کاربر:Ehsan/صفحه تمرین2: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۶۶ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{Infobox civil conflict | |||
| title = سوخت‌بران | |||
| subtitle = سوخت‌بران بلوچستان | |||
| partof = | |||
| image = [[پرونده:سوخت‌بران بلوچ.jpg|250px|سوخت‌بر]] | |||
| caption = | |||
| date = | |||
| place = مناطق مرزی غرب کشور | |||
| coordinates = | |||
| causes = | |||
| goals = | |||
| methods = | |||
| status = | |||
| result = | |||
| side1 = مردم محروم مناطق مرزی سیستان و بلوچستان | |||
| side2 = نیروهای امنیتی - نیروهای مرزبانی- نیروی انتظامی | |||
| side3 = | |||
| leadfigures1 = | |||
| leadfigures2 = | |||
| leadfigures3 = | |||
| howmany1 = صدها نفر در سال | |||
| howmany2 = | |||
| howmany3 = | |||
| casualties1 = | |||
| casualties2 = | |||
| casualties3 = | |||
| fatalities = در دوماه اول سال ۱۳۹۹ ۸۰ نفر | |||
| injuries = | |||
| arrests = نامعلوم | |||
| detentions = | |||
| charged = | |||
| fined = | |||
| casualties_label = | |||
| notes = | |||
| sidebox = | |||
}} | |||
''' | '''سوخت‌بری''' یکی از شغل‌های نامتعارف و خطرناک است که در مرزهای شرقی ایران به ویژه در بلوچستان رواج دارد. سوخت‌بران با حمل چند گالن سوخت بر روی دوش یا موتور یا با ماشین‌هایی مثل وانت و توئیتا به خاک کشور همسایه رفته و با فروش آن درآمد اندکی کسب می‌کنند. خطری که سوخت‌بران را تهدید می‌کند ناشی از برخورد نیروی انتظامی و سپاه پاسداران و مأموران مرزی است. آنها به روی سوخت‌بران آتش باز می‌کنند. برخی از آنها در نتیجه‌ی اصابت مستقیم گلوله و برخی پس از آتش گرفتن موتور یا خودرو، در اثر سوختگی جان خود را از دست می‌دهند. این شغل نتیجه‌ی گسترش فقر و بیکاری در این منطقه است.<ref>[http://tnews.ir/news/5853203108139.html سوخت‌بری انتخاب ما نبود]</ref> در استان محروم سیستان و بلوچستان هیچ‌گونه زیرساخت‌های صنعتی و تولیدی وجود ندارد. نرخ بیکاری در این استان را در برخی مناطق به ۶۰ درصد رسانده است.<ref>[https://aftabnews.ir/fa/news/652843/%D8%A8%DB%8C%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%DB%B4%DB%B0-%D8%AA%D8%A7-%DB%B6%DB%B0-%D8%AF%D8%B1%D8%B5%D8%AF%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D8%B3 بیکاری ۴۰ تا ۶۰ درصدی در سیستان و بلوچستان]</ref> این امر منجر شده است که بسیاری از جوانان با به خطر انداختن جان خود به مشاغلی چون سوخت‌بری روی بیاورند. هدف قرار دادن سوخت‌بران بلوچ با گلوله بخاطر چند گالن سوخت، در حالی صورت می‌گیرد که سپاه پاسداران و دیگر ارگان‌های حکومتی با کشتی و تانکر به قاچاق سوخت از طریق معابر مختلف مرزی مشغولند. اقتصاد‌دانان می‌نویسند سپاه پاسداران به طور مداوم به قاچاق زمینی و دریایی نفت مشغول است.<ref>[https://almashareq.com/fa/articles/cnmi_am/features/2019/09/03/feature-01 سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در حال تسهیل حمل و نقل غیرقانونی نفت است]</ref> | ||
در | == تاریخچه سوخت‌بری == | ||
[[پرونده:تصویر یک سوخت‌بر با موتور سیکلت.jpg|جایگزین=تصویر یک سوخت‌بر با موتور سیکلت|بندانگشتی|تصویر یک سوخت‌بر با موتور سیکلت]] | |||
