کاربر:M.reza/صفحه تمرین

چلچراغ نام عملیاتی است که در آخرین دقایق شنبه‌ شب بیست‌ و هشتم خرداد سال ۱۳۶۷ توسط یکانهای «ارتش آزادیبخش ملی ایران» «بال نظامی شورای ملی مقاومت ایران» در منطقه شهر مهران و ارتفاعات اطراف آن انجام شد.

هدف از عملیات چلچراغ

هدف از عملیات چلچراغ تسخیر مراکز فرماندهی و استحکامات سنگین و گسترده سپاه و ارتش جمهوری اسلامی ایران در منطقه معروف به ‌دژ تسخیرناپذیر مهران ذکر شده است.

چلچراع همچنين ، عمليات مقدمه‏‌ای براى فتح تهران توصیف شده است. چرا که مدت کوتاهی پس از آن عملیات فروغ جاویدان با هدف فتح تهران توسط ارتش آزادیبخش ملی ایران انجام شد.

این عملیات در زمانی انجام گرفت که تمامی ارتفاعات و نقاط استراتژیک مهران تحت‌ کنترل نیروهای جمهوری اسلامی ایران بود.

عملیات چلچراغ در راستای سیاست صلح و آزادی مجاهدین خلق و مقاومت ایران ، و در ادامه هفت سال تلاش مستمر آنها بر علیه سیاست جنگ‌طلبی آیت الله روح الله خمینی ، رهبر وقت جمهوری اسلامی که در آن زمان با کشور عراق در جنگ بود صورت گرفته است.

تسخیر مهران

درساعت ۱۰:۳۰ قیقه صبح یکشنبه ۲۹ خرداد ۱۳۶۷، یک تیپ رزمی «ارتش آزادی‌بخش ملی ایران» وارد شهر مهران شد. به‌دنبال این تیپ ، چند یکان دیگر از نیروهای ارتش‌ آزادیبخش نیز وارد شهر شدند.

مواضع تسخیر شده:

به گفته فرماندهی ارتش آزادی‌بخش ملی ایران در عملیات چلچراغ ، مرکز لشکر 16 زرهی قزوین و هم‌ چنین لشکر ۱۱ امیرلمؤمنین سپاه و تیپ قائم یاسوج ، با کلیه گردانهای رزمی و پشتیبانی ، کلیه قرارگاهها ، مراکز ، استحکامات و تسلیحات و تجهیزات آنها توسط یکانهای ارتش آزادیبخش تسخیر شدند.

شهر مهران و کلیه‌ی ارتفاعات پیرامون آن همراه با کلیه‌ی بخش‏ها و روستاهای اطراف در کمتر از ۱۱ ساعت به تصرف در آمد.

حضور زنان رزمنده در سطوح فرماندهی و خطوط مقدم

حضور زنان رزمنده‌یی که برای اولین‌ بار درصفوف مقدم نبرد جنگیده بودند ، یکی از وجوه برجسته این عملیات به حساب آمده است.

مشخصات صحنه نبرد

عملیات چلچراغ به مدت سه شبانه روز در جبهه‌یی به‌طول 50 کیلومتر و عمق 20 کیلومتر، در منطقه حومه شهر مهران صورت گرفت.

منطقه‏ ی عملیاتی از شمال به ارتفاعات گچ و ارتفاعات کولک (در منطقه‏ی کانی‏سخت واقع در جنوب صالح‏آباد ایلام) ، از جنوب به ارتفاعات قلاویزان (واقع در جنوب شهر مهران)، از شرق به سه‏راهی دهلران _ مهران و از غرب به مرزهای بین‏المللی ایران و عراق منتهی می‏گردد.

این یک عملیات برق‌آسا با تاکتیک ”پرش شیر“ نامیده شده است به این دلیل که با شکافتن صفوف دشمن و عبور از میان آنها در این عملیات ، مراکز کلیدی و فرماندهی نیروهای جمهوری اسلامی مستقر در عمق منطقه ، که در آماده‌باش کامل به‌سر می‌بردند به‌تصرف درآمد. 

