ریحانه جباری
ریحانه جباری (زاده ۱۳۶۶ - اعدام ۳ آبان ۱۳۹۳) دانشجویی که به اتهام قتل عمد سحرگاه شنبه ۳ آبان‌ماه ۱۳۹۳در زندان رجایی‌شهر کرج به دار آویخته شد.او در دفاع از خود گفته بود که قتل در دفاع از خود در برابر تجاوز جنسی صورت گرفته است.
زندگی‌نامه
ریحانه جباری، متولد ۱۳۶۶، دانشجوي ترم سوم رشته نرم افزار کامپیوتر بود،در تيرماه ۱۳۸۶، در ۱۹ سالگی در يك شركت تبلیغاتی و دکوراسیون به صورت نيم وقت کار میکرد. به طور اتفاقی با شخصی به نام «مرتضی سربندی»، پزشک ۴۷ ساله، متاهل، دارای سه فرزند آشنا می‌شود.در یک دیدار ریحانه با وی منجر به قتل مرتضی سربندی می‌شود.
جزییات ماجرا
آشنایی سربندی با ریحانه بر اساس شنیدن مکالمه تلفنی ریحانه در یک بستنی فروشی از سوی سربندی آغاز شد. در این مکالمه، ریحانه به شغلش اشاره می‌کند و سربندی که گویا به دنبال یک طراح دکوراسیون برای مطب جدیدش بوده، پس از شنیدن این مکالمه تلفنی، باب آشنایی با ریحانه را باز می‌کند.
دیدار بعدی اما منجر به قتل سربندی توسط ریحانه می‌شود.بنا به گفته وکیل ریحانه خرید آب میوه حاوی داروی خواب آور و سایر مواد از طرف سربندی دلایلی برای قصد قبلی تجاوز از سوی سربندی بوده‌اند.
با رسیدن به محل قرار، ریحانه متوجه می‌شود که آنجا آپارتمانی مسکونی و خالی از سکنه است که به گفته سربندی قرار بوده به مطب او تبدیل شود و دکوراسیون داخلی آن هم توسط ریحانه انجام شود. طبق گزارش دادگاه بنا بر اظهارات متهم، "سربندی پس از حمله به ریحانه با قصد تجاوز به او، از سوی ریحانه مورد اصابت چاقو در ناحیه کتف راست قرار می‌گیرد و ریحانه نیز بلافاصله از محل فرار می‌کند.”
سربندی در اثر تقلای زیاد و خونریزی ناشی از جراحت فوت می‌کند. دادگاه اتهام قتل عمد با قصد قبلی را برای ریحانه اعلام و او را به اعدام محکوم می‌کند. این در حالی است که بنا به اظهارات وکیل ریحانه جباری در دادگاه و یادداشتی که او پس از صدور حکم نوشت، نه قتل عمدی بوده و نه ضربه وارده مرگبار، ضمنا ریحانه در تمامی مراحل بازجویی و دادگاه اعلام کرده که صرفا برای دفاع از خودش دست به حمله زده است.
عبدالصمد خرمشاهی، وکیل ریحانه، در یادداشتی که در آذر ۱۳۸۸ پس از پایان محاکمه ریحانه در روزنامه "اعتماد” منتشر کرد، بر این نکته تاکید داشت که ریحانه به دلیل شرایط روحی لحظه وقوع جرم، امکان کمک طلبیدن از نیروی انتظامی را نداشته و بنابراین دست به دفاع شخصی زده و عمل او تنها به منظور "دفاع از ناموسش” بوده است.
خرمشاهی در یادداشت خود آورده بود: «قتل در مقام دفاع از ناموس جرمی است که از منظر عرف و جامعه هرگز مورد سرزنش قرار نگرفته است و وجدان جمعی هر چند مجری قانون، مرتکب را مجرم بشناسد و دفاع او را متناسب نداند او را تبرئه می‌کند و بر همین اساس است که در اکثر کشورهای جهان در موارد مشابه پس از بررسی کلی پرونده و ظواهر امر حتی اگر دفاع مشروع ثابت نشود اما مرد بیگانه از حدود متعارف گذشته باشد یا قصد شومی را داشته باشد و زن به دلیل ترس ناشی از شرایط یا تصورات غلط دیگر فرد مهاجم را به قتل برساند، در مجازاتش تخفیف قائل می‌شوند.».
