رئیس‌علی دلواری: تفاوت میان نسخه‌ها

رئیس‌علی دلواری فرزند رئیس‌محمد، در سال ۱۲۶۱ ه‍. ش، در دهستان دلوار (شهر فعلی دلوار) از توابع بوشهر به دنیا آمد. نام پدر رئیس‌علی زایرمحمد بود که پس از جان باختن رئیس‌علی، ملقّب به معین‌الاسلام شد. نام مادر رئیس‌علی شهین بود.

قوای انگلیسی‌ها برای سرکوب رئیس‌علی ''احمدخان دریا بیگی،'' حاکم دست‌نشانده‌ی بوشهر را تحریک کردند تا به دلوار حمله کند. احمدخان با پشتوانه و حمایت انگلیسی‌ها چندبار به تنگستان و حوالی دلوار حمله کرد که این حملات با مقاومت رئیس‌علی و یاران و هم‌رزمانش دفع شد. احمدخان چند بار به دیدار رئیس‌علی رفته بود و به او پیشنهاد داده بود که هرچقدر پول بخواهد به وی میدهیم؛ به‌شرطی که دست از جنگ بردارد. رئیس‌علی هم در جواب به احمد خان گفت: ''برو به اربابات بگو ایرانی غیرت دارد و غیرت قیمت ندارد''.<ref name=":3" />  

از نظراعتقادی و بُعد مذهبی، به لحاظ واکنش علمای دینی و مراجع تقلید در نجف اشرف، که در آن زمان کانون حوزه‌های علمیّه شناخته می‌شد، مقابله با اجانب و اشغال‌گران به‌منزله‌ی جهاد در راه دین و دفاع از حریم مسلمین تلّقی می‌شد؛ و به‌صراحت حکم جهاد صادر گردید. این امر، مردم خطّه‌ی جنوب را که هم تقیّد دینی داشتند وهم درحوزه‌ی جغرافیایی خلیج فارس، با عراق به منزله‌ی بخشی از بلاد مسلمین و وابسته به دارالخلافه اسلامی دارای ارتباطات منطقه‌ای بودند و از همه مهم‌تر این‌که منطقه‌ی زندگی خود را در اِشغال بیگانه می‌دیدند، پیروی از حکم جهاد واجب شمرده می‌شد؛ بنابراین، خط مشی رئیس‌علی در ارتباط با این حرکت، بیش از هرچیز بر مبنای احکام دینی شکل گرفته بود. احمد دلواری، خواهرزاده‌ی رئیس‌علی می‌گوید:<blockquote>«هدف و انگیزه شهید رئیس‌علی دلواری انگیزه‌ای مذهبی و مکتبی بوده و هر انسان پایبند به مذهب و مکتب اعتقادی خود، دارای هدفی است که ریشه آن در فطرت ذات وجودی او تبیین شده و به فرمایش رسول اکرم (ص) که می‌فرماید ''حب الوطن من الایمان،'' یعنی دوست داشتن وطن از نشانه‌های ایمان است و هر انسان آزاده و صاحب عقل و بصیرت با چنین هدفی زندگی می‌کند و اگر با چنین اعتقاداتی جان خود را نثار کند به هدف اصلی یعنی ایمان و اخلاق و عمل صالح دست پیدا کرده و به سعادت دنیا و آخرت رسیده و با ایمان و تقوای الهی خود را بیمه کرده که هدف از خلقت خداوند نیز همین است. انسان در این راه پر خطر اول بر خدای خود توکل می‌کند و در مرحله نخست خدا را پشتیبان و حامی خود قرار می‌دهد و بعد با انسان‌هایی که چون او فکر و ذکرشان با این اعتقادات خو گرفته است جان خود را در طبق اخلاص می‌گذارند. شهید رئیس‌علی نیز از روحانیت آن روز چون شیخ محمد حسین برازجانی و دیگر علماء زمان خود که از بردن نام آن‌ها به علت اطاله کلام بسنده می‌کنم، و دیگر هم‌رزمان شجاع، نترس و بی باک خود چون خالوحسین و سایر مبارزین و متدینین دشتی، دشتستان و تنگستان که در حمایت، غیرت و مردانگی و وحدت و یک‌پارچه نقش اساسی و بنیادی داشته و دارند، این نهضت را به پیروزی رساندند؛ و این قیام جنوب هم‌چون قیام خونین سرور و سالار شهیدان حسین‌بن علی (ع) تا پایان روزگار بر تارک تاریخ، خصوصاً تاریخ ایران می‌درخشد.»<ref name=":3" /></blockquote>

بزرگان و هم سن و سالان رئیس‌علی دلواری تعریف کرده‌اند که او از ایمان و اخلاص بالایی برخوردار بود؛ و حتی با دشمنان و اُسرا نیز جوان‌مردانه رفتار می کرد؛ و به‌نقل از یکی از افسران اسیر می‌گویند که او گفته است: در این مدتی که سرتا سر خلیج فارس را گشته‌ام و با ایرانیان نیز حشر و نشر داشته‌ام، آن‌چه برداشت کرده‌ام آن است که ایرانیان مردمانی نجیب، مهمان نواز و با عاطفه و احساس هستند.<ref name=":3" />  