آمار اسرا و کشته شدگان در عملیات چلچراغ:

طبق آمار صادره از فرماندهی ارتش آزادیبخش ملی ایران آمار اسرای طرف درگیر در عملیات چلچراغ بیش‌از ۱۵۰۰ تن بوده است که شامل سطوح فرماندهی تیپها و لشکرهای جمهوری اسلامی شدند.

بیش از ۸۰۰۰ تن از نیروهای جمهوری اسلامی ایران در این عملیات کشته و مجروح شدند.

آمار کشته شدگان ارتش آزادیبخش ملی ۶۷ نفر ذکر شده است.

آمار مجروحین ارتش آزادیبخش ملی ۶۴۲تن ذکر شده است.

غنائم به دست آمده از چلچراغ:

غنائم بدست آمده از دو لشکر جمهوری اسلامی حدود 2 میلیارد دلار تخمین زده می‏شود.

اين غنائم شامل:

۵۴ فروند تانک.

۴۸ دستگاه زره پوش.

۳۳ قبضه توپ.

سه دستگاه زره پوش مجهز به توپهای راداری شليكا.

انواع سلاح شامل توپ ۱۰۶ میلیمتری ، موشک اندازهای کاتیوشا ، مالیوتکا و تاو ٬ دراگون و خودروهای حامل آن.

صدها دستگاه خودرو مخابراتی ترابری و لوجستیک.

هزاران قبضه سلاحهای سبک و نیمه سنگین انفرادی و اجتماعی و خمپاره انداز.

آمار نیروهای جمهوری اسلامی:

شامل ۵۳ گردان «بیش از 61000 تن» از نیروهای ارتش و سپاه جمهوری اسلامی.

آمار نيروهاى ارتش آزاديبخش در عمليات چلچراغ:

در عمليات چلچراغ 22تیپ رزمی و پشتیبانی ارتش آزادیبخش شركت داشتند.

مواضع تسخیر شده در عملیات چلچراغ:

تسخیر قرارگاه لشکر 61 ارتش ، قرارگاه تاکتیکی لشکر 11 سپاه پاسداران ، قرارگاه تیپ 2 لشکر 61 ، پادگان حسین‏ آباد ، مقر نیروهای ارتش ، ژاندارمری و سپاه ( و مراکز دژبانی و بی‏سیم و تلفن FX و کلیه ‏ی انبارها و مراکز استقرار لشکر 61).

آمار گردانهای تسخیر شده در عملیات چلچراغ به شرح زیر است:

