مسعود میرزا ظل‌السلطان: تفاوت میان نسخه‌ها

}}

=== نام همسر ===

مسعود میرزا بزرگترین پسر ناصرالدین شاه بود.

=== نام پسر ===

==== مظفرالدین شاه قاجار ====

 

 

سلطان مسعود میرزا، فرزند ارشد ناصرالدین شاه و سه سال بزرگتر از مظفرالدین شاه بود ولی چون مادرش از خاندان قاجاریه نبود، به ولایتعهدی منصوب نگشت. مادرش عفت السلطنه دختر رضاقلی بیک غلام پیشخدمت بهمن میرزا بود.

 

 

 

 

در سال ۱۳۰۱ ه‍.ق به ناصرالدین شاه پیشنهاد کرد که در ازای دریافت مقام ولایتعهدی، یک میلیون تومان پیشکش نماید. چون ناکام ماند اصرار کرد وزیرجنگ شود. ناصرالدین شاه که از حمایت بی‌دریغ انگلستان از ظل السلطان و قدرت روزافزون او بیمناک شده بود، در ۱۳۰۵ ه‍.ق او را از حکومتهایش به جز اصفهان، برکنار و ارتشش را به نایب السلطنه واگذار کرد.<ref name=":0">بانک اطلاعات رجال - [http://rijaldb.com/fa/6373/مسعود+میرزا+ظل+السلطان مسعود میرزا ظل السلطان]</ref>

[[پرونده:ظل السلطان از ظالم ترین حاکمان قاجار.jpg|بندانگشتی|ظل السلطان از ظالم‌ترین حاکمان قاجار]]

مسعود میرزا پسر بزرگ ناصرالدین به خاطر آنکه از مادری غیر قجری متولد شده بود در رقابت بر سر[https://tarikhema.org/words/تاج-و-تخت/ تاج و تخت] از برادرش مظفرالدین شاه شکست خورد. او در دوران حکومت در فارس و بعدها در اصفهان قشون مجهز و منظمی فراهم کرد و با آن به باج گیری و غصب املاک [https://tarikhema.org/words/مردم/ مردم] پرداخته و شورش‏‌های گاه و بی گاه را به سختی سرکوب می‌کرد. ظل السلطان بیش از بیست و یک هزار سرباز در اختیار داشت و اصرار داشت تا وزارت جنگ به او واگذار شود اما شاه که از [https://tarikhema.org/words/قدرت/ قدرت] گرفتن بیش از اندازه او بیمناک بود پیشنهاد او را رد می‌کرد؛ حتی نقل است که ظل السلطان یکبار در سال ۱۲۶۱ به ناصرالدین شاه پیشنهاد کرد که حاضر است در ازای دریافت مقام ولایتعهدی، مبلغ هنگفتی پیشکش کند اما شاه این پیشنهاد را رد کرد.<ref name=":1">تاریخ ما - [https://tarikhema.org/contemporary/iranc/22961/ظل-السلطان/ ظل السلطان]</ref>

وی که همواره در پناه دولت استعماری انگلیس بسر میبرد و تمام کارهای خود را در پناه کمکها و مساعدتهای این کشور بدست آورده و انجام می‌داد هر ساله به قلمرو خود میافزود و چون مانند پدر علاقه زیادی به اروپا داشت چندین بار به اروپا مسافرت کرد و سعی داشت خود را جزء متجددین معرفی کند و همواره فرهنگ غرب را در ایران ترویج میکرد، با این کمکها بود که در سال ۱۳۰۰ ه‍.ق به فکر این افتاد که خود را به جای مظفر الدین میرزا، نائب ولایتعهدی ناصر الدین شاه کند.

