غلامحسین بنان

غلامحسین بنان
زادروز	۱۲۹۰خورشیدی تهران تهران
درگذشت	۸ اسفند ۱۳۶۴ تهران
علت مرگ	کهولت و بیماری
آرامگاه	امام‌زاده طاهر کرج
ملیت	ایرانی
تحصیلات	لیسانس
شناخته‌شده برای	آواز و موسیقی صوت آوازی، باریتون و نوازندگی ِپیانو و ارگ سبک هنری،موسیقی سنتی و مدرن ایرانی
والدین	پدر: کریم خان بنان الدوله نوری مادر: شرف السلطنه دختر محمدتقی میرزا رکن‌الدوله(برادر ناصرالدین شاه)وهمسرش،پریدخت بنان

غلامحسین بنان(تولد:۱۲۹۰خورشیدی تهران - مرگ: ۸ اسفند ۱۳۶۴ ) نام کامل،غلامحسین بنان نوری، پدرش کریم خان بنان الدوله نوری و مادرش شرف السلطنه دختر محمدتقی میرزا رکن‌الدوله(برادر ناصرالدین شاه) بود.او از سن ۶ سالگی به یادگیری پیانو و ارگ پرداخت و بعدها از استادانی همچون مرتضی نی‌داوود، میرزا طاهر ضیاءذاکرین رثایی و ٰناصر سیف، فن نوازندگی و آواز را آموخت.بنان اولین خواننده در ایران بود که با زبان مویسقی(نُت Note)آشنا شد همچنین به عضویت شورای موسیقی رادیو ایران درآمد و انجمن موسیقی ایران را بنیانگذاری کرد و به دعوت روح‌الله خالقی و استاد داوود پیرنیا در ارکستر معروف به «ارکستر گلها»کارهای ارزنده ای بخصوص «گلهای رنگارنگ» را تولید کرد که مورد استقبال شایان مردم قرارگرفت.خالقی رهی و بنان در واقع مثلث قدرتمندی را در برنامه گلها پدید آوردند و آثار فاخری از خود به یادگار گذاشتند.غلامحسین بنان علاوه بر آواز در دستگاه های کلاسیک(سنتی)در ساختن نغمات مدرن و تصنیف های زیبا نیز موفقیت بسیار پیدا کرد از جمله تصنیف «الهه ناز» که اغلب مردم بنان را با این تصنیف بیاد می‌آورند.و سرود «ای ایران ای مرز پرگهر» که بسیاری آنرا سرود ملی ایران میدانند، با صدای استاد بنان، شعر از زنده یاد آقای حسین گل گلاب و آهنگ از استاد روح‌الله خالقی.

موسیقی و آواز به عنوان کار حرفه‌ای

بنان تا سال ۱۳۲۰ به دعوت اساتید موسیقی در محافل هنری و ادبی حضور می‌یافت و آواز میخواند، اما از سال ۱۳۲۱بطور حرفه ای در رادیو ایران بکار پرداخت و در این زمینه استادان و همکارانی جون روح‌الله خالقی و داود پیرنیا او را همراهی میکردند بویژه برنامه رادیوئی «گلهای رنگارنگ».

تأثیر صدای بنان در موسیقی ایرانی آن‌قدر است که بعضی آواز ایرانی را به قبل و بعد از بنان تقسیم کرده‌اند و این به خاطر آن بود که خوانندگان پیش از او اغلب بلند خوانی می‌کردند و همین باعث می‌شد اشعار جویده‌ جویده و نامفهوم به گوش برسند. بنان با توجه به تربیت خانوادگی و تعالیم خالقی فهمیده بوده که نباید حنجره آزاری کند و واسطه بین شاعر و شنونده باشد؛ برای همین در آوازهای او دادزدن‌های بیجا را مشاهده نمی‌کنیم و اشعار خوب تلفظ می‌شوند و به گوش مخاطب می‌رسند.بنا به گفته خودش «کسی ندید که من برای پول کنسرت اجراکنم یا در کاباره آواز بخوانم» و تا پایان عمر هم در همان خانه اش در نیاوران بسر برد.

استاد بنان را می‌توان به راستی بزرگ‌ترین اجرا کننده آهنگ‌های سبک وزیری-خالقی دانست؛ البته او در کنار ادیب خوانساری از بهترین اجراکنندگان آثار صبا و محجوبی محسوب می‌شود و استعداد شگرف او در مرکب‌خوانی و تلفیق شعر و موسیقی بار‌ها ستایش موسیقی‌دانان معاصرش را برانگیخته‌ است.

