۸٬۴۵۲
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
(۶ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد) | |||
خط ۲۸: | خط ۲۸: | ||
}} | }} | ||
'''ساواک''' (س.ا.و.ا. ک) سر واژه های نام سازمان اطلاعات و امنیت کشور است. پس از کودتای ۲۸ مرداد بدلیل موقتی بودن شرایط حکومت نظامی و با پایان گرفتن فرمانداری نظامی که پس از کودتای ۲۸ مرداد برای مقابله با بحران، تا سال ۱۳۳۶ برقرار بود، با پیشنهاد آمریکا و با الگوی سازمان امنیت داخلی امریکا (اف بی آی) در تاریخ | '''ساواک''' (س.ا.و.ا. ک) سر واژه های نام سازمان اطلاعات و امنیت کشور است. پس از [[کودتای ۲۸ مرداد]] بدلیل موقتی بودن شرایط حکومت نظامی و با پایان گرفتن فرمانداری نظامی که پس از کودتای ۲۸ مرداد برای مقابله با بحران، تا سال ۱۳۳۶ برقرار بود، با پیشنهاد آمریکا و با الگوی سازمان امنیت داخلی امریکا (اف بی آی) در تاریخ ۲۹ اسفند سال ۱۳۳۶ سازمان اطلاعات و امنیت کشور تأسیس شد. | ||
سولیوان در مورد ساواک سازمان اطلاعات و امنیت کشور میگوید «در سال ۱۹۵۷ سازمان سیا طرح و چارچوب تشکیلاتی یک سازمان جدید اطلاعاتی را به شاه داد و خود در تأسیس و سازمان دادن به آن مشارکت کرد. این تشکیلات که به نام سازمان اطلاعات و امنیت کشور نامیده میشد به زودی به نام مخفف آن یعنی ساواک شهرت یافت».<ref>ویلیام سولیوان، ماموریت در ایران، ترجمه محمود مشرقی، تهران ۱۳۶۱ صفحه ۶۹</ref> | [[ویلیام سولیوان]] آخرین سفیر امریکا در ایران در مورد ساواک سازمان اطلاعات و امنیت کشور میگوید: «در سال ۱۹۵۷ سازمان سیا طرح و چارچوب تشکیلاتی یک سازمان جدید اطلاعاتی را به شاه داد و خود در تأسیس و سازمان دادن به آن مشارکت کرد. این تشکیلات که به نام سازمان اطلاعات و امنیت کشور نامیده میشد به زودی به نام مخفف آن یعنی ساواک شهرت یافت».<ref>ویلیام سولیوان، ماموریت در ایران، ترجمه محمود مشرقی، تهران ۱۳۶۱ صفحه ۶۹</ref> | ||
این سازمان اطلاعاتی از سال ۱۳۳۶ تا ۱۳۵۷ درجهت تحکیم حکومت شاه با دستگیری، شکنجه و اعدام زندانیان سیاسی به مقابله با مخالفان میپراخت. ساواک همچنین با در اختیار گرفتن رسانههای عمومی، از جمله رادیو تلویزیون، مطبوعات و نیز کنترل و نظارت بر چاپ کتاب، افکار عمومی را به نفع رژیم شاه | این سازمان اطلاعاتی از سال ۱۳۳۶ تا ۱۳۵۷ درجهت تحکیم حکومت شاه با دستگیری، [[شکنجه]] و اعدام زندانیان سیاسی به مقابله با مخالفان میپراخت. ساواک همچنین با در اختیار گرفتن رسانههای عمومی، از جمله رادیو تلویزیون، مطبوعات و نیز کنترل و نظارت بر چاپ کتاب، افکار عمومی را به نفع رژیم شاه سمت میداد. سرکوب و مقابله با گروههای مخالف، اعم از گروههای چریکی مانند [[سازمان چریکهای فدایی خلق ایران|سازمان چریکهای فدایی خلق ایران]] و [[سازمان مجاهدین خلق ایران]]،و احزاب و جریانهای سیاسی مانند [[حزب توده ایران|حزب توده]]، [[نهضت آزادی]] و نیروهای ملیگرا و مذهبی مخالف، از جمله وظایف ساواک بود. | ||
