حمید نوری
| حمید نوری | |
|---|---|
 حمید نوری | |
| زادروز | ۹ اردیبهشت ۱۳۴۰ تهران |
| ملیت | ایرانی |
| شناخته‌شده برای | زندانیان سیاسی، فعالان حقوق بشر |
حمید نوری (متولد ۹ اردیبشت ۱۳۴۰)که هم اکنون به جرم مشارکت در جنایت علیه بشریت در دادگاهی در سوئد محاکمه می‌شود، در نزد زندانیان سیاسی به حمید عباسی مشهور است. حمید نوری یک عضو سپاه پاسداران بود که به استخدام قوه قضاییه جمهوری اسلامی درآمد وبه عنوان یکی از مسئولان زندان به کار مشغول شد. حمید نوری به عنوان دادیار در زندانهای اوین و گوهردشت فعالیت می‌کرد. او مدت‌ها تحت سرپرستی محمد مقیسه که سمت دادیار در زندان داشت و از عاملان اعدامها در جریان قتل‌عام زندانیان سیاسی در سال ۱۳۶۷ است، کار کرد. حمید نوری در جریان قتل‌عام ۱۳۶۷ یک عضو فعال همکار و کمک‌کار هیئت مرگ در زندان گوهردشت بود. بنا به گفته‌ی شاهدان او در بردن زندانیان نزد هیئت مرگ و سپس هدایت آنها به سالن اعدام نقش جدی داشت. حمید نوری در ۹ نوامبر ۲۰۱۹ (۱۸ آبان ۱۳۹۸) در فرودگاه استکهلم بازداشت شد. دادگاه استکهلم حکم بازداشت حمید نوری را چندین بار تمدید کرد و سرانجام در ۲۶ ژوئیه ۲۰۲۱ برابر با ۴ مرداد ۱۴۰۰ اولین جلسه دادگاه که به قرائت بخشی از کیفر خواست او اختصاص داشت برگزار شد. شاكيان پرونده و وکلایشان می‌گویند حمید نوری به عنوان دادیار زندان گوهردشت کرج و یکی از ۸ عضو «هیئت اعدام» در این زندان در جریان اعدام جمعی زندانیان سیاسی شناسایی شده است و به همین دلیل از سوی دادگاه سوئدی به اتهامات متعددى مانند «جنایت جنگی ، جنایت علیه بشریت، شکنجه و مشارکت در جرم مستمر و باز پس ندادن جنازه‌ها» بازداشت شده است.
سابقه حمید نوری
حمید نوری زاده ۹ اردیبهشت ۱۳۴۰ در تهران است. او یکی از اعضای سپاه پاسداران بود که نقش فعالی در سرکوب، شکنجه و اعدام زندانیان سیاسی داشته است. نوری پس از انقلاب ۱۳۵۷ ایران در سمت کارمند دادستانی کار می‌کرد. وی از نزدیکان سید ابراهیم رئیسی و یکی از مسئولین هیئت اعدام در زندانهای اوین و گوهردشت (زندان رجایی‌شهر) کرج بوده‌است. حمید نوری به خاطر نقش فعال خود در این امر به سرعت ارتقاء یافته و به درجه‌ی دادیاری اوین رسید. برخی شاهدان نقل می‌کنند که او هنگام اعدام زندانیان مجاهد با تمسخر آنها را به سمت سالن‌های اعدام هدایت کرده و به آنها می‌گفت که عاشورای مجاهدین در انتظار شماست.
دستگیری حمید نوری
حمید نوری در شنبه ۹ نوامبر ۲۰۱۹ پس از پرواز از فرودگاه بین‌المللی خمینی تهران به سوئد در فرودگاه استکهلم-آرلاندا با حکم دادسرای این کشور بازداشت موقت شد. دادستانی سوئد در نخستین گام در روز چهارشنبه قرار بازداشت او بمدت یک ماه را صادر کرد. پس از تمدید قرار بازداشت حمید نوری، این خبر به تیتر نخست همه رسانه‌های سوئد تبدیل شد. اگنس کالامارد، گزارشگر ویژه اعدامهای فراقانونی در سازمان ملل متحد گفت «این نخستین گام مهم به سوی عدالت درباره اعدامهای سال ۱۳۶۷ است. در ۸ ژانویه ۲۰۲۰ این قرار بازداشت تا ۵ فوریه ۲۰۲۰ تمدید شد. بازداشت حمید نوری نخستین مورد از بازداشت یکی از اعضای «هیئت مرگ» کشتارهای سال ۱۳۶۷ در خارج از مرزهای ایران است. حمید نوری به گفته خودش تا قبل از دستگیری نزدیک به ۱۰ بار به اروپا مسافرت داشته و گاهی نیز در سوئد اقامت موقت داشته است. اما در آخرین سفر خود به سوئد دستگیر شد.