1. 1گردان 105 لشکر 11 امیرالمؤمنین سپاه پاسداران
2. گردان 205 لشکر 11 امیرالمؤمنین سپاه پاسداران (نیروی کمکی اعزامی از شمال صالح آباد)
3. گردان 305 بهشتی ( از لشکر 11 امیرالمؤمنین س‍‍پاه پاسداران)
4. گردان 505 لشکر 11 امیرالمؤمنین سپاه پاسداران
5. گردان 605 لشکر 11 امیرالمؤمنین سپاه پاسداران
6. گردان 705 لشکر 11 امیرالمؤمنین سپاه پاسداران
7. گردان 805 لشکر 11 امیرالمؤمنین سپاه پاسداران
8. گردان ادوات لشکر 11 امیرالمؤمنین سپاه پاسداران
9. گردان توپخانه‏ی لشکر 11 امیرالمؤمنین سپاه پاسداران
10. قسمتی از نیروهای تیپ قائم یاسوج از سپاه پاسداران
11. گردان 233 توپخانه از گروه 44 توپخانه‏ی اصفهان مأمور خدمت در منطقه‏ ی مهران
12. گردان 473 موشکی کاتیوشا از گروه 44 توپخانه‏ ی اصفهان مأمور خدمت در منطقه‏ ی مهران
13. گردان 521 پیاده _ مکانیزه از تیپ 2 لشکر 61 زرهی قزوین
14. گردان 411 پیاده _ مکانیزه از تیپ 2 لشکر 61 زرهی قزوین
15. گردان 421 پیاده _ مکانیزه از تیپ 3 لشکر 61 زرهی قزوین
16. گردان 422 تانک از تیپ 3 لشکر 61 زرهی قزوین
17. گردان 722 تانک از تیپ 3 لشکر 61 زرهی قزوین
18. گردان 152 تانک از تیپ 2 لشکر 61 زرهی قزوین
19. گردان 252 سوارزرهی از لشکر 61 زرهی قزوین
20. گردان 452 تانک از تیپ 2 لشکر 61 زرهی قزوین
21. گردان 970 تکاور از تیپ 3 لشکر 61 زرهی قزوین
22. گردان 283 توپخانه از تیپ 3 لشکر 61 زرهی قزوین
23. گردان 553 توپخانه از تیپ 2 لشکر 61 زرهی قزوین
24. گردان مهندسی لشکر 61 زرهی قزوین
25. گردان مخابرات لشکر 61 زرهی قزوین
26. ردان آماد و ترابری لشکر 61 زرهی قزوین
27. گردان تعمیر و نگهداری لشکر 61 زرهی قزوین
28. گردان بهداری لشکر 61 زرهی قزوین
29. گردان 391 تکاور از لشکر 85 ذوالفقار (یا همان گارد جاویدان شاه) نیروی کمکی اعزامی از پشت ارتفاعات کانی‏سخت
30. گردان 681 تکاور از لشکر 85 ذوالفقار (یا همان گارد جاویدان شاه) نیروی کمکی اعزامی از پشت ارتفاعات کانی‏سخت
31. گردان 267 از تیپ ضربت 54، متشکل از گروهان‏های زبده از لشکرهای مختلف از (قبیل لشکر 12 حمزه و لشکر 29 زرهی اهواز)نیروی کمکی اعزامی از قرارگاه غرب
32. گردان 197 از تیپ ضربت 54 (نیروی کمکی از قرارگاه غرب)
33. گردان 997 از تیپ ضربت 54 (نیروی کمکی از قرارگاه غرب)
34. گردان 987 تیپ 1 لشکر61 مأمور خدمت در تیپ 3 (نیروی کمکی اعزامی از تیپ 3)
35. گردان 363 توپخانه‏ ی لشکر 61 زرهی
36. یک آتشبار از گردان 113 گروه 44 توپخانه‏ی اصفهان
37. یک آتشبار از گردان 983 گروه 44 توپخانه‏ی اصفهان

فرماندهی عملیات چلچراغ:

عملیات چلچراغ مستقیما توسط مسئول شورای ملی مقاومت ایران و فرمانده کل ارتش آزادیبخش ملی آقای مسعود رجوی فرماندهی شد.

فرمان آتش و پیشروی در عملیات چلچراغ که 22 تیپ رزمی و پشتیبانی ارتش آزادیبخش در آن شرکت داشتند ، در ساعت 11:20 دقیقه‏ ی شنبه‏ شب 28 خرداد توسط خانم مریم رجوی (جانشین فرمانده کل ارتش آزادیبخش ملی ایران) صادر گردید.\

تیتر برخی رسانه های بین المللی در رابطه با عملیات چلچراغ:

تیتر برخی رسانه های بین‌المللی در رابطه با عملیات چلچراغ به شرح زیر است:

• ارتش آزادیبخش ناظران غربی را مبهوت کرد!

• ارتش آزادیبخش بر سر میز تعیین سرنوشت ایران صاحب کرسی شد.
• اپوزسیون ایران بیش از همه قوی و بیش از همه جدی.

اظهارات دو تن از فرماندهان ارتش جمهوری اسلامی:

اظهارات دو تن از فرماندهان ارتش جمهوری اسلامی که در عملیات چلچراغ به اسارت ارتش آزادیبخش در آمدند:

