سردار اسعد بختیاری: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
(ابرابزار) |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''سردار اسعد بختیاری''' با نام اصلی '''علی‌قلی‌خان بختیاری''' (زاده ۱۲۳۶ خورشیدی، جونقان چهارمحال بختیاری - درگذشته ۱ آبان ۱۲۹۶، تهران) از رؤسای روشنفکر و تحصیل‌کرده بختیاری و فرمانده فاتحین تهران در جریان انقلاب مشروطه در ایران بود.<ref name=":5">سایت استان چهارمحال و بختیاری - [http://ch-b.ir/mandegar/ | '''سردار اسعد بختیاری''' با نام اصلی '''علی‌قلی‌خان بختیاری''' (زاده ۱۲۳۶ خورشیدی، جونقان چهارمحال بختیاری - درگذشته ۱ آبان ۱۲۹۶، تهران) از رؤسای روشنفکر و تحصیل‌کرده بختیاری و فرمانده فاتحین تهران در جریان انقلاب مشروطه در ایران بود.<ref name=":5">سایت استان چهارمحال و بختیاری - [http://ch-b.ir/mandegar/علی‌قلی‌خان-بختیاری-سردار-اسعد/ علی‌قلی‌خان بختیاری ( سردار اسعد )]</ref> | ||
خواهرش بی‌بی مریم بختیاری | خواهرش بی‌بی مریم بختیاری از زنان مبارز دوران مشروطه و مشوق اصلی او برای فتح تهران بود.<ref>ایران پدیا - [[بی‌بی مریم بختیاری]]</ref> | ||
== زندگینامه سردار اسعد بختیاری == | == زندگینامه سردار اسعد بختیاری == | ||
سردار اسعد بختیاری در یکی از با | سردار اسعد بختیاری در یکی از با نفوذترین خانواده‌های ایل بزرگ بختیاری یعنی خاندان ایلخانی به دنیا آمد.<ref name=":2" /> | ||
پدر سردار اسعد، حسینقلی خان ایلخانی از رجال متنفذ دوران قاجاریه و ایلخانی بزرگ بختیاری بود که توانست با متحد کردن طوایف مختلف بختیاری به قدرت و موقعیت بزرگی در آن روزگار دست یابد. وی به مدت | پدر سردار اسعد، حسینقلی خان ایلخانی از رجال متنفذ دوران قاجاریه و ایلخانی بزرگ بختیاری بود که توانست با متحد کردن طوایف مختلف بختیاری به قدرت و موقعیت بزرگی در آن روزگار دست یابد. وی به مدت ۳۰ سال حاکم بلا منازع ایل بختیاری بود.<ref name=":2" /> | ||
مادر سردار اسعد بی بی مهری جان (نوه الیاس خان بختیاری و دختر نجف خان از طایفه خوانین دشتک بختیاری) بود.<ref name=":3">دلگرم - [http://www.delgarm.com/albume-gallery/faces/159725- | مادر سردار اسعد بی بی مهری جان (نوه الیاس خان بختیاری و دختر نجف خان از طایفه خوانین دشتک بختیاری) بود.<ref name=":3">دلگرم - [http://www.delgarm.com/albume-gallery/faces/159725-سردار-اسعد زندگینامه سردار اسعد بختیاری از کودکی تا مشروطه]</ref> | ||
علیقلی پس از آموختن زبان عربی به تحصیل علوم خارجی ازجمله زبان فرانسه پرداخت. | علیقلی پس از آموختن زبان عربی به تحصیل علوم خارجی ازجمله زبان فرانسه پرداخت. پدرش، معلمی برای تعلیم وی استخدام نمود و در اندک مدتی علاوه بر زبان فارسی در زبان عربی از جمله صرف و نحو، منطق، بیان و امثله استاد گردید. | ||
- سرداراسعد در سال ۱۲۵۵ شمسی با بی بی مهرجان ازدواج نمود. ونتیجهٔ این وصلت پسری بود؛ که جعفرقلی نام گذاری گردید؛ که بعدها سردار بهادر وپس از در گذشت علی قلی خان، به سردار اسعد سوم ملقب گشت. | |||
در تاریخ | در تاریخ ۲۲خرداد ۱۲۶۱ظل سلطان، ولیعهد ناصر الدین شاه که از قدرت ایلیاتی بختیاری‌ها واهمه داشت، حسین قلی خان و دو پسرش را برای شرکت در یک رژه نظامی دعوت نمود. پس از مراسم در چهل ستون ازآن‌ها پذیرایی شد. دراین پذیرایی، یک فنجان قهوه، آمیخته با زهر به حسین قلی خان داده شد. | ||
سپس وی را روانه زندان ساختند. او پس از دو روز در زندان در | سپس وی را روانه زندان ساختند. او پس از دو روز در زندان در گذشت؛ و همچنین اسفندیار خان و علی قلی خان به دستور ظل سلطان به زندان افتادند. پس از یک سال تحمل زندان به دستور اتابک از زندان آزاد شد. وبه فرماندهی سواران بختیاری منصوب شد. در این دوران وی با اوضاع سیاسی واجتماعی تهران آشنا شد. رجال وافراد بانفوذ را شناسایی کرد. وبه سال ۱۲۷۲ هجری شمسی به منصب ونشان حمایل امیر تومانی نائل گردید.<ref name=":2">شوشان - [http://shooshan.ir/fa/news/18218/سردار-اسعد-بختیاری-که-بود سردار اسعد بختیاری که بود؟]</ref> | ||
سردار اسعد بختیاری(۱۲۳۶–۱۲۹۶ه. ش) از چهره‌های مشهور سیاسی اجتماعی تاریخ معاصر ایران و از مفاخر ملی به‌شمار می‌رود. وی از سران بزرگ مشروطیت ایران بود که نقش زیادی در تحولات کشور به ویژه در دوران نهضت مشروطیت داشت. درخصوص زندگی و مبارزات وی نظرات متفاوتی ابراز شده‌است اما همواره به عنوان یکی از چهره‌های اثرگذار تاریخ ایران مورد احترام بوده‌است دراین نوشتار زندگانی وی را به اختصار بررسی می‌نماییم. | |||
در کتاب تاریخ بختیاری در شرح احوالات وی این‌گونه آمده‌است: «... علیقلی خان سردار اسعد، چهارمین فرزند برومند حسینقلی خان ایلخانی کل بختیاری است… در سال ۱۲۷۴ ق/۱۸۵۷ م. در قشلاق بختیاری متولد شد»<sup>1</sup> پدر سردار اسعد «حسینقلی خان ایلخانی» از رجال متنفذ دورن قاجاریه و ایلخانی بختیاری بود که توانست با متحد کردن طوایف مختلف بختیاری به قدرت و موقعیت بزرگی در آن روزگار دست یابد. مادر سردار اسعد، «بی بی مهری جان، دختر نجف خان و نوه الیاس خان بختیاری» است. سردار اسعد در کودکی به تعلیم زبان فارسی و عربی پرداخت و بعدها مطالعات خود را در زمینه‌های دیگر تکمیل نمود؛ و بنابر اصول تربیت ایلی فنون رزم، اسب سواری و تیراندازی را در دامان طبیعت زیبای بختیاری فرا گرفت.<ref name=":0">سرزمین ما - [http://sarzamina.blogfa.com/post/16/زندگینامه-سردار-اسعـد-بختیاری زندگینامه سردار اسعد بختیاری]</ref> | |||
== اقامت در تهران == | == اقامت در تهران == | ||
قدرت روزافزون حسینقلی خان ایلخانی موجب هراس حکام قاجاریه گردید که در صدد نابودی وی برآمدند و نهایتاً به دستور ناصرالدین شاه و توسط ظل السلطان حاکم اصفهان به قتل رسید. (۲۷ رجب ۱۲۹۹ ق/۱۸۸۲ م) پس از قتل حسینقلی خان ایلخانی بلافاصله اسفندیارخان و علیقلی خان سردار اسعد که دو تن از پسران ارشد وی بودند، دستگیرشده و سپس به تهران منتقل و در آنجا زندانی می‌شوند.<ref name=":0" /> | |||
علی‌قلی‌خان، یک سال در زندان ظل‌السلطان بسر برد و خانوادهً آنها تا زمان بقدرت رسیدن اتابک، در انزوا بسر بردند. اما با بقدرت رسیدن اتابک، برادرش اسفندیارخان سردار اسعد اول، ایلخانی بختیاری و خودش فرماندهً سواران بختیاری در تهران | علی‌قلی‌خان، یک سال در زندان ظل‌السلطان بسر برد و خانوادهً آنها تا زمان بقدرت رسیدن اتابک، در انزوا بسر بردند. اما با بقدرت رسیدن اتابک، برادرش اسفندیارخان سردار اسعد اول، ایلخانی بختیاری و خودش فرماندهً سواران بختیاری در تهران شد؛ ولی حقیقت این بود که شاه برای جلوگیری از طغیان سران ایلخانی، علی‌قلی‌خان را به عنوان گروگان در تهران نگاه داشت. | ||
در این دوران، وی با اوضاع سیاسی و اجتماعی تهران آشنا شد، رجال و افراد مؤثر را شناخته و با بعضی از مأموران سیاسی، از جمله چند تن از دیپلمات‌های انگلیسی آشنا | در این دوران، وی با اوضاع سیاسی و اجتماعی تهران آشنا شد، رجال و افراد مؤثر را شناخته و با بعضی از مأموران سیاسی، از جمله چند تن از دیپلمات‌های انگلیسی آشنا شد؛ و به سال ۱۲۷۲ ه.ش از طرف شاه قاجار، به منصب، نشان و حمایل امیر تومانی نائل گردید.<ref name=":5" /> | ||
سردار اسعد هنگام قتل ناصرالدین شاه در سال | سردار اسعد هنگام قتل ناصرالدین شاه در سال ۱۳۱۳ ه.ش با درجه سرتیپی ریاست یکصد سوار بختیاری را داشت و جزو اداره امور دیوانی بود.<ref name=":0" /> | ||
== ایلخانی بختیاری == | == ایلخانی بختیاری == | ||
سردار اسعد، پس از قتل ناصرالدین شاه، | سردار اسعد، پس از قتل ناصرالدین شاه، مأمور نظم تهران شد و در زمان مظفرالدین شاه نیز، فرماندهً سواران بختیاری، با لقب سرتیپی باقی ماند. در سال ۱۲۷۵ هزار تومان مقرری، به پاس وفاداریش به دولت، برای او تعیین گردید. مدتی نیز به عنوان ایلخانی بختیاری، از جانب مظفرالدین شاه انتخاب شد. | ||