علت دستگیری
علت اصلی شناسایی و دستگیری حمید نوری، همسر سابق دخترخوانده‌ی اوست که به دلیل اختلافات خانوادگی اطلاعات و سوابق وی را به پلیس سوئد داده است. این فرد هرش صادق ایوبی نام دارد که یک هلندی ایرانی تبار و همسر سابق دختر خوانده حمید نوری است [۱] حمید نوری قرار بود در خانهٔ ایوبی مستقر شود. به گفته هرش، حمید نوری در اکتبر ۲۰۱۶ به فرانکفورت و در دسامبر ۲۰۱۷ و سپتامبر ۲۰۱۸ به سوئد سفر کرده بود. حمید نوری در سفر ۲۰۱۸ به سوئد مدت کوتاهی در فرودگاه آرلاندا در استکهلم عمداً توسط پلیس متوقف شد[۲] هرش صادق ایوبی و به دنبال قصد متارکه با همسرش و اختلافات با او بر سر حضانت فرزند پرونده به مراجع قضایی کشیده شده است. بر طبق گفته کاوه موسوی وقتی بحث زن و شوهر به اینجا می‌رسد، همسر که دخترخوانده حمید نوری محسوب می‌شده خطاب به هرش می‌گوید:
تو می‌دانی بابام کیه؟ پدرت رو درمیاره. بابام هزار تا مثل تو را کشته. هرش به او می‌گوید مگر بابات کیه؟ همسرش پاسخ می‌دهد یک روزی او را می‌بینی. هرش به ایران می‌رود و مدتی در جریان مناسبات فامیلی حمید نوری قرار می‌گیرد. کاوه موسوی می‌گوید هرش به من گفت من وحشت کردم که با چه کسی ازدواج کرده‌ام. بعد که اختلافات پیش آمد و به دادگستری کشیده شد، آقای نوری هرش را تهدید کرد. او گفت چرا من را تهدید می‌کنی؟ حمید نوری به سوئد آمد و آنها با هم دوست شدند. نوری از او خواست سارا (دخترش) را اذیت نکند و به او میزانی پول هم داد. آخرین بار حمید نوری به هرش می‌گوید که برای خانواده‌اش (قانونا او می‌توانسته پاسپورت برای فرزندش بگیرد) پاسپورت بگیرد تا همه به ایران بروند. هرش می‌گوید من فهمیدم که آنها می‌خواهند با بردن فرزند به ایران او را از دست من خارج سازند. گفته همسرم هم در مورد پدرش که چه کاره است به یادم آمد و کلت همراهش را هم دیده بودم، در اینترنت جستجو کردم که به گفته‌های ایرج مصداقی در مورد او رسیدم و با خودم گفتم که کاری کنم که آبرویش برود و او دیگر به سوئد نیاید. ایمیلی به خبرنگار بی بی سی هم زدم که به فریادم برسد که جواب نداد. به صاحب وبسایت دیگری هم تماس گرفتم که جواب نداد. ماندم چه کار کنم که دیدم ایرج مصداقی تنها کسی است که در مورد او نوشته است. به او نامه دادم. ایرج دو روز بعد به من زنگ زد و قرار ملاقات گذاشت. روز ۱۷ اکتبر در کافه‌ای با او ملاقات کردم. ایرج گفت من کسی را که بتواند او (حمید نوری) را دستگیر کند می‌شناسم. ایرج جلوی من به تو (کاوه موسوی) تلفن زد. که من به او گفتم تو غیر از خودت دو شاهد دیگر بیاور که من او را دستگیر می‌کنم.
بعد از برقرار شدن رابطه‌اش با ایرج مصداقی و از آنجا که او را فرد مطلوبی در جهت رسیدن به خواسته‌اش دیده، اطلاعات حمید نوری را در اختیار او گذاشته است. در جریان بررسی‌های دادگاه هم مشخص شد که دریافت کنندهٔ عکس نوری از داخل هواپیما هرش صادق ایوبی است که از طریق او به دست مصداقی رسیده و توسط مصداقی منتشر شده است. مصداقی همهٔ عکس‌ها را از صادق ایوبی گرفته و به دادستانی سوئد داده است. از این روست که قرار بازداشت حمید نوری در ابتدا بر اساس اسنادی که «ایرج مصداقی» به پلیس سوئد می‌دهد صادر می‌شود. ایرج مصداقی می‌گوید: «از ماههای قبل حرکات او را در نظر داشته و پیگیر رفت و آمدهایش بودم. تا اینکه به محض ورود به فرودگاه ارلاندا با همکاری آقای موسوی و حکم دادستان سوئد دستگیر شد.»
ایرج مصداقی بعدها و با تاکید دستگیری حمید نوری را تنها نتیجه‌ی فعالیت خودش عنوان کرده و با بکارگیری عبارت «عملیات چند وجهی» تلاش کرده آن را در برابر ادعای سپاه پاسداران که دستگیری روح‌الله زم را چند وجهی خوانده بود قرار داده و با آن برابر بداند. او در مصاحبه‌اش که بعدا به صورت یک فیلم ویدئویی نیز منتشر ساخته است تاکید می‌کند که ما هم منابع اطلاعاتی خود را داریم.[۳] او در این رابطه حتی نقش دکتر کاوه موسوی را انکار می‌کند. ذکتر کاوه موسوی، حقوقدان ارشد و قاضی دادگاه بین المللی لاهه می‌باشد که در همکاری با مصداقی در این پرونده حضور پیدا کرده است. کاوه موسوی گفته است که یک تیم ۱۸ نفره از وکلای مبارز در جریان این پرونده با او همکاری کرده اند.
کاوه موسوی در جریان یک کلاپ هاوس می‌گوید علت اینکه حمید نوری دستگیر شد این بود که موسوی به دادستانی مراجعه کرد.[۴] وی ضمن پرداختن به وجوه شخصیتی ایرج مصداقی بطور مشخص این ادعای او را که از قبل برایش طراحی کرده و دام گذاشته است را رد می‌کند. او می‌گوید ایرج مصداقی در ۱۷ اکتبر به من زنگ زد که او به چنین شخصی دسترسی پیدا کرده و می‌خواهد ببیند که آیا من بعنوان یک وکیل می‌توانم این پرونده را به دادستانی سوئد بکشانم و موجب دستگیری او بشونم که جوابم مثبت بود. او بعدا مدعی شده که با عملیات چند وجهی او را به اینجا کشانده در حالیکه مشخص شده است که حمید نوری در ۱۳ اکتبر ویزای سوئد داشته و سفر کرده است.[۵]
فایل صوتی مقیسه‌ای
در رابطه با این دستگیری بعضی آگاهان اظهار می‌دارند که روند قضایا نشان می‌دهد که این یک پروژه هدایت‌شده وزارت اطلاعات با همکاری هرش صادق ایوبی و ایرج مصداقی و کاوه موسوی بوده است که در جنگ باندهای رژیم جمهوری اسلامی و در برابر ضربه‌ای که اطلاعات سپاه پاسداران با ربودن و اعدام روح‌الله زم به وزارت اطلاعات وارد ساخت حمید نوری که دارای سابقه سپاه پاسداران و در هماهنگی با آنها بوده است را دستگیر کنند. آنها این دستگیری با شرکت ایرج مصداقی را یک پروژه وزارت اطلاعات می‌دانند. مجاهدین در رابطه با این دادگاه از جمله دو فایل صوتی که از منابع خویش از داخل جمهوری اسلامی بدست آورده‌اند را منتشر کرده‌اند که به نوعی دلیل اثباتی این نظریه می‌باشد. در این نوار مقیسه‌ای می‌گوید پلیس و اطلاعات و دادگاه در سوئد از قبل از طریق شوهر دخترخوانده مطلقه نوری از وضعیت و هویت و مسافرت نوری مطلع بودند.