حکم اعدام
ریحانه جباری اعدام شد
ریحانه جباری در سحرگاه شنبه ۳ آبان ۱۳۹۳ بعد از ۷سال اسارت به پای چوبه دار رفت. از آن زمان تاکنون، [۱]
ریحانه در هنگام اعدام ۲۶ سال داشت. حرفه او دکوراسیون داخلی بود و او از خود در مقابل تجاوز توسط یک مقام عالیرتبه وزارت اطلاعات، مرتضی سربندی، دفاع کرده بود.
ریحانه جباری، زن ۲۶ ساله‌ای که از شش سال پیش به اتهام قتل مرتضی سربندی، از کارکنان پیشین وزارت اطلاعات، در زندان به سر می‌برد، صبح امروز در زندان رجایی‌شهر اعدام شد.
حکم قصاص ریحانه جباری سحرگاه امروز با حضور اولیای دم و همچنین خانواده جباری به اجرا گذاشته شد.
ریحانه جباری در زمان قتل ۱۹ سال داشت و از ۲۰ سالگی نیز در زندان به سر می‌برد.
به گفته وی، با وجود اصرار اعضای خانواده، مسئولان زندان درباره زمان و مکان اعدام احتمالی خانم جباری چیزی نگفته‌اند.
حکم اعدام ریحانه جباری در دیوان عالی کشور تایید شده بود.
پیش از این، روز هفتم مهر ماه گزارش شد که ریحانه جباری در آستانه اعدام قرار دارد، ولی این حکم اجرا نشد. شعله پاکروان گفت: "از هفتم مهر تاکنون هر روز مرده‌ایم و هر روز در این مدت، برای ما روز اجرای حکم بوده است."
او همچنین از مسئولانی که به رسانه‌ها گفته بودند پرونده ریحانه جباری "ختم به خیر" خواهد شد، انتقاد کرد.
مصطفی پورمحمدی، وزیر دادگستری ایران در آخرین واکنش به روند تحولات مربوط به پرونده ریحانه جباری، روز اول آبان ماه، به خبرگزاری رسمی جمهوری اسلامی (ایرنا) گفته بود: "انتظار داریم این پرونده به نحوی ختم به خیر شود."
طبق قوانین ایران، رضایت خانواده مقتول تنها راه اجرا نشدن حکم اعدام ریحانه جباری بود. مادر او هم با اشاره به اقداماتی که فعالان حقوق بشر برای کسب رضایت از خانواده مقتول کرده‌اند، گفت: "نمی‌خواهم کسی به دفاع از ریحانه، به فرزندان سربندی (مقتول) حرف بدی بزند، آنها هم تحت فشار هستند و روزهای سختی را می‌گذرانند."
ریحانه جباری، سحرگاه شنبه ۳ آبان‌ماه در زندان رجایی‌شهر کرج به دار آویخته شد.
دادستانی تهران با صدور اطلاعیه‌ای اعلام کرد که حکم قصاص ریحانه جباری را سحرگاه امروز به اجرا گذاشته است. در اطلاعیه داستانی تهران آمده: «دادستانی در جهت حصول سازش و کسب رضایت اولیای دم تلاش نموده و با وجود برگزاری جلسه‌ای با حضور اولیای دم و قاتل و خانوادهٔ وی، اولیای دم در نهایت خواستار اجرای حکم قصاص شدند که حکم صادره سحرگاه روز جاری به موقع اجرا گذارده شد.»
شعله پاکروان، مادر ریحانه جباری در فیسبوکش، آخرین دیدار با دخترش را شرح داده است. او می‌نویسد: « تازه به خانه برگشته‌ام. خسته و پریشان. به ملاقات ریحانه رفتیم. من و پدرش، دو خواهر، پدربزرگ و مادربزرگش و خواهرم. ملاقات در دفتر رئیس زندان شهرری انجام شد. با حضور چندین نفر از مسئولین. ریحانه تب داشت. ولی آرام بود. تا اواسط ملاقات همه‌مان خودمان را کنترل کردیم اما بالاخره بغض‌ها ترکید و اشک‌ها جاری شد. هر چه اصرار کردیم که مسئولین بگویند او را به کجا می‌برند و کی، جواب ندادند. محرمانه بود.»