اما در این سمت، با رقابت شدید برادرش نجف‌قلی‌خان صمصام‌السلطنه که از او بزرگتر بوده و طبق پیمان‌نامه‌های سران ایل، حق ایلخانیگری از آن او بود، مواجه شد و کنار گرفت. وی پس از عزل اتابک، دیگر به گارد سلطنتی مراجعه نکرد و بیشتر اوقات خود را، در بختیاری گذرانید…<ref name=":5" /> | اما در این سمت، با رقابت شدید برادرش نجف‌قلی‌خان صمصام‌السلطنه که از او بزرگتر بوده و طبق پیمان‌نامه‌های سران ایل، حق ایلخانیگری از آن او بود، مواجه شد و کنار گرفت. وی پس از عزل اتابک، دیگر به گارد سلطنتی مراجعه نکرد و بیشتر اوقات خود را، در بختیاری گذرانید…<ref name=":5" /> | ||
== مناصب == | == مناصب == | ||
۱- در سال ۱۲۹۲ هجری قمری به رتبه سرهنگی نایل آمد. | |||
۲- در سال ۱۲۹۸ هجری قمری رتبه سرتیپی به وی اعطا شد؛ و عضو کشیکخانه سلطنتی گردید. | |||
۳- در سال ۱۳۰۸ هجری قمری ریاست سواران بختیاری در تهران | |||
۴- در سال ۱۳۱۱ هجری قمری بعد از فوت برادرش اسفندیار خان به لق سردار اسعد و نشان حمایل مفتخر گردید | |||
۵- در سال ۱۳۲۳ در دوران پادشاهی مظفر الدین شاه به سمت ایلخانی بختیاری منصوب شد. اما بخاطر برادر بزرگترش از این سمت کناره گیری کرد. | |||
۶- در سال ۱۳۲۷ هجری قمری بعد از فتح تهران به سمت وزیر داخله انتخاب گردید. | |||
۷- در سال ۱۳۲۸ به عنوان وزیر جنگ منصوب گردید. | |||
۸- در سال ۱۳۲۹ هجری قمری به نشان قدس که بزرگترین امتیاز دولت ایران بود، مفتخر گردید. | |||
۹- سردار اسعد در دوره دوم مجلس دوم شورای ملی به عنوان نماینده مردم تهران به مجلس راه پیدا کرد.<ref name=":4">نگین زاگرس - [http://neginzagros.com/News/Details/1172 سردار اسعد بختیاری]</ref> | |||
== سفر به اروپا == | == سفر به اروپا == | ||
سردار پس از سیاحت در کشورهای هندوستان ومصر به مکه مشرف گردید. وسپس به پاریس عازم شد. ایشان به مدت دو سال در پایتخت‌ها و شهرهای مهم اروپا زندگی کرد. شاید نخستین جرقه‌های فعالیت های سیاسی و اجتماعی وی در این دوران زده شد. ودراین مدت با فرهنگ وتمدن اروپایی آشنایی بیشتری پیدا کرد؛ و در دانشگاه سوربن در رشته کارشناسی علوم سیاسی فارغ‌التحصیل گردید. | |||
در هنگام اقامت در پاریس به مطالعه وترجمه کتب فرانسه و انگلیسی | در هنگام اقامت در پاریس به مطالعه وترجمه کتب فرانسه و انگلیسی همت گماشت. پس از به توپ بستن مجلس، باتجمع آزادی خواهان ومشروطه طلبان دراروپا، علی قلی خان به جرگهٔ آنان پیوست.<ref name=":2" /> | ||
در سال | در سال ۱۳۱۸ ق/۱۹۰۰م. سردار اسعد از راه هندوستان به مسافرت اروپا رفت و مدت دوسال در آن دیار اقامت داشت در این مدت زبان فرانسه را فرا گرفت و علاوه بر سیر و سیاحت، به مطالعه تاریخ و فرهنگ و قوانین اروپا یرداخت و در محافل رسمی و پارلمان‌های کشورهای اروپایی حضور یافت و به عنوان یکی از رجال سیاسی اجتماعی اشتهار یافت. بار دیگر در سال ۱۳۲۴ق/۱۹۰۶م. به منظور معالجه چشم به اروپا سفر کرد و در همین سفر بود که با مشروطه خواهان آشنا شد و در محافل آنها راه یافت.<sup>4</sup> مشروطه طلبان از وی برای پیروزی نهضت مشروطیت کمک خواستند. تلگراف علما نجف مبنی بر حمایت از مشروطه نیز عاملی گردید تا سردار اسعد که روحیه آزادی‌خواهی و عدالت طلبی داشت برای حمایت از مشروط راسخ تر گردد.<ref name=":0" /> | ||
== بازگشت از اروپا == | == بازگشت از اروپا == | ||
استبداد محمد علی شاهی باعث تأمل و تفکر بسیاری از رجال و روشنفکران شد و یکی از دلایل مراجعت سردار اسعد به ایران نیز همین امر بود.در این بین تشویق ایرانیانی که با او ارتباط داشتند برای مراجعت او به ایران بسیار مؤثر بود.مخبرالسلط هدایت که آن هنگام در اروپا بسر | استبداد محمد علی شاهی باعث تأمل و تفکر بسیاری از رجال و روشنفکران شد و یکی از دلایل مراجعت سردار اسعد به ایران نیز همین امر بود. در این بین تشویق ایرانیانی که با او ارتباط داشتند برای مراجعت او به ایران بسیار مؤثر بود. مخبرالسلط هدایت که آن هنگام در اروپا بسر می‌برد می‌نویسد: | ||
شاخص میان ایرانیان علیقلی خان سردار اسعد است که غالباً اشخاص مهمی با او مراوده دارند و او را به بازگشت به ایران ورهبری نهضت تشویق | شاخص میان ایرانیان علیقلی خان سردار اسعد است که غالباً اشخاص مهمی با او مراوده دارند و او را به بازگشت به ایران ورهبری نهضت تشویق می‌کردند. | ||
علاوه بر این | علاوه بر این تشویق‌ها فتح اصفهان توسط بختیاری‌ها نیز در ترغیب او بسیار مؤثر بود.<ref name=":1">تاریخ سازان ایل بختیاری - [http://www.koog.blogsky.com/1388/09/19/post-3/ سردار اسعد بختیاری]</ref> | ||
پس از این وقایع سردار اسعد | پس از این وقایع سردار اسعد تلگراف‌هایی به برادر خود صمصام السطنه می‌نماید و از وی می‌خواهد با متحد نمودن بختیاری و گردآوری سواران برای حمایت از مشروطه عازم فتح اصفهان و تهران شوند؛ و خود نیز راهی ایران شد. او از راه هندوستان وارد خوزستان گردید و سپس به بختیاری عزیمت نمود.<ref name=":0" /> | ||
== فتح اصفهان == | == فتح اصفهان == | ||
فتح اصفهان به درخواست علما و روحانیون اصفهان صورت گرفت. سردار اسعد و | فتح اصفهان به درخواست علما و روحانیون اصفهان صورت گرفت. سردار اسعد و بختیاری‌ها روابط نزدیکی با روحانی بزرگ اصفهان حاج آقا نوراله نجفی اصفهانی داشتند. بنا به گفته دانشورعلوی (از مشروطه خواهان) در کتاب تاریخ مشروطه ایران: «[سردار اسعد] با حاج آقا نوراله و دیگر آزادی خواهان عضو کمیته برای جلسه ای تشکیل داد و تصمیم تصرف اصفهان به وسیله بختیاری‌ها در همین نشست گرفته شده بود»<sup>6 </sup>. در این حال صمصام السلطه و ابراهیم خان ضرغام السطنه (از رجال نامدارمشروطه) به اتفاق سواران بختیاری اصفهان را فتح کردند.<ref name=":0" /> | ||
== فتح تهران == | == فتح تهران == | ||
بعد از فتح اصفهان سردار اسعد، رهبری سپاه بختیاری را برای فتح تهران به عهده گرفت. | بعد از فتح اصفهان سردار اسعد، رهبری سپاه بختیاری را برای فتح تهران به عهده گرفت. در کتاب تاریخ ایران نوشته حسن پیرنیا در مورد فتح اصفهان و تهران به دست بختیاری‌ها آمده‌است «علیقلی خان سردار اسعد، از روسای روشنفکر این طایفه[بختیاری] که در فرنگستان بود به اصفهان آمد و به دستیاری صمصام السلطنه، اصفهان را از دست قوای دولتی گرفت و ملیّون از چند طرف به عزم فتح تهران و برانداختن شاه عازم پایتخت شدند؛ و در جنگ مختصری که در قریه بادامک نزدیک کرج اتفاق افتاد، قوای قزاق و سیلاخوریِ حامیان شاه را شکست دادند و در صبح جمادی الاخری ۱۳۲۷ [قمری] وارد تهران شدند.» <sup>7</sup> (25 تیر ماه ۱۲۸۸ه. ش/۱۹۰۹م) محمد علی شاه به سفارت روسیه پناهنده شد و حکومت مشروطه با خواست مردم اسقرار یافت. «روز آدینه بیست و پنجم تیرماه ۱۲۸۸ (۲۷ جمادی الثانی۱۳۲۷) در تهران روز پر جوشی بود… سردار اسعد و سپهسالار بهارستان را نشیمنگاه گرفته و مردم دسته دسته به آنجا می‌شتافتند..»<ref name=":0" /> | ||
پروفسور گارثویت نیز در همین زمینه می‌نویسد: «بختیاری‌ها در خلال سال‌های ۱۹۱۱–۱۹۰۵ در یک مسیر مهم و پر تشنج گام نهادند و رهبری جنبش مشروطیت ایران را به عهده گرفتند»<sup>9</sup> و در جای دیگر ضمن اشاره به ویژگی‌های برجسته شخصیت سردار اسعد می‌گوید: «پر واضح است سردار اسعد می‌توانست که نقش والا و برجسته ای در جنبش مشروطیت ایفا کند.»<sup>10 </sup> سردار اسعد در کابینه اول مشروطه وزیر داخله بود و در آن شرایط بحرانی به شایستگی کشور را اداره کرد. همچنین در کابینه‌های بعدی برادرش صمصام السلطنه با رای مجلس شورای ملی رئیس الوزرا (نخست وزیر) حکومت مشروطه گردید. بختیاری‌ها در جنگ‌های پس از استقرار مشروطه نیز برای دفاع از حکومت مشروطه رشادت‌های فراوانی نشان دادند. مجلس شورای ملی دوران مشروطه به پاس خدمات سردار اسعد به کشور از او تجلیل و لوح سپاس ویژه ای به وی اهدا کردند. اما بعدها به دلیل بروز اختلافات فراوان میان مشروطه خواهان، ظهور چهره‌های جدید و دخالت‌های بیگانه، سردار اسعد و بختیاری‌ها به تدریج از حکومت مشروطه کنار زده شدند.<ref name=":0" /> | |||