او برای این امر حاضر شد که یک میلیون تومان به شاه تقدیم کند تا اینکه او را ولیعهد کند، اما موفق به این امر نشد، سپس در اوایل سال ۱۳۰۳ ه‍.ق که ظل السلطان به تهران آمده بود، پس از یأس از ولایتعهدی خیلی میل داشت که شاه کامران میرزا نائب السلطنه را از وزارت جنگ معزول کند و او را وزیر جنگ نماید که این امر نیز محقق نشد.<ref name=":2">تست آزمون - [http://www.testazmoon.com/رنگارنگ_/اطلاعات_عمومی_/tabid/1406/View/2208/id/15917/ سلطان مسعود میرزا ظل السلطان]</ref>

ظل السلطان تا سال ۱۳۰۵ ه‍.ق حاکم ایلات و ولایات زیادی در ایران بود، اما چنانچه قبلاً گفته شد این حکومتها را با کمک انگلستان به دست آورده بود و حکومتهایی که زیر نظر کامران میرزا پسر دیگر شاه قرار داشت بنا بر تمایل دولت روس بود.

چندی که رقابت بین روسها و انگلیسیها زیاد شد و انگلیسیها توانستند در این مسئله بر روسها پیشی گیرند، با این وجود روسها، انگلیسیها را راضی کردند بر عزل ظل السلطان از حکومتهای در دست خود، و انگلیسیها نیز با این مسئله موافقت کردند، لذا طی مراسمی شاه او را به پایتخت دعوت کرد و از تمام حکومتهای بلاد معزول و حکومتش منحصر به اصفهان شد، ولی در سال ۱۳۰۷ ه‍.ق دوبار با دادن پیش کشهایی به شاه توانست حکومت یزد و عراق و گلپایگان را به دست آورد و مانند سابق نائب الحکومه‌هایی را با تعهدات و قراردادهایی مخصوص به محلهای مزبور گسیل داشت تا آنچه را در این راه خرج کرده از مردم چپاول کنند، سال ۱۳۰۹ ه‍.ق حکومت عراق (اراک) از وی گرفته شد و به جای آن، حکومت خوانسار و محلات به او واگذار گردید.<ref name=":2" />

دوران حکومت ظل السلطان در اصفهان، به قلع و قمع مخالفان و سرکوب شورشهای محلی و داخلی و یا افزون بر داراییهای کلان، از طریق دست‌اندازی بر اموال مردم می‌گذشت و از آنجا که مملکت داری جایی در ذهنیت قاجار نداشت، اغلب اوقات را به شکار و بلوک گردی و خوشگذرانی سپری می‌کرد. با این حال، نباید از نظر دور داشت که تشکیل قشون منظم، تأسیس روزنامه فرهنگ، افتتاح مدرسه همایونی به سبک جدید و مدرسه نظامی برای تعلیم داوطلبان قشون، از جمله اقدامات ظل السلطان در اصفهان است.<ref>مؤسسه مطالعات ایران - [http://iichs.org/index.asp?img_cat=39&img_type=0 مسعود میرزا ظل السلطان]</ref>

با این حال جنون آمیزترین اقدام این شاهزاده قاجاری [https://tarikhema.org/words/تخریب/ تخریب] بناهای تاریخی در اصفهان بود؛ گفته می‌شود او بیش از ۵۰ [https://tarikhema.org/words/بنا/ بنا] و اثر تاریخی مربوط به عصر صفوی را در اصفهان تخریب کرد. «هنری رنه» جهانگرد اروپایی که در زمان حکومت طل السلطان از ایران بازدید کرده‌است در همین باره نوشته‌است: ظل السلطان بسیاری از [https://tarikhema.org/words/کاخ/ کاخ] های عالی و شاهکارهای ممتاز اصفهان را که موجب حیرت جهانیان بود نابود کرد. در واقع، آخرین سال‌های حکومت ظل السلطان در اصفهان به منزله طوفان ویرانگر بود زیرا او که با به [https://tarikhema.org/words/شاهی/ شاهی] رسیدن برادرش مظفرالدین شاه امید سلطنت خود را از دست رفته می‌دید به تلافی، بیشتر این شاهکارهای برجسته را که در دنیا بی نظیر بود خراب کرد و مصالح آنها را فروخت.