نهضت تنگستان و قیام مردمی جنوب ایران به پیشگامی رئیس‌علی دلواری، از جمله مقاومت‌های ضداستعماری در تاریخ ایران است که بر دوپایه دینی و ملّی استوار است. آنچه در اسناد تاریخی دیده می‌شود برجستگی وجه اعتقادی آن است، چون‌که جهت‌گیری سیاست دولت وقت، به‌عنوان منشأ اقتدار ملی، بر اصل بی‌طرفی بنا شده بود؛ و نه تنها در طول مبارزه کمک و یاری در راه پیروزی قیام ننمود، بلکه در بسیاری مواقع براساس همان اصل، رودرروی مبارزان و هم‌جهت با دشمنان قرارداشت. از طرفی در منطقه نیز، همیاری و اتحاد سران قبایل وجود نداشت تا جبهه‌ی واحد و متحدی در برابر دشمن ایجاد شود، بلکه مقابله‌ی طیف هواداران حاکمیت و همسو با منافع انگلیس، در برابر سران مبارزین و مجاهدین، عرصه را نیز برآنان تنگ می‌نمود. براین اساس به‌لحاظ سیاسی، اجتماعی و نظامی، زمینه‌ی قیام (شرایط عینی جامعه) فراهم نبود؛ و به‌همین دلایل، این قیام نتوانست جنبه‌ی ملّی و سراسری به خود گیرد. احمد دلواری، خواهرزاده‌ی رئیس‌علی در رابطه با شرایط آن‌زمان می‌گوید:<blockquote>«در آن زمان اقتدار از حکومت مرکزی سلب شده بود؛ و راه‌های ارتباطی در زمین و دریا در اختیار سربازان چکمه‌پوش و اشغال‌گر انگلیسی و هندی درآمده بود؛ و حاکم بوشهر نیز نه تنها مبارزین را یاری نمی‌کردند بلکه آنان را یاغی تلقی و برای سرکوبی آن‌ها با متجاوزین همسو و هم‌نظر شده بود و برخی خوانین از ضعف حکومت مرکزی و موقعیت به دست آمده خوشحال و مسرور شده بودند و منتظر چنین موقعیتی بودند که بهتر بتوانند از آب گل‌آلود ماهی بگیرند و ادعای حاکمیت مطلق می‌کردند و بر سر به‌دست گرفتن قدرت و حاکم شدن بر مردم هیچ اقدامی حتی هم‌کاری با متجاوزین دریغ نمی‌ورزیدند و از سویی بی‌توجهی و بی‌تفاوتی برخی از مردم در دیگر بلاد و شهرهای هم‌جوار، گستاخی دشمن را افزونتر ساخته بود. در این لحظات حساس با توجه به قدرت دشمن، تصمیم گرفتن و مقابله کردن با آن بسیار سخت و دشوار بود که شهامت، شجاعت، استقلال و ایمانی راسخ را می‌طلبید و تمام این نارسایی‌ها و ناملایمات می‌توانست مردم تنگستان را مثل دیگر نقاط، بی‌تفاوت سازد و سکوت را بر همه چیز ترجیح دهند. اما مردی شجاع، استقلال طلب، آزادی‌خواه و سلحشور از آبادی کوچک، اما با صلابت به‌نام دلوار همگام با یارانش در مقابل دشمن می‌ایستد و طعم تلخ جنگ و آوارگی و تمام مشکلات را به جان می‌خرد و با خون پاک و مطهر خود و یارانش جامعه‌ای را از ذلت، خفت و خواری نجات می‌دهند؛ و از یک ملت افسرده و خاموش در ادوار تاریخ یک قهرمان می‌سازد.»<ref name=":3" /> </blockquote>

رئیس‌علی دلواری در تمامی نبردهایش با نیروهای انگلیسی، با ایمان دینی و اراده‌ی قلبی و با هوش نظامی و تجارب پارتیزانی خود، توانست موفقیّت‌های چشم‌گیری را به دست آورد؛ و خود را در صدر نگرانی و نوک پیکان حمله‌ی دشمن قرار دهد. جنگ‌های دلوار، کوه کزی، شبیخون نیروهای مستقر در بهمنی و درگیری‌های تنگک، همگی نقش مؤثّر رئیس‌علی در هدایت نیروهای مجاهد و مبارز و ایجاد مشکل برای انگلیسی‌ها را به وضوح برجسته نمود.<ref name=":3" />  

در قیام تاریخی رئیس‌علی دلاواری حضور جوانان و زنان دلواری و حتی سایر نقاط در آن شرایط سخت و حساس نقش بسیار سرنوشت‌سازی داشته‌اند؛ و برای انتقال خانواده‌های خود به پشت کوه‌های ''کلات بوجیر'' که از تیرس دشمنان و اجانب مصون باشند تا مورد اصابت توپ‌های دوربُرد قرار نگیرند، هم‌کاری‌های فراوان کردند؛ و حتی برخی از آن شیرزنان با افسران و سربازان انگلیسی درگیر می‌شدند و آن‌ها را از دلوار بیرون می‌کردند.<ref name=":3" />

چند روز پس از قتل رئیس‌علی دلواری، ''نیل استروم،'' افسر سوئدی ژاندارمری که قبایل منطقه جنوب را علیه انگلیسی‌ها تحریک می‌کرد، در دفتر خاطرات خود این‌طور نوشته است: <blockquote>«هنگام ترک روستا، جوانی دست تکان داد و صدایمان زد. او بلند فریاد زد می‌خواهم رئیس‌علی بشوم. بغض گلویم را گرفت. خداحافظی کردیم و از آن‌جا رفتیم.»<ref name=":4" /> </blockquote>آرامگاه رئیس علی دلواری در قبرستان وادی السلام در نجف اشرف و در شهری است که پیکر پاک امیرمومنان علی (ع) در آن آرمیده است.<ref name=":3" />

[[پرونده:مجسمه دلواری.JPG|بندانگشتی|259x259پیکسل|مجسمه رئیس‌علی دلواری در حیاط موزه]]

خانه و موزه رئیس‌علی دلواری در قسمت جنوب شرقی شهر دلوار قرار دارد.