== هیئت مدیره مشروطه == | == هیئت مدیره مشروطه == | ||
پس از پیروزی مشروطه خواهان و پناه بردن محمدعلی شاه، به سفارت روس و به قدرت رسیدن احمدشاه، جمعی از سران مشروطه مجلس عالی را تشکیل دادند تا وضعیت کشور را مشخص سازند. | پس از پیروزی مشروطه خواهان و پناه بردن محمدعلی شاه، به سفارت روس و به قدرت رسیدن احمدشاه، جمعی از سران مشروطه مجلس عالی را تشکیل دادند تا وضعیت کشور را مشخص سازند. | ||
پس از چندی، این مجلس منحل شد و اداره امور انقلاب مشروطه به هیئت مدیره مشروطه اعطا شد؛ که نام حسن تقی‌زاده، حسینخان نواب، محمدولی خان | پس از چندی، این مجلس منحل شد و اداره امور انقلاب مشروطه به هیئت مدیره مشروطه اعطا شد؛ که نام حسن تقی‌زاده، حسینخان نواب، محمدولی خان تنکابنی، جعفرقلی خان بختیاری، وثوق‌الدوله و حکیمالملک در میان هیئت مدیره به چشم می‌خورد. وظایف این هیئت، اداره حکومت و کشور تا برگزاری انتخابات بود. | ||
از جمله کارهایی که این هیئت مدیره انجام داد، دستور محاکمه و قتل شیخ شهید فضل‌الله نوری، مفاخرالملک و میرزا اسماعیلخان آجودان باشی بود.<ref name=":3" /> | از جمله کارهایی که این هیئت مدیره انجام داد، دستور محاکمه و قتل شیخ شهید فضل‌الله نوری، مفاخرالملک و میرزا اسماعیلخان آجودان باشی بود.<ref name=":3" /> | ||
== درگذشت == | == درگذشت == | ||
- علی قلی خان سردار اسعد سرانجام در روز سه شنبه | - علی قلی خان سردار اسعد سرانجام در روز سه شنبه ۱ آبان ۱۲۹۶ هجری شمسی در تهران وبه طرز مشکوکی در گذشت. از طرف دولت با تشریفات رسمی و احترام نظامی در حالی که تابوتش بر روی توپ حمل می‌شد. با احترام خاصی وبا حضور هزاران تن از مردم تهران تشیع شد. وبه مقبره خانوادگیش واقع در تخت فولاد اصفهان منتقل و به خاک سپرده شد. روحش شاد و یادش گرامی باد.<ref name=":2" /> | ||
سردار اسعد در سه چهار سال پایان عمر خانه | سردار اسعد در سه چهار سال پایان عمر خانه نشین، فلج و از هر دو چشم نابینا بود. وی در سن ۶۳ سالگی در هفتم محرم ۱۳۳۶ قمری در تهران در گذشت، پیکر وی در مراسمی خاص و با تشریفات و احترامات نظامی بر روی توپ در میان انبوه تشیع کنندگان با حضور علماء، رجال سیاسی، شاهزادگان، نمایندگان مجلس، سفرای دولت‌های خارجی و قشرها مختلف مردم از منزل تا مجلس شورای ملی در میدان بهارستان تشیع و از آنجا نیز به دروازه حرم حضرت عبدالعظیم تشیع و به اصفهان منتقل گردید. در شهر اصفهان نیز پس از تشیع با احترام و شکوهی خاص در قبرستان قدیمی و معروف پولاد اصفهان در تکیه میر بختیاری‌ها به خاک سپرده شد. روز تشیع جنازه سردار اسعد در اصفهان، عزای عمومی اعلام گردید و شهر به حاتلت تعطیل در آمد.<ref name=":4" /> | ||
== | == ویژگی‌های شخصیتی سردار اسعد == | ||
بی تردید سردار اسعد فردی آزادی‌خواه، وطن‌پرست و بیگانه ستیز بود؛ و در تاریخ و فرهنگ ایران زمین و بختیاری نقش ارزنده ای داشت و به عنوان انسانی فرهنگ دوست و روشنفکر خدمات شایانی را در عرصه‌های فرهنگی و اجتماعی به ثمر رساند. ادبا و بزرگان تاریخ معاصر ایران از جمله علامه قزوینی، علامه دهخدا، ملک الشعرا بهار، وحید دستجردی، دکتر مهدی ملکزاده (فرزند ملک المتکلمین) و… از شخصیت ممتاز وی تجلیل کردند. | |||
سردار اسعد از چهره‌های حامی فرهنگ و هنر ایران بود. برای اولین بار در بختیاری مدارس جدید را تأسیس نمود از جمله در مرکز استان چهارمحال بختیاری و جونقان اولین مدارس جدید را تأسیس کرد و معلمینی را از تهران برای تدریس به منطقه اعزام داشت. وی علاقمند به نشر کتاب بود آثاری را از زبان فرانسه ترجمه نمود و به دستور وی کتاب تاریخ بختیاری تنظیم گردید. بسیاری از جوانان بختیاری به تشویق و با همت وی برای تحصیل به خارج اعزام شدند. شخصیت آرام و عدالت جوی وی باعث گردید که در بختیاری به عنوان میانجی مورد قبول همه باشد و برای رفع اختلافات ایل پیشگام بود. علیرغم دیدگاه‌های متفاوتی که در خصوص شخصیت و مبارزات سردار اسعد گفته شده‌است وی به عنوان یکی از اسطوره‌های سرزمین بختیاری همواره مطرح است.<ref name=":0" /> | |||
== | == آثار و تالیفات == | ||
سردار اسعد به کتاب، تاریخ و فرهنگ بسیار علاقمند بود . وی بر زبان فرانسه اشراف و تسلط کافی داشت و کتب بسیاری را از زبان فرانسه به فارسی ترجمه کرد . مانند: | سردار اسعد به کتاب، تاریخ و فرهنگ بسیار علاقمند بود. وی بر زبان فرانسه اشراف و تسلط کافی داشت و کتب بسیاری را از زبان فرانسه به فارسی ترجمه کرد. مانند: | ||
۱-دختر فرعون اثر الکساندر دوما ۱۳۲۷ ه.ق | |||
۲-عشق پاریس اثر الکساندر دوماند ۱۳۲۲ ه.ق | |||
۳-غاده الانگلیس (بولینا) از جراحی زیدان ۱۳۲۱ ه.ق | |||
۴-هانری سوم ۱۳۲۳ ه.ق | |||
۵-هرمس مصری ۱۳۲۴ ه.ق | |||
۶-تاریخ حمیدی (داستان تاریخی دربارهٔ سلطان حمید) نوشته پیریگارد ۱۳۲۷ ه.ق | |||
۷-وی همچنین دستور جمع آوری کتاب معروف «خلاصه دالعصار فی تاریه البختیار» یا «تاریخ بختیاری» را داد و زیر نظر ایشان کتاب مزبور به نگارش درآمد. | |||
سردار اسعد همچنان مشوق ترجمه و نشر آثار بی شماری بود از جمله : | سردار اسعد همچنان مشوق ترجمه و نشر آثار بی شماری بود از جمله: | ||
۱-پل و ورژنی اثر برنارد دوسن پیر ترجمه ابراهیم نشاط ۱۳۲۴ ه.ق | |||
۲-تاجگذاری شاه سلیمان صفوی اثر شاردن ترجمه علیرضا مترجم السلطنه ۱۳۳۱ ه.ق | |||
۳-تاریخ سرگذشت بزرگترین سلاطین هخامنشی ایران سیروس کبیر اثر گزنفون ترجمه ضیا الدین منشی ۱۳۳۳ ه.ق | |||
۴-دیل گابریل اثر اگوست ماکت ۱۳۲۴ ه.ق | |||
۵-روکامبول اثر بونسون دوترای ترجمه حبیب‌الله عین الملکی ۱۳۲۶ ه.ق | |||
۶-سرگذشت عشق بازی ناپسری کلنل فرامبر اثر پل دوکک ترجمه ۱۳۳۰ ه.ق | |||
۷-سفرنامه شرلی ترجمه اونس خان مساعد السلطنه ۱۳۳۰ ه.ق | |||
۸-شوالیه دار مانتل اثر الکساندر دوما ترجمه عبدالحسین میرزا ۱۳۲۲ ه.ق | |||
۱۰-کتاب آبی (گزارش‌های محرمانه وزارت امور خارجه انگلیس دربارهٔ انقلاب مشروطه ایران) ترجمه میرزا سید ابوالقاسم خان | |||
۱۱-و…<ref name=":4" /> | |||
== نظرات دیگران == | == نظرات دیگران == | ||
سردار اسعد دربین خوانین بختیاری امتیازات ویژه ایی داشت. در تاریخ بختیاری که شرح اختلافات و | سردار اسعد دربین خوانین بختیاری امتیازات ویژه ایی داشت. در تاریخ بختیاری که شرح اختلافات و درگیری‌های داخلی را نگاشته‌است. بندرت از او در دسته‌بندی‌های خانوادگی یاد شده‌است. سردار اسعد را می‌توان محور اتحاد در ایل بختیاری دانست. | ||
در این باره سردار ظفر | در این باره سردار ظفر می‌نویسد: حاج علی قلی هیچ وقت مایل به جنگ نبود. وصلح وبرادری را برهر چیزی مقدم می‌دانست. | ||
وی در امور سیاسی نیز فردی توانا و منحصر به فرد بود. اواین امتیاز ویژه رابا حضور در دستگاه دولتی از زمان ناصر الدین شاه کسب کرده بود. همچنین تحصیلات عالیه و ارتباط با رجال بزرگ | وی در امور سیاسی نیز فردی توانا و منحصر به فرد بود. اواین امتیاز ویژه رابا حضور در دستگاه دولتی از زمان ناصر الدین شاه کسب کرده بود. همچنین تحصیلات عالیه و ارتباط با رجال بزرگ جهان باعث گردیده بود؛ که این سردار بزرگ و وطن‌پرست در امورات محوله وجاریه مملکت بسیار موفق و کارآمد باشد. سردار اسعد در آثار رجال معاصر دارای سیمای مثبت وروشنی است. عارف قزوینیاورا دارای اخلاق حسنهٔ اسلامی و اعتقادات راسخ دینی دانسته‌است. | ||