== شکل گیری ساواک == | == شکل گیری ساواک == | ||
خط ۶۰: | خط ۶۰: | ||
# جنحه و جنایاتی که در فصل اول باب دوم قانون کیفر عمومی مصوب ۲۲ دی ماه ۱۳۰۴ پیش بینی شده است. | # جنحه و جنایاتی که در فصل اول باب دوم قانون کیفر عمومی مصوب ۲۲ دی ماه ۱۳۰۴ پیش بینی شده است. | ||
* ماده سه: | * ماده سه: | ||
مامورین سازمان اطلاعات و امنیت کشور از حیث طرز تعقیب بزههای مذکور در این قانون و انجام وظایف، در زمره ضابطین نظامی خواهند بود و از تاریخ تصویب این قانون، رسیدگی به کلیه | مامورین سازمان اطلاعات و امنیت کشور از حیث طرز تعقیب بزههای مذکور در این قانون و انجام وظایف، در زمره ضابطین نظامی خواهند بود و از تاریخ تصویب این قانون، رسیدگی به کلیه بزههای مذکور فوق، در صلاحیت دادگاه های دائمی نظامی خواهد بود. | ||
تبصره ۱ - انجام وظایف و تکالیف سازمان اطلاعات و امنیت کشور از حیثی که ضابط نظامی محسوب می شوند، به هیچ وجه مانع انجام وظایف و تکالیفی که به موجب قانون دادرسی و کیفر ارتش بر عهده ضابطین نظامی است نخواهد بود و همچنین مواد این قانون و احکام و آییننامهها و مقرراتی که مربوط به تکالیف مامورین نظامی و ژاندارمری و شهربانی نسبت به انجام وظایف و خدمات محوله است، نمی باشد. | تبصره ۱ - انجام وظایف و تکالیف سازمان اطلاعات و امنیت کشور از حیثی که ضابط نظامی محسوب می شوند، به هیچ وجه مانع انجام وظایف و تکالیفی که به موجب قانون دادرسی و کیفر ارتش بر عهده ضابطین نظامی است نخواهد بود و همچنین مواد این قانون و احکام و آییننامهها و مقرراتی که مربوط به تکالیف مامورین نظامی و ژاندارمری و شهربانی نسبت به انجام وظایف و خدمات محوله است، نمی باشد. | ||
تبصره ۲- رسیدگی به بزههایی که به موجب این قانون، در صلاحیت دادگاه دائمی نظامی شناخته شده و متهمین به ارتکاب بزههای مزبور که قبل از تصویب این قانون در مراجع صالح دیگر تحت تعقیب قرار گرفتهاند، هر گاه بر علیه متهمین کیفر خواست صادر نگردیده و پروندههایی که کیفر خواست صادره | تبصره ۲- رسیدگی به بزههایی که به موجب این قانون، در صلاحیت دادگاه دائمی نظامی شناخته شده و متهمین به ارتکاب بزههای مزبور که قبل از تصویب این قانون در مراجع صالح دیگر تحت تعقیب قرار گرفتهاند، هر گاه بر علیه متهمین کیفر خواست صادر نگردیده و پروندههایی که کیفر خواست صادره شده، در دادگاه مربوط رسیدگی خواهد شد. | ||
ماده ۴- کارمندان سازمان اطلاعات و امنیت کشور، هر گاه به ارتکاب بزهی متهم شوند که راجع به خدمت بوده یا ملازمه با خدمات و وظایف آنها داشته باشد، در حکم نظامیان و خدمتگزاران ارتش هستند و با رعایت مقررات قانون دادرسی و کیفر ارتش مصوب ۱۳۱۷ تابع در دادگاههای نظامی دائمی خواهند بود. | ماده ۴- کارمندان سازمان اطلاعات و امنیت کشور، هر گاه به ارتکاب بزهی متهم شوند که راجع به خدمت بوده یا ملازمه با خدمات و وظایف آنها داشته باشد، در حکم نظامیان و خدمتگزاران ارتش هستند و با رعایت مقررات قانون دادرسی و کیفر ارتش مصوب ۱۳۱۷ تابع در دادگاههای نظامی دائمی خواهند بود. | ||