سوخت‌بری از سال ۱۳۸۰ در سیستان و بلوچستان رایج شد. با خشک شدن رودخانه‌ها در اثر سیاست‌های غلط حکومتی، بی رونق شدن شغل صیادی به دلیل وجود کشتی‌های چینی در خلیج فارس و دریای عمان و وجود نداشتن زیرساخت‌های صنعتی و تولیدی، بیکاری و فقر در این استان گسترش یافت. | |||
همزمان با گسترش این شغل کشتار شهروندان بلوچ در مرزها نیز آغاز شد. نیروهای حکومتی تلاش کردند سوخت‌بران را تحت کنترل خود در آورند. همچنین مجبور کردن آنها به پرداخت رشوه یکی دیگر از دلایل سخت‌گیری به سوخت‌بران است. | |||
سوخت‌بران بلوچ هب دلیل فقر شدید از هر وسیله‌ای برای سوخت‌بری استفاده می‌کنند. شیشه‌های خالی آب معدنی و نوشابه علاوه بر گالن‌ها برای حمل سوخت بکار می‌روند. | |||
بطور متوسط روزانه یک سوخت‌بر در جاده‌های مرزی کشته می‌شود. | |||
در | اواسط ماه آبان ۱۳۹۹ یک جوان بلوچ در حالی که دو گالن خالی سوخت در دست داشت توسط مأموران نیروی انتظامی به ضرب گلوله کشته شد.<ref name=":0" /> | ||
در چهارم اسفند، سپاه پاسداران با به رگبار بستن سوخت‌بران در نزدیکی سروان بلوچستان ۳۷ نفر از آنان را کشت. کشتار سوخت‌بران در روز چهارم اسفند منجر به اعتراضات گسترده‌ای در بلوچستان شد.<ref>[https://article.mojahedin.org/i/%D8%B3%D9%88%D8%AE%D8%AA%E2%80%8C%D8%A8%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%D9%84%DB%8C%D9%84-%DA%A9%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%B1-%D8%B3%D9%88%D8%AE%D8%AA%E2%80%8C%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%86-%DA%86%D8%B1%D8%A7%D8%9F سوخت‌بری به چه دلیل و کشتار سوخت‌بران چرا؟]</ref> | |||
== اجبار سوخت‌بران به عضویت در بسیج == | |||
[[پرونده:کشته شدن سوخت‌بران در شش ماه اول سال ۹۸.jpg|جایگزین=کشته شدن سوخت‌بران در شش ماه اول سال ۹۸|بندانگشتی|کشته شدن سوخت‌بران در شش ماه اول سال ۹۸]] | |||
علت سوخت‌بری رشد شدید بیکاری در استان سیستان و بلوچستان است. جمهوری اسلامی از پدیده‌ی سوخت‌بری در راستای کنترل بلوچستان و معترضان بلوچ نیز استفاده می کند. او به بلوچ‌هایی که حاضر باشند عضو بسیج محلی در منطقه‌ی خود شوند کارت سوخت‌بری می‌دهد. به گفته‌ی عبدالستار دوشوکی، مدیر مرکز مطالعات بلوچستان سوخت بران بلوچی که حاضر نیستند به چنین چیزی تن بدهند مجبورند به مأموران مرزی رشوه داده و در میان جاده‌ها با خطر تیراندازی مأموران سپاه روبرو شوند.<ref>[https://www.dw.com/fa-ir/iran/av-49224749 سوخت‌بری، بازی با آتش در دل کوه‌‌های بلوچستان]</ref> سپاه پاسداران تلاش می کند با شلیک به بلوچ‌هایی که نمی خواهند با پذیرفتن شرایط حکومت یعنی عضویت در نهادهای حکومتی به سوخت‌بری بپردازند، شرایط را برای آنها دشوار کرده و تعداد بیشتری را به سمت اهداف سیاسی خود سوق دهد. | |||
=== طرح رزاق === | |||
مقامات جمهوری اسلامی مدتی پیش با ارائه‌ی طرحی به نام «طرح رزاق» تلاش کردند موضوع سوخت بری را تحت کنترل خود درآورند.در این طرح ان‌ها به هر خانوار در هفته ۲۰۰ لیتر گازوئیل فروخته و با ارائه‌ی کارتی که مجوز سوخت‌بری به شمار می‌رود اجازه می‌دادند که از مرز عبور کرده و آن را در پاکستان به فروش برسانند. اما در این طرح جمهوری اسلامی تلاش کرد سوخت‌بران را به عضویت در بسیج و همکاری با سپاه پاسداران هدایت کند. کاری که سوخت‌بران از آن گریزان بودند. مردم محلی می‌گویند در این طرح سپاه پاسداران تلاش می‌کند قاچاق سوخت‌را خودش در دست بگیرد. <ref>[https://per.euronews.com/2021/02/28/iran-saravan-shooting-political-developments-balouchestan-pakistan-border-oil-stations تحولات سیاسی در پیوند با تیراندازی سراوان]</ref> | |||
