کاربر:Hossein/14021021صفحه تمرین

زندان گوهردشت، یکی از مخوفترین زندانهای سیاسی در جهان است. هزاران تن از زندانیان سیاسی بین سالهای‌۱۳۶۱ تا‌ ۱۴۰۲ در زندان گوهردشت مورد شکنجه‌های روحی و جسمی قرار گرفته و تعداد کثیری نیز اعدام شدند. زندان گوهردشت در شمال‌شرق شهر گوهردشت کرج در استان البرز قرار دارد. این زندان از جنوب و غرب به شهر گوهردشت محدود شده و از شمال و شرق به دامنه ارتفاعات البرز منتهی می‌شود. نام زندان گوهردشت کرج با کشتار زندانیان سیاسی سال۶۷ گره خورده است. با آغاز این کشتارها در ابتدای مرداد سال۱۳۶۷ بسیاری از زندانیان سیاسی که در زندان گوهردشت محبوس بودند، دوباره محاکمه و اعدام شدند. نام این زندان در سال‌های اخیر بار دیگر با انتقال زندانیان سیاسی اعتراضات سال۸۸ به آن بر سر زبانها افتاد. طی دهه‌های اخیر بسیاری از زندانیان سیاسی دوران محکومیت خود را در این زندان سپری کرده و حکم اعدام برخی از آنها نیز در این محل اجرا شده است. جمهوری اسلامی این زندان را در مرداد ۱۴۰۲ با انتقال باقیمانده زندانیان آن به زندان قزلحصار تعطیل کرده است.

زندان گوهردشت (رجایی‌شهر) یکی از زندان‌های زیر نظر سازمان زندان‌ها و محل نگهداری زندانیان سیاسی و عقیدتی و زندانیان جرائم عمومی است. زندان گوهردشت به‌دلیل اعدام گسترده زندانیان محبوس در این زندان در دهه ۶۰ خورشیدی، از مشهورترین زندان‌های ایران است. طی سال‌های گذشته نیز اجرای حکم اعدام تعداد پرشماری از زندانیان در این زندان انجام شده است. زندان گوهردشت به‌دلیل نقض گسترده حقوق زندانیان، در سال ۱۳۹۶ از سوی وزارت خزانه‌داری آمریکا تحریم شد.

پیشینه زندان گوهردشت

زندان گوهردشت در ابعاد تقریبی ۲۰۰۰۰۰مترمربع در شمال‌شرق شهر گوهردشت قرار دارد. این زندان از جنوب و غرب به شهر گوهردشت محدود شده و از شمال و شرق به دامنه ارتفاعات البرز منتهی می‌شود. ساخت زندان گوهردشت در اواخر سال۱۳۵۵ شروع شد و در دوران انقلاب ضدسلطنتی به‌گفته افراد محلی حدود ۷۵‌درصد آن ساخته شده بود. بعد از انقلاب ضدسلطنتی تا اواخر سال‌۱۳۵۹ ساخت این زندان متوقف شده بود، در اواخر سال‌۵۹ بودجه‌یی به آن اختصاص داده شد. در مهرماه سال‌۱۳۶۱ ساختمان زندان کامل و آماده بهره‌برداری شد. پس از این بود که بسیاری از زندانیان قزل‌حصار و سایر زندانها به این زندان منتقل شدند.

زندان رجایی‌شهر کرج در گوهردشت کرج در بلوار موذن قرار دارد و در دهه شصت به همین نام گوهردشت شناخته می‌شد. ساخت زندان گوهردشت پیش از انقلاب ۵۷ و با استفاده از بتون‌های پیش‌ساخته شروع و پس از توقفی چند ساله در نهایت مهرماه سال ۱۳۶۱ راه‌اندازی شد. زندانی که از مهمترین کارکردهایش در دهه شصت، آزار سازمان‌یافته زندانیان سیاسی در سلول‌های انفرادی آن بود.

پس از کشتار دسته‌جمعی زندانیان سیاسی در تابستان ۶۷،به زندانی برای زندانیان جرایم خطرناک استان تهران بدل شد،، آن‌چنان‌که از اوائل دهه هفتاد تا سال ۱۳۸۸عموما فاقد بند خاص زندانیان سیاسی بود. پس از رویدادهای پیامد انتخابات سال ۱۳۸۸، دوباره بندهای سیاسی این زندان دایر شد.

ساختار زندان گوهردشت

زندان گوهردشت از هشت بلوک سه طبقه که در مجموع ۲۴ بند و تعدادی ساختمان اداری و لجستیکی را در بر می‌گیرد ساخته شده است. ساخت این بلوکها از بتن پیش‌ساخته است و در زمان شاه ساخته شده است اما توسط جمهوری اسلامی تکمیل شده و در ۱۳۶۱ مورد بهره‌برداری قرار گرفت.

در بلوار موذن، در سمت چپ درب ورودی زندان، درب ورودی اداره کل اطلاعات استان البرز قرار دارد. پس از بدل شدن البرز به استان مستقل از تهران، ساختمان اداره کل اطلاعات این استان داخل محوطه و زمین زندان ساخته شد اما ساختمان این اداره‌کل به سایر ساختمان‌های زندان که به همدیگر متصل هستند مرتبط نیست. در سمت راست ورودی زندان هم کارگاه‌های زندان قرار دارند که زندانیانی که اجازه کار دارند در طول روز آن‌جا کار می‌کنند. کتابخانه‌ی زندان. کارگاه و جهاد زندان در خارج از محوطه‌فوق قرار داشت.