ریحانه جباری در سال ۱۳۸۶، هنگامی که فقط ۱۹ سال داشت، به اتهام قتل مرتضی عبدالعلی سربندی بازداشت شد. او گفته بود برای دفاع از خود در برابر تجاوز جنسی مرتکب قتل شده است. مرتضی عبدالعلی سربندی هنگام وقوع قتل ۴۷ سال داشت.
ریحانه جباری، طراح دکوراسیون داخلی یک شرکت تبلیغاتی و طراحی داخلی بود و برای طراحی دکوراسیون مطب مقتول به آنجا رفته بود.
آخرین «جلسه صلح و سازش» در پرونده ریحانه جباری روز چهارشنبه ۲۳ مهر در دادسرای امور جنایی ویژه قتل برگزار شد و بدون نتیجه پایان یافت.
حکم اعدام ریحانه جباری در دیوان عالی کشور تایید شده بود.
ریحانه جباری، به رغم ابهاماتی که در پرونده‌اش وجود داشت، دوشنبه ۷ مهرماه برای اجرای حکم به زندان رجایی‌شهر کرج منتقل شده بود.
شعله پاکروان، مادر ریحانه جباری در فیس‌بوک خود نوشته بود، مسئولان زندان رجایی‌شهر به او گفته بودند که صبح روز سه‌شنبه، ۸ مهر ماه برای گرفتن جسد ریحانه به زندان مراجعه کند. حکم اعدام ریحانه جباری اما در آن روز اجرا نشد و او به زندان شهرری (قرچک ورامین) بازگردانده شد.
برای جلوگیری از اجرای حکم اعدام ریحانه جباری، تعدادی از فعالان حقوق بشر کمپینی تشکیل دادند و بیش از صد هزار امضاء هم در مخالفت با اجرای این حکم جمع‌آوری کردند.
مینا احدی و نازنین افشین جم از فراخوان‌دهندگان برای این کمپین بودند. آنها امضاهای جمع شده در مخالفت با اعدام ریحانه را که بیش ۲۳۰۰ صفحه بود، در سه نسخه چاپ و برای احمد شهید، بان کی مون و کاترین اشتون ارسال کردند.
مارتین شولتز، رئیس پارلمان اروپا و عضو حزب سوسیال دموکرات آلمان، با ارسال نامه‌ای به علی لاریجانی، رئیس مجلس ایران، خواهان توقف اجرای حکم اعدام ریحانه جباری شده بود.
اطلاعیه دادستان تهران درباره اعدام ریحانه جباری
دادستان تهران صبح امروز (شنبه) بعد از اجرای حکم قصاص ريحانه جباری، اطلاعيه ای درباره روند پرونده وی منتشر کرد.
به گزارش ايرنا به نقل از پايگاه اطلاع رسانی دادسرای عمومی و انقلاب تهران، متن کامل اين اطلاعيه به شرح زير است:
در پی انتشار مطالبی در برخی سايتهای خبری در خصوص پرونده موضوع محکوميت ريحانه جباری ملايری فرزند فريدون و با عنايت به اجرای حکم قصاص نفس در خصوص وی در تاريخ ۳/۸/۱۳۹۳، پايگاه اطلاع رسانی دادستانی تهران برای تنوير افکار عمومی، شرحی از پرونده قضايی نامبرده را اعلام می کند.
در پی گزارش ارتکاب يک فقره قتل عمد فردی به نام مرحوم مرتضی عبدالعلی سربندی در تاريخ شانزدهم تيرماه سال ۱۳۸۶ و پس از کشف تلفن همراه مقتول و دسترسی به آخرين تماس وی با فردی به نام ريحانه جباری، نامبرده به عنوان مظنون ارتکاب قتل تحت تعقيب قرار می گيرد. با مراجعه ماموران به محل اقامت ريحانه جباری، از منزل او يک عدد کارد آشپزخانه ی آغشته به خون و جلد آن و يک عدد روسری آغشته به خون کشف می گردد.
ريحانه جباری متولد ۱۳۶۶ در تمام مراحل تحقيق نزد ضابطان، بازپرس و دادگاه به ارتکاب قتل از سوی خود اقرار نموده و برای توجيه اقدام خود مدعی شده بود مرحوم قصد تجاوز به وی را داشته، اين در حالی است که:
۱ - اظهارات بعدی متهمه خلاف اين ادعا را ثابت نموده است؛
۲ - محل اصابت ضربه کارد به مرحوم (ميان دو کتف) نشان از آن دارد که قتل در حالت دفاع نبوده است.