1. بخشی از مصاحبه انجام شده با سرهنگ توپخانه‌‏ی ستاد «علی اکبر غلامرضائی» جانشین موقت رئیس ستاد لشکر ۶۱ زرهی که در عملیات چلچراغ اسیر شد. سؤال: ارزیابی شما از ابعاد عملیات بزرگ چلچراغ چیست؟ جواب: ارزیابی من این هست که عملیات خیلی غافلگیرانه و با یک آتش تهیه‏ی بسیار بسیار قوی شروع شد. سپس عملیات تاکتیکی حدوداً گازانبری و تک به قسمت‏های مختلف صورت گرفت. یگان‏ها تا آنجا که می‏شد مقداری مقاومت نشان دادند و بعد نیروهای احتیاط هم واُژرد عمل شدند. با اینهمه در ساعت5.9 صبح تقریباً کلیه‏ی آن قسمت‏هایی که عملیات انجام شده بود، منهدم و افراد اقدام به فرار نمودند. من فکر می‏کنم که تعداد یگان‏های ارتش آزادیبخش که تک کردند بسیار زیاد بودند و به همین جهت بود که توانستند در ظرف کمتر از 21ساعت، به کلیه‏ی هدف‏های خودشان برسند و منطقه‏ی عمومی مهران، خود شهر و ارتفاعات شمالی و جنوبی و شرقی آن را تصرف کنند. سؤال: به نظر شما عوامل موفقیت ارتش آزادیبخش در این عملیات بزرگ چلچراغ چیست؟ جواب: سرعت عمل و استفاده از اصل غافلگیری. این مسئله‏‌ی غافلگیری خیلی چشمگیر بود. مسئله‏‌ی آتش تهیه‏‌ای هم که یگان تک ‏کننده اجرا کرد، بسیار چشمگیر بود. مسئله‌‏ی سرعت حرکات و ادامه‏‌ی حرکات هم خیلی مهم بود که توانستند در مدت کمتر از 9 ساعت و نیم به هدف‏ها دست پیدا کنند. مسئله‏‌ی روحیه و انگیزه‏ی شدید رزمنده‌‏ها برای اجرای مأموریت‏های محوله در این عملیات هم ، یکی از آن "عوامل رزمی نامحسوس" بود که باید در اینجا به آن اشاره کنم. 
2. بخشی از مصاحبه انجام شده با سرهنگ دوم زرهی «اسماعیل بیداری»  که در عملیات چلچراغ اسیر شد. سؤال: در چه موقعیتی بودید که به اسارت رزمندگان ارتش آزادیبخش درآمدید؟ جواب: بنده با ماشینم برمی‏گشتم. با راننده داشتیم می‏‌آمدیم که دیدیم برادران تمام منطقه را گرفتند. منتظر شدیم تا که به ما نزدیک شدند ، بعد خودمان را تسلیم کردیم. سؤال: سربازان و افرادی که به اسارت درآمده‏‌اند، می‏گفتند که چند شب اخیر در حالت آماده‏‌باش بودند، شما از این آماده‌‏باش اطلاع نداشتید؟ جواب: بله در آماده‌‏باش بودند. چند مدتی بود که به آنها آماده‏‌باش داده بودند. سؤال: ممکن است مضمون بخشنامه‌‏ی آماده‌‏باش را بگوئید؟ جواب: مضمون بخشنامه این بود که طی چند روز گذشته مجاهدین وارد منطقه‏‌ی مهران شده‏‌اند ، هشیاری لازم را داشته باشید. سؤال: رزمندگان ارتش آزادیبخش گزارش دادند که وقتی شما به اسارت درآمدید ، درجه‏‌هایتان را کنده بودید ، چرا اینکار را کردید؟ جواب: من داشتم برمی‏گشتم ، تعدادی از سربازها را در راه دیدم که از خط برمی‏‌گشتند. آنها به محض اینکه مرا می‏دیدند به من پرخاش می‏‌کردند. بخاطر اینکه یک مرتبه ناراحت نشوند، درجه‏‌ام را کندم که همرنگ لباس آنها شوم. سؤال: درجه‌‏هایتان را کندید که خودتان را سرباز جلوه بدهید؟ جواب: خوب ، آنها در آن شرایط ناراحت بودند و ممکن بود در آن حالت با دیدن من عکس‏‌العمل بدی نشان بدهند. سؤال: یعنی مثلاً چکار بکنند؟ جواب: مثلاً یک مرتبه به من حمله بکنند. سؤال: یعنی اینقدر سربازها از فرماندهان ارتش متنفر هستند؟ جواب: من اینطوری احساس می‏کردم. بخصوص که سربازی زخمی شده بود ، از برخوردش احساس کردم ممکن است این اتفاق بیفتد.
