معصومه کبیری
| معصومه شادمانی (کبیری) | |
|---|---|
 | |
| زادروز | ۱۳۱۰(خورشیدی) اراک |
| درگذشت | ۵ دی ۱۳۶۰ (خورشیدی) زندان اوین |
| علت مرگ | تیرباران |
| پیشه | خانه‌دار |
| شناخته‌شده برای | زندانی دو نظام و مقاومت در زیر شکنجه |
| نقش‌های برجسته | پیشتازی مبارزات زنان |
| تأثیرپذیرفتگان | هواداران سازمان مجاهدین خلق ایران |
| اتهام‌ها | هواداری از سازمان مجاهدین |
| مجازات‌ها | اعدام |
| فرزندان | حسن کبیری (در سال ۶۰ در درگیری کشته شد) |
معصومه شادمانی (کبیری) (زاده ۱۳۱۰ خورشیدی - اعدام در ۵ دیماه ۱۳۶۰) معروف به مادر «کبیری» در سال ۱۳۱۰ در یک خانوادهٔ مذهبی در اراک متولد شد.[۱] او تا سن ۴۰ سالگی با ۵ فرزند به‌عنوان یک زن خانه‌دار به زندگی عادی مشغول بود. در سال ۱۳۵۰ از طریق مصطفی جوان خوشدل که از اقوامشان بود، با ایدئولوژی سازمان مجاهدین خلق ایران آشنا شد. در سال ۱۳۵۳ دستگیر شد و به زندان رفت و تا سال ۱۳۵۷ در زندان بود. بعد از انقلاب ضدسلطنتی در اولین دوره انتخابات مجلس شورای ملی به‌عنوان یکی از کاندیداهای مجاهدین معرفی شد. در سال ۱۳۶۰ دستگیر و در همان سال توسط لاجوردی اعدام شد.[۲]
فعالیتهای سیاسی در زمان شاه
از سنین جوانی (حدود ۱۶ سالگی) در پی‌شناخت اسلام انقلابی در محافل و مجالس مذهبی فعالانه شرکت می‌کرد. از حدود سال ۵۰ با مجاهدین خلق آشنا شد. اسلام انقلابی را که به دنبالش بو د در مجاهدینی چون مصطفی جوان خوشدل که با او آشنائی خانوادگی داشت فرایافت. ازاین‌پس فعالیت اجتماعی_سیاسی‌اش شکل گرفت. در اعتراضات افشاگرانهٔ خانواده‌های مجاهدین اسیر فعالانه شرکت می‌کرد. حکومت پهلوی قصد آن کرده بود که رهبران سازمان مجاهدین خلق را تیرباران کند. در وحشت حکومت سرنیزه و شلاق کمتر کسی جرات اعتراض داشت. امادرهمین زمان بازار تهران بیاد دارد که مادران و خواهران پرشوری الله‌اکبر گویان دست به افشای رژیم زدند. خانم شادمانی از عناصر فعال این تظاهرات بود.[۱]
خانه معصومه شادمانی محل اختفای مجاهد قهرمان محمود شامخی، از کادرهای ورزیده و سابقه‌دار مجاهدین بود. محمود بعد از ضربه ۱۳۵۰ از فلسطین به داخل آمده و در کار سازماندهی مجدد سازمان بود. مادر کبیری به اتفاق فرزندان خود به‌صورتی فعال در خدمت جنبش مسلحانه بود.
معصومه شادمانی در عرصه‌های مختلف همزمان چندین مأموریت سازمانی را پیش می‌برد. از یک سو در کار سازماندهی خانواده‌ها و مادران زندانیان سیاسی بود، از سوی دیگر در کار فعال کردن اعتراضات اجتماعی به نفع زندانیان سیاسی بود. او یکی از سازماندهندگان تظاهرات در قم در صحن حرم حضرت معصومه بود. در این تظاهرات معصومه شادمانی با طراحی هوشیارانه‌اش توانست ضمن اجرای موفق تظاهرات همهٴ مادران شرکت کننده را از چنگ مأموران ساواک فراری دهد.
معصومه شادمانی همزمان حمایت و پشتیبانی از تیمهای عملیاتی را نیز به عهده داشت. او در وصل ارتباط اعضای سازمان با رهبری آن در در داخل زندان نیز فعال بود.[۲]
سال ۵۱ در حمله ساواک به منزلش یکی از فرزندان او در ارتباط با مجاهدین خلق دستگیر می‌شود و فرزند دیگرش مخفی می‌شود. ازاین‌پس زندگی پراضطراب و دغدغه‌ای را آغاز می‌کند. مزاحمتها ی پی‌درپی ساواک مانع آزادانه مبارزه‌اش نمی‌شود. در این فاصله چندین بار دستگیر می‌شود. یک‌بار در سال ۵۲ به مدت ۶روز در اوین تحت بازجوئی قرار می‌گیرد، ولی پلیس به جائی نمی‌رسد.