در این فایل صوتی مقیسه‌ای (رئیس شعبه ۲۸دادگاه انقلاب اسلامی) که در رده‌بندی کارمندان دادستانی تهران به عنوان مسئول حمید نوری شناخته شده است می‌گوید:
«بهش گفتم نرو ها، همین جمعه بهش گفتم نرو، خودش هم دوزاریش افتاده بود خوب، آمد و گفت که من احتمالاً دستگیر بشم اینا، گفتم پس برای چی داری میری.
گفتم بهش، چند بار البته رفته بود ولی کاری بهش نداشته بودند، هر سال یک ده روزی می‌رود آنجا، یک اختلافی با کسی داشت، او شکایت کرده بود. گفتم نرو، برای چی داری می‌روی، گفتم اصلاً این دسیسه است. تو را می‌کشانند آنجا دستگیرت می‌کنند ها.
آره یک خلبانی از ایرانیها آنجاست، مشکل خانوادگی با یک زنی داشته طلاق داده، آنجا تو دادگاه آنجا گفته که مثلا حمید نوری فلان توی نظام فلان و بهمان اینها، داشت نقل می‌کرد این حرفها تعجب کردم گفت دادگاه مطرح شده، بعداً آن یارو توی گزارشش علیه این نوشته که این جزو گروه‌های سرکوب و فلان و اینها سر ایران اینها
این اختلاف خانوادگی بوده، یک زن و شوهری که طلاق گرفته بود از شوهرش و اینها و بعدش آن زنه تقریباً این آقا واسطه‌ای بوده برای ازدواج آنها قبلاً اینها، یک بچه‌ای هم دارند، قضیه‌شان اینطوری بوده، خودش گفت که اون علیه من یک حرفهایی زده مرده در دادگاه آنجا و در اطلاعات آنجا حرفهایی علیه من زده،
کارمند بود، کارمند، کارمند، و مدیر دفتر من بود، کارمند بود در دادگاه انقلاب قبلاً در سال شصت و بحبوحهٔ منافقین اینها.
تا الآن ۱۰بار رفته بود و هیچ کاری نداشتند. مرتب به کشورهای خارجی می‌رفت و منعی وجود نداشت
این همسرش که زنی طلاق داده بوده و اختلاف داشتند با همدیگر. این با آن خانمه که طلاق گرفته بود فامیل بودند و اینها شوهره به پلیس داده اینها. این آقا، آره مثلاً پدر خوانده این خانم، مثلا در نظام فعاله...»[۶]
<figure-inline class="mw-default-size"><audio resource="پرونده:علت دستگیری حمید نوری.mp3" width="300" height="20" controls="" preload="none"></audio></figure-inline>
اتهامات وارده به حمید نوری
واحد ملی مبارزه با جنایات سازمان یافته دادستانی سوئد از همان ابتدا، در بیانیه ۱۳ نوامبر ۲۰۱۹ خود، فهرست اتهامات منجر به بازداشت حمید نوری را چنین توصیف کرده است:
"یک شهروند ایرانی امروز بر اساس شواهد و اَدِله کافی موجب ظن قوی به ارتکاب جرم علیه قوانین بین المللی، جنایت فاحش و قتل عمد از ۲۸ ژوئیه تا ۳۱ اوت ۱۹۸۸ در تهران، ایران، توسط دادگاه ناحیه استکهلم بازداشت شده است."[۷]
دادستانی سوئد نوری را به نقض قوانین بین‌المللی و قتل عمد متهم کرده و در بیانیه خود درباره کیفرخواست، به کشتار زندانیان سیاسی مجاهد و چپ اشاره کرده‌است اتهام‌های مطرح شده در کیفرخواست علیه حمید نوری عبارتند از: مشارکت در جنایت جنگی/ مشارکت در جنایات علیه بشریت/ مشارکت در شکنجه زندانیان سیاسی/ مشارکت در جرم مستمر دزدیدن پیکر اعدام‌شدگان و بازنگرداندن اجساد قربانیان به خانواده‌هایشان
کاوه موسوی گفته است که یک تیم ۱۸ نفره از وکلای مبارز در جریان این پرونده با او همکاری کرده اند. کاوه موسوی می‌گوید در پنج مورد اتهامی، علیه متهم طرح دعوا کرده است: «اتهام جنایت جنگی بر پایه اعدامهای گسترده درون زندانها بعد از عملیات مرصاد (عملیاتی که مجاهدین آن را عملیات کبیر فروغ جاویدان می‌نامند) علیه او مطرح شده است. بسیاری از زندانیان کم سن و سالی که اصلا سابقه فعالیت مسلحانه نداشتند و فقط از یک جریان سیاسی هواداری می‌کردند و دوران حبسشان را سپری می‌کردند بعد از جریان این عملیات جنگی که هیچ ربطی به زندانیان نداشت به طور دسته جمعی اعدام شدند. حتی یک اسیر جنگی هم دارای حقوقی است و نباید کشته شود چه برسد به کسی که اصلا در ماجرای جنگ حضور نداشته.»
واکنش جمهوری اسلامی به دستگیری حمید نوری
حسن نوروزی، سخنگوی کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس به سایت مدارا گفته بود: من فکر می‌کنم این یک توطئه است وگرنه شخصی که سابق بر این قاضی بوده و در اعدامهای سال ۶۷ نقش داشته، در آن کشور اروپایی چه کار می‌کرده است؟ طبیعتاً کسی که در آن مقطع دادیار بوده، اکنون نیز در داخل ایران قاضی است. طرح چنین مسائلی صحنه سازی و تبلیغات منفی علیه جمهوری اسلامی ایران است.
نورزی همچنین در پاسخ به این سئوال که آیا چنین شخصی به سوئد نرفته است؟ گفت: ما چنین شخصی نداریم که سال ۶۷ دادیار باشد و امروز او را دستگیر کرده باشند!!!
سفارت ایران وکلای گران قیمتی برای متهم استخدام کرده است و تلاش کرده است که حمید نوری را از مهلکه بدرببرد.