گنجایش زندان گوهردشت

در زندان گوهردشت که ظرفیت نگهداری نزدیک به سه هزار زندانی را دارد در سال ۱۳۹۸بین ۳۸۰۰ تا ۴۰۰۰ زندانی نگهداری می‌شد.

قرنطینه

قرنطینه زندان گوهردشت خارج از ساختمان اصلی زندان و با فاصله حدودا صد متری مقابل درب اصلی زندان قرار دارد. قرنطینه دارای دو اتاق بزرگ با تخت‌های سه طبقه است و ظرفیت پذیرش ۳۰ زندانی را دارد اما تعداد زندانیان آن‌جا بستگی به ورودی زندان دارد و تعداد زندانیان آن‌جا ثابت نیست. زندانی در بدو ورود و پیش از انتقال به بندهای داخلی زندان، ۲ تا ۳ روز در قرنطینه می‌ماند.

در داخل بند قرنطینه یک قسمت جداگانه به اسم پارک هم وجود دارد که از آن برای نگهداری موقت زندانیانی استفاده می‌شود که از ملاقات شرعی و مرخصی برمی‌گردند. این زندانیان را تا سه روز در این بخش نگه می‌دارند تا اگر در زمان ملاقات یا مرخصی مواد مخدر بلعیده‌اند، نتوانند مواد را داخل زندان ببرند و در آن سه روز مواد را همان‌جا دفع کنند.

دژبانی، دفاتر رئیس و..

پس از عبور از سمت راست  قرنطینه با مسافت حدود ۵۰۰ متری، دژبانی ساختمان اصلی زندان قرار دارد. پس از عبور از دژبانی هم در فاصله‌ای حدود ۵۰ متری درب ورود ساختمان اصلی زندان قرار دارد. دفتر رییس زندان و دفتر مدیر داخلی زندان در ابتدای ورودی ساختمان قرار گرفته‌اند. پس از آن هم کریدور همکف ساختمان است که در آن دفاتر حفاظت، بازرسی، روابط عمومی و سایر واحدهای ادرای زندان واقع شده‌اند. درب رفت و آمد زندانیان در طبقات دوم و سوم این ساختمان قرار دارد.

مسئولین زندان گوهردشت

در سالهای ۱۳۶۴تا ۱۳۶۷ سید حسین مرتضوی رئیس زندان گوهردشت بوده است. او از سال ۱۳۶۶ هم‌زمان رئیس زندان اوین نیز بوده است. در ۱۳۶۵ فردی به نام سجاد معاون مرتضوی در زندان گوهردشت بوده است.

زندان رجایی‌شهر در حال حاضر و پس از انتخاب غلامرضا ضیایی به ریاست زندان تهران بزرگ، فاقد رئیس است. حسن قبادی معاونت بهداشت زندان است، ولی علی‌محمدی مدیر داخلی زندان، محمدی رئیس حفاظت زندان، درزی رئیس بازرسی، سرگرد مقصود زلفعلی فرمانده حفاظت فیزیکی زندان، امین وزیری دادیار زندانیان سیاسی زندان رجایی و رضا غلام‌پور سیگارودی رئیس اجرای احکام است.

حفاظت زندان

نیروهای حفاظت اطلاعات و بازرسی زندان اگرچه از طرف اداره‌کل سازمان زندان‌ها تعیین می‌شوند و به این ترتیب از ریاست زندان باید تا حدی مستقل باشند اما به خاطر شرایط خاص زندان رجایی‌شهر، این نیروها در عمل فاقد استقلال و حق نظارتی هستند که قانون سازمان زندان‌ها برای‌شان پیش‌بینی کرده و کاملا تابع مدیریت زندان عمل می‌کنند.

گارد حفاظت زندان از دو دسته سربازان وظیفه تشکیل می‌شود. دسته نخست آنان از طرف سازمان زندان‌ها مامور به خدمت در زندان می‌شوند و تعدادی هم سرباز کلانتری هستند. هر بند ۳ نگهبان دارد که در شیفت‌های ۲۴ ساعته در کنار رئیس بند کار می‌کنند.

بهداری

بهداری زندان رجایی‌شهر ساختمانی است کنار ساختمان ملاقات و بین بند ۱ و بند ۹ زندان. از طبقه همکف و طبقه دوم این ساختمان به عنوان بهداری استفاده می‌شود اما طبقه سوم آن قرار است بندی باشد که ضیایی از آن با عنوان بند امن نام می‌برد. سالنی با اتاق‌های بزرگ مجهز به دوربین و در ریلی الکتریکی است که تنها یک موکت کف آن انداخته‌اند. این سالن اکنون آماده شده است اما هنوز به بهره‌برداری نرسیده است.

بهداری در طول روز یک دکتر، سه پرستار و یک روانشناس دارد و در طول شب تنها یک دکتر و یک پرستار. جز تجهیزات معمولی موجود در مطلب یک دکتر، دارای یک آزمایشگاه است. بهداری زندان تجهیزات کلینیکی و تشخیصی دیگری همچون دستگاه عکسبرداری، سی‌تی‌اسکن یا ام‌آر‌آی ندارد.