گزارش معاينه جسد در سراسر بدن و دست ها آثار ضرب و جرح را گواهی کرده است. در پشت تنه يک بريدگی عرضی به طول هشت سانتی متر، در سمت راست ناحيه ميانی خلف تنه و فاصله دو سانتی متر از خلف وسط و هشت سانتی متری در استخوان کتف راست ديده شده است.
۳ - خريدن کارد به منظور ارتکاب قتل، پيش از حادثه حکايت از سبق تصميم ريحانه جباری بر قتل دارد. در بازرسی از منزل متهمه، جلد مقوايی کارد آشپزخانه کشف می شود که نشان می دهد آلت قتاله را خود خريداری کرده است. وی به خريد کارد آشپزخانه دو روز پيش از جنايت اقرار کرده است.
۴ - مفاد پيامک ارسالی از سوی ريحانه جباری برای دوست خود مبنی بر اين که قصد کشتن فردی را دارد، دلالت بر سبق تصميم وی برای قتل و نيز کذب بودن ادعای دفاع در مقابل تجاوز است. قاتل در تاريخ ۱۳/۴/۱۳۸۶ (سه روز پيش از ارتکاب قتل)، با ارسال پيامکی به يکی از دوستان خود نوشته است: «فکر کنم امشب بکشمش»؛
۵- ساکنان مجتمع محل ارتکاب جنايت اظهار داشته اند که با شنيدن سر و صدا، بيرون آمده و مشاهده کرده اند مقتول در حالی که زخمی و خون آلود بوده، با فرياد «دزد دزد» از طبقه پنجم به پايين آمده و در جلوی واحد طبقه سوم بيهوش می شود. اين در حالی است که در صورت صحت ادعای قاتل، موجبی برای فرار وی نبوده و نامبرده می بايست با ايجاد سر و صدا، همسايگان را آگاه می کرده و با حضور آن ها احساس امنيت می نموده است.
۶- درب آپارتمان از نظر قفل فاقد تخريب بوده و اين امر نشان می دهد که قصد تجاوزی در ميان نبوده است. متهم در خصوص بسته بودن درب و عدم امکان فرار می گويد: «در ابتدای ورود درب را باز گذاشتم. ولی او بعد از آمدن به سمت من درب را بست، اما قفل نکرد».
متعاقبا در ادامه تحقيقات ريحانه جباری مدعی گرديده قتل از ناحيه فردی به نام شيخی برنامه ريزی شده بود. متهمه هم چنين مدعی گرديده که پس از ايراد ضربه به پشت مقتول، شيخی وارد خانه شده و با مقتول درگير شده است.
وی می گويد: «شيخی فقط دنبال مدارکی در منزل مقتول می گشته و نقشی در قتل نداشته است». در اين راستا بازپرس اقدامات بسياری را در جهت شناسايی شخص مذکور به عمل آورده و پس از شناسايی افرادی با نام های مشابه و مواجهه حضوری بين ريحانه جباری با آن ها، در نهايت جباری با اعلام اين که افراد مذکور را نمی شناسد، اقرار نموده که اظهاراتش در خصوص فردی به نام شيخی صرفاً به منظور انحراف مسير پرونده بوده است.
گرچه ادعای ريحانه جباری در خصوص شيخی به هيچ وجه اثبات نشده و در مرحله ای نيز توسط محکوم انکار گرديده، اما با فرض صحت موضوع ، وی نقش نامبرده را صرفاً حضور در محل جنايت اعلام کرده و به صراحت ارتکاب قتل به تنهايی از ناحيه ی خود را پذيرفته است.
متهمه اقرار نموده برای قتل از پيش کارد تهيه کرده بود. هم چنين فروشنده ی کارد ضمن مواجهه ی حضوری با جباری، او را شناسايی کرده بود.
در ادامه تحقيقات صاحب کار و همکاران متهمه به دروغگو بودن وی اذعان نموده و گفته اند در روز وقوع قتل اعلام کرد که پدرش يک اتومبيل تويوتا کمری خريده اين درحالی است که خودروی مذکور متعلق به مرحوم بوده است. آنها وی را فردی دروغگو توصيف کرده اند که دوست داشت خود را بزرگ تر از آنچه که هست نشان دهد.