ارتباط حمید نوری با ایرج مصداقی
نام فردی به نام ایرج مصداقی که پیش از این از جانب مجاهدین متهم به همکاری به جمهوری اسلامی بود نیز در دادگاه حمید نوری مطرح است. ایرج مصداقی خود را فعال حقوق زندانیان و اعدام‌شدگان ۶۷ و حتی شاکی حمید نوری می‌داند اما مواضع او دراین سال‌ها همواره بر علیه طیف وسیعی از مخالفان جمهوری اسلامی او را در زمره‌ی متهمان به ارتباط با جمهوری اسلامی قرار داده است. او بطور خاص از جانب مجاهدین بخصوص آن دسته از مجاهدین که به‌عنوان شاهد قتل‌عام ۶۷ شناخته می‌شوند متهم است که در جهت کوچک‌انگاری قتل‌عام ۶۷ و پایین آوردن تعداد زندانیان قتل‌عام شده تلاش می‌کند.
طبق اسناد پرونده هرِش صادق ایوبی شوهر سابق دختر خوانده نوری، اطلاعات سفر او را به پلیس و دستگاه قضایی سوئد داد. نوری قرار بود در خانهٔ ایوبی مستقر شود. ایوبی دریافت کنندهٴ عکس نوری از داخل هواپیماست که مصداقی منتشر کرد. هرش منبع کلیه عکس‌های نوری است. علاوه بر این گزارشات افسر تحقیق منتشر شده توسط دادستانی سوئد ارتباط حمید نوری و ایرج مصداقی را عنوان کرده است.
گزارش افسر تحقیق: شش ماه بعد از خروج مصداقی از زندان عباسی (حمید نوری) به خانه او زنگ زد و او به دادستانی زندان اوین رفت. عباسی در حضور سایر زندانیان پرسید آیا او حاضر به همکاری هست یا نه. ایرج گفت که همکاری می‌کند. در بخش دیگری از پرونده حمید نوری که توسط دادگاه علنی شده است آمده است:
واحد عملیات ملی پلیس بخش بررسی جنایات جنگی: آدرس ایمیلی ایرج مصداقی در تلفن حمید نوری پیدا شده و دو ایمیل به آدرس مصداقی در ۱۷ژانویه ۲۰۱۹ (۱۰ ماه قبل از سفر و دستگیری نوری در سوئد) ارسال کرده است
مصداقی در سؤال و جواب درباره ایمیل نوری می‌گوید نمی‌تواند به‌خاطر بیاورد که ایمیلی از طرف نوری دریافت کرده باشد.
حمید نوری درباره ایمیل خودش به مصداقی:
من هیچوقت از ایمیل استفاده نکردم. در ایران دهها گروه مخالف و منتقد ضدحکومت ایران هم بوده و هم هست. تنها گروهی که اعلام جنگ مسلحانه کرده همین گروهک منافقین است. من دهها بار دارم به شما می‌گویم اینها تو ایران هزاران نفر را کشته‌اند. همین کاری که داعش کرد چهل سال پیش تو ایران کردند. شاید کسی هک کرده باشه. من خبر ندارم. که فکر هم نکنم کسی این کار را کرده باشد. چون تو این مدت هم من هیچ چیزی نفهمیدم و الآن برای اولین باره که دارم میشنوم. شاید یک کسی یک شیطنتی یک دسیسه‌ای کرده در خصوص همین پرونده. که بخواهد مدرک درست کند... اگرهم چیزی هست یک توطئه است![۲]
دادگاه حمید نوری
جلسه اول دادگاه از تاریخ ۱۰ آگوست ۲۰۲۱ برابر با ۱۹ مرداد ۱۴۰۰ شروع و جلسه آخر در تاریخ ۱۲ آوریل ۲۰۲۲ برابر با ۲۵ فروردین ۱۴۰۱ برگزار خواهد شد. دادگاه در مجموع ۹۳ جلسه خواهد داشت و در سه بخش پرونده بررسی خواهد شد.
در بخش اول گروهی از محققان و متخصصان به بررسی وقایع و سیر تاریخی اعدامها در دهه شصت خواهد پرداخت. اسامی این محققان به شرح زیر است:
دیوید تورفیل، دکترای الهیات در تاریخ ادیان در دانشگاه اوپسالا و مدرس ارشد و محقق در کالج دانشگاه Södertörn در استکهلم سوئد که تحقیقات خود را درباره اسلام شیعه، ایران شناسی و آیین شناسی انجام داده است.
پروفسور جان کی. کلفنر، استاد حقوق بین‌الملل در دانشگاه دفاع سوئد و استاد فوق‌العاده در دانشکده حقوق دانشگاه پرتوریا در آفریقای جنوبی. تحقیقات او در زمینه حقوق بین‌الملل عمومی با تمرکز ویژه بر حقوق بین‌الملل عملیات نظامی از جمله حقوق درگیری‌های مسلحانه و عملیات صلح، حقوق جزای بین‌المللی و حقوق بشر است.
سالی لانگ ورث، کاندید دکتری حقوق بین‌الملل عمومی در دانشکده حقوق دانشگاه استکهلم. تحقیقات او بر رابطه بین حقوق بشر و حقوق بین‌الملل بشردوستانه از طریق استفاده از حق آزادی بیان در درگیری‌های مسلحانه متمرکز است.
تورون لیندلهم، استاد روان‌شناسی اجتماعی و معاون گروه روان‌شناسی در دانشگاه استکهلم. حوزه تخصصی او «صحت در شهادت شاهدان عینی، تحریف حافظه در تصمیم‌گیری‌های قانونی و پزشکی و اشکال تصمیم‌گیری و عدالت درک شده» است.
مارک کلمبرگ، استاد حقوق بین‌الملل در دانشگاه استکهلم و عضو مرکز حقوق و عدالت بین‌المللی استکهلم.
اُووِ برینگ، استاد بازنشسته حقوق بین‌الملل مرتبط با دانشگاه استکهلم و دانشگاه دفاع ملی سوئد و مشاور حقوقی سابق در وزارت امور خارجه سوئد.
مارک آدم کمبلرگ، استاد حقوق بین‌الملل عمومی در دانشگاه استکهلم.
روزبه پارسی که تز دکترای خود را درباره مدرنیته، ناسیونالیسم و جنسیت در ایران بین دو جنگ جهانی نوشت. او بین سال‌های ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۳ پژوهشگر ارشد در مؤسسه مطالعات امنیتی اتحادیه اروپا (EUISS) در پاریس بود که بر خاورمیانه به طور کلی و ایران و کشورهای خلیج فارس به طور خاص تمرکز داشت. پارسی بین سال‌های ۲۰۱۳ تا ۲۰۱۹ مدرس ارشد حقوق بشر و تاریخ در دانشگاه لوند سوئد بود.