در ادامه | در ادامه می‌افزاید: علاقه به علم ودانش ومطالعه کتب داخلی و خارجی، بخصوص مطالعه آثار مربوط به تاریخ وسیاست از ویژگی‌های اوست. من آن مرحوم را خوب می‌شناسم؛ و در تمام مدت اقامت او در پاریس، هفته ایی دو، سه مرتبه او را می‌دیدم. وغالباً صحبت ما از تاریخ بود. زیرا که او به تاریخ وسیاست بسیار علاقه‌مند بود. قزوینی دراین باره اشاره به تألیف کتاب تاریخ بختیاری به دستور او ترجمه کتاب‌های زیادی از زبان خارجه به زبان فارسی دارد. | ||
ملکزاده می‌نویسد: | |||
[[پرونده:قلعه سردار اسعد.jpg|بندانگشتی|قلعه سردار اسعد]] | [[پرونده:قلعه سردار اسعد.jpg|بندانگشتی|قلعه سردار اسعد]] | ||
حاج علی قلی خان سرداراسعد، که از خوانین روشن فکر بختیاری بود.دبستانی برای فرزندان ایل | حاج علی قلی خان سرداراسعد، که از خوانین روشن فکر بختیاری بود. دبستانی برای فرزندان ایل تأسیس نمود؛ و معلمینی برای تدریس در آن مدرسه استخدام کرد و تعدادی از دانش آموزان این مدرسه را برای تحصیلات عالیه به اروپا فرستاد. | ||
دکتر | دکتر ملکزاده که خود مورخ واز رجال سرشناس مشروطیت بوده در کتاب (انقلاب مشروطیت ایران) در خصوص شخصیت سردار اسعد چنین می‌نگارد:سردار اسعدبه اروپا مسافرت کرد؛ و در پاریس ضمن تحصیل در یکی از دانشگاههای معتبر دنیا، دراین شهر که درآن زمان مهد تمدن، آزادی واندیشه‌های تازه و نوین بود. اقامت گزید. | ||
در اندک مدتی جذب افکار مترقی و آزادی خواهانه اطرافیان خود شد. چرا که از تجربه تلخی که در دوران استبدادی به خاطر داشت. ازصمیم قلب آرزو | در اندک مدتی جذب افکار مترقی و آزادی خواهانه اطرافیان خود شد. چرا که از تجربه تلخی که در دوران استبدادی به خاطر داشت. ازصمیم قلب آرزو می‌کرد؛ که روزی ایران از یوغ استبداد رها شده وبتواند به یک آزادی واقعی و عدالت اجتماعی دست یابد. | ||
- | - کسروی، او را مردی دانش دوست و آگاه دل نامیده‌است. یحیی دولت‌آبادی نام او را جزء اولین مجلسی که از افراد علم دوست تشکیل شده بود. می‌آورد. | ||
پروفسور گارثویت نیز در مورد شخصیت بارز سردار اسعد چنین | پروفسور گارثویت نیز در مورد شخصیت بارز سردار اسعد چنین می‌نگارد: (بختیاری‌ها در سال‌های ۱۹۰۵–۱۹۱۱در یک مسیر مهم وپر تشنج گام نهادند؛ و رهبری جنبش مشروطیت ایران را برعهده گرفتند)<ref name=":2" /> | ||
== قلعه سردار اسعد | == قلعه سردار اسعد بختیاری == | ||
[[پرونده:قلعه سردار اسعد بختياري.jpg|بندانگشتی|قلعه سردار اسعد | [[پرونده:قلعه سردار اسعد بختياري.jpg|بندانگشتی|قلعه سردار اسعد بختیاری]] | ||
جونقان | جونقان یا جونقون شهری در ۳۸ کیلومتری شهرکرد است که مقر سکونت خوانین بختیاری بود. | ||
علی قلی خان سردار اسعد در سال ۱۳۱۸ ه.ق قلعه یا کاخی در این محل برای سکونت خود ساخت که ۱۴ هزار مترمربع مساحت و نماهای بیرونی متفاوتی داشت. | |||
ستونهای سنگی آن هر کدام چند قطعه در اشکال مختلف بنا شده به طوری که در قسمت بالا این ستونها چهارگوش است. | |||
کاخ قلعه سردار اسعد بختیاری هم در فاصله ۴۲ کیلومتری شهرکرد و در مرکز شهر جونقان واقع شده و فاقد هر گونه کتیبه تاریخ دار است. | |||
این قلعه توسط علی قلی خان سردار اسعد بختیاری در زمانی که وی زمامداری ایل بختیاری را به عهده داشت ساخته شده‌است. | |||
بر | بر این اساس قدمت آن به بیش از یکصد سال می‌رسد. مصالح به کار رفته در این بنای دو طبقه، خشت، با نمای آجر با ملات گچ و خاک است.<ref>ساز سفر - [http://www.sazesafar.com/قلعه-سردار-اسعد-بختياري/ قلعه سردار اسعد بختیاری]</ref> | ||
== خانه سردار اسعد بختیاری در تهران | == خانه سردار اسعد بختیاری در تهران == | ||
خانه تاریخی سردار اسعد، تنها بنای باقیمانده از مجموعه تاریخی و معروف باغ ایلخانی دوره ناصری و یکی از زیباترین یادگارهای تاریخی شهر تهران است. | خانه تاریخی سردار اسعد، تنها بنای باقیمانده از مجموعه تاریخی و معروف باغ ایلخانی دوره ناصری و یکی از زیباترین یادگارهای تاریخی شهر تهران است. | ||
این خانه به عنوان یکی از زیباترین خانه‌های مسکونی تهران در سال | این خانه به عنوان یکی از زیباترین خانه‌های مسکونی تهران در سال ۱۲۹۱ شمسی به هزینه جعفر قلی خان بختیاری (سردار اسعد سوم)، در ضلع شمال غربی میدان توپخانه در کوچه باغ ایلخانی که بعدها خیابان علاء الدوله نام گرفت، ساخته شد. | ||
باغ ایلخانی در قسمت غربی خیابان فردوسی یا علاء الدوله سابق شامل مجموعه بزرگی از کوچه میرشکار فعلی تا خیابان جمهوری | باغ ایلخانی در قسمت غربی خیابان فردوسی یا علاء الدوله سابق شامل مجموعه بزرگی از کوچه میرشکار فعلی تا خیابان جمهوری بوده‌است که در حال حاضر از این باغ وسیع، تنها قسمت‌های کوچکی به صورت فضای سبز در محوطه بانک ملی شعبه مرکزی باقی مانده‌است. | ||
[[پرونده:خانه سردار اسعد بختیاری.jpg|بندانگشتی|خانه سردار اسعد بختیاری]] | [[پرونده:خانه سردار اسعد بختیاری.jpg|بندانگشتی|خانه سردار اسعد بختیاری]] | ||
این بنای تاریخی در محوطه بانک ملی در خیابان فردوسی شهر تهران قرار دارد و به عنوان باشگاه بانک از آن استفاده می‌شود. | این بنای تاریخی در محوطه بانک ملی در خیابان فردوسی شهر تهران قرار دارد و به عنوان باشگاه بانک از آن استفاده می‌شود. | ||
| خط ۱۸۳: | خط ۱۸۳: | ||
بانک ملی موزه خصوصی خود را در این خانه دایر کرد و مجوزی هم برای بازدید علاقمندان از آن مجموعه نمی‌دهد. این بنا نمودی از ذوق و هنر معماری اواخر دوره قاجاریه است. | بانک ملی موزه خصوصی خود را در این خانه دایر کرد و مجوزی هم برای بازدید علاقمندان از آن مجموعه نمی‌دهد. این بنا نمودی از ذوق و هنر معماری اواخر دوره قاجاریه است. | ||
کوچه باغ ایلخانی با کف | کوچه باغ ایلخانی با کف سنگ‌فرش و کناره‌های درخت‌کاری شده محل سکونت بسیاری از درباریان قاجار و سفرای خارجی بود. بعد از تغییراتی که در اجرای طرح توسعه شهری مبتنی بر استقرار نظام مدنی که بین سال‌های ۱۲۹۹ تا ۱۳۲۰ شکل گرفت خیابان علاء الدوله به خیابان فردوسی تغییر نام یافت. | ||
طی ساخت و سازهایی که در سال | طی ساخت و سازهایی که در سال ۱۳۰۷ در خیابان فردوسی انجام گرفت، بنای صندوق پس‌انداز ملی و دیگر بناهای ادارات مرکزی بانک ملی ساخته شد. | ||
[[پرونده:داخل خانه سردار اسعد بختیاری.jpg|بندانگشتی|داخل خانه سردار اسعد بختیاری]] | [[پرونده:داخل خانه سردار اسعد بختیاری.jpg|بندانگشتی|داخل خانه سردار اسعد بختیاری]] | ||
خانه سردار اسعد بختیاری هم که در داخل این مجموعه قرار داشت، توسط بانک ملی ایران خریداری و مورد استفاده‌های گوناگونی از جمله دایره فلاحت و کشاورزی، باشگاه ورزشی، محل پذیرایی از میهمانان، کتابخانه و … قرار گرفت تا اینکه بانک ملی بر آن شد با به نمایش گذاشتن پیشکش‌ها و هدایای نفیسی که از بانک‌های سراسر جهان به بانک ملی ایران فرستاده | خانه سردار اسعد بختیاری هم که در داخل این مجموعه قرار داشت، توسط بانک ملی ایران خریداری و مورد استفاده‌های گوناگونی از جمله دایره فلاحت و کشاورزی، باشگاه ورزشی، محل پذیرایی از میهمانان، کتابخانه و … قرار گرفت تا اینکه بانک ملی بر آن شد با به نمایش گذاشتن پیشکش‌ها و هدایای نفیسی که از بانک‌های سراسر جهان به بانک ملی ایران فرستاده شده‌است، این بنا را به موزه بانک ملی ایران تغییر کاربری دهد. | ||
اما موزه بانک ملی، نه برای استفاده عام که موزه‌ای خصوصی شد که تنها میهمانان بانک ملی امکان بازدید از آن را دارند.<ref>سیری در ایران - [http://seeiran.ir/ | اما موزه بانک ملی، نه برای استفاده عام که موزه‌ای خصوصی شد که تنها میهمانان بانک ملی امکان بازدید از آن را دارند.<ref>سیری در ایران - [http://seeiran.ir/خانه-سردار-اسعد-بختیاری/ خانه سردار اسعد بختیاری]</ref> | ||