سالن ملاقات

بلوک جنب بهداری مربوط به سالن ملاقات و قسمت اداری زندان است. سالن ملاقات در طبقه وسط این بلوک واقع شده و در طبقه اول اتاقهای رئیس زندان و دادیاری و بایگانی و... قرار دارد. بخشی از طبقه سوم این بلوک مربوط به اتاق کنترل سالن ملاقات است که روی آن دائما شنود وجود دارد و مکالمات زندانیان را ضبط می‌کنند.

ساختمان ملاقات زندان هم که بعد از ساختمان بهداری و پیش از بند ۹ قرار دارد سه طبقه است. طبقه همکف ساختمان ملاقات کاربرد اداری دارد، طبقه دوم آن سالن ملاقات زندان است. در مورد کارکرد طبقه سوم این ساختمان اطلاع دقیق نداریم.

آشپزخانه، انبارها

یک بلوک در سمت شرقی تماماً آشپزخانه و انبارهای تدارکات است. یک بلوک در سمت غربی بهداری زندان است.

بازرسی زندانی

زندانی پیش از ورود به راهرو، بارها مورد بازرسی قرار می‌گیرد؛ ابتدا به محض ورود به زندان، بار دوم در قرنطینه، برای بار سوم در دژبانی ساختمان اصلی، نوبت چهارم در ورودی ساختمان اصلی و در نهایت در ابتدای راهروی طبقه هم‌کفِ بندی که به آن منتقل می‌شود.

بندهای زندان گوهردشت

این زندان که اساساً به‌صورت سلولهای انفرادی ساخته شده دارای ۲۴‌بند در ۸بلوک سه طبقه است. بین هر بلوک یک حیاط قرار دارد. که برای هواخوری زندانیان در نظر گرفته شده است. در هر بند ۴۰‌سلول انفرادی وجود دارد که دو سلول آخر حمام هستند. سه بند از بندهای ۲۴‌گانه بندهای عمومی هستند که در این بندها هر دو سلول را تبدیل به یک سلول کرده و درهای چوبی برای آن گذاشته‌اند. این سه بند در طبقه سوم سه بلوک جنوبی است. با این حساب ۲۱‌بند در این زندان هست که سلولهای آن انفرادی است. در داخل هر سلول یک توالت فرنگی استیلی و یک روشویی وجود دارد که نیازی به بیرون رفتن زندانی از سلول وجود نداشته باشد.

در گزارش دیگری بندها به این صورت توصیف شده‌اند: زندان «رجایی شهر» ۱۰ بند(یا به تعبیری ۱۱ بند)، یا آن‌چنان که در ادبیات رسمی گفته می‌شود، «اندرزگاه» برای نگه‎داری زندانیان و یک بند فرهنگی دارد. بند ۱ تا ۹ این زندان در دهه ۶۰ ساخته شده‌اند و هر بند سه طبقه و هر طبقه دارای یک سالن است. در دهه ۶۰، دو سالن در هر بند مخصوص سلول‌های انفرادی و یک سالن هر بند هم مخصوص سلول‌های عمومی بوده است. اکنون به جز بند ۸، سلول‌های همه سالن‌های بندهای این زندان هم‎چون بند عمومی کاربرد دارند. بند نوساز ۱۰ برخلاف سایر بندهای این زندان، یک طبقه است. گفتنی است که طبقه سوم بند ۸ هم اکنون به عنوان بند ۱۱ و مستقل از بند ۸ تعریف می‌شود. همه این بندها به جز بند ۱۰، از طریق راهروهای سرپوشیده در طبقات سه‌گانه به یک‎دیگر متصل هستند. طبقات زندان هم با راه‌پله‌ای که در انتهای طبقات است، به یک‎دیگر وصل می‌شوند.

سه بند عمومی

بر اساس گفته زندانیانی که در بندهای عمومی این زندان بوده‌اند تفاوت ساختمان درونی این سه بند با بقیه بندها از اين قرار است که به جای ۶ سلول اول بند، یعنی سه سلول از هر طرف، دستشویی، توالت و حمام ساخته‌اند. ۲۸ سلول را که در بندهای دیگر به شکل انفرادی هستند، به ۱۴ اتاق تبدیل کرده‌اند. ۶ سلول ته بند را نیز به دو اتاق که نسبت به اتاق‌های دیگر بند بزرگتر هستند، تبدیل کرده‌اند. در واقع مساحت بندهای عمومی با مساحت طبقه‌های پایین یکی هستند، با این تفاوت که به جای ۳۸ سلول و دو حمام، هر یک از آن‌ها به ۱۴ اتاق کوچک، ۲ اتاق بزرگ و دو واحد دستشویی و توالت تقسیم شده است.

بندهای فرعی - تاریکخانه

کنار در ورودی هر بند ‌قسمتی است به نام "فرعی" که شامل دو اتاق یکی کوچک و یکی بزرگتر و انباری و حمام و توالت است. بنا بر گفته مسعود ابویی که از هم‌سلولیش عبدالله کریمی در بند ۱۴، سلول ۳۸ در سال ۱۳۶۲ وهم‌چنین از حسن فارسی که مدتی در این تاریکخانه بوده‌اند نقل می‌کند زندانبان برای تنبیه و شکنجه بیشتر زندانیان را برای مدتی چند روزه به اتاقک انباری بند فرعی که هیچ منفذی به بیرون نداشت و حدود ۱*۱.۵ متر می‌شد می‌برد که در آنجا یک وعده غذا و یک وعده دستشویی به آنها داده می‌شد.