- | == کشتن سوخت‌بران == | ||
بطور متوسط روازنه یک نفر در اثر سوخت‌بری جان خود را از دست می‌دهد.<ref name=":0">[https://www.dw.com/fa-ir/%D9%82%D8%A7%DA%86%D8%A7%D9%82-%D8%B3%D9%88%D8%AE%D8%AA-%D8%B1%D8%A7%D9%87-%D9%85%D8%B9%D8%A7%D8%B4-%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%AE%D8%B1%D8%A7%D8%AC%DB%8C-%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D8%A8 قاچاق سوخت؛ راه معاش کارگران اخراجی سیستان و بلوچستان]</ref> | |||
در دو ماه دی و بهمن ۱۳۹۹ دستکم ۸۰ سوخت‌بر در مرزهای شرقی کشور جان خود را از دست داده‌اند.<ref>[https://article.mojahedin.org/i/%D8%B3%D9%88%D8%AE%D8%AA%E2%80%8C%D8%A8%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%D9%84%DB%8C%D9%84-%DA%A9%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%B1-%D8%B3%D9%88%D8%AE%D8%AA%E2%80%8C%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%86-%DA%86%D8%B1%D8%A7%D8%9F سوخت‌بری به چه دلیل و کشتار سوخت‌بران چرا؟]</ref> | |||
کمپین فعالین بلوچ همچنین خبر می‌دهد که در شش ماهه‌ی اول سال ۱۳۹۸ دستکم ۷۵ کشته توسط این کمپین ثبت شده است. | |||
این کمپین اعلام کرد در برخی موارد رانندگان بلوچ که حتی هیچ سوختی به همراه نداشته‌اند به دلیل نداشتن گواهی‌نامه فرار کرده و توسط نیروهای مسلح مورد هدف قرار گرفته‌اند.<ref>[https://balochcampaign.us/%d8%aa%db%8c%d8%b1%d8%a7%d9%86%d8%af%d8%a7%d8%b2%db%8c-%d9%85%d8%a7%d9%85%d9%88%d8%b1%d8%a7%d9%86-75-%da%a9%d8%b4%d8%aa%d9%87-%d9%88-%d8%b2%d8%ae%d9%85%db%8c-%d8%af%d8%b1-6-%d9%85%d8%a7%d9%87-%d9%86/ تیراندازی ماموران/ ۷۵ کشته و زخمی در ۶ ماه نخست ۱۳۹۸ در بلوچستان]</ref> | |||
در روز ۴ اسفند ۱۳۹۹ بزرگترین کشتار سوخت‌بران رخ داد. در این حادثه بیش از ۳۷ نفر کشته شدند. گزارش‌گر کمپین فعالین بلوچ تعداد کشته‌ها و زخمی‌ها را بیش از ۵۰ نفر اعلام کرده است. | |||
اسامی برخی از جان‌باختگان چنین است: | |||
* یحیی گنگوزهی | |||
* فرزند علی خان | |||
* عبدالرحمن شهرسان زهی | |||
* عبدی شهرسان زهی فرزند بهارشاه | |||
* سلمان شهرسان زهی، رحمان بخش دهواری فرزند بهارشاه | |||
* عبدالوهاب دامنی، انس صاحب زاده، عبدالغفور توتازهی[[پرونده:تصاویر برخی از جان باختگان کشتار سوخت‌بران.jpg|جایگزین=تصاویر برخی از جان باختگان کشتار سوخت‌بران|بندانگشتی|تصاویر برخی از جان باختگان کشتار سوخت‌بران]] | |||
* انس صاحب زاده اهل روستای حق آباد بم پشت | |||
* رحمن اهل روستای پرکن شهرستان مهرستان | |||
* محمد میربلوچزهی | |||
* محمد نصرت زهی» ۱۷ ساله فرزند بشیر | |||
[[پرونده:توئیت مریم رجوی در مورد قیام سراوان.JPG|جایگزین=توئیت مریم رجوی در مورد قیام سراوان|بندانگشتی|توئیت مریم رجوی در مورد قیام سراوان]] | |||