در مراحل دوم و سوم دادگاه به شکایات شاکیان و شهادت شهود رسیدگی خواهد کرد پرونده حمید نوری نزدیک به ۱۰۰ شاکی و شاهد دارد که همگی از خانواده‌های قربانیان سال ۶۷ یا جان به در بردگان هستند
در گام‌های بعدی به بررسی و صدور حکم می‌پردازد.
حمید نوری به ظن نقش داشتن در جنایت علیه بشریت بازداشت شده است. جنایت علیه بشریت از بزرگ‌ترین جرایمی است که به دلیل شدت تحت تاثیر قرار دادن وجدان بشری، قابلیت پیگرد بین‌المللی دارد و دیگر کشورها بر اساس اصل «صلاحیت جهانی»، می‌توانند افراد دخیل در یک جنایت بزرگ همانند جنایت علیه بشریت را تحت تعقیب قرار دهند.
اصل صلاحیت جهانی
بر اساس اصل قضایی صلاحیت جهانی، در صورتی که دادگاه‌های کشوری مثل ایران توان و امکان پی‌گیری قضایی یک جنایت را نداشته باشند، بازماندگان می‌توانند مظنونان یا متهمان به جنایت را در نظام‌های قضایی کشورهای مختلف که دارای نظام قضایی عادلانه‌‌ای هستند، مورد پیگرد قرار دهند. اصل صلاحیت جهانی به دادگاه سوئد اختیار می‌دهد اگر جنایتی مثل کشتار سال ۱۳۶۷ در آن کشور رخ نداده و یا ارتباط مستقیمی به آن نداشته باشد، به دادخواهی بازماندگان رسیدگی کند.
صلاحیت قضایی جهانی شامل حال کشورهایی می‌شود که اصلا نظام قضایی فعالی ندارند و نمی‌توانند جنایت‌کاران را مورد پیگرد قرار دهند یا این که مثل ایران، ساختاری به نام دادگستری یا قوه قضاییه دارند اما به دلیل اعمال نفوذ افراد و گروه‌های سیاسی، از رسیدگی عادلانه به پرونده‌های جنایت‌ها ناتوانند و انگیزه‌‌ای برای این کار ندارند.
بازداشت حمید نوری در سوئد بر همین مبنا رخ داده است. اغلب کشورهای اروپایی به دلیل داشتن قوه قضاییه مستقل و عادل، صلاحیت جهانی را اعمال می‌کنند و برای به کیفر رساندن متهمان جنایت‌های بزرگ می‌توان از نظام قضایی آنها برای رعایت عدالت و بی‌کیفر نماندن مرتکبان جنایت‌های بزرگ، کمک خواست.[۷]
کیفرخواست دادستانی استکهلم برای حمید نوری
کیفرخواست: خمینی حکمی صادر کرد مبنی بر اینکه کلیه زندانیان در زندانهای ایران که عضو یا هوادار مجاهدین بودند و در اعتقادات خود مؤمن و وفادار بودند اعدام شوند. اندکی بعد، اعدامهای دسته‌جمعی حامیان و هواداران مجاهدین زندانی شروع شد. بین ۳۰ژوئیه ۱۹۸۸ تا ۱۶اوت ۱۹۸۸، حمید نوری به‌عنوان دادیار یا در موضع و نقش مشابه، در همکاری و تبانی با دیگر مرتکبان در زندان گوهردشت، با قصد قبلی تعداد بسیار زیادی از زندانیان که عضو یا هوادار مجاهدین بودند را اعدام کرد.
متن کیفرخواست
« بین ۳۰ژوئیه ۱۹۸۸ تا ۱۶اوت ۱۹۸۸، حمید نوری به‌عنوان دستیار معاون دادستان یا در موضع و نقش مشابه دیگر، در همکاری و تبانی با دیگر مرتکبان در زندان گوهردشت (رجایی شهر) در کرج ایران، با قصد قبلی تعداد بسیار زیادی از زندانیان که عضو یا هوادار مجاهدین بودند را اعدام کرد.
مشارکت حمید نوری در اعدامها در توافق و یا مشورت با دیگران، از جمله شامل موارد زیر می‌شود: سازمان دادن و شرکت در اعدامها، از جمله از طریق انتخاب زندانیان برای قرار گرفتن در مقابل یک کمیته شبه دادگاه که بر اساس فتوا یا حکم [خمینی] مأموریت داشت تصمیم بگیرد و دستور بدهد که کدام زندانیان باید اعدام شوند، بردن زندانیان به ”راهرو مرگ“ و نگهداری تحت‌الحفظ آنها در آنجا، خواندن اسامی زندانیانی که باید به کمیته آورده شوند، آوردن زندانیان به کمیته، ارائه اطلاعات شفاهی یا کتبی در مورد زندانیان به کمیته، خواندن اسامی زندانیان که باید برای اعدام برده شوند، سپس به‌خط کردن زندانیان برای انتقال و همراهی آنها تا محل اعدام، و پس از آن با حلق‌آویز کردن زندانیان به زندگی آنها پایان می‌دادند. . حمید نوری همچنین در بعضی موارد یا بعضی از مواقع (در آنجا) حضور داشت و در اعدامها شرکت می‌کرد».
- «حمید نوری، به‌عنوان دستیار معاون دادستان یا در موضع و نقش مشابه دیگر، در همان دوره و در همان مکان، با هم و در توافق یا مشورت با سایر عاملان، موجب رنج شدید تعداد بسیار زیادی از زندانیان که عضو یا هوادار مجاهدین بودند شده است. این کار با ایجاد نگرانی شدید از مرگ در زندانی، بردن زندانیان به کمیته و یا آوردن آنها به ”راهرو مرگ“ قبل از رفتن به کمیته و یا منتظر ماندن برای تصمیم کمیته و، هرگاه ضروری بوده، انتقال آنها به محل اعدام و انجام آماده‌سازیهای قبل از اعدام [اعمالی] که بایستی به‌عنوان شکنجه و رفتار غیرانسانی توصیف شود، صورت گرفته است.