خط ۹۴: | خط ۹۴: | ||
== ادارات مختلف ساواک == | == ادارات مختلف ساواک == | ||
ساواک از سه قسمت اصلی تشکیل شده بود: حوزه ریاست، ادارات کل و ساواکها (ساواک تهران و سایر شهرها) | ساواک از سه قسمت اصلی تشکیل شده بود: حوزه ریاست، ادارات کل و ساواکها (ساواک تهران و سایر شهرها) و نمایندگی ساواک، در سایر کشورها. | ||
=== ۱. حوزه ریاست === | === ۱. حوزه ریاست === | ||
خط ۱۳۲: | خط ۱۳۲: | ||
نفوذ در سازمانهای مخالف رژیم از شیوههای ساواک بود که در این رابطه از افرادی مانند سیروس نهاوندی، | نفوذ در سازمانهای مخالف رژیم از شیوههای ساواک بود که در این رابطه از افرادی مانند سیروس نهاوندی، | ||
عباس علی شهریاری نژاد «رهبر تشکیلات تهران حزب توده» افسر ساواک، | عباس علی شهریاری نژاد «رهبر تشکیلات تهران حزب توده» افسر ساواک، و از امیر حسین فطانت نفوذی در محفل [[خسرو گلسرخی]] و کرامت الله دانشیان… نام برده می شود.<ref>کتاب ساواک و دستگاه اطلاعاتی اسرائیل صفحه ۳۷۳</ref> | ||
محمد کتابچی به عنوان منبع ساواک، با شماره رمز ۱۰۰۲۸، که اقدامات او به کشف خانه تیمی و قتل [[حمید اشرف]]، رهبر نامدار [[سازمان چریکهای فدائی خلق]] از نیمه سال ۱۳۵۰ تا تیر ۱۳۵۵، انجامید.<ref>کتاب چریکهای فدایی خلق، از نخستین کنش ها تا بهمن ۱۳۵۷ نوشته محمود نادری انتشار ۱۳۸۷</ref> | |||
محمد کتابچی به عنوان منبع ساواک، با شماره رمز ۱۰۰۲۸، که اقدامات او به کشف خانه تیمی و قتل حمید | |||
# شنود و استراق سمع | # شنود و استراق سمع | ||
خط ۱۴۵: | خط ۱۴۳: | ||
# ترور و حذف مخالغان | # ترور و حذف مخالغان | ||
== سایر نهادهای امنیتی == | == سایر نهادهای امنیتی == | ||
بعد از تأسیس | بعد از تأسیس ساواک، رکن ۲ و [[اداره آگاهی]] و [[فرمانداری نظامی]] در کنار ساواک به کار خود ادامه دادند و بر مبنای خواسته شاه که باید اطلاعات و اخبار از راههای مختلف به دست آید؛ نهادهای دیگری مانند «[[سازمان بازرسی شاهنشاهی]]» و «[[دفتر ویژه اطلاعات]]» نیز به وجود آمد. ساواک در دوران فعالیت خود با تمام آنها در ارتباط بود و در بعضی موارد از آنها کمک میگرفت. همچنین در سال ۱۳۵۲ با افزایش فعالیتهای گروههای مسلح، ساواک به همراه شهربانی و ارتش و ژاندارمری «[[کمیته مشترک ضدخرابکاری]]» را بهوجود آورد تا آن گروهها را سریعتر شناسایی کرده و از بین ببرند. | ||
بنابراین علاوه بر ساواک، واحدهایِ پلیسی شهربانی، [[گارد شاهنشاهی]]، [[ژاندارمری]] و نیز واحدهای اطلاعاتی و سرّی [[رکن دوم ارتش]]، بازرسی شاهنشاهی و دفتر ویژه اطلاعات، وظیفه حفظ امنیت در قلمرو و حکومت شاهنشاهی | بنابراین علاوه بر ساواک، واحدهایِ پلیسی شهربانی، [[گارد شاهنشاهی]]، [[ژاندارمری]] و نیز واحدهای اطلاعاتی و سرّی [[رکن دوم ارتش]]، بازرسی شاهنشاهی و دفتر ویژه اطلاعات، وظیفه حفظ امنیت در قلمرو و حکومت شاهنشاهی ایران را عهدهدار شدند. | ||
== رؤسا و مقامات ساواک == | == رؤسا و مقامات ساواک == | ||