در کنار برخی از سالن‌ها، یک اتاق قرار دارد که از آن به عنوان «فرعی» یاد می‌شود و شماره‌اش همان شماره‌ سالنی است که اتاق به آن چسبیده است. از این فرعی‌ها در موارد خاص برای تنبیه زندانیان هم‌چون سلول انفرادی و یا تفکیک یک دسته از زندانیان از سایرین و یا انبار استفاده می‌شود.

قسمت‌های "فرعی" برای محل زندگی و استراحت نگهبانان بند ساخته شده بود، اما از آن‌ها نیز به عنوان محل نگهداری زندانیان استفاده می‌شد.

بندها بر اساس طبقه‌بندی زندانیان

بر اساس گزارش ایران وایر در ۳۱ تیر ۱۳۹۸ بندها بر اساس زندانیان به شکل زیر طبقه‌بندی شده بود:

بند ۴ خاص زندانیان سیاسی و عقیدتی

در سه سالن (۱تا ۳) بند یک عمدتا زندانیان باسابقه نگه‎داری می‎شوند با بیش از ۱۰ سال زندان

بند۲ بند «دارالقرآن» - زندانیان در کار حفظ قرآن با مرخصی

بند۳ زندان به بند کُردها و لُرها مشهور است

در سالن‌های (۱۰ تا ۱۲) بند ۴، زندانیان سیاسی و عقیدتی نگه‎داری می‌شوند

سالن فوق‌امنیتی ۱۰ با ۲۱ زندانی سیاسی، مجهز به ۴۰ دوربین مداربسته و ۶۴ سیستم شنود

سالن ۱۱ با ۲۱ زندانی عقیدتی اهل سنت متهم به عضویت در «داعش» و «القاعده» که در مرداد ۱۳۹۶ خالی شد

سالن‌های ۱۳ تا ۱۵ از دوره‌ای که «مردانی» ریاست زندان رجایی شهر را بر عهده گرفت به بند جوانان بدل شد اما به دستور غلامرضا ضیایی رئیس بعدی زندان گوهردشت جابجا شدند.

سالن‌های ۱۶ تا ۱۸ بند ۶ مختص نگه‎داری زندانیان خطرناک است

در سالن ۱۹ بند ۷، زندانیان عادی نگه‏داری می‌شوند با مصرف قرص متادون

سالن ۲۱ بند نیز محل نگه‎داری ۳۶ نفر از زندانیان عقیدتی اهل سنت متهم به ارتباط با داعش و القاعده است. بند ۷ قبلا بند زنان بود

دو سالن ۲۲ و ۲۳ بند ۸ که به دلیل کنترل آن از سوی سپاه پاسداران در دهه ۶۰، به بند «سپاه» معروف است، در اختیار وزارت اطلاعات قرار دارد. در این دو سالن، متهمان سیاسی و عقیدتی استان «البرز» که در مرحله بازجویی هستند، به صورت موقت نگه‌داری می‌شوند. کارکرد این بند را می‌توان با بند ۲۰۹ «اوین» شبیه دانست. از آن جا که تمام رفت‌و آمدهای این دو سالن با چشم‌بند است، در مورد وضعیت داخلی سالن‌های این بند اطلاع دقیقی در دست نیست. از نظر مسوولان زندان رجایی‌شهر، این دو سالن وجود خارجی ندارند.

سالن ۲۴ که در طبقه سوم بند ۸ قرار دارد، سوییت انفرادی است که از سوی مدیریت زندان کنترل می‌شود و بیش‎تر مخصوص نگه‎داری زندانیان اعدامی در ساعات پایانی زندگی، قبل از اعدام است.

طبقه هم‌کف بند ۹ (سالن ۲۵)، ساختمان اداری است. دو طبقه دیگر این بند (سالن‌های ۲۶ و ۲۷)، «بند کارگری» است. این دو سالن محل نگه‎داری زندانیانی هستند که در بخش خدماتی و یا کارگاه‌های زندان کار می‌کنند.

بند ۱۰ اما برخلاف ۹ بند پیشین، در سال‌های اخیر ساخته شده و دارای هفت سالن (۳۰ تا ۳۶) است. هر سالن یک اتاق بزرگ است که دورتا دور آن تخت‌های سه طبقه قرار دارند؛ ۱۰ تخت با ظرفیت ۳۰ نفر. بند ۱۰ ابتدا به منظور نگه‎داری زندانیان زن ساخته شد اما قبل از استفاده برای زنان تغییر یافت.

سالن ۳۰ بند ۱۰ پیش‎تر خاص زندانیان متادونی بود. این زندانیان از این‌جا به سالن ۲۰ بند ۷ منتقل شدند و این سالن اکنون خالی است. سالن ۳۱ هم ویژه زندانیان فرهنگی است؛ آن دسته از زندانیانی که درس می‌خوانند و در حال ادامه تحصیلات دانشگاهی هستند. سالن ۳۲ این بند نیز مختص محکومان نظامی است و اکنون تنها پنج یا شش زندانی نامی در آن نگه‏داری می‌شوند.