 

۱٫ باغ و قصر سعادت آباد

 

۲٫ عمارت هفت دست

 

۳٫ قصر نمکدان

 

۴٫ آئینه خانه

 

۵٫ بهشت برین

 

۶٫ بهشت آئین

 

۷٫ انگورستان

 

۸٫ بادامستان

 

۹٫ نارنجستان

 

۱۰٫کلاه فرنگی

 

۱۱٫ باغ تخت

 

۱۲٫ باغ آلبالو

 

۱۳٫ باغ طاووس

 

۱۴٫ عمارت و باغ نقش جهان

 

۱۵٫ باغ فتح‌آباد

 

۱۶٫ گلدسته

 

۱۷٫ تالار اشرف

 

۱۸٫ عمارت خورشید

 

۱۹٫ سرپوشیده

 

۲۰٫ عمارت خسروخانی

 

۲۱٫ باغ زرشک

 

۲۲٫ باغ چرخاب

 

۲۳٫ باغ محمود

 

۲۴٫ باغ صفی میرزا

 

۲۵٫ باغ قوشخانه

 

۲۶٫ باغ نظر

 

۲۷٫ عمارت و سردر باغ هزارجریب

 

۲۸٫ عمارت جهان‌نما

 

۲۹٫ و….<ref>فیس بوک - ‎[https://www.facebook.com/Zand.Lotfalikhan/posts/1181676691929414 تاریخ ایران با لطفعلیخان زند]</ref>

پس از به توپ بستن مجلس به دست محمدعلی شاه، ظل السلطان ناچار به اروپا رفت. در شهر وین اقامت کرد و پس از فتح تهران به دست مشروطه خواهان و خلع محمدعلی شاه، شتابان به ایران بازگشت اما طرفی نبست، به دست مجاهدین دستگیر و زندانی شد و پس از پرداخت مبلغ هنگفتی آزاد شد و به اروپا بازگشت و تا اواخر جنگ جهانی اول خارج از ایران ماند.<ref name=":0" />

 

 

 

 

 

بنای بسیاری از ساختمان‌های فرهنگی کشور در این عمارت گذاشته شد. نخستین کتابخانه و موزه ملی ایران جایی در گوشه این عمارت برپا شدند. در حدود سال‌های ۱۳۰۴ انجمن معارف با استفاده از یکی از اتاق‌های آن نخستین کتابخانه رسمی کشور را که پایه اصلی و اولیه کتابخانه ملی بود را گذاشت. چند سال بعد نیز یکی دیگر از اتاق‌های آن به عتیقه‌های باستانی که از گوشه و کنار ایران به دست آمده بود اختصاص یافت و در حقیقت نخستین موزه ایران در آن پایه‌گذاری شد. اشیای عتیقه همین‌جا در سال ۱۳۱۸ به موزه ملی منتقل شد.<ref>همگردی - [http://hamgardi.com/place/12677 عمارت مسعودیه]</ref>

بعد از مرگ '''ناصر الین شاه''' در سال ۱۳۱۳ ه‍.ق او نامهای به مظفر الدین شاه نوشت و به او گفت هر چه که امر شود حاضر است اطاعت کند، این امر باعث شد که در حکومت ولایت اصفهان باقی بماند.

او تا سال ۱۳۲۴ ه‍.ق که محمد علی شاه به حکومت رسید در اصفهان بود و در این سال که برای عرض تهنیت به تهران آمده بود، مردم اصفهان در غیاب او دست به شورش و تعطیلی عمومی زدند و عزل او را از حکومت خواستار شدند، مجلس هم با خواستههای شاکیان همراهی نمود و عزل وی را تصویب کرد.

ظل السلطان هم وقتی تلاشهایش برای برگشت به حکومت بی‌نتیجه ماند خود استعفاء کرد، و توانست حکومت فارس را به دست آورد، ولی طولی نکشید که آن را نیز از دست داد و با این پیش‌آمد به اروپا سفر کرد و بعد از مدتی که از راه شمال ایران خواست وارد کشور شود در رشت دستگیر شد و با پرداخت غرامت و کمک انگلستان آزاد شد و دوباره به انگستان بازگشت و بعدها به ایران آمد، به اصفهان رفت و تا آخر عمر در آنجا به صورت منزوی زندگی کرد و در '''دهم تیر ماه ۱۲۹۷ش برابر با ۲۲ رمضان ۱۳۳۶ ق''' در سن ۷۰ سالگی در گذشت و جنازهٔ او را به مشهد انتقال داده و در آنجا بخاک سپردند.<ref name=":2" />