ دولت‌های طرفدار غرب در جهان‌سوم، اجرای یک برنامه اصلاحات است که در آن اصلاحات ارضی اهمیت ویژه‌ای دارد. هدف از طرح رفرم‌ها جلوگیری از انقلاب‌ها بود. این سیاست، در قالب یک طرح بنام اتحاد برای پیشرفت از جانب امریکا به این کشورها پیشنهاد می‌شد. محمدرضا پهلوی هم که زمینه اجرای این طرح را توسط علی امینی نخست‌وزیر خود می‌‌دید در یک سفر ۴۰ روزه به آمریکا خود تعهد اجرای آن را بعهده گرفت.

آنتونی پارسونز اعتقاد دارد که بحث رفراندوم موسوم به انقلاب شاه و ملت، توسط چستر باولز مطرح شد او نخستين فردی بود كه از «اصلاحات از بالا» براي جلوگيری از انقلاب ياد كرده بود كه در سفر خود به ايران اين تعبير را در برابر انقلاب سرخ و يا انقلاب كمونيستی طرح كرد. همانگونه که در کتاب «ایران مدرن بعد از ۱۹۲۱؛ پهلوی ها و بعد از آن» مطرح شده است؛ برای غربیان، که نگران بیرون نگه داشتن ایران از چنگ شوروی بودند، تصویر یک پادشاه اصلاح‌طلب که انقلاب را از بالا هدایت می‌کند، دقیقاً همان چیزی بود که در دانشگاه‌ها آن را توصیه می‌کردند. شاه مرد قدرتمندی بود که باید اصلاحات را به قدرت‌های سنتی، تحمیل می‌کرد. چرا که این نیروها اگر به حال خود گذاشته می‌شدند ایران را تحویل کمونیست‌ها می‌دادند، بنابراین تمجید از شاه لزوماً و بی‌چون و چرا پرشور بود. پیام‌های تبریک از سوی دولت‌های خارجی، از جمله آمریکا، تنها می‌توانست شاه را از محبوبیت خود مطمئن سازد.<ref>آنتونی پارسونز، کتاب غرور وسقوط ص ۲۵۹</ref>

کریم سنجابی اعتقاد داشت: