قمرالملوک وزیری

آخرین اجرای قمرالملوک در سال 1332 بود ، بعد از آن به علت سکته حنجره جادویی خود را از دست داد و خانه نشین شد .قمرالملوک وزیری (متولد۱۲۸۴تاکستان قزوین ـ درگذشت ۱۴مرداد ۱۳۳۸ در 54 سالگی) او اولین خواننده زن ایرانیست که صدایش ضبط شد و بدون حجاب روی صحنه رفت و پرآوازه ترین خواننده زن آوازهای سنتی ایران محسوب می شود.

زندگی نامه

قمر متولد 1284 در تاکستان قزوین فرزند «سیدحسین» قل ازتولد پدرش در گذشت و مادرش را در ۱۸ ماهگی از دست داد. ازین رو تحت سرپرستی مادر بزرگش خیرالنساء ، ملقب به افتخارالذاکرین که روضه خوان زنانه حرم ناصرالدین شاه بود قرار گرفت و نخستینن زن خواننده ایرانی بود که صدایش ضبط شد و بدون حجاب روی صحنه رفت و پرآوازه ترین خواننده زن آوازهای سنتی ایران محسوب می شود. پدرش ، سید حسن چهار ماه قبل از تولد قمرالملوک از دنیا رفت و در 18 ماهگی مادرش (طوبی خانم ) به علت بیماری حصبه از دنیا رفت. سرپرستی او را مادربزرگش ، خیرالنساء ، ملقب به افتخارالذاکرین به عهده گرفت.مادربزرگش روضه خوان زنانه حرم ناصرالدین شاه بود و قمرالملوک را با خود به محافل برده و وی را با آواز آشنا کرد. دیری نپایید که مادر بزرگش نیز درگذشت به سرپرستی استاد بحرینی و تحت تعلیمهای وی درآمد. قمرالملوک همراه بهرینی به تهران آمد و در مجالس با موسیقیدانان سرشناس از جمله نظام الدین لاچینی و از رهنمودهای این استاد بهرمند شد در شانزده سالگی چندین تصنیف خواند و در کمپانی «پلی فون» ضبط کرد. وی در مجلسی با مرتضی خان نی داوود آشنا شد و اصول و ردیف آوازی را فرا گرفت. اولین کنسرت خود را در سال 1303 در گراند هتل برگزار کرد و برای اولین بار بعنوان یک زن آوازه خوان بی‌حجاب روی صحنه رفت. روز بعد از اجرا نظمیه از او تعهد گرفت تا بی‌حجاب اقدام به اجرا ی برنامه نکند این کار سبب شد زنان دیگری چون ملوک ضرابی و روح انگیز نیز وارد عرصه خوانندگی شوند. در سال 1319 اولین بار صدای قمرالملوک از طریق رادیو پخش شد.*علاوه بر هنر خواندن و آواز ، یک فعال اجتماعی نیز هست. آخرین اجرای قمرالملوک در سال 1332 بود ، بعد از آن به علت سکته حنجره جادویی خود را از دست داد و خانه نشین شد . قمرالملوک به دلیل ارادت خاصی که به کلنل وزیری داشت ، نام خانوادگی " وزیری " را برای خود برگزید در 14 مرداد 1338 در سن 54 سالگی چشم از جهان فرو بست و در گورستان ظهیرالدوله بین امامزاده قاسم و تجریش شمیران به خاک سپرده شد.*

پس از مراجعت کلنل «علی نقی وزیری» از اروپا در اسفند ماه 1302 خورشیدی ، «مدرسه ی عالی موسیقی» را تاسیس کرد و سپس به تاسیس «کلوب موزیکال» در تهران همت گماشت. با افتتاح و فعالیت این کانون‎ها و بعدها با تاسیس رادیو ، هنر آواز‎خوانی قمر، اوج تازه ای گرفت و شکوه و غنای آواز او به جریان نوگرایی تحول‎ خاصی داد. در این دوران بود که قمر، نخستین کنسرت خود را در «گراند هتل» به سال 1303 در سن نوزده ساله گی اجرا کرد. حضور شجاعانه ی او به عنوان آوازه‎خوان زن در سالن‎های عمومی و کنسرت‎ها باعث شد که «کلنل وزیری» خواهان شرکت زنان در کنسرت‎ها شود. تحقق این امر سرانجام توافق افتاد که هفته‎ای یک شب، خانم‎ها نیز بتوانند در کنسرت شرکت کنند و از تماشای برنامه‎های هنری بهره ببرند. قمر خود در مورد این کنسرت می گوید:«آن شب یکی از خاطره انگیز ترین شب های زنده گی من است که هرگز فراموش نمی کنم . وقتی وارد سالن شد م همه جا را جمعیت گرفته و ناگفته نماند که خیلی ها هم ناراحت و حتا عصبانی بودند .ترس مبهمی در وجودم خانه کرده بود. من با تاج گل زیبا یی روی صحنه ظاهر شدم . حاضران با کف زدن و شور و شوق ورودم را به صحنه گرامی داشتند و این همه استقبال ناگهان به من اعتماد به نفس بخشید و جان داد . بی اختیار اشک شوق در دیده گانم آمد ، اما نوای ساز مرتضا خان به دادم رسید و فرصتی یافتم تا حنجره ام را که بر اثر فشار بغض منقبض شده بود ، آرام کنم . روی از جمعیت بر گرفتم و نگاهم را به سمت مرتضا خان دوختم و او پس از مدتی با اشاره ی سر و چشم به من فهمانید که باید آواز را شروع کنم آب دهانم را قورت دادم و با رعایت آن چه که تعلیم دیده بودم ، آواز را آغاز کردم و دیگر از عهده بر نمی آیم که بگویم مردم در پایان چه کرد ند . اما بعد ازاجرای کنسرت مرا به کلانتری احضار نمودند وتعهد گرفتند که دیگر بی حجاب نخوانم ومشوقانم را که فکر می کردند بعد از این اجرا سلامت به خانه ام نمی رسم در نگرانی بسیار گذاشتند. اما من بر خلاف تعهدی که سپرده بود م ، باز هم به صحنه رفتم و بی حجاب رفتم و بی حجاب هم آواز خواندم.»

تاریخ دقیق تولدش معلوم نیست. تنها تاریخی که بر مزارش نگاشته شده شده، می گوید در ۱۲۷۴ در تاکستان قزوین متولد شده است. نام شناسنامه‌اش «قمر خانم سید حسین‌خان» بود. زمانی که داشتن شناسنامه اجباری شد به احترام «کلنل علینقلی وزیری»، موسس مدرسه عالی موسیقی، نام «وزیری‌زاده» را برگزید. پس از فوت مادر، مادربزرگش «خیر النساء» ملقب به افتخار‌الذاکرین که روضه‌خوان حرم ناصر‌الدین شاه بود او را بزرگ کرد. قمرالملوک نقل می‌کند که همین تربیت اولیه و پامنبری کردن‌ها به او جرئت خوانندگی بخشید.