دیالکتیک: تفاوت میان نسخه‌ها

دیالکتیک (dialectic) کلمه ای است یونانی که از واژه دیالگو (dialogos) مشتق شده و به معنای مباحثه و مناظره است. در یونان قدیم شیوه آشکار شدن حقیقت پس از مباحثه و جدل بین دو نفر را دیالکتیک می‌گفتند. برخی از فلاسفه‌ى یونان معتقد بودند که پيدایش تناقضات در تفکر و برخورد عقاید متضاد بهترین وسيله‌ى کشف حقيقت است. دامنه‌ى تفکر روی اصول دیالکتيک، بعدها شامل پدیده‌هاى طبيعت نيز شده، به متُد دیالکتيکی شناسائی طبيعت تبدیل گردید که به موجب این رویه، کليه‌ى پدیده‌هاى طبيعت دائماً متحرک و متغير بوده و تحولات طبيعی نتيجه‌ى عمل متقابل قوای متضاد در طبيعت ميباشند. هگل شیوه تفکر و توصیف خود را از وجود، دیالکتیک نامید و آن را در مقابل شیوه متافیزیک گذاشت. البته این یک اصطلاح  برای روشن شدن مطلب است. زیرا در تاریخ فلسفه نوعی از اندیشه متافیزیکی به سبکی که هگل می‌گوید، وجود ندارد.   

مارکس وانگلس اسلوب دیالکتیکی تفکر را از هگل گرفتند و به فویرباخ، فیلسوف آلمانی، که او هم ابتدا شاگرد هگل بود، ولی از او روی گردان شد و دیالکتیک را رد کرد، ایراد می‌گرفتند که او وقتی فلسفه ایده‌آلیستی هگل را به درستی رد می‌کرد، دیالکتیک او را هم به اشتباه کنار گذاشت و حال آنکه دیالکتیک هگل صحیح است، باید آن را در چارچوب درست، و چارچوب شناخت علمی، به کار گرفت. بر مبنای مباحث جدید درعلوم که تایید کننده شیوه دیالکتیکی تفکر است و هم می‌تواند آن را تکمیل کند، مانند تئوری تکامل انواع داروین، تئوری سیستم‌ها، و تا حدی تئوری نسبیت عمومی و خاص انیشتین و مکانیک کوانتا و قانون عدم قطعیت هایزنبرگ و غیره.

متد عبارتست از اصول تئوریک و راه‌های عملی است که برای رسیدن به ‌هدف مورد نظر، رعایت آنها کاملا ضروری است. صحت متدها بستگی به میزان عینی و علمی بودن آنها دارد  

هرعلمی برای خود اسلوب خود را دارد، اسلوب های علمی در گستره های خاص به کار می رود و اسلوب دیالکتیک برای همه آن‌ها اسلوب مشترک است.  

اسلوب تجربه و مشاهده و کشف، اسلوب علوم طبیعی است؛  

 

 

 

منطق ارسطو طی زمان تکامل یافته و درباره‌ی مقولات آن بحث‌های زیادی شده است و اکنون به حد معتبری از تکامل رسیده است و حتی عده ای برای مفاهیم منطقی سمبل‌ها و فرمول‌هایی ایجاد کرده و منطق سمبلیک و ریاضی را به وجود آورده‌اند. منطق ارسطویی و اشکال دیگر منطق ،مانند منطق استقرایی، هر کدام جای خود را دارند و به معرفت علمی ما خدمت می‌کنند و دیالکتیک با آن ها رقابت نمی‌کند. دیالکتیک آمده است، تا مطالب زیرین را، به ما نشان بدهد و نیاز به اقامه برهان‌های بغرنج ندارد، تصریح کند:

کل هستی یک دستگاه واحد و به هم پیوسته است،که اگر آن را از دستگاه‌ها یا سیستم‌های فرعی مرکب بدانیم، همه‌ی این دستگاه‌های فرعی در درون این دستگاه کلی، که جهان ماست، به هم ارتباط دارند. این ارتباط‌ها برخی دور است، مانند مثلا ارتباط ما با خورشید و یا کهکشان‌های دیگر، و برخی نزدیک، مانند ارتباط ما انسان‌های هم عصر و هم سرزمین با یکدیگر ،یا ارتباط داخلی اعضاء بدن انسان.

 

پس کل هستی دارای وحدت بنیادین ساختمانی است، ولی در عمل‌کرد و ساختار تنوع دارد. که به آن مونیسم در هستی می‌گویند.

به دلیل وجود دو وجه متضاد در هر پدیده، علت اصلی تغییر پدیده‌ها نتیجه‌ی جنگ این دو وجه متضاد است. <blockquote>«اضداد موجود در هر پروسه پیوسته یکدیگر را دفع می‌کنند؛ در مبارزه با یکدیگر قرار می‌گیرند و در مقابل یکدیگر می‌ایستند.</blockquote><blockquote>این اضداد چه در پروسه تکامل کلیه اشیا و پدیده‌های جهان و چه در تفکر بشر موجودند؛ در این‌جا استثنایی نیست. یک پروسه ساده فقط حاوی یک زوج ضد است؛ حال آن‌که در یک پروسه مرکب زوجهای بیشتری یافت می‌شوند.</blockquote><blockquote>این زوجها نیز به نوبهٴ خود با هم در تضادند. بدینسان است که کلیه اشیا و پدیده‌های جهان عینی و هم‌چنین تفکر بشر شکل گرفته و به حرکت در می‌آیند...</blockquote><blockquote>حقیقت این است که اضداد نمی‌توانند جدا از یکدیگر زیست کنند.</blockquote><blockquote>هرگاه یکی از دو ضد حذف شود، شرط موجودیت ضد دیگر نیز از بین خواهد رفت<ref>کتاب درباره‌ی تضاد مائو تسه‌دون</ref></blockquote>۴ـ گذار از تغییرات کمی به تغییرات کیفی

== دیالکتیک مارکس و انگلس ==

لنین در باره‌ی متد دیالکتیک می‌گوید: دیالکتیک بطور اخص یعنی بررسی تضادها در ماهیت پدیده‌ها<ref>کلیات مارکس جلد ۳۸ صفحه ۲۴۹</ref>