تصادف شدید و صدمات جبران ناپذیر

بنان در ۲۷ دی ۱۳۳۶ بعد از پایان مهمانی بهمراه دو نفر از دوستانش به خانه باز می‌گشت که ناگهان در حوالی کاروانسرای سنگی یک تانکر نفتکش که فاقد چراغ ایمنی عقب و پوشیده از گل و لای بود و تاریکی شب هم بر دیده نشدن کامیون کمک می‌کرد جلوی آن‌ها سبز می‌شود، و تصادف شدیدی بین خودروی بنان و آن تانکر نفتکش رخ می‌دهد. و در این سانحه چشم راست خود را از دست داد و به همین خاطر همیشه از عینک دودی استفاده می‌کرد، شادروان «ابوالحسن ورزی»، دوست نزدیک بنان شعر زیر را تحت تاثیر این واقعه سرود:

دیدیم چو بازیگری دور زمان را / بازیچه گرفتیم همه کار جهان را /// می‌خواست که در چشم هنر نور نماند / آسیب رسانید اگر چشم بنان را...

انتشار خبر تصادف استاد بنان باعث ازدحام زیاد مردم جلوی بیمارستان شد، اما چون امکان ملاقات این جمعیت با بنان نبود دفتری در سالن انتظار بیمارستان گذاشته شد تا دوستداران بنان احساسات خود را درآن دفتر برایش بنویسند.پزشکان برای بهبود چشم دیگرش سفر به اروپا و معالجه را تجویز کردند؛ برای همین دولت و اداره کل انتشارات و رادیو و جمع دوستانش کنسرتی ترتیب دادند و کمک مالی جمع کرده و او را راهی اروپا کردندتا اینکه با بهبود نسبی به ایران باز گشت.در بازگشت از این سفر در مواضع هنری خود را تغییر داد و گفت: «من از این پس کوشش می‌کنم آثاری اجرا کنم که واجد وزنی شاد و شعری امیدوارکننده‌است. من جداً از ادامهٔ شیوهٔ قدیم که شباهت به مرثیه خوانی دارد خسته شده‌ام، البته در این زمینه سازندگان آهنگ باید با من یاری و همکاری کنند»

بازیگری در سینما

.............

بنان مدتی را نیز به تعلیم فن بازیگری پرداخت و به تصدیق نزدیکانش دارای استعداد زیادی در این زمینه بود. در سال ۱۳۲۷ همراه چهره‌های معروف آن روزگار در فیلمی به نام طوفان زندگی ساخته علی دریابیگی و اسماعیل کوشان بازی کرد که داستان آن در انجمن موسیقی ملی اتفاق می‌افتد. در این فیلم بنان دو ترانه از ترانه‌های معروفش را بطور زنده اجرا می‌کند

................

در گذشت استاد

غروب ۸ اسفندماه ۱۳۶۴ خورشیدی غروب زندگی بنان بودکه پس از مدتها رنج از بیماری های داخلی در بیمارستان ایرانمهر تهران درگذشت و بر خلاف وصیتش که در گورستان ظهیز الدوله دفن شود،دو روز بعد در امامزاده طاهر کرج بخاک سپرده شد. در پی انتشار این خبر مرکز سرود و آهنگ‌های وزارت ارشاد، هنرستان سرود و آهنگهای انقلابی، دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران، بیمارستان ایرانمهر، محمدرضا شجریان، کاوه دیلمی، هنگامه اخوان، شهرام ناظری، ابوالحسن ورزی، کامکار، تورج نگهبان، جمشید مشایخی، عماد رام و بسیاری دیگر از هنرمندان و دوستان و یاران وی با انتشار پیامهای جمعی و جداگانه مرگ او را به خانواده اش و مردم ایران تسلیت گفتند.

تخریب سنگ مزار بنان و دیگر هنرمندان

اگر به کرج و امامزاده طاهر بروید دیگر اثری از آرامگاه بنان نخواهید دید. نه تنها بنان بلکه امیر ناصر افتتاح و چند تن از بزرگان موسیقی که در آن حوالی خاک بودند، آرامگاهشان تخریب شده است. آرامگاه بنان با خاک یکسان و ناپدید شده و اگر پیگیری نشود بعید نیست که ساختمانی را که در حال احداثش هستند، بنا کنند.از زمان در‌گذشت بنان تا سال ۱۳۸۹سنگ قبر بزرگی بر مزارش قرار داشت و قرار بود سنگ قبر دیگری از اروپا برای مزار او بیاورند، اما بنا به گفته برخی مسولان در سال ۱۳۸۹ «به دلیل پاره‌ای از تغییرات در امام‌زاده طاهر کرج و هم‌سطح‌سازی قبور و تعویض همهٔ سنگ قبرهای نزدیک صحن»، سنگ قبر بنان نیز تعویض گردید و به شکل کنونی درآمد.