سالن ۳۳ خالی است و سالن ۳۴ هم مخصوص پیرمردان زندانی است. سالن ۳۵ نیز به زندانیان موردی اختصاص دارد.

سالن ۳۶ این بند هم مختص زندانیان عقیدتی اهل سنت متهم به ارتباط با داعش و القاعده است و در آن ۳۵ زندانی نگه‏داری می‌شوند.

بند فرهنگی مقابل بند ۱۰ واقع شده است و در آن هیچ زندانی نگه‏داری نمی‌شود. کتاب‎خانه، مدرسه، باشگاه و آمفی‌تئاتر زندان در این بند قرار دارد. آمفی‌تئاتر بند فرهنگی، سال ۱۳۶۷ به «میدان دار» بدل شده بود و کشتار زندانیان سیاسی گوهردشت در آن‌جا انجام شد.

فروشگاه-استراحتگاه نگهبان‌ها

در طبقه هم‎کف هر بند، فروشگاه بند قرار دارد که زندانیان مایحتاج خود را از آن‌جا تهیه می‌کنند. از دو اتاق دیگر چسبیده به بندها در طبقات دو و سه هر بند، یکی به عنوان استراحت‎گاه نگهبان‌ها (معروف به «زیر هشت») و دیگری به عنوان انبار یا فرعی استفاده می‌شود. هر سالن هم یک وکیل بند (سالن) دارد که رییس بند او را از میان زندانیان انتخاب می‌کند.

هواخوری بندها

بین هر بلوک یک حیاط قرار دارد. که برای هواخوری زندانیان در نظر گرفته شده است. هر بند محوطه هواخوری خاص خود را دارد. در تعدادی از بندها، زندانیان محبوس در همه سالن‌های بند به صورت مشترک و همزمان از هواخوری استفاده می‌کنند اما در تعدادی از بندها هم به دستور رئیس بند، زمان هواخوری بین سالن‌های بند تقسیم می‌شود و زندانیان هر سالن در ساعات مشخصی می‌توانند از هواخوری استفاده کنند.

آمفی‌تئاتر زمان شاه، حسینیه جمهوری اسلامی

در قسمت شمالی راهروی اصلی زندان یک سالن آمفی‌تئاتر بزرگ قرار دارد که در زمان شاه به‌منظور برنامه‌های هنری زندانیان ساخته بود. جمهوری اسلامی آن را حسینیه نامید. این محل بعدا محل بدار آویختن زندانیان مجاهد و دیگر گروهها در قتل‌عام ۶۷ بود.

و در ته بندها یک سالن بزرگ غذاخوری قرار دارد. البته دو بلوک انتهایی زندان فاقد این سالن بزرگ هستند. این سالن‌ها در زمان جمهوری اسلامی "حسینیه" هر بند نام گرفتند. و در سال‌های ابتدایی راه‌اندازی گوهردشت درِ این سالن‌را هنگام سینه‌زنی و یا پخش نوار‌های سخنرانی و کلاس‌های آموزشی باز می‌کردند و باقی وقت‌ها بسته بود.

تا پیش از سال ۱۳۹۴، تقریبا در انتهای هر سالن‌ یک حسینیه وجود داشت اما با انتقال زندانیان جاعل و کلاه‌بردار به زندان تهران بزرگ در این سال و کم شدن قابل توجه تعداد زندانیان رجایی‌شهر، اکثر حسینیه‌های بندها تخلیه و پلمپ شدند.

اعدام در زندان گوهردشت

بنا بر گزارش ایران وایر در سال ۱۳۹۸، زندان گوهردشت یکی از زندان‌هایی است که احکام اعدام دو استان تهران و البرز در آن‌جا اجرا می‌شود. زندانیان محکوم به اعدام که حکم آن‌ها برای اجرا به دایره احکام اجرا می‌شود برای اجرای حکم اعدام از زندان‌های مختلف البرز و تهران برای اجرای حکم اعدام به زندان رجایی‌شهر منتقل می‌شوند. احکام اعدام، بامداد روزهای چهارشنبه هر هفته در رجایی‌شهر اجرا می‌شود و گفته می‌شود که هر هفته به طور متوسط، ۸ تا ۱۰ زندانی در این زندان اعدام می‌شوند.

نحوه اعدام ومسئول آن در زندان گوهردشت

زندان رجایی شهر یکی از زندان‌هایی است که احکام اعدام دو استان تهران و البرز در آن‌جا اجرا می‌شود. زندانیان محکوم به اعدام که حکم آن‌ها برای اجرا به دایره احکام اجرا می‌شود برای اجرای حکم اعدام از زندان‌های مختلف البرز و تهران برای اجرای حکم اعدام به زندان رجایی‌شهر منتقل می‌شوند. احکام اعدام، بامداد روزهای چهارشنبه هر هفته در رجایی‌شهر اجرا می‌شود و گفته می‌شود که هر هفته به طور متوسط، ۸ تا ۱۰ زندانی در این زندان اعدام می‌شوند.