اسامی برخی از زخمی ها نیز بهزاد آزادی فرزند رسول، ادریس بلوچ زهی فرزند حسن، محمد مندازهی، «سلمان» فرزند جنگهان، عبدالستار دهواری فرزند خیرمحمد است.<ref>[https://www.hra-news.org/2021/hranews/a-28993/ گزارش اجمالی از قتل سوخت‌بران] </ref> | |||
=== موضع‌گیری‌ها === | |||
مریم رجوی پس از قیام مردم سراوان در اعتراض به کشتار سوخت‌بران در روز ۴ اسفند ۱۳۹۹ در حساب توئیتری خود نوشت: | |||
مریم رجوی در حساب کاربری توئیتر خود نوشت که «درود بر مردم قهرمان سراوان که در برابر ظلم و ستم و تبعیض دیکتاتوری دینی بپا خاسته‌اند. این تنها راه مردم ایران برای به‌دست آوردن حقوقشان در برابر رژیم تبهکار آخوندی است.از عموم جوانان غيرتمند به ويژه در خطه #سيستان_و_بلوچستان می‌خواهم به حمايت از مردم سراوان برخيزند.»<ref>[https://twitter.com/Maryam_Rajavi_P/status/1364160994470150145?s=20 توئیت مریم رجوی در مورد اعتراضات سراوان]</ref> | |||
سازمان عفو بین الملل نیز موضوع کشتار سوخت‌بران بلوچ را مورد توجه قرار داده و در یک توئیت آن‌را محکوم نمود. این سازمان اعلام کرد فیلم‌ها و گزارش‌هایی از داخل ایران به دست آورده که نشان می‌دهد روز روز دوشنبه ۴ اسفند ماه به سمت تعدادی از باربران سوخت در استان سیستان و بلوچستان تیراندازی کرده و آنها را کشته‌اند. | |||
[https://twitter.com/amnestypress/status/1364600126971510786?s=20 لینک به توئیت] | |||
== منابع == | == منابع == | ||
<references /> | |||
نسخهٔ کنونی تا ۲ مارس ۲۰۲۱، ساعت ۲۲:۱۷
| سوخت‌بران | |||
|---|---|---|---|
 | |||
| مکان | مناطق مرزی غرب کشور | ||
| طرف‌های درگیری مدنی | |||
| |||
| آمار | |||
| |||
| تلفات | |||
| کشته(ها) | در دوماه اول سال ۱۳۹۹ ۸۰ نفر | ||
| بازداشت‌شده | نامعلوم | ||
سوخت‌بری یکی از شغل‌های نامتعارف و خطرناک است که در مرزهای شرقی ایران به ویژه در بلوچستان رواج دارد. سوخت‌بران با حمل چند گالن سوخت بر روی دوش یا موتور یا با ماشین‌هایی مثل وانت و توئیتا به خاک کشور همسایه رفته و با فروش آن درآمد اندکی کسب می‌کنند. خطری که سوخت‌بران را تهدید می‌کند ناشی از برخورد نیروی انتظامی و سپاه پاسداران و مأموران مرزی است. آنها به روی سوخت‌بران آتش باز می‌کنند. برخی از آنها در نتیجه‌ی اصابت مستقیم گلوله و برخی پس از آتش گرفتن موتور یا خودرو، در اثر سوختگی جان خود را از دست می‌دهند. این شغل نتیجه‌ی گسترش فقر و بیکاری در این منطقه است.[۱] در استان محروم سیستان و بلوچستان هیچ‌گونه زیرساخت‌های صنعتی و تولیدی وجود ندارد. نرخ بیکاری در این استان را در برخی مناطق به ۶۰ درصد رسانده است.[۲] این امر منجر شده است که بسیاری از جوانان با به خطر انداختن جان خود به مشاغلی چون سوخت‌بری روی بیاورند. هدف قرار دادن سوخت‌بران بلوچ با گلوله بخاطر چند گالن سوخت، در حالی صورت می‌گیرد که سپاه پاسداران و دیگر ارگان‌های حکومتی با کشتی و تانکر به قاچاق سوخت از طریق معابر مختلف مرزی مشغولند. اقتصاد‌دانان می‌نویسند سپاه پاسداران به طور مداوم به قاچاق زمینی و دریایی نفت مشغول است.[۳]
تاریخچه سوخت‌بری
سوخت‌بری از سال ۱۳۸۰ در سیستان و بلوچستان رایج شد. با خشک شدن رودخانه‌ها در اثر سیاست‌های غلط حکومتی، بی رونق شدن شغل صیادی به دلیل وجود کشتی‌های چینی در خلیج فارس و دریای عمان و وجود نداشتن زیرساخت‌های صنعتی و تولیدی، بیکاری و فقر در این استان گسترش یافت.