مدیرکل اوقاف و امور خیریه استان البرز حجت الاسلام محمد صالحی در خصوص تخریب آرامگاه بنان و تعویض سنگ قبر بزرگش با یک سنگ قبری کوچک اظهار داشت:«وضعیت برخی قبور این امامزاده رفت و آمد زائران را با مشکل مواجه کرده بود که همین باعث شد عده‌ای دراین خصوص شکایت‌هایی به دفتر امام‌زاده ارائه کنند. حجم این شکایات باعث شد مسئولان اوقاف استان برای بهبود شرایط نسبت به همسطح سازی برخی قبور اقدام کنند .قبر بنان نیز یکی از این قبور بود که در طرح همسطح‌سازی دچار تغییراتی شد.»

تخریب خانه بنان

در تاریخ ۲ آبان ۱۳۹۲، خانه استاد بنان تخریب شد. این خانه تاریخی در نیاوران، بلندی‌های جمال‌آباد، نبش کوچه مینا، پلاک ۱۲ قرار داشت. سازمان میراث فرهنگی، تخریب این خانه را به مثابه از دست دادن صاحبان تهران می‌داند. بنان از سال ۱۳۵۴ در این خانه دو طبقه زندگی می‌کرد که ایوانی رو به بلندی‌های دماوند داشت واز میراث های فرهنگی ایران به حساب می‌آمد.

گزیده ای از یادبودها و نوشتارها در باره بنان

کتاب‌های مختلفی درباره غلامحسین بنان منتشر شده که چند نمونه آن عبارتند از :

1. «نوای جاویدان» به همت هومن صدر و همسر بنان(پری دخت بنان)
2. کتاب«از نور تا نوا، غلامحسین بناناستاد آواز ایران»نوشته دکتر داریوش صبور وکوشش همسر بنان، آرشیو عکسها، خاطرات و یادبودها و زندگینامه، بنان.
3. کتاب «جویبار نغمه»، کار شهرام آقایی پور، مجموعه مدونی از آثار بنان.
4. «رؤیای هستی» از شهرام آقایی پور.شامل مجموعه تصنیفها، نت‌ها، زندگینامه و یادواره‌های غلامحسین بنان.
5. آرشیو موسیقی ایرانی و آهنگسازان، نوازندگان و خوانندگان ایرانی بر روی اینترنت.

کنسرت‌ها ویاد بودهای موسیقاتی بیاد بنان:

• «در سوگ بنان»، با صدای محمدرضا شجریان،
• یاد یار مهربان به یاد استاد غلامحسین بنان: کاوه دیلمی.
• کنسرت « یادواره بنان » استاد محمدرضا لطفی و محسن کثیرالسفر در ایتالیا، بخش تارنوازی بیاد بنان .

قطعاتی کوتاه از غلامحسین بنان

چند آهنگ بیاد ماندنی:

هرچند انتخاب و بر گزیدن چند نمونه از آثار جاودانه استاد بی بدیل آواز ایران غلامحسین بنان کاری دشوار است ولی این چند ترانه قطراتی از دریای هنر او را به نمایش می‌گذارد:

«بوی جوی مولیان»

با صدای دو جاودانه هنر موسیقی ایران غلامحسین بنان و خانم مرضیه

............

بوسه نسیم

با صدای غلامحسین بنان، شعر رهی معیری و پیانوی محجوبی

............

الهه ناز با صدای زیبای بنان

ترانه الهه ناز با صدا و دست خط زیبای استاد بنان

............

دو اجرا از: «ترانه کاروان»

با صدای بی‌نظیر دو استاد آواز ایران «غلامحسین بنان» و «خانم مرضیه»

............

ترانه«آمد اما»

آمد اما در نگاهش آن نوازش ها نبود

چشم خواب آلوده اش را مستی رویا نبود

............

مرغ حق با صدای بنان

مرغ حق خواند /هر دم در دل شب /ای ماه کز شب عاشق /

............

یادگارهای هنری

گلهای جاویدان

گلهای رنگارنگ

برگ سبز