توصیفی از اعدام در زندان گوهردشت

سعید اقبالی زندانی زندان گوهردشت در گزارشی که ایندیپندنت فارسی در ۴ فروردین ۱۴۰۱ منتشر کرده است در توصیف شرایط اجرای حکم اعدام در زندان گوهردشت (رجایی‌شهر) می‌‌گوید:

«بامداد چهارشنبه‌ها، روز اجرای حکم در جایی نزدیک به بند فعلی ما (بند۴) است. گاهی دو یا سه نفر و گاهی تا بیش از ۱۰ زندانی برای اجرای حکم به این مکان منتقل می‌شوند. مسئولان زندان، دادستانی و اجرای احکام نیز برای اطمینان از اجرای حکم اعدام و مرگ زندانی در این مراسم شرکت می‌کنند! صدای ماشین‌هایی که سه‌شنبه شب‌ها فعالانه برای اجرای مراسم اعدام در رفت‌وآمدند، از پشت پنجره‌های فنس‌کشیده اتاق من شنیده می‌شود. صداهایی آشنا که از دهه ۶۰ تا به امروز در آجر به آجر این زندان لانه کرده‌اند.»

قتل‌عام ۶۷ در زندان گوهردشت

در جریان قتل‌عام ۶۷ تعداد زیادی از زندانیان مجاهد و گروههای مارکسیستی در زندان گوهردشت اعدام شدند. جدا از زندانیانی که دوره محکومیت خود را در این زندان می‌گذراندند، زندانیان تبعیدی مجاهد از شهرهای مشهد و کرمانشاه هم در میان این اعدامیان بودند.

گوهردشت کارخانه کشتار

زندان گوهردشت کارخانه کشتار بود. این وصفی بود که دادستان دادگاه حمید نوری در دادگاه سوئد آن را بیان کرد. در گزارشی که صدای آمریکا در رابطه با هشتاد و نهمین جلسه دادگاه حمید نوری تهیه کرده است آمده است:

بخشی از تلاش دادستان‌ها در این جلسه اثبات حضور حمید نوری متهم پرونده در روزهای وقوع اعدام ها در زندان گوهردشت بود. دادستان به همین منظور نخست در مورد شرایط زندان گوهردشت در دوران اعدام ها توضیحاتی داد. او زندان گوهردشت را در ایام اعدام ها به «کارخانه کشتاری» تشبیه کرد که کارکنان آن باید تمام وظایف خود را با سازمان بندی صحیح و به موقع و با سرعت بسیار زیاد و به نحو احسن به انجام می رساندند. هیچیک از کارکنان زندان حق گرفتن مرخصی را– حتی در شرایط ویژه و فوق العاده شخصی – نداشتند. دادستان برای اثبات ادعای خود به شهادت رحیمی و اظهارات حسین فارسی در کتابش رجوع کرد. رحیمی با گوش خود مکالمه بین دو تن از کارکنان زندان را شنیده. یکی از آنها از عدم رضایت خود برای حضور در زندان و نداشتن امکان مرخصی صحبت کرده است.

نفرات اصلی قتل‌عام ۶۷ از زندانبانان گوهردشت

مسئولیت اصلی به اجرا گذاشتن دستور خمینی بویژه بر دوش هیات مرگ، ناصریان، لشکریان و حمید نوری بوده است.

حمید نوری

درگزارش صدای آمریکا در این رابطه آمده است: محمود رویایی نیز در کتاب خود از نقش فعال متهم (حمید نوری) صحبت کرده است. دادستان در این قسمت برای اثبات حضور نوری در زندان گوهردشت به مصاحبه ای با حسن گلزاری و ویدئویی از محمود رویایی نیز اشاره کرد. دادستان گفت رویایی از ناصریان و حمید نوری به عنوان افرادی نام برده است که از صبح تا شب در جريان اعدام ها در زندان گوهردشت بشدت فعال و مشغول بوده اند. نصرالله مرندی نیز در ویدئویی از ناصریان، لشکری و حمید نوری به عنوان افراد فعال در اعدام ها نام برده است.

دادستان در پایان جلسه نوبت صبح دادگاه رسما اعلام کرد که جای هیچ شک و تردیدی وجود ندارد که حمید نوری، متهم دادگاه در اعدام زندانیان مجاهد و بعد از آن زندانیان چپ گراها در تابستان ۱۳۶۷ نقش بسیار فعال و مهمی داشته است. نوبت بعدازظهر دادگاه به قضاوت حقوقی پرونده اختصاص داشت. دادستان معتقد است که حمید نوری این جرم های وارده را با مشارکت سایر افراد انجام داده است و بطور مشخص وظایف خاصی را در اجرای حکم خمینی داشته است. دادستان می گوید حمید نوری در انجام این کارها اجبار یا ترسی نداشته است و مشخص شده که این اعمال را داوطلبانه و حتی با میل و اراده شخصی خودش انجام داده است. دادستان گفت کارهایی که حمید نوری در زندان گوهردشت در تابستان ۱۳۶۷انجام داده، جرم محسوب می شوند.

هیات مرگ

دادستان در مورد فرایند هیات مرگ توضیح داد که تحت هیچ شرایطی معادل فرآیند دادگاه های عادلانه نبوده است. اعدام ها، قتل غیرقانونی بوده است. اعضاء هیات حتی زندانیان را گول زده اند تا زندانیان متوجه عواقب پاسخ به سوال های خود نباشند. این کار حتی بر طبق نظام ایران قانونی نبوده است. دادستان گفت حتی دادگاه های انقلاب هم که معروف به نقض حقوق انسانی هستند هم عملکرد [غیرقانونی] هیات مرگ را نداشته اند.