همزمان با گسترش این شغل کشتار شهروندان بلوچ در مرزها نیز آغاز شد. نیروهای حکومتی تلاش کردند سوخت‌بران را تحت کنترل خود در آورند. همچنین مجبور کردن آنها به پرداخت رشوه یکی دیگر از دلایل سخت‌گیری به سوخت‌بران است.
سوخت‌بران بلوچ هب دلیل فقر شدید از هر وسیله‌ای برای سوخت‌بری استفاده می‌کنند. شیشه‌های خالی آب معدنی و نوشابه علاوه بر گالن‌ها برای حمل سوخت بکار می‌روند.
بطور متوسط روزانه یک سوخت‌بر در جاده‌های مرزی کشته می‌شود.
اواسط ماه آبان ۱۳۹۹ یک جوان بلوچ در حالی که دو گالن خالی سوخت در دست داشت توسط مأموران نیروی انتظامی به ضرب گلوله کشته شد.[۴]
در چهارم اسفند، سپاه پاسداران با به رگبار بستن سوخت‌بران در نزدیکی سروان بلوچستان ۳۷ نفر از آنان را کشت. کشتار سوخت‌بران در روز چهارم اسفند منجر به اعتراضات گسترده‌ای در بلوچستان شد.[۵]
اجبار سوخت‌بران به عضویت در بسیج
علت سوخت‌بری رشد شدید بیکاری در استان سیستان و بلوچستان است. جمهوری اسلامی از پدیده‌ی سوخت‌بری در راستای کنترل بلوچستان و معترضان بلوچ نیز استفاده می کند. او به بلوچ‌هایی که حاضر باشند عضو بسیج محلی در منطقه‌ی خود شوند کارت سوخت‌بری می‌دهد. به گفته‌ی عبدالستار دوشوکی، مدیر مرکز مطالعات بلوچستان سوخت بران بلوچی که حاضر نیستند به چنین چیزی تن بدهند مجبورند به مأموران مرزی رشوه داده و در میان جاده‌ها با خطر تیراندازی مأموران سپاه روبرو شوند.[۶] سپاه پاسداران تلاش می کند با شلیک به بلوچ‌هایی که نمی خواهند با پذیرفتن شرایط حکومت یعنی عضویت در نهادهای حکومتی به سوخت‌بری بپردازند، شرایط را برای آنها دشوار کرده و تعداد بیشتری را به سمت اهداف سیاسی خود سوق دهد.
طرح رزاق
مقامات جمهوری اسلامی مدتی پیش با ارائه‌ی طرحی به نام «طرح رزاق» تلاش کردند موضوع سوخت بری را تحت کنترل خود درآورند.در این طرح ان‌ها به هر خانوار در هفته ۲۰۰ لیتر گازوئیل فروخته و با ارائه‌ی کارتی که مجوز سوخت‌بری به شمار می‌رود اجازه می‌دادند که از مرز عبور کرده و آن را در پاکستان به فروش برسانند. اما در این طرح جمهوری اسلامی تلاش کرد سوخت‌بران را به عضویت در بسیج و همکاری با سپاه پاسداران هدایت کند. کاری که سوخت‌بران از آن گریزان بودند. مردم محلی می‌گویند در این طرح سپاه پاسداران تلاش می‌کند قاچاق سوخت‌را خودش در دست بگیرد. [۷]
کشتن سوخت‌بران
بطور متوسط روازنه یک نفر در اثر سوخت‌بری جان خود را از دست می‌دهد.[۴]
در دو ماه دی و بهمن ۱۳۹۹ دستکم ۸۰ سوخت‌بر در مرزهای شرقی کشور جان خود را از دست داده‌اند.[۸]
کمپین فعالین بلوچ همچنین خبر می‌دهد که در شش ماهه‌ی اول سال ۱۳۹۸ دستکم ۷۵ کشته توسط این کمپین ثبت شده است.
