مرتضی محجوبی: تفاوت میان نسخه‌ها

مرتضی محجوبی(متولد۱۲۷۸تهران- درگذشت  ۱ فروردین ۱۳۴۴  ) نوازنده پیانو و ردیف‌دان و نواپرداز که شیوه نت نویسی وی به عنوان میراث ملی ثبت شده است.

== زندگی نامه ==

مرتضی‌خان محبوبی در سال ۱۲۷۹در تهران از خانواده‌ای که همه‌ اعضای آن به موسیقی آشنای داشتند متولد شد. مادرش پیانو می نواخت،همین موضوع برای مرتضی پایه فراگیری این هنر شد بگونه ای که به‌تنهایی نواختن «پیش‌درآمد اصفهان» اثر درویش را روی پیانو آغاز کرد. وی شیش ساله بود نزد استادان وقت سلطان حسین‌خان هنگ‌آفرین و محمود مفخم‌الممالک به تعلیم و فراگیری پرداخت از مرتضی‌خان نوازندگی پیانو از استاد هنگ آفرین معلومات ردیف خود را تکمیل بکمال رساند. شهرت او به جایی رسید که در ۱۰ سالگی همراه حاج‌خان، مفخم‌الممالک، شکر‌الله‌خان (استاد تار) و برادرش رضا در تالار سینمای فاروس لاله‌زار همراه با آواز عارف قزوینی کنسرتی را برگزار کرد. در ۱۲ سالگی نوازنده‌ای شناخته‌ شده بود که دوره‌ی ردیف عالی را تمام کرده، در ۱۳سالگی با استادانی مانند درویش‌خان، طاهرزاده،‌ حاج‌خان و اسماعیل‌زاده کنسرت می‌داد. در سال ۱۳۰۷ برای پر کردن صفحه به بیروت، شام و حلب سفر کرد. درخلال سفرهای متعدد حدود ۱۰۰ صفحه پر کرد و بیشتر این صفحات همراه صدای ویلن ابوالحسن‌خان صبا، حسین‌خان یاحقی و طاطائی (نوازنده‌ی مشهور آن دوران)، مرتضی نی‌داود، ارسلان درگاهی، عبدالحسین شهنازی و آقا رضاخان روانبخش است. او با صدای هنرمندانی مانند جلال تاج اصفهانی، ادیب خوانساری و بدیع‌زاده صفحه پر کرد که هنوز بعد از مدت‌ها که به گوش می‌رسند و تازگی خود را از دست نداده‌اند. دو صفحه‌ی تک‌نوازی مرتضی‌خان محجوبی در «شور» و «افشاری» نیز باقی مانده که نمونه‌ی بارز قدرت او در نوازندگی است. در سال ۱۳۱۹ هنگام تأسیس اداره‌ی رادیو، به این سازمان وارد شد و تا آخر عمر در آنجا بود. مدتی سرپرست برنامه‌ی موسیقی رادیو شد. از سال۱۳۳۴ با شروع برنامه‌ی «گل‌ها» به آن برنامه وارد شد و از ستون‌های اصلی برنامه بود. بیش از نیمی از نوارهای رادیو در آن سال‌ها، آثاری از پنجه‌ی او را روی پیانو با خود دارند و یادگار هنرش به‌شمار می‌روند. تصنیف‌هایش نیز با ارکستر «گل‌ها» در همان سال‌ها اجرا شد که بعضی از آن‌ها هنوز نیز شهرت دارند. می‌گویند این هنرمند از پیانو مانند سازهای سنتی تار، سه‌تار و سنتور استفاده می‌کرد و شخصیتی (کاراکتری) که پیانو هنگام نوازندگی او داشت، به اصل و ماهیت فرنگی‌اش هیچ شباهتی نداشت. مثلا کوک پیانوی مرتضی‌خان طبق پرده‌ها و فواصل خاص موسیقی ایرانی بود. ضرب‌شناسی، تسلط به اجرای قطعات و آوازها و نمایش ظرافت آن‌ها، از طریق مالش‌ها، تکیه‌ها و شیوه‌های فنی در کار او که خاص خودش بود، قدرت فنی فوق‌العاده کارهای او تا سال‌های۱۳۳۰ در اوج بود. همچنین خلاقیت در خلق پیش‌درآمد و چهارمضراب، شیوه‌ی پیانونوازی او را از دیگر هنرمندان متمایز می‌کند.<ref name=":0">همشهری آنلاین - [http://hamshahrionline.ir/details/328698/Culture/Artnews مرتضی‌ محجوبی (۱۲۷۹-۱۳۴۴)]</ref>