خط ۱۷۴: | خط ۱۷۲: | ||
# سرتیپ منوچهر هاشمی ریاست اداره کل هشتم ساواک (ضدجاسوسی) | # سرتیپ منوچهر هاشمی ریاست اداره کل هشتم ساواک (ضدجاسوسی) | ||
# مرتضی موسوی، از سال ۱۳۵۲ تا انقلاب ایران، ریاست اداره سوم عملیات اداره کل ضدجاسوسی ساواک | # مرتضی موسوی، از سال ۱۳۵۲ تا انقلاب ایران، ریاست اداره سوم عملیات اداره کل ضدجاسوسی ساواک | ||
[[پرونده:شکنجه گران ساواک.jpg|جایگزین=شکنجه گران ساواک|بندانگشتی|شکنجه گران ساواک: از بالا راست: بهار - دکتر جوان- مصطفوی-کاوه سعیدی- شادی- کمالی- کوچصفهانی]] | [[پرونده:شکنجه گران ساواک.jpg|جایگزین=شکنجه گران ساواک|بندانگشتی|شکنجه گران ساواک: از بالا راست: بهار - دکتر جوان- مصطفوی-کاوه- سعیدی- شادی- کمالی- کوچصفهانی]] | ||
=== بازجویان کمیته مشترک ضدخرابکاری === | === بازجویان کمیته مشترک ضدخرابکاری === | ||
خط ۱۸۹: | خط ۱۸۷: | ||
[[پرونده:شکنجهگران ساواک.JPG|جایگزین=شکنجهگران ساواک|بندانگشتی|شکنجهگران ساواک: از بالا راست ازغندی - منوچهری - تهرانی - آرش- حسینی- رسولی- دکتر حسین زاده - عضدی]] | [[پرونده:شکنجهگران ساواک.JPG|جایگزین=شکنجهگران ساواک|بندانگشتی|شکنجهگران ساواک: از بالا راست ازغندی - منوچهری - تهرانی - آرش- حسینی- رسولی- دکتر حسین زاده - عضدی]] | ||
== انواع | == انواع [[شکنجه|شکنجه]]<nowiki/>ها== | ||
ساواک شکنجههای مختلفی را بر روی زندانیان و مخالفان سیاسی اعمال میکرد. برخی از انواع آنها را تحت آموزش موساد اسرائیل آموخته و مورد استفاده قرار میداد. از جمله شکنجههای مورد استفاده ساواک موارد زیر است: | |||
ساواک شکنجههای مختلفی را بر روی زندانیان و مخالفان سیاسی اعمال میکرد. برخی از انواع آنها را تحت آموزش موساد اسرائیل آموخته بود و مورد استفاده قرار میداد. از جمله شکنجههای مورد استفاده ساواک موارد زیر است: | |||
* بستن دستها و پاها به تخت و شلاق و زدن با کابلهای نازک و کلفت به کف و روی پاها که منجر به ریختن ناخنها میگردید. | * بستن دستها و پاها به تخت و شلاق و زدن با کابلهای نازک و کلفت به کف و روی پاها که منجر به ریختن ناخنها میگردید. | ||
* بستن دستها و پاها توسط آپولو و گذاشتن کلاه مخصوص همراه با سر و صدا و زدن کابل و شوک الکتریکی به جاهای حساس بدن. | * بستن دستها و پاها توسط آپولو و گذاشتن کلاه مخصوص همراه با سر و صدا و زدن کابل و شوک الکتریکی به جاهای حساس بدن. | ||
خط ۱۹۶: | خط ۱۹۵: | ||
* «قفس هیتردار»، | * «قفس هیتردار»، | ||
* صلیبی آویزان کردن از نردههای اطراف فلکه (طبقات) همراه با شوک، زدن با کابل و انواع آزار و اذیتها مانند سوزاندن و لگد کردن | * صلیبی آویزان کردن از نردههای اطراف فلکه (طبقات) همراه با شوک، زدن با کابل و انواع آزار و اذیتها مانند سوزاندن و لگد کردن | ||
* آویزان کردن به وسیله دو دست یا یک دست از قلابهای اتاق بازجویان پس از تحمل شکنجههای اتاق شکنجه | * آویزان کردن به وسیله دو دست یا یک دست از قلابهای اتاق بازجویان پس از تحمل شکنجههای اتاق [[شکنجه]] | ||