جو زندان گوهردشت در قتل‌عام ۶۷

دادستان از جو حاکم بر زندان گوهردشت در روزهای اعدام ها صحبت کرد و گفت: «موج اعدام ها چالش بزرگی برای زندان و مقامات آن بوده به طوری که گاهی حتی وقت کافی برای رسیدگی و اعدام زندانیان انتخاب شده برای اعدام نداشتند. هیات در روزهای اعدام تا دیروقت در زندان کار کرد. زندانی ها – برخی حتی چندین بار - به راهروهای مرگ برده شدند.

روش گزینش زندانی برای قتل‌عام ۶۷

دادستان توضیح داد که کارکنان زندان در طول اولین موج اعدام ها به بندها رفته و گروه ها و نفرات خاصی را انتخاب کرده و با خود برده اند. او گفت در موج دوم روش کارکنان تغییر کرده و اینبار تمامی افراد را از بندها منتقل کرده وبعدا اعدام شدگان را از بین آنها انتخاب می‌کردند.

اعدام ملی‌کش‌ها در قتل‌عام ۶۷

دادستان توضیح داد که اعدام ها در نهم شهریور به بند «ملی کش» ها رسید. زندانیانی که قبل از نهم شهریور اعدام نشده و به بند برگردانده شده بودند موضوع اعدام ها را از طریق مورش به بند ملی کش ها اطلاع دادند. این پیام ها به بند زیرین، یعنی بند «اوینی ها» هم منتقل می شود. دادستان در مورد شهادت ملی کش به آذرنوش همت الیزه ای اشاره کرد که گفته است در زمان حضورش مقابل هیات مرگ، حمید نوری و ناصریان پشت سر او ایستاده بودند. آذرنوش شهادت داده که همانجا سیدعباس رئیسی، دوستش را برای آخرین بار می بیند.

وضعیت زندان گوهردشت در دهه ۹۰

در این زندان، تمام امکانات رفاهی (مثل کولر، بخاری، فرش و یخچال) باید از سوی زندانیان و با پول خودشان با قیمت چند برابر بیرون از زندان، از فروشگاه زندان تهیه شود. امکاناتی که تحت مالکیت زندان می‌ماند و زندانی در صورت آزادی یا انتقال به بندی دیگر نمی‌تواند ادعایی بر آن‌ها داشته باشد.  به زندانی در بدو ورود به زندان تنها دو پتوی مستعمل سربازی تحویل داده می‌شود.

تعطیلی زندان گوهردشت

سایت همبستگی ملی نوشت:

زندان گوهردشت کرج روز شنبه، ۱۴مرداد، به طور کامل تخلیه و توسط رژیم آخوندی تعطیل اعلام شد. بر اساس گزارش مرکز رسانه‌یی قضاییه خامنه‌ای، تخلیه زندان گوهردشت در استان البرز که از روز سه‌شنبه، ۱۰مرداد، آغاز شده بود در روز شنبه، ۱۴مرداد، رسماً به پایان رسید.در ۱۴ مرداد ۱۴۰۲ زندان گوهردشت (رجایی‌شهر) تعطیل شد.

ایران‌وایر ضمن اعلام این خبر نوشت تعدادی از زندانیان، در پی تخلیه ناگهانی و سریع زندان، فرصت جمع‌آوری وسایل شخصی و داروهای خود را نداشته‌اند.

سایت «هرانا» روز پنج‌شنبه، ۱۲مرداد، به‌نقل از یک منبع آگاه اعلام کرده بود که سامان یاسین، سعید ماسوری، افشین بایمانی، حمزه سواری‌لفته، مطلب احمدیان، لقمان‌امین‌پور و محمد شافعی از جمله زندانیان سیاسی زندان رجایی‌شهر بودند که به زندان اوین منتقل شده‌اند. بر اساس برخی گزارشها، تخلیه این زندان آن قدر ناگهانی و فوری انجام شده که این زندانیان «فرصت جمع‌آوری وسایل شخصی و داروهای خود را نیافته بودند».

واکنش‌ها نسبت به تعطیلی زندان گوهردشت

قوه قضاییه جمهوری اسلامی: به گزارش میزان، خبرگزاری رسمی قوه قضاییه جمهوری اسلامی، مسعود ستایشی، سخنگوی این قوه در نشست خبری درباره آخرین وضعیت زندان گوهردشت اعلام کرد: « در راستای اجرای دستور ریاست قوه قضاییه در سفر استانی به البرز در تاریخ ۱۷ فروردین سال جاری (۱۴۰۲) مبنی بر تعطیلی زندان رجایی‌شهر، سازمان زندان‌ها بلافاصله نسبت به تشکیل کمیته انتقال ندامتگاه رجایی‌شهر اقدام کرد و با برنامه‌ریزی مدون و پیگیری مصوبات، ظرف سه ماه دستورات رئیس قوه قضاییه اجرایی شد.»