== تخریب مجسمه سردار اسعد در جمهوری اسلامی == | == تخریب مجسمه سردار اسعد در جمهوری اسلامی == | ||
| خط ۱۹۶: | خط ۱۹۶: | ||
به گزاش «تابناک»، پیش از ظهر امروز، چند فرد خودسر با حمله به قلعه سردار اسعد، یکی از پیشتازان جنبش مشروطه خواهی ایران، مجسمه این قهرمان ایرانی را با تیشه تخریب کردند. این در حالی است که قرار بود این قلعه در روزهای آتی، به مناسبت هفته میراث فرهنگی تحت عنوان «موزه مشروطیت» افتتاح شود. | به گزاش «تابناک»، پیش از ظهر امروز، چند فرد خودسر با حمله به قلعه سردار اسعد، یکی از پیشتازان جنبش مشروطه خواهی ایران، مجسمه این قهرمان ایرانی را با تیشه تخریب کردند. این در حالی است که قرار بود این قلعه در روزهای آتی، به مناسبت هفته میراث فرهنگی تحت عنوان «موزه مشروطیت» افتتاح شود. | ||
[[پرونده:تخریب مجسمه سردار اسعد در جمهوری اسلامی.jpg|بندانگشتی|تخریب مجسمه سردار اسعد در جمهوری اسلامی]] | [[پرونده:تخریب مجسمه سردار اسعد در جمهوری اسلامی.jpg|بندانگشتی|تخریب مجسمه سردار اسعد در جمهوری اسلامی]] | ||
آن گونه که منابع آگاه خبر می‌دهند، حمله کنندگان با پاشیدن نمک به صورت نگهبانان قلعه، وارد محوطه این اثر تاریخی شدند و سپس در اقدامی تحریک برانگیز، با تیشه به جان مجسمه سردار مشروطه افتاده و پس از تخریب آن، از محل گریختند؛ بی‌آنکه نشانی از ایشان بر جای بماند! | آن گونه که منابع آگاه خبر می‌دهند، حمله کنندگان با پاشیدن نمک به صورت نگهبانان قلعه، وارد محوطه این اثر تاریخی شدند و سپس در اقدامی تحریک برانگیز، با تیشه به جان مجسمه سردار مشروطه افتاده و پس از تخریب آن، از محل گریختند؛ بی‌آنکه نشانی از ایشان بر جای بماند! | ||
این اتفاق که در فاصله کوتاهی از انتقاد یکی از مسئولان استان از ساخت مجسمه سردار اسعد و نامگذاری قلعه وی به نام موزه مشروطه رخ داد، موجب جریحه دار شدن جمعی از مردم منطقه شده و بر این اساس، امید می‌رود عاملان آن شناسایی شده و با ایشان برخورد شود. | این اتفاق که در فاصله کوتاهی از انتقاد یکی از مسئولان استان از ساخت مجسمه سردار اسعد و نامگذاری قلعه وی به نام موزه مشروطه رخ داد، موجب جریحه دار شدن جمعی از مردم منطقه شده و بر این اساس، امید می‌رود عاملان آن شناسایی شده و با ایشان برخورد شود. | ||
گفتنی است، قلعه سردار اسعد بختیاری یا قلعه مشروطه، مربوط به دوران قارجار در شهر جونقان، به تاریج پنجم دی ۱۳۵۶ با شماره ۱۵۴۸ در فهرست آثار ملی کشورمان به ثبت رسیده و نامگذاری آن به عنوان موزه مشروطه، در شورای فرهنگ عمومی استان به تصویب | گفتنی است، قلعه سردار اسعد بختیاری یا قلعه مشروطه، مربوط به دوران قارجار در شهر جونقان، به تاریج پنجم دی ۱۳۵۶ با شماره ۱۵۴۸ در فهرست آثار ملی کشورمان به ثبت رسیده و نامگذاری آن به عنوان موزه مشروطه، در شورای فرهنگ عمومی استان به تصویب رسیده‌است. | ||
در پی انتشار این خبر، فیلمی از چگونگی تخریب مجسمه سردار اسعد در فضایی منتشر شده که حکایت از حضور | در پی انتشار این خبر، فیلمی از چگونگی تخریب مجسمه سردار اسعد در فضایی منتشر شده که حکایت از حضور مأمور انتظامی در محل و انفعال وی دارد؛ اتفاقی عجیب که بر ابهامات تخریب این مجسمه می‌افزاید و ناشناس بودن عوامل تخریب را در هاله ای از ابهام می‌پیچد!<ref>تابناک - [http://www.tabnak.ir/fa/news/589096/تخریب-مجسمه-سردار-اسعد-بختیاری-به-دست-افراد-خودسر-فیلم تخریب مجسمه سردار اسعد بختیاری به دست افراد خودسر! +فیلم]</ref> | ||
یکی از معترضان در گفتگو با خبرگزاری تسنیم گفت: | یکی از معترضان در گفتگو با خبرگزاری تسنیم گفت: «روز جمعه امام جمعه شهر جونقان سردار اسعد بختیاری را فردی ظالم معرفی می‌کند و خواستار برداشته شدن تندیس سردار از خانه مشروطه می‌شود. دو نفر از تندروها نیز با تبر و تیشه به کاخ حمله کرده و تندیس را تخریب کردند.»<ref>بی‌بی‌سی فارسی - [http://www.bbc.com/persian/iran/2016/05/160516_nm_sardar_asaad_police پلیس ایران: تخریب کنندگان مجسمه سردار اسعد بختیاری بازداشت شدند]</ref> | ||
== بازماندگان == | == بازماندگان == | ||
رشادت و | رشادت و فداکاری‌هایی که ایل بختیاری برای اعاده مشروطیت انجام دادند و تحت فرماندهی سردار اسعد نتایج مهم و مؤثری رانیز به همراه داشت. اما به علت نداشتن تجربه سیاسی و پختگی درامور اداری به رغم توان بالای نظامی استفاده نمایند. پس از مرگ علیقلی خان فرزندش جعفر قلی خان امیر بهادر لقب اسعد را به ارث برد و مدتی در کرمان و خراسان حکومت داشت پس از کودتای ۱۲۹۹ به جمع دوستان سردار سپه پیوست و وزارت پست و سپس وزارت جنگ را نیز در سلطنت رضا شاه تجربه و در نهایت نیز به دستور رضا شاه پهلوی به قتل رسید.<ref name=":1" /> | ||
== جستارهای وابسته == | == جستارهای وابسته == | ||
== منابع == | == منابع == | ||
{{پانویس}} | {{پانویس|۲}} | ||
نسخهٔ ۹ آوریل ۲۰۱۸، ساعت ۱۳:۳۴
سردار اسعد بختیاری با نام اصلی علی‌قلی‌خان بختیاری (زاده ۱۲۳۶ خورشیدی، جونقان چهارمحال بختیاری - درگذشته ۱ آبان ۱۲۹۶، تهران) از رؤسای روشنفکر و تحصیل‌کرده بختیاری و فرمانده فاتحین تهران در جریان انقلاب مشروطه در ایران بود.[۱]
خواهرش بی‌بی مریم بختیاری از زنان مبارز دوران مشروطه و مشوق اصلی او برای فتح تهران بود.[۲]
زندگینامه سردار اسعد بختیاری
سردار اسعد بختیاری در یکی از با نفوذترین خانواده‌های ایل بزرگ بختیاری یعنی خاندان ایلخانی به دنیا آمد.[۳]
پدر سردار اسعد، حسینقلی خان ایلخانی از رجال متنفذ دوران قاجاریه و ایلخانی بزرگ بختیاری بود که توانست با متحد کردن طوایف مختلف بختیاری به قدرت و موقعیت بزرگی در آن روزگار دست یابد. وی به مدت ۳۰ سال حاکم بلا منازع ایل بختیاری بود.[۳]
مادر سردار اسعد بی بی مهری جان (نوه الیاس خان بختیاری و دختر نجف خان از طایفه خوانین دشتک بختیاری) بود.[۴]
علیقلی پس از آموختن زبان عربی به تحصیل علوم خارجی ازجمله زبان فرانسه پرداخت. پدرش، معلمی برای تعلیم وی استخدام نمود و در اندک مدتی علاوه بر زبان فارسی در زبان عربی از جمله صرف و نحو، منطق، بیان و امثله استاد گردید.
- سرداراسعد در سال ۱۲۵۵ شمسی با بی بی مهرجان ازدواج نمود. ونتیجهٔ این وصلت پسری بود؛ که جعفرقلی نام گذاری گردید؛ که بعدها سردار بهادر وپس از در گذشت علی قلی خان، به سردار اسعد سوم ملقب گشت.
در تاریخ ۲۲خرداد ۱۲۶۱ظل سلطان، ولیعهد ناصر الدین شاه که از قدرت ایلیاتی بختیاری‌ها واهمه داشت، حسین قلی خان و دو پسرش را برای شرکت در یک رژه نظامی دعوت نمود. پس از مراسم در چهل ستون ازآن‌ها پذیرایی شد. دراین پذیرایی، یک فنجان قهوه، آمیخته با زهر به حسین قلی خان داده شد.
سپس وی را روانه زندان ساختند. او پس از دو روز در زندان در گذشت؛ و همچنین اسفندیار خان و علی قلی خان به دستور ظل سلطان به زندان افتادند. پس از یک سال تحمل زندان به دستور اتابک از زندان آزاد شد. وبه فرماندهی سواران بختیاری منصوب شد. در این دوران وی با اوضاع سیاسی واجتماعی تهران آشنا شد. رجال وافراد بانفوذ را شناسایی کرد. وبه سال ۱۲۷۲ هجری شمسی به منصب ونشان حمایل امیر تومانی نائل گردید.[۳]
سردار اسعد بختیاری(۱۲۳۶–۱۲۹۶ه. ش) از چهره‌های مشهور سیاسی اجتماعی تاریخ معاصر ایران و از مفاخر ملی به‌شمار می‌رود. وی از سران بزرگ مشروطیت ایران بود که نقش زیادی در تحولات کشور به ویژه در دوران نهضت مشروطیت داشت. درخصوص زندگی و مبارزات وی نظرات متفاوتی ابراز شده‌است اما همواره به عنوان یکی از چهره‌های اثرگذار تاریخ ایران مورد احترام بوده‌است دراین نوشتار زندگانی وی را به اختصار بررسی می‌نماییم.