* سوزاندن جاهای حساس به وسیله سیگار، فندک، شمع، بخاری برقی، قفس آهنی، | * سوزاندن جاهای حساس به وسیله سیگار، فندک، شمع، بخاری برقی، قفس آهنی، مانند روی دستها، پشت کمر، باسن، سینهها، روی پاها، روی کتفها | ||
* «صندلی هیتردار»، | * «صندلی هیتردار»، | ||
* ایستادن تک پا و دواندن زندانی و رفتن بازجو با کفش روی پاهای مضروب و مجروح و به شدت ورم کرده و سیاه شده. | * ایستادن تک پا و دواندن زندانی و رفتن بازجو با کفش روی پاهای مضروب و مجروح و به شدت ورم کرده و سیاه شده. | ||
* بیخوابیهای ممتد و ایستاده همراه با گرسنگی و تشنگی | * بیخوابیهای ممتد و ایستاده همراه با گرسنگی و تشنگی دادن | ||
* بستن دستها و پاها به تخت و بستن چشمها و قرار دادن زندانی در کنار هشتی بند برای مدت بسیار طولانی در شبانه روز (یک روز تا ۵ روز مشاهده شده) | * بستن دستها و پاها به تخت و بستن چشمها و قرار دادن زندانی در کنار هشتی بند برای مدت بسیار طولانی در شبانه روز (یک روز تا ۵ روز مشاهده شده) | ||
* نگه داشتن در سلول انفرادی برای مدت طولانی همراه با بازجوییهای مستمر وقت و بیوقت (چندین ماه) | * نگه داشتن در سلول انفرادی برای مدت طولانی همراه با بازجوییهای مستمر وقت و بیوقت (چندین ماه) | ||
خط ۲۱۰: | خط ۲۰۹: | ||
* و شکنجه سفید ازجمله اعمال و رفتار سازمان اطلاعات و امنیت کشور مشهور به «ساواک» با زندانیان بود.<ref>شکنجه به روایت شکنجه گران ساواک صفحات ۱۰۲ تا ۱۰۴</ref> | * و شکنجه سفید ازجمله اعمال و رفتار سازمان اطلاعات و امنیت کشور مشهور به «ساواک» با زندانیان بود.<ref>شکنجه به روایت شکنجه گران ساواک صفحات ۱۰۲ تا ۱۰۴</ref> | ||
== شکنجه شدهگان توسط ساواک == | == [[شکنجه]] شدهگان توسط ساواک == | ||
[[پرونده:زندانیان کمیته مشترک و ساواک.JPG|جایگزین=زندانیان کمیته مشترک و ساواک|بندانگشتی|زندانیان کمیته مشترک و ساواک، آیتالله طالقانی، مصطفی جوان خوشدل، محمد مفیدی]] | [[پرونده:زندانیان کمیته مشترک و ساواک.JPG|جایگزین=زندانیان کمیته مشترک و ساواک|بندانگشتی|زندانیان کمیته مشترک و ساواک، آیتالله طالقانی، مصطفی جوان خوشدل، محمد مفیدی]] | ||
ساواک در طول حیات خود هزاران نفر از مخالفین شاه را شکنجه کرد. برخی از این شکنجهشدگان به بدلایل مختلف شهرت یافتند: | ساواک در طول حیات خود هزاران نفر از مخالفین شاه را شکنجه کرد. برخی از این شکنجهشدگان به بدلایل مختلف شهرت یافتند: | ||
خط ۲۴۲: | خط ۲۴۱: | ||
و … | و … | ||
برخی از زندانیان در اثر شکنجه ماموران کمیته زیر شکنجه جان باختند که از جمله آنان، امیر مراد نانکلی، حسین کرمانشاهی اصل، و [[فاطمه امینی]] هستند. | برخی از زندانیان در اثر [[شکنجه]] ماموران کمیته زیر شکنجه جان باختند که از جمله آنان، امیر مراد نانکلی، حسین کرمانشاهی اصل، و [[فاطمه امینی]] هستند. | ||
== منابع == | == منابع == | ||
<references /> | <references /> |
ویرایش