مشارکت حمید نوری در شکنجه و رفتار غیرانسانی همراه با همفکری یا مشورت با دیگران، شامل این موارد است: انتخاب زندانیان برای حضور در کمیته‌یی که تصمیم می‌گیرد کدام زندانی را اعدام کند، زندانیان را به ”راهرو مرگ“ می‌آورد، به زندانیان دستور می‌دهد در آنجا، تحت الحفظ، بنشینند و منتظر بمانند که اغلب چندین ساعت طول می‌کشید، اسامی کسانی را که می‌خواستند به کمیته بیاورند را بخواند و آنها را به کمیته بیاورد، اسامی زندانیانی را که قرار بود به محل اعدام ببرند بخواند، به زندانیان دستور دهد تا در مرحله‌ای برای همراهی به محل اعدام بایستند و زندانیان را نیز تا آنجا همراهی کند»[۱]
اولین دادگاه حمید نوری
نخستین دادگاه حمید نوری در تاریخ ۱۹ مرداد ۱۴۰۰مصادف با ۱۰ اوت ۲۰۲۱ برگزار شد. شمار زیادی از اعضا و هواداران سازمان مجاهدین خلق و خانواده های قتل عام شدگان ۶۷ در مقابل این دادگاه حضور یافتند. در این دادگاه دادستان سوئد حمید نوری به ارتکاب قتل عمل در مورد اعضا و هواداران سازمان مجاهدین خلق و گروه‌های چپ متهم کرد. بر اساس قوانین اعدام زندانیان مجاهد ذیل قانون نقض فاحش حقوق بین المللی و اعدام زندانیان چپ که بر اساس حکم ارتداد به قتل رسیده‌اند تحت قانون «قتل عمد» مورد بررسی و پیگرد قرار خواهد گرفت.[۸]
گزارش افسر تحقیق در دادگاه اول حمید نوری
شش ماه بعد از خروج مصداقی از زندان عباسی به خانه او زنگ زد و او به دادستانی زندان اوین رفت. عباسی در حضور سایر زندانیان پرسید آیا او حاضر به همکاری هست یا نه. ایرج گفت که همکاری می‌کند
واحد عملیات ملی پلیس بخش بررسی جنایات جنگی: آدرس ایمیلی ایرج مصداقی در تلفن حمید نوری پیدا شده و دو ایمیل به آدرس مصداقی در ۱۷ژانویه ۲۰۱۹ (۱۰ ماه قبل از سفر و دستگیری نوری در سوئد) ارسال کرده است
مصداقی در سؤال و جواب درباره ایمیل نوری می‌گوید نمی‌تواند به‌خاطر بیاورد که ایمیلی از طرف نوری دریافت کرده باشد.
حمید نوری درباره ایمیل خودش به مصداقی: من هیچوقت از ایمیل استفاده نکردم. در ایران دهها گروه مخالف و منتقد ضدحکومت ایران هم بوده وهم هست. تنها گروهی که اعلام جنگ مسلحانه کرده همین گروهک منافقین است. من دهها بار دارم به شما می‌گویم اینها تو ایران هزاران نفر را کشته‌اند. همین کاری که داعش کرد چهل سال پیش تو ایران کردند
حمید نوری به افسر تحقیق: شاید کسی هک کرده باشه. من خبر ندارم. که فکر هم نکنم کسی این کار را کرده باشد. چون تو این مدت هم من هیچ چیزی نفهمیدم و الآن برای اولین باره که دارم میشنوم. شاید یک کسی یک شیطنتی یک دسیسه‌ای کرده در خصوص همین پرونده. که بخواهد مدرک درست کند... اگرهم چیزی هست یک توطئه است.
حمید نوری: من برای چندمین بار گفتم من در خصوص ادعاهای این گروهک تو این ده بیست سی ساله همیشه اطلاع داشته‌ام که اسمی شبیه اسم من را گفته‌اند. و همیشه هم گفته‌ام که من با خبر بوده‌ام این چرت و پرتها را اینها می‌گویند. ویک اسمی شبیه اسم من هم خوانده بودم و دیده بودم که گفته‌اند. و حتی در مهمانیها یا جلسات بعضی از دوستانم به من می‌گفتند که اینها یک اسمی شبیه اسم تو را گفته اند
افسر تحقیق: سؤال من این است: رمز و کدی دارید توی موبایلتون؟
ج. اگر هم بوده الآن یادم نیست و اگر هم باشه که چیز شخصی منه
س. فقط می‌خواهم بدانم که اصلاً رمز یا کدی داشته موبایلتان یا نه؟
ج. اصلاً!
حمید نوری: شما بدونید که من اگر کوچکترین خلافی کرده بودم یا جرمی کرده بودم یا می‌ترسیدم موبایل هستی‌ام را با خودم نمی‌آوردم آقای مارتین. این خیلی موضوع مهمی است. من با اینکه می‌دانستم اینها این اسم را گفته‌اند موبایلم را آوردم. همه زندگی من هم توی موبایلمه. من پاک پاکم. من اگر کوچکترین خلافی کرده بودم و یا ترسی داشته باشم هفت سال به اتحادیه اروپا به کشورهای اروپایی نمی‌آمدم... اینها این بیست سی ساله این اسمها را گفته‌اند. من اسم شبیه خودم را تو این بیست سی ساله دیده‌ام. حتی دوستان در جلسه می‌گفتند حمید اینها اسمی شبیه اسم تو را هی دارند می‌گویند
افسر تحقیق: ۱۷ژانویه ۲۰۱۹ساعت ۹. ۴۵ یک ایمیل برای ایرج مصداقی از آدرس ایمیل شما که حمید نوری ۱۹۶۱ بوده توی جی میل فرستاده شده است.
حمید نوری: محال است. محال است. ۱۷ژانویه ۲۰۱۹؟
افسر تحقیق: صبر کنید. صبر کنید. صبر کنید. چند دقیقه قبل از اینکه این ایمیل را فرستاده بشود همان تاریخ یعنی ۱۷ژانویه ۲۰۱۹ ولی ساعت ۲۱ و۲۸ دقیقه
حمید نوری: تاریخ ایرانیش رو بگن. من که اینها رو متوجه نمی‌شوم
افسر تحقیق: ایمیل برای ایرج مصداقی فرستاده شده و محتویاتی ندارد [پاک شده]
حمید نوری: محاله. دارم می‌گویم. اصلاً محال محال است. من میگم اصلاً بلد نیستم ایمیل جی‌میل کار کنم. تاریخ ایرانیش را در بیاورید شاید من بتوانم دریابم چیست
افسرتحقیق: همین تاریخ است. روز ۱۷ژانویه ۲۰۱۹
حمید نوری: چی؟ همین تاریخ؟
مترجم: ۱۷ژانویه ۲۰۱۹
حمید نوری: پس میشه الآن تو ایران. الآن که۰۱. ۱۷ نیستیم. الآن برج ۴ هستیم.