در کتاب تاریخ بختیاری در شرح احوالات وی این‌گونه آمده‌است: «... علیقلی خان سردار اسعد، چهارمین فرزند برومند حسینقلی خان ایلخانی کل بختیاری است… در سال ۱۲۷۴ ق/۱۸۵۷ م. در قشلاق بختیاری متولد شد»1 پدر سردار اسعد «حسینقلی خان ایلخانی» از رجال متنفذ دورن قاجاریه و ایلخانی بختیاری بود که توانست با متحد کردن طوایف مختلف بختیاری به قدرت و موقعیت بزرگی در آن روزگار دست یابد. مادر سردار اسعد، «بی بی مهری جان، دختر نجف خان و نوه الیاس خان بختیاری» است. سردار اسعد در کودکی به تعلیم زبان فارسی و عربی پرداخت و بعدها مطالعات خود را در زمینه‌های دیگر تکمیل نمود؛ و بنابر اصول تربیت ایلی فنون رزم، اسب سواری و تیراندازی را در دامان طبیعت زیبای بختیاری فرا گرفت.[۵]
اقامت در تهران
قدرت روزافزون حسینقلی خان ایلخانی موجب هراس حکام قاجاریه گردید که در صدد نابودی وی برآمدند و نهایتاً به دستور ناصرالدین شاه و توسط ظل السلطان حاکم اصفهان به قتل رسید. (۲۷ رجب ۱۲۹۹ ق/۱۸۸۲ م) پس از قتل حسینقلی خان ایلخانی بلافاصله اسفندیارخان و علیقلی خان سردار اسعد که دو تن از پسران ارشد وی بودند، دستگیرشده و سپس به تهران منتقل و در آنجا زندانی می‌شوند.[۵]
علی‌قلی‌خان، یک سال در زندان ظل‌السلطان بسر برد و خانوادهً آنها تا زمان بقدرت رسیدن اتابک، در انزوا بسر بردند. اما با بقدرت رسیدن اتابک، برادرش اسفندیارخان سردار اسعد اول، ایلخانی بختیاری و خودش فرماندهً سواران بختیاری در تهران شد؛ ولی حقیقت این بود که شاه برای جلوگیری از طغیان سران ایلخانی، علی‌قلی‌خان را به عنوان گروگان در تهران نگاه داشت.
در این دوران، وی با اوضاع سیاسی و اجتماعی تهران آشنا شد، رجال و افراد مؤثر را شناخته و با بعضی از مأموران سیاسی، از جمله چند تن از دیپلمات‌های انگلیسی آشنا شد؛ و به سال ۱۲۷۲ ه.ش از طرف شاه قاجار، به منصب، نشان و حمایل امیر تومانی نائل گردید.[۱]
سردار اسعد هنگام قتل ناصرالدین شاه در سال ۱۳۱۳ ه.ش با درجه سرتیپی ریاست یکصد سوار بختیاری را داشت و جزو اداره امور دیوانی بود.[۵]
ایلخانی بختیاری
سردار اسعد، پس از قتل ناصرالدین شاه، مأمور نظم تهران شد و در زمان مظفرالدین شاه نیز، فرماندهً سواران بختیاری، با لقب سرتیپی باقی ماند. در سال ۱۲۷۵ هزار تومان مقرری، به پاس وفاداریش به دولت، برای او تعیین گردید. مدتی نیز به عنوان ایلخانی بختیاری، از جانب مظفرالدین شاه انتخاب شد.
اما در این سمت، با رقابت شدید برادرش نجف‌قلی‌خان صمصام‌السلطنه که از او بزرگتر بوده و طبق پیمان‌نامه‌های سران ایل، حق ایلخانیگری از آن او بود، مواجه شد و کنار گرفت. وی پس از عزل اتابک، دیگر به گارد سلطنتی مراجعه نکرد و بیشتر اوقات خود را، در بختیاری گذرانید…[۱]
مناصب
۱- در سال ۱۲۹۲ هجری قمری به رتبه سرهنگی نایل آمد.
۲- در سال ۱۲۹۸ هجری قمری رتبه سرتیپی به وی اعطا شد؛ و عضو کشیکخانه سلطنتی گردید.
۳- در سال ۱۳۰۸ هجری قمری ریاست سواران بختیاری در تهران
۴- در سال ۱۳۱۱ هجری قمری بعد از فوت برادرش اسفندیار خان به لق سردار اسعد و نشان حمایل مفتخر گردید
۵- در سال ۱۳۲۳ در دوران پادشاهی مظفر الدین شاه به سمت ایلخانی بختیاری منصوب شد. اما بخاطر برادر بزرگترش از این سمت کناره گیری کرد.
۶- در سال ۱۳۲۷ هجری قمری بعد از فتح تهران به سمت وزیر داخله انتخاب گردید.
۷- در سال ۱۳۲۸ به عنوان وزیر جنگ منصوب گردید.
۸- در سال ۱۳۲۹ هجری قمری به نشان قدس که بزرگترین امتیاز دولت ایران بود، مفتخر گردید.
۹- سردار اسعد در دوره دوم مجلس دوم شورای ملی به عنوان نماینده مردم تهران به مجلس راه پیدا کرد.[۶]
سفر به اروپا
سردار پس از سیاحت در کشورهای هندوستان ومصر به مکه مشرف گردید. وسپس به پاریس عازم شد. ایشان به مدت دو سال در پایتخت‌ها و شهرهای مهم اروپا زندگی کرد. شاید نخستین جرقه‌های فعالیت های سیاسی و اجتماعی وی در این دوران زده شد. ودراین مدت با فرهنگ وتمدن اروپایی آشنایی بیشتری پیدا کرد؛ و در دانشگاه سوربن در رشته کارشناسی علوم سیاسی فارغ‌التحصیل گردید.
در هنگام اقامت در پاریس به مطالعه وترجمه کتب فرانسه و انگلیسی همت گماشت. پس از به توپ بستن مجلس، باتجمع آزادی خواهان ومشروطه طلبان دراروپا، علی قلی خان به جرگهٔ آنان پیوست.[۳]
در سال ۱۳۱۸ ق/۱۹۰۰م. سردار اسعد از راه هندوستان به مسافرت اروپا رفت و مدت دوسال در آن دیار اقامت داشت در این مدت زبان فرانسه را فرا گرفت و علاوه بر سیر و سیاحت، به مطالعه تاریخ و فرهنگ و قوانین اروپا یرداخت و در محافل رسمی و پارلمان‌های کشورهای اروپایی حضور یافت و به عنوان یکی از رجال سیاسی اجتماعی اشتهار یافت. بار دیگر در سال ۱۳۲۴ق/۱۹۰۶م. به منظور معالجه چشم به اروپا سفر کرد و در همین سفر بود که با مشروطه خواهان آشنا شد و در محافل آنها راه یافت.4 مشروطه طلبان از وی برای پیروزی نهضت مشروطیت کمک خواستند. تلگراف علما نجف مبنی بر حمایت از مشروطه نیز عاملی گردید تا سردار اسعد که روحیه آزادی‌خواهی و عدالت طلبی داشت برای حمایت از مشروط راسخ تر گردد.[۵]
بازگشت از اروپا
استبداد محمد علی شاهی باعث تأمل و تفکر بسیاری از رجال و روشنفکران شد و یکی از دلایل مراجعت سردار اسعد به ایران نیز همین امر بود. در این بین تشویق ایرانیانی که با او ارتباط داشتند برای مراجعت او به ایران بسیار مؤثر بود. مخبرالسلط هدایت که آن هنگام در اروپا بسر می‌برد می‌نویسد:
شاخص میان ایرانیان علیقلی خان سردار اسعد است که غالباً اشخاص مهمی با او مراوده دارند و او را به بازگشت به ایران ورهبری نهضت تشویق می‌کردند.
علاوه بر این تشویق‌ها فتح اصفهان توسط بختیاری‌ها نیز در ترغیب او بسیار مؤثر بود.[۷]
پس از این وقایع سردار اسعد تلگراف‌هایی به برادر خود صمصام السطنه می‌نماید و از وی می‌خواهد با متحد نمودن بختیاری و گردآوری سواران برای حمایت از مشروطه عازم فتح اصفهان و تهران شوند؛ و خود نیز راهی ایران شد. او از راه هندوستان وارد خوزستان گردید و سپس به بختیاری عزیمت نمود.[۵]
فتح اصفهان
فتح اصفهان به درخواست علما و روحانیون اصفهان صورت گرفت. سردار اسعد و بختیاری‌ها روابط نزدیکی با روحانی بزرگ اصفهان حاج آقا نوراله نجفی اصفهانی داشتند. بنا به گفته دانشورعلوی (از مشروطه خواهان) در کتاب تاریخ مشروطه ایران: «[سردار اسعد] با حاج آقا نوراله و دیگر آزادی خواهان عضو کمیته برای جلسه ای تشکیل داد و تصمیم تصرف اصفهان به وسیله بختیاری‌ها در همین نشست گرفته شده بود»6 . در این حال صمصام السلطه و ابراهیم خان ضرغام السطنه (از رجال نامدارمشروطه) به اتفاق سواران بختیاری اصفهان را فتح کردند.[۵]
فتح تهران
بعد از فتح اصفهان سردار اسعد، رهبری سپاه بختیاری را برای فتح تهران به عهده گرفت. در کتاب تاریخ ایران نوشته حسن پیرنیا در مورد فتح اصفهان و تهران به دست بختیاری‌ها آمده‌است «علیقلی خان سردار اسعد، از روسای روشنفکر این طایفه[بختیاری] که در فرنگستان بود به اصفهان آمد و به دستیاری صمصام السلطنه، اصفهان را از دست قوای دولتی گرفت و ملیّون از چند طرف به عزم فتح تهران و برانداختن شاه عازم پایتخت شدند؛ و در جنگ مختصری که در قریه بادامک نزدیک کرج اتفاق افتاد، قوای قزاق و سیلاخوریِ حامیان شاه را شکست دادند و در صبح جمادی الاخری ۱۳۲۷ [قمری] وارد تهران شدند.» 7 (25 تیر ماه ۱۲۸۸ه. ش/۱۹۰۹م) محمد علی شاه به سفارت روسیه پناهنده شد و حکومت مشروطه با خواست مردم اسقرار یافت. «روز آدینه بیست و پنجم تیرماه ۱۲۸۸ (۲۷ جمادی الثانی۱۳۲۷) در تهران روز پر جوشی بود… سردار اسعد و سپهسالار بهارستان را نشیمنگاه گرفته و مردم دسته دسته به آنجا می‌شتافتند..»[۵]
پروفسور گارثویت نیز در همین زمینه می‌نویسد: «بختیاری‌ها در خلال سال‌های ۱۹۱۱–۱۹۰۵ در یک مسیر مهم و پر تشنج گام نهادند و رهبری جنبش مشروطیت ایران را به عهده گرفتند»9 و در جای دیگر ضمن اشاره به ویژگی‌های برجسته شخصیت سردار اسعد می‌گوید: «پر واضح است سردار اسعد می‌توانست که نقش والا و برجسته ای در جنبش مشروطیت ایفا کند.»10 سردار اسعد در کابینه اول مشروطه وزیر داخله بود و در آن شرایط بحرانی به شایستگی کشور را اداره کرد. همچنین در کابینه‌های بعدی برادرش صمصام السلطنه با رای مجلس شورای ملی رئیس الوزرا (نخست وزیر) حکومت مشروطه گردید. بختیاری‌ها در جنگ‌های پس از استقرار مشروطه نیز برای دفاع از حکومت مشروطه رشادت‌های فراوانی نشان دادند. مجلس شورای ملی دوران مشروطه به پاس خدمات سردار اسعد به کشور از او تجلیل و لوح سپاس ویژه ای به وی اهدا کردند. اما بعدها به دلیل بروز اختلافات فراوان میان مشروطه خواهان، ظهور چهره‌های جدید و دخالت‌های بیگانه، سردار اسعد و بختیاری‌ها به تدریج از حکومت مشروطه کنار زده شدند.[۵]
هیئت مدیره مشروطه
پس از پیروزی مشروطه خواهان و پناه بردن محمدعلی شاه، به سفارت روس و به قدرت رسیدن احمدشاه، جمعی از سران مشروطه مجلس عالی را تشکیل دادند تا وضعیت کشور را مشخص سازند.