همراهی و همگامی و کمک و مساعدت خانواده‌های زندانیان سیاسی از کارهای او در این دوران است. اینان ساعتهای متوالی پشت درهای شکنجه‌گاه کمیتهٔ مشترک ساواک و شهربانی، و درهای زندان قصر به شرایط سخت فرزندان اسیرشان اعتراض می‌کردند. مادر کبیری در روحیه دادن به خانوادها ی زندانیان و کمک به محرومین بی‌سرپرست جنوب شهر یا خانواده هائی که زندانی داشتند فعالانه قدم برمی‌داشت. سال ۵۲ جلادان زندان قصر محدودیت فراوانی برای اقامه نماز زندانیان سیاسی ایجاد می‌کنند. بازهم مثل همیشه او بهمراهی دیگر خانواده‌ها فریاد و پیام فرزندان اسیرشان را به گوش مردم می‌رسانند. همگی به قم می‌روند و جلوی صحن حضرت معصومه (ع) فریاد اعتراض بلند می‌کنند. خانواده‌های زندانیان مجاهد بخو بی یاد دارند که چگونه بر سر مأمورین زندان که از باده غرور سرمست بودند، مادر کبیری فریاد می‌زد و آنان را به عاقبت شومشان و پیروزی حق و خلق قهرمان هشدار می‌داد.
تشکیل محافل اجتماعی _مذهبی و شرکت در جلسات آموزش قرآن (بخصوص در ماه رمضان) همواره در متن فعالیتهایش جای خاصی داشت.[۱]
دستگیری و شکنجه توسط ساواک
ششم مهر ۵۳ حین تردد در یک مأموریت سازمانی، زمانی که مشغول نقل و انتقال یک چمدان اسلحه و مهمات تیمهای عملیاتی مجاهدین بود بهمراه فرزند دیگرش دستگیرمیشود. یازده ماه در کمیته مشترک ساواک و شهربانی توسط جلادانی چون تهرانی و آرش و محمدی… وحشیانه شکنجه می‌شود[۱]
دژخیمان می‌دانستند که معصومه شادمانی اخبار زندان را به بیرون منتقل می‌کرده و دنبال اطلاعات او بودند. اما وی سخنی نگفت و اسرار مبارزاتی‌اش را حفظ کرد. از همین رو در دادگاه اول به اعدام محکوم شد، ولی این حکم در دادگاه دوم به حبس ابد تقلیل یافت.[۲]
در زندان شاه با حفظ روحیه انقلابی خود در مبارزات سیاسی زندانیان نظیر اعتصاب ملاقات (نوروز۵۷) و اعتصاب غذا برای اعتراض به کشتار مردم مبارز تهران در۱۷ شهریور فعالانه شرکت می‌کند.[۱]
معصومه شادمانی پس از پشت سرگذاشتن یک دوره سخت شکنجه به زندان قصر منتقل شد و مدت ۵سال را در آنجا به‌سر برد. دوران زندان سرفصل دیگری بود تا معصومه شادمانی (مادرکبیری) با آزمایشهای دشوارتری روبه‌رو شود. فتنه جریان اپورتونیستی در سال ۱۳۵۴ که سازمان پیشتاز مبارزه مسلحانه، یعنی مجاهدین خلق را متلاشی کرد و زمینه را برای روی کارآمدن دجالی چون خمینی فراهم نمود یکی از این آزمایشهای دشوار بود. اما معصومه شادمانی در پیمودن راهی که برگزیده بود تردیدی به خود راه نداد و همواره بر استواری خود افزود. عاقبت در زمستان سال۱۳۵۷ پس از تحمل چهار سال و شش ماه زندان و شکنجه مادر کبیری از جمله آخرین دسته زندانیان سیاسی بود که به همت خلق قهرمان ایران دروازه زندانها به رویشان گشوده شد و به میان مردم بازگشت.[۲]
فعالیتهای سیاسی بعد از انقلاب سال ۱۳۵۷
و سرانجام پس از تحمل چهار سال و چهار ماه زندان در روز ۲۱دیماه ۵۷ جزء آخرین گروه‌ها، از زندان آزاد می‌شود. پس از آزادی از زندان بطور فعال در ارتباط با مجاهدین خلق مبارزات سیاسی ــ اجتماعیش را ادامه می‌دهد. ودراین راه تمامی زندگی و امکاناتش را نثار می‌کند. او و فرزندانش پیوسته مورد اذیت و آزار ارگان‌های سرکوب رژیم ضد خلقی خمینی بودند پاسداران ارتجاع بارها به خانهٔ او ریخته و چندین بار نیز او را بازداشت نمودند. خانهٔ او را نیز باصطلاح مصادره نموده و بدین ترتیب پاسداران مزدور خمینی آنرا غاصبانه به تصرف خود درآوردند.[۱]
به این ترتیب معصومه شادمانی قهرمان به‌مثابه یک مجاهد پیشتاز و شکافنده در تمام دوران مبارزه سیاسی با ارتجاع در تلاش و تکاپو بود. به یمن فعالیتهای معصومه شادمانی بود که بسیاری مادران دیگر در انجمن مادران مسلمان سازماندهی شدند و در مبارزه با ارتجاع راه‌های بس دشواری را پیمودند. معصومه شادمانی به علت شناخته‌شدگی و محبوبیتی که در میان مردم داشت در اولین دوره انتخابات مجلس شورای ملی به‌عنوان یکی از کاندیداهای مجاهدین معرفی شد.[۲]