پس از انجام تحقيقات توسط بازپرس ويژه قتل و برگزاری جلسات رسيدگی در دادگاه کيفری استان، دادگاه نهايتاً با اعلام ختم رسيدگی با احراز اتهام قتل عمد، ريحانه جباری را به قصاص نفس محکوم نمود که رای صادره از سوی شعبه ۲۷ ديوان عالی کشور نيز ابرام گرديد.
نظر بر اين که طی چند ماه اخير و پس از قرار گرفتن پرونده در مرحله ی اجرا، قاتل ادعاهای قبلی خود را که در جهت احراز صحت يا سقم آن ها، تحقيقات بسياری صورت گرفته و برای مدت زمان طولانی نيز پرونده را از مسير اصلی منحرف نموده بود، بار ديگر مطرح کرده و به اين طريق تلاشی وافر در جهت مظلوم نمايی و ايجاد شائبه ی اشتباه در صدور حکم صورت داد، اعلام می گردد تمامی ادعاهای فوق در جريان پرونده بررسی شده و کذب بودن آن ها در مراحل مختلف دادرسی توسط بازپرس، قضات دادگاه کيفری استان (پنج نفر) و قضات ديوان عالی کشور احراز گرديده است.
به رغم موارد فوق اين دادستانی در جهت حصول سازش و کسب رضايت اوليای دم تلاش نموده و با وجود برگزاری جلسه ای با حضور اوليای دم و قاتل و خانواده ی وی، اوليای دم در نهايت خواستار اجرای حکم قصاص شدند که حکم صادره سحرگاه روز جاری به موقع اجرا گذارده شد.
حالا با گذشت شش سال از وقوع قتل و چهار سال پس از صدور حکم اعدام ریحانه رجباری، رئیس قوه قضائیه این حکم را تایید کرده و حکم برای اجرا به دایره اجرای احکام رفته است. اما ریحانه جباری بی‌خبر است که به زودی حکمش اجرا خواهد شد.
شعله پاکروان، مادر ریحانه جباری، دانش‌آموخته رشته تئاتر است و در حال حاضر به بازیگری و کارگردانی مشغول است. او در آخرین پست فیس بوکش ضمن تشکر از کسانی که به فکر کمک به ریحانه هستند از مردم تقاضا کرده تا "بدون اغراق و دروغ تنها به ریحانه کمک کنند که از اعدام نجات پیدا کند”. او با تاکید بر اینکه زندگی دخترش در دست خانواده سربندی است، نوشته است: «بخشش یا انتقام از دخترم صرفا در دستان خانواده سربندی است. با فرافکنی، بند دل مرا پاره نکنید. چیزی نگویید که زنگار بر دل خانواده سربندی بنشیند که نه خدا می‌پسندد و نه خلق خدا. حتما راهی هست که با زیبایی و فرهنگ به جنگ اعدام، بی‌عدالتی و رفتار زشت رفت. دست تک تک انسان‌های با شرفی را که در این روز‌ها یاریم می‌دهند به گرمی می‌فشارم و قدردان زحماتشان هستم.»
یکی از دوستان مادر ریحانه جباری به نام "فاطی محمدی” در یادداشتی نوشته است که ریحانه در ۹ سالگی در یک تئاتر عروسکی و سپس در سریال "چشم به راه” به کارگردانی اصغر فرهادی بازی کرده است. وی در این یادداشت می‌نویسد: «دختربچه‌ای که در ۹ سالگی بر روی صحنه رفت تا نقش اصلی نمایش عروسکی "رویای شبانه” را در فستیوال بین المللی نمایش عروسکی تهران بازی کند. سخنم با بازیگر نقش دخترکی است که از تنهایی و شب می‌ترسید و در یکی از شب‌هایی که تنها بود و وحشت‌زده، ماه و ستاره‌ها به دیدنش می‌آیند و با رقص و سرود و صحبت به دخترک ثابت می‌کنند که شب ترسناک نیست.»
جستارهای وابسته
منابع
- ↑ کمیسون زنان شورای ملی مقاومت - به یاد ریحانه درسالگرد پروازش