پس از چندی، این مجلس منحل شد و اداره امور انقلاب مشروطه به هیئت مدیره مشروطه اعطا شد؛ که نام حسن تقی‌زاده، حسینخان نواب، محمدولی خان تنکابنی، جعفرقلی خان بختیاری، وثوق‌الدوله و حکیمالملک در میان هیئت مدیره به چشم می‌خورد. وظایف این هیئت، اداره حکومت و کشور تا برگزاری انتخابات بود.
از جمله کارهایی که این هیئت مدیره انجام داد، دستور محاکمه و قتل شیخ شهید فضل‌الله نوری، مفاخرالملک و میرزا اسماعیلخان آجودان باشی بود.[۴]
درگذشت
- علی قلی خان سردار اسعد سرانجام در روز سه شنبه ۱ آبان ۱۲۹۶ هجری شمسی در تهران وبه طرز مشکوکی در گذشت. از طرف دولت با تشریفات رسمی و احترام نظامی در حالی که تابوتش بر روی توپ حمل می‌شد. با احترام خاصی وبا حضور هزاران تن از مردم تهران تشیع شد. وبه مقبره خانوادگیش واقع در تخت فولاد اصفهان منتقل و به خاک سپرده شد. روحش شاد و یادش گرامی باد.[۳]
سردار اسعد در سه چهار سال پایان عمر خانه نشین، فلج و از هر دو چشم نابینا بود. وی در سن ۶۳ سالگی در هفتم محرم ۱۳۳۶ قمری در تهران در گذشت، پیکر وی در مراسمی خاص و با تشریفات و احترامات نظامی بر روی توپ در میان انبوه تشیع کنندگان با حضور علماء، رجال سیاسی، شاهزادگان، نمایندگان مجلس، سفرای دولت‌های خارجی و قشرها مختلف مردم از منزل تا مجلس شورای ملی در میدان بهارستان تشیع و از آنجا نیز به دروازه حرم حضرت عبدالعظیم تشیع و به اصفهان منتقل گردید. در شهر اصفهان نیز پس از تشیع با احترام و شکوهی خاص در قبرستان قدیمی و معروف پولاد اصفهان در تکیه میر بختیاری‌ها به خاک سپرده شد. روز تشیع جنازه سردار اسعد در اصفهان، عزای عمومی اعلام گردید و شهر به حاتلت تعطیل در آمد.[۶]
ویژگی‌های شخصیتی سردار اسعد
بی تردید سردار اسعد فردی آزادی‌خواه، وطن‌پرست و بیگانه ستیز بود؛ و در تاریخ و فرهنگ ایران زمین و بختیاری نقش ارزنده ای داشت و به عنوان انسانی فرهنگ دوست و روشنفکر خدمات شایانی را در عرصه‌های فرهنگی و اجتماعی به ثمر رساند. ادبا و بزرگان تاریخ معاصر ایران از جمله علامه قزوینی، علامه دهخدا، ملک الشعرا بهار، وحید دستجردی، دکتر مهدی ملکزاده (فرزند ملک المتکلمین) و… از شخصیت ممتاز وی تجلیل کردند.
سردار اسعد از چهره‌های حامی فرهنگ و هنر ایران بود. برای اولین بار در بختیاری مدارس جدید را تأسیس نمود از جمله در مرکز استان چهارمحال بختیاری و جونقان اولین مدارس جدید را تأسیس کرد و معلمینی را از تهران برای تدریس به منطقه اعزام داشت. وی علاقمند به نشر کتاب بود آثاری را از زبان فرانسه ترجمه نمود و به دستور وی کتاب تاریخ بختیاری تنظیم گردید. بسیاری از جوانان بختیاری به تشویق و با همت وی برای تحصیل به خارج اعزام شدند. شخصیت آرام و عدالت جوی وی باعث گردید که در بختیاری به عنوان میانجی مورد قبول همه باشد و برای رفع اختلافات ایل پیشگام بود. علیرغم دیدگاه‌های متفاوتی که در خصوص شخصیت و مبارزات سردار اسعد گفته شده‌است وی به عنوان یکی از اسطوره‌های سرزمین بختیاری همواره مطرح است.[۵]
آثار و تالیفات
سردار اسعد به کتاب، تاریخ و فرهنگ بسیار علاقمند بود. وی بر زبان فرانسه اشراف و تسلط کافی داشت و کتب بسیاری را از زبان فرانسه به فارسی ترجمه کرد. مانند:
۱-دختر فرعون اثر الکساندر دوما ۱۳۲۷ ه.ق
۲-عشق پاریس اثر الکساندر دوماند ۱۳۲۲ ه.ق
۳-غاده الانگلیس (بولینا) از جراحی زیدان ۱۳۲۱ ه.ق
۴-هانری سوم ۱۳۲۳ ه.ق
۵-هرمس مصری ۱۳۲۴ ه.ق
۶-تاریخ حمیدی (داستان تاریخی دربارهٔ سلطان حمید) نوشته پیریگارد ۱۳۲۷ ه.ق
۷-وی همچنین دستور جمع آوری کتاب معروف «خلاصه دالعصار فی تاریه البختیار» یا «تاریخ بختیاری» را داد و زیر نظر ایشان کتاب مزبور به نگارش درآمد.
سردار اسعد همچنان مشوق ترجمه و نشر آثار بی شماری بود از جمله:
۱-پل و ورژنی اثر برنارد دوسن پیر ترجمه ابراهیم نشاط ۱۳۲۴ ه.ق
۲-تاجگذاری شاه سلیمان صفوی اثر شاردن ترجمه علیرضا مترجم السلطنه ۱۳۳۱ ه.ق
۳-تاریخ سرگذشت بزرگترین سلاطین هخامنشی ایران سیروس کبیر اثر گزنفون ترجمه ضیا الدین منشی ۱۳۳۳ ه.ق
۴-دیل گابریل اثر اگوست ماکت ۱۳۲۴ ه.ق
۵-روکامبول اثر بونسون دوترای ترجمه حبیب‌الله عین الملکی ۱۳۲۶ ه.ق
۶-سرگذشت عشق بازی ناپسری کلنل فرامبر اثر پل دوکک ترجمه ۱۳۳۰ ه.ق
۷-سفرنامه شرلی ترجمه اونس خان مساعد السلطنه ۱۳۳۰ ه.ق
۸-شوالیه دار مانتل اثر الکساندر دوما ترجمه عبدالحسین میرزا ۱۳۲۲ ه.ق
۱۰-کتاب آبی (گزارش‌های محرمانه وزارت امور خارجه انگلیس دربارهٔ انقلاب مشروطه ایران) ترجمه میرزا سید ابوالقاسم خان
۱۱-و…[۶]
نظرات دیگران
سردار اسعد دربین خوانین بختیاری امتیازات ویژه ایی داشت. در تاریخ بختیاری که شرح اختلافات و درگیری‌های داخلی را نگاشته‌است. بندرت از او در دسته‌بندی‌های خانوادگی یاد شده‌است. سردار اسعد را می‌توان محور اتحاد در ایل بختیاری دانست.
در این باره سردار ظفر می‌نویسد: حاج علی قلی هیچ وقت مایل به جنگ نبود. وصلح وبرادری را برهر چیزی مقدم می‌دانست.
وی در امور سیاسی نیز فردی توانا و منحصر به فرد بود. اواین امتیاز ویژه رابا حضور در دستگاه دولتی از زمان ناصر الدین شاه کسب کرده بود. همچنین تحصیلات عالیه و ارتباط با رجال بزرگ جهان باعث گردیده بود؛ که این سردار بزرگ و وطن‌پرست در امورات محوله وجاریه مملکت بسیار موفق و کارآمد باشد. سردار اسعد در آثار رجال معاصر دارای سیمای مثبت وروشنی است. عارف قزوینیاورا دارای اخلاق حسنهٔ اسلامی و اعتقادات راسخ دینی دانسته‌است.
در ادامه می‌افزاید: علاقه به علم ودانش ومطالعه کتب داخلی و خارجی، بخصوص مطالعه آثار مربوط به تاریخ وسیاست از ویژگی‌های اوست. من آن مرحوم را خوب می‌شناسم؛ و در تمام مدت اقامت او در پاریس، هفته ایی دو، سه مرتبه او را می‌دیدم. وغالباً صحبت ما از تاریخ بود. زیرا که او به تاریخ وسیاست بسیار علاقه‌مند بود. قزوینی دراین باره اشاره به تألیف کتاب تاریخ بختیاری به دستور او ترجمه کتاب‌های زیادی از زبان خارجه به زبان فارسی دارد.
ملکزاده می‌نویسد:
حاج علی قلی خان سرداراسعد، که از خوانین روشن فکر بختیاری بود. دبستانی برای فرزندان ایل تأسیس نمود؛ و معلمینی برای تدریس در آن مدرسه استخدام کرد و تعدادی از دانش آموزان این مدرسه را برای تحصیلات عالیه به اروپا فرستاد.