== خصوصیات ساز ==

۱-کوک: کوک مرتضی خان بر پایه پرده ها و فواصل خاص موسیقی ایرانی بود

۲-اصالت نوازندگی: حفظ سبک اصیل ایرانی در اجرای ماهرانه نوانس ها . (نوانس ها و تزینات از ارکان مهم و اصلی سازهای ایرانی است و به مقتضای ساختمانشان این صدا‌ها به راحتی قابل اجرا است. ولی در ساز پیانو بسیار مشکل و یا غیر ممکن است)

۳-ضرب شناسی: تسلط در اجرای آوازها و تصانیف و نمایش ضرافت آنها از طریق مالش ها و تکیه ها

منبع سایت رادیو گلها <ref>کیانا وحدتی -  [http://www.kianavahdati.com/documentView.aspx?type=28&id=-2147483617 مرتضی محجوبی]</ref>

مرتضی‌خان محجوبی نت نمی‌دانست، اما برای خود نتی اختراع کرده بود که بی‌شباهت به خط سیاق نبود. (خط سیاق علامت‌هایی است که در قدیم برای ثبت کردن وزن اجناس یا ارقام پول به‌کار می‌بردند) در این‌باره پرویز یاحقی گفته‌ است: «آهنگی در دستگاه شور ساخته بودم، به نام "ای امید دل من کجایی" که در گل‌های رنگارنگ ۱۷۲ پخش شد. هنگامی که به همه‌ی اعضای ارکستر نت این تصنیف را برای اجرا دادم، مرتضی محجوبی از من خواست که آهنگ تصنیف را با ویلن بنوازم و او آن را با علائم ویژه‌ی خود پشت قوطی سیگار خود نوشت و عجب این بود که این آهنگ را همان مرتبه اول از همه‌ی اعضای ارکستر بهتر و درست‌تر نواخت.  

خانم فخری ملک‌پور از جمله معروفترین شاگردان او به شمار می‌رود که دست‌نوشته‌های محجوبی نزد او به امانت است و  دکتر غلامحسین معتمدی، روانپزشک و نوازنده پیانو نیز که منزل پدرش محل تردد هنرمندانی چون بنان و محجوبی و بزرگان شعر و موسیقی بود تحت تاثیر او نیز به شیوه مرتضی‌خان محجوبی پیانو می‌نوازند. <ref name=":0" />

شیوه نت نویسی مرتضی محجوبی که شیوه ای کاملاً ایرانی است به همت پویان آزاده به عنوان میراث ملی، معنوی ایران به ثبت ملی رسید. <ref name=":1">بیتوته -  [http://www.beytoote.com/art/artist/picture3-mahjoobi.html بیوگرافی مرتضی محجوبی (نوازنده پیانو)]</ref>

مرتضی‌خان هنگام تحویل سال ۱۳۴۴ و ساعاتی قبل از شلیک توپ نوروز، در تنهایی و فراموشی درگذشت. خبر مرگش به‌خاطر تحویل سال نو به‌مدت یک هفته مکتوم ماند و پیکرش پس از سیزدهم فروردین‌ماه در گورستان ظهیر‌الدوله به خاک سپرده شد.<ref name=":0" />

مرتضی خان محجوبی اول فروردین ماه ۱۳۴۴  در گذشت. پیکر وی در گورستان ظهیرالدوله به خاک سپرده شد. بنابر وصیت وی، اکبر گلپایگانی پس از خاکسپاری بر مزارش آواز خواند.<ref name=":1" />

تمام آثار بالا با صدای غلامحسین بنان سروده شده‌اند. <ref name=":1" />

{{پانویس}} 

{{پانویس}}