معصومه شادمانی علاوه بر آن که خودش تمام وقت در انجمنها و ستادهای متعلق به سازمان مشغول مبارزه بود، خانه‌اش را نیز به‌عنوان یکی از پایگاه‌های مخفی برای پیشبرد امر مبارزه با آخوندها در اختیار سازمان قرار داده بود. خانه او محل انتشار نشریه مجاهد بود که در آن زمان به‌صورتی مخفی منتشر می‌شد.[۲]
خاطره‌ای از یکی از همرزمانش در دوره چاپ مخفی نشریهٴ مجاهد:
«ما مجبور بودیم نشریه مجاهد را در محل امنی تحریر و صفحه‌بندی و آماده چاپ کنیم. برای این کار چند پایگاه در نظر گرفته شد که مقر اصلیمان خانه «مادر کبیری» در خیابان مبارزان بود. ناشناخته ماندن این خانه برایمان بسیار مهم بود. اما به علت ترددهای ناگزیری که داشتیم عاقبت این پایگاه مورد شک واقع شد و یک روز پاسداران کمیته مرکزی به آن حمله کردند. ما برای از بین نرفتن اموال و دستگاه‌هایی که با هزار دردسر تهیه کرده بودیم مجبور به مقاومت بودیم. در این میان مادر کبیری مثل شیر می‌غرید و یک لحظه آرام و قرار نداشت. او آن چنان به مزدوران کمیته‌چی حمله می‌کرد که آنان کاملاً در لاک دفاعی فرورفته بودند. مادر کبیری برای جمعیت انبوهی از اهالی محل که در حمایت از ما جمع شده بودند، سخنرانی کرد و آن‌چنان آبرویی از مزدوران برد که حمله آنان تبدیل به یک افشاگری بزرگ سیاسی شد. در پرتو افشاگریهای مادر کبیری بود که ما نیز موفق شدیم با استفاده از فرصت، دستگاه‌های چاپ نشریه را از معرکه خارج کنیم. پس از آن نیز معصومه شادمانی با شجاعت غیرقابل وصفی به کمیته مرکزی رفت و با فرمانده آنجا به نام عزت شاهی ـ با نام مستعار مطهری ـ که از زمان شاه او را می‌شناخت برخورد کرد. برخورد مادر کبیری طوری بود که فردایش مجبور شدند کلیه اموالی را هم که به غارت برده بودند برگردانند».[۲]
دستگیری مجدد و شکنجه
معصومه شادمانی پس‌از ۳۰خرداد ۶۰ در جریان یک مأموریت سازمانی دستگیر و به‌شکنجه‌گاه اوین منتقل شد. مقاومت وی در زیر شکنجه‌های لاجوردی زبانزد همه زندانیان سیاسی آن دوران است.[۳]
لاجوردی که وی را به خوبی می‌شناخت و از مواضع قاطع او علیه جمهوری اسلامی خبر داشت از او کینه به دل داشت. به همین دلیل به شکنجه معصومه شادمانی پرداخت. کسانی که در زندان با معصومه شادمانی بوده‌اند از مقاومتهای او خاطره‌های بسیاری گفته‌اند. یکی از آنها نوشته‌است:
«شدت شکنجه‌ها به حدی بود که بر اثر شلاقها گوشت و پوست هر دو پای مادر معصومه شادمانی از ساق به پایین ریخته بود و استخوانهای کف پایش دیده می‌شد. او به حدی لاغر شده بود که عینک او بر صورتش قرار نمی‌گرفت». اما معصومه شادمانی قهرمان با همان شجاعت و قاطعیت همیشگی خود تمامی شکنجه‌ها را تحمل کرد. هم‌چنان‌که در ادامه همین گزارش آمده‌است: «معصومه شادمانی در هر جا که فرصتی به دست می‌آورد، سایرین را به مقاومت تشویق می‌کرد. او بارها فریاد برآورده بود: «بچه‌ها مقاومت کنید. پیروزی از آن ما و مردم است. خمینی رفتنی است»».[۲]
تیرباران
در روز پنجم دیماه ۶۰، معصومه شادمانی در سن ۵۰ سالگی درحالی که شکنجه‌گران را ناامید کرده بود، به جوخه تیرباران سپرده شد.[۳]در حالیکه دو ماه قبل از تیرباران وی، فرزند مجاهد او حسن کبیری را نیز بهمراه همسر حسن (مجاهد هما ربوبی) در یک درگیری کشته شده بود.[۱]
در برخی گزارشها آمده‌است:
«لاجوردی که خود شکنجه‌گر مادر شادمانی بود در ساعت تیرباران نیز حضور داشت و تیر خلاص را خود به او زده‌است. شبی که او و شکرالله پاک‌نژاد را اعدام می‌کردند، بچه‌ها از لای پنجره طبقه سوم زندانی که به آن آموزشگاه می‌گفتند، دیده بودند که لاجوردی تیر خلاص را به هر دوی آنها زده‌است.»[۲]