دکتر ملکزاده که خود مورخ واز رجال سرشناس مشروطیت بوده در کتاب (انقلاب مشروطیت ایران) در خصوص شخصیت سردار اسعد چنین می‌نگارد:سردار اسعدبه اروپا مسافرت کرد؛ و در پاریس ضمن تحصیل در یکی از دانشگاههای معتبر دنیا، دراین شهر که درآن زمان مهد تمدن، آزادی واندیشه‌های تازه و نوین بود. اقامت گزید.
در اندک مدتی جذب افکار مترقی و آزادی خواهانه اطرافیان خود شد. چرا که از تجربه تلخی که در دوران استبدادی به خاطر داشت. ازصمیم قلب آرزو می‌کرد؛ که روزی ایران از یوغ استبداد رها شده وبتواند به یک آزادی واقعی و عدالت اجتماعی دست یابد.
- کسروی، او را مردی دانش دوست و آگاه دل نامیده‌است. یحیی دولت‌آبادی نام او را جزء اولین مجلسی که از افراد علم دوست تشکیل شده بود. می‌آورد.
پروفسور گارثویت نیز در مورد شخصیت بارز سردار اسعد چنین می‌نگارد: (بختیاری‌ها در سال‌های ۱۹۰۵–۱۹۱۱در یک مسیر مهم وپر تشنج گام نهادند؛ و رهبری جنبش مشروطیت ایران را برعهده گرفتند)[۳]
قلعه سردار اسعد بختیاری
جونقان یا جونقون شهری در ۳۸ کیلومتری شهرکرد است که مقر سکونت خوانین بختیاری بود.
علی قلی خان سردار اسعد در سال ۱۳۱۸ ه.ق قلعه یا کاخی در این محل برای سکونت خود ساخت که ۱۴ هزار مترمربع مساحت و نماهای بیرونی متفاوتی داشت.
ستونهای سنگی آن هر کدام چند قطعه در اشکال مختلف بنا شده به طوری که در قسمت بالا این ستونها چهارگوش است.
کاخ قلعه سردار اسعد بختیاری هم در فاصله ۴۲ کیلومتری شهرکرد و در مرکز شهر جونقان واقع شده و فاقد هر گونه کتیبه تاریخ دار است.
این قلعه توسط علی قلی خان سردار اسعد بختیاری در زمانی که وی زمامداری ایل بختیاری را به عهده داشت ساخته شده‌است.
بر این اساس قدمت آن به بیش از یکصد سال می‌رسد. مصالح به کار رفته در این بنای دو طبقه، خشت، با نمای آجر با ملات گچ و خاک است.[۸]
خانه سردار اسعد بختیاری در تهران
خانه تاریخی سردار اسعد، تنها بنای باقیمانده از مجموعه تاریخی و معروف باغ ایلخانی دوره ناصری و یکی از زیباترین یادگارهای تاریخی شهر تهران است.
این خانه به عنوان یکی از زیباترین خانه‌های مسکونی تهران در سال ۱۲۹۱ شمسی به هزینه جعفر قلی خان بختیاری (سردار اسعد سوم)، در ضلع شمال غربی میدان توپخانه در کوچه باغ ایلخانی که بعدها خیابان علاء الدوله نام گرفت، ساخته شد.
باغ ایلخانی در قسمت غربی خیابان فردوسی یا علاء الدوله سابق شامل مجموعه بزرگی از کوچه میرشکار فعلی تا خیابان جمهوری بوده‌است که در حال حاضر از این باغ وسیع، تنها قسمت‌های کوچکی به صورت فضای سبز در محوطه بانک ملی شعبه مرکزی باقی مانده‌است.
این بنای تاریخی در محوطه بانک ملی در خیابان فردوسی شهر تهران قرار دارد و به عنوان باشگاه بانک از آن استفاده می‌شود.
این باغ در اوایل قرن بیستم جهت ایجاد بانک ملی ایران توسط دولت به تملک بانک ملی درآمد.
بانک ملی موزه خصوصی خود را در این خانه دایر کرد و مجوزی هم برای بازدید علاقمندان از آن مجموعه نمی‌دهد. این بنا نمودی از ذوق و هنر معماری اواخر دوره قاجاریه است.
کوچه باغ ایلخانی با کف سنگ‌فرش و کناره‌های درخت‌کاری شده محل سکونت بسیاری از درباریان قاجار و سفرای خارجی بود. بعد از تغییراتی که در اجرای طرح توسعه شهری مبتنی بر استقرار نظام مدنی که بین سال‌های ۱۲۹۹ تا ۱۳۲۰ شکل گرفت خیابان علاء الدوله به خیابان فردوسی تغییر نام یافت.
طی ساخت و سازهایی که در سال ۱۳۰۷ در خیابان فردوسی انجام گرفت، بنای صندوق پس‌انداز ملی و دیگر بناهای ادارات مرکزی بانک ملی ساخته شد.
خانه سردار اسعد بختیاری هم که در داخل این مجموعه قرار داشت، توسط بانک ملی ایران خریداری و مورد استفاده‌های گوناگونی از جمله دایره فلاحت و کشاورزی، باشگاه ورزشی، محل پذیرایی از میهمانان، کتابخانه و … قرار گرفت تا اینکه بانک ملی بر آن شد با به نمایش گذاشتن پیشکش‌ها و هدایای نفیسی که از بانک‌های سراسر جهان به بانک ملی ایران فرستاده شده‌است، این بنا را به موزه بانک ملی ایران تغییر کاربری دهد.
اما موزه بانک ملی، نه برای استفاده عام که موزه‌ای خصوصی شد که تنها میهمانان بانک ملی امکان بازدید از آن را دارند.[۹]
تخریب مجسمه سردار اسعد در جمهوری اسلامی
مجسمه حاج علیقلی خان معروف به سردار اسعد بختیاری، یکی از فاتحان تهران در انقلاب مشروطه در شهر جونقان (از توابع شهرستان فارسان-چهارمحال و بختیاری) تخریب شد.
به گزاش «تابناک»، پیش از ظهر امروز، چند فرد خودسر با حمله به قلعه سردار اسعد، یکی از پیشتازان جنبش مشروطه خواهی ایران، مجسمه این قهرمان ایرانی را با تیشه تخریب کردند. این در حالی است که قرار بود این قلعه در روزهای آتی، به مناسبت هفته میراث فرهنگی تحت عنوان «موزه مشروطیت» افتتاح شود.
آن گونه که منابع آگاه خبر می‌دهند، حمله کنندگان با پاشیدن نمک به صورت نگهبانان قلعه، وارد محوطه این اثر تاریخی شدند و سپس در اقدامی تحریک برانگیز، با تیشه به جان مجسمه سردار مشروطه افتاده و پس از تخریب آن، از محل گریختند؛ بی‌آنکه نشانی از ایشان بر جای بماند!
این اتفاق که در فاصله کوتاهی از انتقاد یکی از مسئولان استان از ساخت مجسمه سردار اسعد و نامگذاری قلعه وی به نام موزه مشروطه رخ داد، موجب جریحه دار شدن جمعی از مردم منطقه شده و بر این اساس، امید می‌رود عاملان آن شناسایی شده و با ایشان برخورد شود.
گفتنی است، قلعه سردار اسعد بختیاری یا قلعه مشروطه، مربوط به دوران قارجار در شهر جونقان، به تاریج پنجم دی ۱۳۵۶ با شماره ۱۵۴۸ در فهرست آثار ملی کشورمان به ثبت رسیده و نامگذاری آن به عنوان موزه مشروطه، در شورای فرهنگ عمومی استان به تصویب رسیده‌است.
در پی انتشار این خبر، فیلمی از چگونگی تخریب مجسمه سردار اسعد در فضایی منتشر شده که حکایت از حضور مأمور انتظامی در محل و انفعال وی دارد؛ اتفاقی عجیب که بر ابهامات تخریب این مجسمه می‌افزاید و ناشناس بودن عوامل تخریب را در هاله ای از ابهام می‌پیچد![۱۰]
یکی از معترضان در گفتگو با خبرگزاری تسنیم گفت: «روز جمعه امام جمعه شهر جونقان سردار اسعد بختیاری را فردی ظالم معرفی می‌کند و خواستار برداشته شدن تندیس سردار از خانه مشروطه می‌شود. دو نفر از تندروها نیز با تبر و تیشه به کاخ حمله کرده و تندیس را تخریب کردند.»[۱۱]
بازماندگان
رشادت و فداکاری‌هایی که ایل بختیاری برای اعاده مشروطیت انجام دادند و تحت فرماندهی سردار اسعد نتایج مهم و مؤثری رانیز به همراه داشت. اما به علت نداشتن تجربه سیاسی و پختگی درامور اداری به رغم توان بالای نظامی استفاده نمایند. پس از مرگ علیقلی خان فرزندش جعفر قلی خان امیر بهادر لقب اسعد را به ارث برد و مدتی در کرمان و خراسان حکومت داشت پس از کودتای ۱۲۹۹ به جمع دوستان سردار سپه پیوست و وزارت پست و سپس وزارت جنگ را نیز در سلطنت رضا شاه تجربه و در نهایت نیز به دستور رضا شاه پهلوی به قتل رسید.[۷]
جستارهای وابسته
منابع
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ سایت استان چهارمحال و بختیاری - علی‌قلی‌خان بختیاری ( سردار اسعد )
- ↑ ایران پدیا - بی‌بی مریم بختیاری
- ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ ۳٫۲ ۳٫۳ ۳٫۴ ۳٫۵ شوشان - سردار اسعد بختیاری که بود؟
- ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ دلگرم - زندگینامه سردار اسعد بختیاری از کودکی تا مشروطه
- ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ ۵٫۲ ۵٫۳ ۵٫۴ ۵٫۵ ۵٫۶ ۵٫۷ ۵٫۸ سرزمین ما - زندگینامه سردار اسعد بختیاری
- ↑ ۶٫۰ ۶٫۱ ۶٫۲ نگین زاگرس - سردار اسعد بختیاری
- ↑ ۷٫۰ ۷٫۱ تاریخ سازان ایل بختیاری - سردار اسعد بختیاری
- ↑ ساز سفر - قلعه سردار اسعد بختیاری
- ↑ سیری در ایران - خانه سردار اسعد بختیاری
- ↑ تابناک - تخریب مجسمه سردار اسعد بختیاری به دست افراد خودسر! +فیلم
- ↑ بی‌بی‌سی فارسی - پلیس ایران: تخریب کنندگان مجسمه سردار اسعد بختیاری بازداشت شدند