حق رأی زنان: تفاوت میان نسخه‌ها

بعد از ظهور پدیده دموکراسی و حکومت‌های دموکراتیک یا مشروطه، انتخابات، ابزار برقراری این پدیده در کشورهای تابع آن بوده ولی در هر سرزمین حق رأی زنان موضوعی چالش‌برانگیز بوده‌است. حق رأی زنان در ایران نیز مانند سایر کشورها همزمان با برگزاری اولین انتخابات نبوده و پروسه جالبی را گذرانده‌است. در اولین انتخابات مجلس شورای ملی بعد از انقلاب مشروطه در ایران، به زنان حق انتخاب کردن و انتخاب شدن داده نشد. نهایتاً در سال ۱۳۴۱ خورشیدی زنان ایران به این حق دست یافتند.

پیشینه موضوعی به نام حق رای زنان، به انقلاب مشروطیت و اولین مجلس شورای ملی بازمی‌گردد. در مجلس اول، با تصویب قانون انتخابات، زنان اولین گروهی بودند که از انتخاب کردن و انتخاب شدن منع شده بودند.<ref name=":0">[http://www.bbc.com/persian/iran/2014/07/140715_l10_jb_women_vote حق رای زنان؛ از فحشا تا حفظ اسلام] - BBC</ref>

دولت اسدالله علم، نخست وزیر وقت ایران در ۱۶ مهرماه سال ۱۳۴۱ خورشیدی (۱۹۶۳ میلادی) لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی را تصویب کرد. درقسمت شرایط انتخاب‌کنندگان و انتخاب‌شوندگان که در این لایحه وارد شد، منعی برای زنان در نظر گرفته نشده بود.<ref name=":0" />با این مصوبه، راه برای ورود زنان به حوزه‌های رأی‌گیری باز شد. اما این مصوبه با مخالفت برخی روحانیون مواجه شد و اعتراض روحانیون تا آنجا بالا گرفت که سرانجام اسدالله علم ناگزیر شد در دهم آذرماه، یعنی در کمتر از دو ماه، اعلام کند که لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی اجرا نخواهد شد.<ref name=":0" />

در ۱۹ دی ماه ۱۳۴۱ محمدرضاشاه طرح شش ماده‌ای خود معروف به «انقلاب سفید» را اعلام نمود. یکی از این اصول شش‌گانه لایحه اصلاحی قانون انتخابات، اعطای حق رای به زنان بود. دولت تا یک روز قبل از رفراندوم نظر خود را در ارتباط با شرکت زنان در انتخابات اعلام نکرد. اما نهایتاً در روز ششم بهمن ۱۳۴۱ برای نخستین بار زنان اجازه شرکت در انتخابات را پیدا کردند.<ref name=":0" />

او در آستانه دومین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی خطاب به زنها گفت: "شما باید در همه صحنه‌ها و میدانها آن قدری که اسلام اجازه داده وارد باشید. مثل انتخابات که امروز عملی است که باید انجام بگیرد و صحبت روز است در ایران، خانمها همان طوری که مردها فعالیت می‌کنند برای انتخابات، خانمها هم باید فعالیت بکنند برای اینکه فرقی ما بین شما و دیگران در سرنوشتتان نیست. سرنوشت ایران، سرنوشت همه است…<ref name=":0" />

به عرض عالی می‌رساند همواره از خداوند متعال سلامتی و عزت وجود محترم و تأیید و توفیق را برای خدمتگزاری به اسلام و مسلمین خواستارم. … این امر یعنی مداخله زنها در انتخابات به جهاتی چند محرم و غیر مشروع می‌باشد و در کشور اسلامی به حول و قوه الهی اجرا نمی‌گردد؛ و السلام علیکم و رحمه الله و برکاته.<ref>[http://www.khabaronline.ir/detail/126461/weblog/jafarian پیشینه حق رأی زنان در مجلس شورای ملی]</ref>

حزب توده ایران وقتی در سال ۱۳۴۱ و با اجرایی شدن مفاد «انقلاب سفید» شاه، زنان به حق رای دست یافتند، حق رای را «عطیه‌ای شاهانه» خواند و در مخالفت با آن اطلاعیه داد.<ref name=":1">[http://www.dw.com/fa-ir/%D9%85%D8%AE%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%A7%D9%86-%D8%AD%D9%82-%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%B2-%D8%A2%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87-%D8%AE%D9%85%DB%8C%D9%86%DB%8C-%D8%AA%D8%A7-%D8%A7%D8%AD%D8%B2%D8%A7%D8%A8- مخالفان حق رای زنان؛ از آیت‌الله خمینی تا احزاب سیاسی]</ref>

وقتی مصدق در ۹ اردیبهشت ۱۳۳۰ به نخست‌وزیری رسید و پیش‌نویس لایحه انتخابات را تنظیم کرد که در آن حق رای برای زنان به رسمیت شناخته شده بود، شاخه مذهبی جبهه ملی با شرکت زنان در انتخابات مخالف کرد.<ref name=":1" />

شورای ملی مقاومت اپوزیسیون حکومت فعلی ایران، نظرات خود را در مورد حق رأی و سایر حقوق زنان در یک طرح با ۱۳ماده اعلام کرده‌است.<ref>[http://iranncr.org/%D8%A7%D8%B3%D9%86%D8%A7%D8%AF-%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%A7/%D8%B7%D8%B1%D8%AD%E2%80%8C%D9%87%D8%A7-%D9%88-%D9%85%D8%B5%D9%88%D8%A8%D8%A7%D8%AA/124-%D8%B7%D8%B1%D8%AD-%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D9%84%DB%8C-%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%8 طرح شورای ملی مقاومت دربارهٔ آزادیها و حقوق زنان]</ref>

در اولین دوره انتخابات مجلس بعد از سرنگونی محمدرضاشاه، تنها ۴ زن بودند در مقابل ۳۲۳ مرد که توانستند به اولین دور مجلس شورای اسلامی راه یابند و این چهار نفر تا سومین دور مجلس هم ثابت باقی ماندند.<ref>[http://www.dw.com/fa-ir/%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D9%87%D8%B4%D8%AA-%D8%AF%D9%88%D8%B1%D9%87-%D9%85%D8%AC%D9%84%D8%B3-%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C/a-15657320 زنان و هشت دوره مجلس شورای اسلامی]</ref>

در این انتخابات برخی کاندیداهای زن گرچه آرای قابل‌قبولی کسب کردند ولی به دلیل مخالفت با اصل ولایت فقیه به مجلس راه نیافتند.

در ایران، به رغم آنکه زنان دیگر با منعی به نام حق رای روبه رو نیستند، در بسیاری از زمینه‌ها، از پوشش و حضور در ورزشگاه‌ها گرفته تا تحصیل در برخی از رشته‌های دانشگاهی و اشتغال به بعضی مشاغل همچنان با موانعی جدی و دشواریهای فراوان دست به گریبان هستند.<ref>حق رای زنان؛ از فحشا تا حفظ [http://www.bbc.com/persian/iran/2014/07/140715_l10_jb_women_vote اسلام]</ref> از این رو مبارزات زنان ایران برای به‌دست آوردن برابری و این حقوق پایه‌ای ادامه دارد.