قمرالملوک وزیری
قمرالملوک وزیری (متولد۱۲۸۴تاکستان قزوین ـ درگذشت ۱۴مرداد ۱۳۳۸ در 54 سالگی) او اولین خواننده زن ایرانیست که صدایش ضبط شد و بدون حجاب روی صحنه رفت و پرآوازه ترین خواننده زن آوازهای سنتی ایران محسوب می شود.
زندگی نامه
قمر متولد 1284 در تاکستان قزوین فرزند «سیدحسین» قل ازتولد پدرش در گذشت و مادرش را در ۱۸ ماهگی از دست داد. ازین رو تحت سرپرستی مادر بزرگش خیرالنساء ، ملقب به افتخارالذاکرین که روضه خوان زنانه حرم ناصرالدین شاه بود قرار گرفت و نخستینن زن خواننده ایرانی بود که صدایش ضبط شد و بدون حجاب روی صحنه رفت و پرآوازه ترین خواننده زن آوازهای سنتی ایران محسوب می شود. پدرش ، سید حسن چهار ماه قبل از تولد قمرالملوک از دنیا رفت و در 18 ماهگی مادرش (طوبی خانم ) به علت بیماری حصبه از دنیا رفت. سرپرستی او را مادربزرگش ، خیرالنساء ، ملقب به افتخارالذاکرین به عهده گرفت.مادربزرگش روضه خوان زنانه حرم ناصرالدین شاه بود و قمرالملوک را با خود به محافل برده و وی را با آواز آشنا کرد. دیری نپایید که مادر بزرگش نیز درگذشت به سرپرستی استاد بحرینی و تحت تعلیمهای وی درآمد. قمرالملوک همراه بهرینی به تهران آمد و در مجالس با موسیقیدانان سرشناس از جمله نظام الدین لاچینی و از رهنمودهای این استاد بهرمند شد در شانزده سالگی چندین تصنیف خواند و در کمپانی «پلی فون» ضبط کرد. وی در مجلسی با مرتضی خان نی داوود آشنا شد و اصول و ردیف آوازی را فرا گرفت. اولین کنسرت خود را در سال 1303 در گراند هتل برگزار کرد و برای اولین بار بعنوان یک زن آوازه خوان بی‌حجاب روی صحنه رفت. روز بعد از اجرا نظمیه از او تعهد گرفت تا بی‌حجاب اقدام به اجرا ی برنامه نکند این کار سبب شد زنان دیگری چون ملوک ضرابی و روح انگیز نیز وارد عرصه خوانندگی شوند. در سال 1319 اولین بار صدای قمرالملوک از طریق رادیو پخش شد.*
علاوه بر هنر خواندن و آواز ، یک فعال اجتماعی نیز هست. وی اولین زنی است که با جسارت بسیاری از مرزهای ممنوعیت را در ایران بر هم می شکند. به دلیل رفت و آمد با بزرگان سیاسی ، بخوبی با مسائل روز آشنا بود. در کرمانشاه وقتی مسئولین مانع اجرای او در سالن شدند ، وی از طریق بالکن هتلی که در آن اقامت داشت به اجرا پرداخت و در همدان به خاطر عارف قزوینی که در آنجا تبعید بود ، یکی از شورانگیزترین اجراهایش را به وی تقدیم کرد .وی برای شروع کنسرتش از عارف قزوینی کسب اجازه کرد و در پایان ، تمامی هدایا و پیشکش هایش را به وی تقدیم کرد.
شهامت ، نیکوکاری و شخصیت محکم و متکی به خود از خصوصیات بارز این بانوی ایرانی است. وی عواید کنسرت را به امور خیریه اختصاص می داد و بدون چشم داشت به مردم عادی و طبقه هنرمند کمک می کرد. هدایای دریافتی از بزرگان را به فقرا می بخشید و خانه های کوچک می خرید و به مردم بی پناه می داد . برای دختران تنگدست جهیزیه فراهم می کرد و برای بیمارستان ها تخت می خرید. وی بعد از مرگ پروانه ( خواننده قدیمی ) سرپرستی دخترش خاطره و پسرش را به عهده می گیرد.
در سال 1330 با استودیو پارت فیلم که در آستانه ورشکستگی بود ، همکاری کرد و در فیلم " مادر " که ساخته این کمپانی بود ، آوازی در چهارگاه خواند و به دلیل شهرتش فروش فیلم بالا رفت و کمپانی را از خطر ورشکستگی نجات داد. این فیلم تنها تصویر متحرک قمرالملوک را در خود داشت ، ولی متاسفانه در آتش سوزی این نسخه از بین رفت.
مروری مختصر بر زندگی شخصی وی :
قمرالملوک در سن 15 سالگی ازدواج کرد ولی بعد از گذشت یکماه طلاق گرفت . بعدها در سن سی سالگی به عقد امین التجار درآمد ، ولی این ازدواج نیز دوام نیاورد. عارف قزوینی ، ایرج میرزا و تیمور تاش ( وزیر دربار ) شیفته او بودند. شهریار نیز شعری در وصفش سروده است.
قمرالملوک به دلیل ارادت خاصی که به کلنل وزیری داشت ، نام خانوادگی " وزیری " را برای خود برگزید.
آخرین اجرای قمرالملوک در سال 1332 بود ، بعد از آن به علت سکته حنجره جادویی خود را از دست داد و خانه نشین شد . کسی که همه عمرش به مردم عادی و هنرمند خدمت کرد و بی هیچ چشم داشتی هدایایش را به آنها تقدیم کرد ، خود در تنگنای شدید مالی گرفتار شد ، به طوری که برای گذران زندگی مجبور به اجرا در محافلی شد که جایگاه خوانندگان درجه پایین بود. وی این وضعیت را 6 سال تحمل کرد و در 14 مرداد 1338 در سن 54 سالگی چشم از جهان فرو بست و در گورستان ظهیرالدوله بین امامزاده قاسم و تجریش شمیران به خاک سپرده شد.
خانم فرحناز شریفی فیلمی مستند با عنوان " صدای ماه " را ساخته است که بر اساس زندگی قمرالملوک وزیری است. با وجود اینکه تصویر متحرکی از این خواننده در فیلم وجود ندارد ، ولی حضور وی در سراسر فیلم احساس می شود.به دلیل داشتن خواننده تک خوان زن اجازه اکران عمومی به این فیلم داده نشد و تنها برای جمعی از هنرمندان پخش شد.
با وجود مخالفت دولت جمهوری اسلامی ایران با ذکر نام قمرالملوک وزیری ، صدیق تعریف آلبوم " ماه بانو " را برای بزرگداشت او خواند و منتشر کرد.
روحش شاد و یادش گرامی باد.