این کمپین اعلام کرد در برخی موارد رانندگان بلوچ که حتی هیچ سوختی به همراه نداشته‌اند به دلیل نداشتن گواهی‌نامه فرار کرده و توسط نیروهای مسلح مورد هدف قرار گرفته‌اند.[۹]
در روز ۴ اسفند ۱۳۹۹ بزرگترین کشتار سوخت‌بران رخ داد. در این حادثه بیش از ۳۷ نفر کشته شدند. گزارش‌گر کمپین فعالین بلوچ تعداد کشته‌ها و زخمی‌ها را بیش از ۵۰ نفر اعلام کرده است.
اسامی برخی از جان‌باختگان چنین است:
- یحیی گنگوزهی
- فرزند علی خان
- عبدالرحمن شهرسان زهی
- عبدی شهرسان زهی فرزند بهارشاه
- سلمان شهرسان زهی، رحمان بخش دهواری فرزند بهارشاه
- عبدالوهاب دامنی، انس صاحب زاده، عبدالغفور توتازهی
- انس صاحب زاده اهل روستای حق آباد بم پشت
- رحمن اهل روستای پرکن شهرستان مهرستان
- محمد میربلوچزهی
- محمد نصرت زهی» ۱۷ ساله فرزند بشیر
اسامی برخی از زخمی ها نیز بهزاد آزادی فرزند رسول، ادریس بلوچ زهی فرزند حسن، محمد مندازهی، «سلمان» فرزند جنگهان، عبدالستار دهواری فرزند خیرمحمد است.[۱۰]
موضع‌گیری‌ها
مریم رجوی پس از قیام مردم سراوان در اعتراض به کشتار سوخت‌بران در روز ۴ اسفند ۱۳۹۹ در حساب توئیتری خود نوشت:
مریم رجوی در حساب کاربری توئیتر خود نوشت که «درود بر مردم قهرمان سراوان که در برابر ظلم و ستم و تبعیض دیکتاتوری دینی بپا خاسته‌اند. این تنها راه مردم ایران برای به‌دست آوردن حقوقشان در برابر رژیم تبهکار آخوندی است.از عموم جوانان غيرتمند به ويژه در خطه #سيستان_و_بلوچستان می‌خواهم به حمايت از مردم سراوان برخيزند.»[۱۱]
سازمان عفو بین الملل نیز موضوع کشتار سوخت‌بران بلوچ را مورد توجه قرار داده و در یک توئیت آن‌را محکوم نمود. این سازمان اعلام کرد فیلم‌ها و گزارش‌هایی از داخل ایران به دست آورده که نشان می‌دهد روز روز دوشنبه ۴ اسفند ماه به سمت تعدادی از باربران سوخت در استان سیستان و بلوچستان تیراندازی کرده و آنها را کشته‌اند.
منابع
- ↑ سوخت‌بری انتخاب ما نبود
- ↑ بیکاری ۴۰ تا ۶۰ درصدی در سیستان و بلوچستان
- ↑ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در حال تسهیل حمل و نقل غیرقانونی نفت است
- ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ قاچاق سوخت؛ راه معاش کارگران اخراجی سیستان و بلوچستان
- ↑ سوخت‌بری به چه دلیل و کشتار سوخت‌بران چرا؟
- ↑ سوخت‌بری، بازی با آتش در دل کوه‌‌های بلوچستان
- ↑ تحولات سیاسی در پیوند با تیراندازی سراوان
- ↑ سوخت‌بری به چه دلیل و کشتار سوخت‌بران چرا؟
- ↑ تیراندازی ماموران/ ۷۵ کشته و زخمی در ۶ ماه نخست ۱۳۹۸ در بلوچستان
- ↑ گزارش اجمالی از قتل سوخت‌بران
- ↑ توئیت مریم رجوی در مورد اعتراضات سراوان