افسر تحقیق: اینها چیزهایی است که در موبایلتون پیدا شده است. از ایمیل شما استفاده شده است نگاه کنید این آدرس ایمیل است
حمید نوری: ببین من گفتم که پسرم برای من یک آدرس ایمیل‌ای جی‌میل درست کرده. اصلاً من استفاده نکردم. در اول جلسه هم گفتم اصلاً بلد نیستم
افسر تحقیق: حالا اگر به فرض شما از این آدرس ایمیلتون برای ایرج مصداقی ایمیلی نفرستادید پس کی ممکنه این کار را کرده باشد؟
حمید نوری: من چه کنم؟ من می‌گویم من نکرده‌ام. اصلاً هم نرفته. اصلاً هم قبول ندارم. شاید کسی هک کرده. آقای مارتین در کشور ایران انقلاب شده. ۴۱سال پیش جمهوری اسلامی آنجا مستقر است. آقای مارتین آقای یوآکیم دهها گروه مخالف و منتقد ضدحکومت ایران هم بوده وهم هست. موضوع خیلی مهم است. دهها گروه سازمان و افراد ضدحکومت ایران هم بوده‌اند وهم هستند. تنها گروهی که دست به اسلحه برده و اعلام جنگ مسلحانه بر علیه حکومت ایران کرده همین گروهک منافقین است. تنها گروه... تنها گروه که دست به اسلحه برده این گروه است. برای یکبار هم که شده فیلم جنایات اینها رو ببین حداقل از سفارت بگیر فقط نگاه کنید. من دهها بار دارم به شما می‌گویم اینها تو ایران هزاران نفر را کشته‌اند. هی من به شما می‌گویم که اینها به خودشان بمب بسته‌اند پنج تا امام جمعه را کشته‌اند برده‌اند رو هوا شما اصلاً دقت نمی‌کنید
اهانت به خانوادهی اعدام شدگان
در نخستین دادگاه حمید نوری، سعید بهبهانی مجری تلویزیون اینترنتی میهن تی وی که متهم به همکاری و لابی‌گری برای جمهوری اسلامی نیز حاضر شد. او از دوستان ایرج مصداقی است و همواره مصاحبه‌هایی با وی ترتیب می‌دهد. سعید بهبهانی پس از حضور در مقابل این دادگاه به اهانت به خانوادهی زندانیان و قربانیان قتل‌عام ۶۷ پرداخته و با درآوردن شلوار خود و پشت کردن به این خانواده‌ها به آنها اهانت کرد که توسط پلیس سوئد دستگیر شد.
ارتباط سعید بهبهانی و ایرج مصداقی
سعید بهبهانی مجری تلویزیون میهن تی وی است. این تلویزیون،یک تلویزیون اینترنتی است که اغلب مصاحبه‌هایی را با ایرج مصداقی ترتیب می‌دهد.
دومین دادگاه حمید نوری
دومین روز دادگاه حمید نوری در تاریخ ۲ مرداد ۱۴۰۰ مصادف با ۱۱ اوت ۲۰۲۱ برگزار شد. در این جلسه دادستان پس از ادامه تفهیم کیفرخواست به حمید نوری، فتوای اعدام جمعی زندانیان سیاسی که توسط خمینی صادر شد را نیز قرائت کرد.
در مقابل این دادگاه نیز صدها نفر از خانوادهی قتل‌عام شدگان ۶۷ و هواداران و اعضای سازمان مجاهدین خلق نیز حضور داشتند
سومین دادگاه حمید نوری
سومین روز دادگاه رسیدگی به اتهامات «حمید نوری»، کمک دادیار سابق زندان گوهردشت، صبح پنج‌شنبه، ۱۲ اوت ۲۰۲۱ برابر با ۲۱ مرداد ۱۴۰۰در دادگاه استکهلم برگزار شد.
دادستان در سومین روز دادگاه حمید نوری گفت: "ما امروز در باره‌ی اولین موج اعدامها صحبت می‌کنیم. قبل از اعدام باید کارکنان زندان کارهایی را انجام می‌داند و اجازه نداشتند زندان را ترک کنند. هیات مرگ به گوهردشت می‌رود. وظیفه این هیات این بود که طبق فتوای خمینی از زندانیان سئوال و جواب کند و حکم بدهد. مسئولان زندان، ناصریان، لشکری و حمید نوری انتخاب می‌کردند کدام زندانی باید به هیات مرگ فرستاده شود. آنها از زندانیان سئوالاتی می‌کردند و در پرونده‌شان ثبت می‌کردند. حمید نوری همراه با نگهبانان، زندانیان را چشم بسته در سالن و یا در راهرو نگه می‌داشتند تا نوبت‌شان برای ورود به اتاق هیات مرگ برسد. حمید نوری یکی از کسانی بود که به همراه نگهبانان، زندانیان را کنترل می‌کردند و اسامی آنها را می‌خواندند و آنها را به هیات مرگ و سپس به محل اعدام می‌بردند. نوری مستقیما در صحنه اعدام حاضر می‌شد.
در جلسه امروز، دادستان براساس خاطرات زندانیان سیاسی دهه ۶۰ که در قالب کتاب منتشر شده است، به چگونگی برخورد حمید نوری و دیگر مسئولان زندان با زندانیان پرداخت.
دادستان همچنین بخش‌هایی از اظهارات و خاطرات چند تن از شاهدان را در مورد روزهای اجرای اعدامهای دسته‌جمعی، قرائت کرد. او به نقل از اصغر مهدی‌زاده گفت:" زندانیانی که اوایل مرداد ۱۳۶۷ مقابل هیات مرگ قرار می‌گرفتند، بعد از آن به سالن اجرای اعدامها برده می‌شدند تا اجساد زندانیانی را که اعدام کرده بودند، بر چوبه دار ببینند.