سازمان حقوق بشر ایران نوشت: «تخلیه زندان رجایی‌شهر تلاش سیستماتیک حکومت برای پاک‌کردن آثار جنایت علیه بشریت است.» در این گزارش آمده است که عمده کشتار زندانیان سیاسی در این زندان رخ داده است و از بین بردن آثار چنین جنایاتی انگیزه اصلی جمهوری اسلامی برای تعطیلی و تخریب زندان است. به گفته محمود امیری‌مقدم، مدیر سازمان حقوق بشر ایران، جنبش دادخواهی وجامعه‌ مدنی ایران و همچنین جامعه جهانی باید تلاش کند تا از تخریب این زندان جلوگیری کنند.

سایت مجاهد: زندان گوهردشت کرج به‌منظور پاک کردن آثار جنایت علیه بشریت در قتل‌عام۶۷ تعطیل اعلام شد

سایت همبستگی ملی در این رابطه نوشته است:

انتقال زندان گوهردشت به خارج شهر کرج به دستور آخوند اژه‌ای سردژخیم قضاییه جلادان به‌منظور پاک کردن آثار جنایت علیه بشریت در قتل‌عام ۶۷ خبرگزاری رسمی رژیم ایرنا ۲۱فروردین گزارش داد: اژه‌ای با اشاره به ضرورت ساماندهی زندان‌های مستقر در استان البرز به رئیس سازمان زندان‌ها دستور داد تا تمهیدات و مقدمات لازم را برای تعطیلی زندان رجایی‌شهر و اقدامات بعدی انجام دهد. رئیس قوه قضاییه پنجشنبه‌شب (۱۷ فروردین) در نشست شورای اداری البرز گفت: زندان رجایی‌شهر که در داخل شهر کرج است باید هر چه زودتر به خارج شهر منتقل شود و محل فعلی آن از وضعیت زندان بودن خارج و اقدامات متعاقب بعدی در قبال آن صورت گیرد. خاطرنشان می‌شود زندان گوهردشت محل اعدام و شکنجه هزاران تن از فرزندان مجاهد و مبارز مردم ایران است که گوشه‌یی از جنایت‌های صورت گرفته در آن در جریان قتل‌عام زندانیان سیاسی در سال ۶۷، در جریان محاکمه یکی از دژخیمان قتل‌عام در دادگاه استکهلم سوئد و در دادگاه دورس در آلبانی، با جزئیات افشا شد و مجاهدان از بند رسته، ماکت این زندان و محل اعدام‌ها را هم به دادگاه ارائه کردند.

انتقال زندانیان به زندان قزلحصار

به دنبال دستور رییس قوه قضاییه درخصوص جابجایی (تعطیلی) زندان گوهردشت (رجایی‌شهر کرج) چند صد تن از محبوسین این زندان شامل شماری از زندانیان سیاسی و عقیدتی به زندان قزل‌حصار منتقل شدند. هرانا ضمن اعلام این خبر به نقل از خانواده یکی از زندانیان نوشت از شب دوشنبه ۹ مرداد، دست‌کم ۳۰۰ تن از محبوسین این زندان بدون اعلام قبلی و به یک‌باره به زندان قزل‌حصار منتقل شدند. هرانا همچنین گزارش داد شماری از افراد منتقل شده، زندانیان سیاسی و عقیدتی هستند. بر اساس این گزارش به زندانیان ساکن زندان گوهردشت (رجایی‌شهر) اطلاع داده شده که روند انتقال زندانیان باقی مانده در روزهای آینده ادامه خواهد یافت.

به‌نوشته روابط عمومی قضاییه جلادان، تمامی زندانیان گوهردشت به زندان قزل‌حصار که آن هم در همین استان قرار دارد، «منتقل شدند». خبرگزاریها در ایران در حالی از انتقال زندانیان زندان گوهردشت کرج به زندان قزل‌حصار خبر می‌دهند که هفته گذشته برخی منابع از انتقال شماری از زندانیان سیاسی به زندان اوین خبر داده بودند.

انتقال زندانیان به زندان اوین

به گزارش سازمان حقوق بشر ایران، سعید ماسوری، افشین بایمانی، مطلب احمدیان، حمزه سواری، لقمان امین‌پور، محمد شافعی، سامان یاسین، حسین گچلو و مسعود کاظمی‌نژاد که از زندان رجایی شهر کرج به زندان اوین منتقل شدند، در وضعیت نگران‌کننده‌ای در سالن‌های ۹ و ۱۰ بند ۸ این زندان به‌سر میبرند. بر اساس این گزارش و به نقل از یک منبع مطلع «پنج زندانی سیاسی را به سالن ۱۰ داده‌اند که کلا دارای ۵ تخت‌خواب سه طبقه است. به این پنج زندانی سه تخت در طبقه وسط داده‌اند که حتی امکان نشستن نیز وجود ندارد.»

وضعیت زندانیان پس از انتقال

به گزارش شبکه حقوق بشر کردستان در ۱۴۰۲/۵/۱۸، اکثریت زندانیان منتقل شده از زندان گوهردشت، به دلیل تراکم جمعیت زندانیان در زندان‌های اوین تهران و قزلحصار کرج به صورت کفت خواب در شرایط نامناسب بهداشی نگهداری می‌شوند. همچنین به دستور مسئولین سازمان زندان‌ها و قوه قضاییه، ماموران انتقال به زندانیان فرصت نداده‌اند که وسایل شخصی خود از جمله لباس، پتو و دارو را به همراه داشته باشند و وضعیت زندانیان بیمار به دلیل خدمات محدود درمانی در زندان قزلحصار وخیم گزارش شده است.