دادستان در روز سوم دادگاه حمید نوری، به قرائت کیفرخواست ادامه داد و طبق شهادت شهود و مدارک ارائه شده به توضیح نقش هیات مرگ با عضویت ابراهیم رئیسی، رئیس جمهوری جدید جمهوری اسلامی پرداخت.
در این قسمت، دادستان عکس‌هایی از زندان گوهردشت کرج نشان داد که مربوط به زمانی بود که اعدامهای دسته‌جمعی سال ۱۳۶۷ اتفاق افتاد.
به گفته دادستان، اعضای هیات مرگ به زندانیان می‌گفتند که هیات «عفو» هستند و برای عفو آنها آمده‌اند. به این صورت می‌خواستند زندانیان از اهداف جنایت‌کارانه آنها با خبر نشوند. با این‌حال، به زندانیان می‌گفتند «توبه» کنند و سازمان مجاهدین را محکوم کنند تا از مجازات‌شان کاسته شود.
دادستان در ادامه قرائت کیفرخواست گفت: «حمید نوری از جمله افرادی بود که زندانیان سیاسی سر موضع را به‌شدت شکنجه می‌داد.»
وی افزود که داود لشکری، دادیار زندان گوهردشت و حمید نوری، معاون وی، روزانه سیستماتیک زندانیان سیاسی را شکنجه می‌کردند. لشکری و نوری زندانیان را به هیات مرگ معرفی می‌کردند تا در آنجا بدون حق دفاع از خود، سریعا محاکمه شوند.
بنا به اظهارات دادستان، زندانیان با دستان و چشمانی بسته در صف‌های طولانی در انتظار "دادگاه صحرایی" می‌ماندند و پس از آن، اکثر آنها به سالن‌های اعدام فرستاده می‌شدند.
۱۶ اوت احیانا آخرین روز هیات مرگ در زندان گوهردشت بود، حمید نوری آن روز نیز در اعدامها مشارکت داشته است. هیات مرگ تا ۲۵ مرداد و یا تا ۲۷ مرداد ۱۳۶۷ در زندان گوهردشت مشغول اعدام بود.
رئیس دادگاه، ساعت ۱۲ ظهر ختم جلسه را اعلام کرد. جلسه بعدی دادگاه، روز سه‌شنبه ١۷ اوت برگزار خواهد شد. جلسه قرار بود طبق برنامه قبلی، ساعت چهار بعد از ظهر به پایان برسد، با این‌حال، به ناگهان ختم جلسه را اعلام کردند.
انعکاسات دادگاه حمید نوری
خبرگزاری رویترز
این خبرگزاری در یکی از گزارشات خود از دادگاه نوشت:
محاکمه مردی در سوئد به‌اتهام نقش داشتن در اعدامهای زندان ایران، شروع شد. تظاهر کنندگان در خارج دادگاه در استکهلم گرد آمدند تا علیه رژیم ایران در روز شروع دادگاه اعتراض کنند که مظنون به جنایات جنگی و قتل است. این مرد که دادستانها از اعلام علنی اسم او امتناع کرده‌اند برای مدت ۲سال در سوئد در بازداشت بوده و متهم است نقشی هدایت کننده در کشتار زندانیان سیاسی به دستور رژیم ایران در زندان گوهردشت کرج داشته است.
رویترز در گزارش دیگری نوشت: این محاکمه احتمالاً به‌طور ناخواسته روی ابراهیم رئیسی متمرکز خواهد شد که هفته پیش رسماً تحلیف او انجام شد بود. او مظنون به شرکت در قتل تعداد زیادی از زندانیان مجاهدین خلق یا هواداران آن و نیز سایر مخالفان زندانی است.
تلویزیون الحدث:
کمی قبل دادگاه سوئد شروع شد. دادستان ابتدا سابقه امر را گفت و توضیح داد که خمینی فرمان قتل زندانیان سیاسی را که وابسته به مجاهدین خلق بودند را صادر کرد. دادستان به نقش حمید نوری در آنزمان پرداخت و گفت او معاون دادستان در زندان گوهردشت بوده است.
تلویزیون الحدث در گزارش دیگری از دادگاه گفت:
همین الآن در مذاکرات اتمی نیز بحث این است که تلاش می‌کنند از مقامات ایرانی از جمله رئیسی رفع مصونیت کنند که این دادگاه موضوع مذاکرات در وین را پیچیده‌تر می‌کند.
خبرگزاری آسوشیتدپرس:
خبرگزاری آسوشیتدپرس خبری را مخابره کرد و نوشت: یک ایرانی در سوئد به‌خاطر جنایات جنگی دههٔ ۶۰ محاکمه می‌شود. حامیان سازمان مجاهدین خلق ایران در اولین روز محاکمه حمید نوری در استکهلم، در مقابل دادگاه منطقه‌یی استکهلم تظاهرات کردند. به گفته دادستانهای سوئدی، نوری مرداد ۶۷ به‌عنوان دستیار معاون دادستان در زندان گوهردشت کار می‌کرد و ظاهراً در جنایات فاحش آن زمان شرکت داشته است. آنها گفتند که خمینی، دستور اعدام همه زندانیان در زندانهای ایران که با گروه اپوزیسیون مجاهدین خلق، سمپات و وفادار بودند را صادر کرد. دادستانهای سوئد گفتند، به‌دلیل آن فتوا تعداد زیادی از زندانیان در زندان گوهردشت در فاصله ۸ مرداد تا ۲۵مرداد ۶۷ اعدام شدند.
منابع
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ انتشار کیفرخواست حمید نوری توسط دادستانی - سایت مجاهدین خلق
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ کیفرخواست دادستانی استکهلم برای حمید نوری - سایت مجاهدین خلق
- ↑ ماجرای دژخیم بازداشت شده - سایت مجاهدین خلق
- ↑ افشاگری کاوه موسوی از پرونده حمید نوری در کلاپ هاوس
- ↑ پرسش و پاسخ جنجالی با کاوه موسوی در مورد اتهام دروغگویی مصداقی
- ↑ ماجرای دژخیم بازداشت شده در سوئد
- ↑ ۷٫۰ ۷٫۱ پرونده حمید نوری اتهام - سایت بی‌بی‌سی فارسی
- ↑ آغاز دادگاه حمید نوری