3. بخشی از مصاحبه انجام شده با سرگرد توپخانه «شمس‌‏الله یاری» مسئول گروه پشتیبانی اطلاعات رزمی لشکر61 زرهی قزوین. سؤال: موقعی که به اسارت درآمدید در چه موقعیتی بودید و چکار می‏کردید؟ جواب: موقعی که من به اسارت درآمدم، در قرارگاه تاکتیکی لشکر بودم. موقعی که به محل جمع‌‏آوری اسرا رسیدم در آنجا یک سرهنگ را دیدم که در ستاد لشکر کار می‏کرد و دیدم که ایشان دستگیر شده است. سؤال: اسم این سرهنگ چه بود؟ جواب: سرهنگ توپخانه علی‏‌اکبر غلامرضائی که به عنوان ریاست ستاد لشکر 61 زرهی قزوین انجام وظیفه می‏کرد. سؤال: توضیح بدهید که آرایش نظامی لشکر 61 زرهی خمینی در این منطقه چگونه بود و در زمینه‏‌ی اطلاعاتی که به لشکر رسیده بود در مورد امکان تهاجم ارتش آزادیبخش ملی اقدام خاصی هم صورت گرفته بود؟ جواب: آرایشی که در لشکر 61 زرهی انجام شده بود ، همه‏‌ی فرماندهان و آرایش‏‌دهندگان فکر می‏کردند که بهترین شکل است. در این آرایش همه‏‌ی جوانب امر در نظر گرفته شده بود و با رده‏‌ی بالا هم هماهنگی شده بود. به نحوی که اگر عملیاتی انجام شد بتوانند بلافاصله به منطقه‏‌ای که در آن رخنه ایجاد شده ، نیرو اعزام کنند. ولی با همه‌‏ی این اقدامات و پیش‏بینی‏‌هایی که شده بود لشکر 61 نتوانست در مقابل رزمندگان ارتش آزادیبخش ایستادگی نماید. سؤال: این تهاجم بر روی تصمیم‏‌گیری فرماندهان چه تأثیری گذاشت و عکس‏‌العملشان چه بود؟ جواب: وقتی خبر رسید که تهاجم به منطقه‏‌ی مهران توسط رزمندگان ارتش آزادیبخش ملی انجام شده، من خودم در اتاق عملیات بودم. در همان اتاق‌ ، فرمانده لشکر باضافه‏‌ی تعدادی از افسران دیگر هم بودند. وقتی که این خبر را فرمانده تیپ اعلام کرد، کسانی که در آنجا بودند، دچار شوک شدند. زیرا می‏دانستند چون عملیات توسط ارتش آزادیبخش ملی انجام شده حتماً با موفقیت روبرو خواهد شد و شکستی به دنبال نخواهد داشت. آن طرفی که مسلماً شکست خواهد خورد خود ما هستیم. سؤال: چه ارزیابی از این تهاجم گسترده‏‌ی ارتش آزادیبخش ملی ایران در منطقه‏‌ی مهران دارید؟ جواب: من نتیجه‌ای که از این عملیات ارتش آزادیبخش ملی در منطقه‏‌ی مهران می‏توانم بگیرم این هست که ارتش آزادیبخش ملی اگر تصمیم به انجام هر عملیاتی در هر نقطه‏‌ای با هر وسعتی بگیرد‌ ، قادر به انجام آن می‏باشد و با شکست مواجه نخواهد شد. به همین خاطر هم هست که ارتش آزادیبخش تا آنجا که من در خاطرم هست ، تا به حال در همه‏‌ی عملیات خود ، توانسته به کلیه‏‌ی اهدافی که مد نظرش بوده برسد. و در هیچ کدام از آنها شکست نداشته است. به اضافه اینکه در این عملیات که به نام عملیات چلچراغ نامگذاری شده وسعت منطقه‏‌ی عملیاتی بسیار بسیار قابل توجه هست و این مسئله از نظر عملیات جنگی بسیار مهم است. خود این مسئله نشان می‏دهد که این عملیات بسیار خوب طرح‏ریزی شده بوده و بسیار خوب هم اجرا شده و از اصل کامل غافلگیری هم برخوردار بوده است.

نتیجه عملیات چلچراغ:

عملیات چلچراغ عامل تغییر تعادل نظامی و پذیرش قطعنامه ۵۹۸ توسط آیت الله خمینی:

پس از فتح مهران توسط ارتش آزادیبخش ملی ایران در عملیات چلچراغ ، آیت الله روح الله خمینی که تا آن زمان حاضر به پذیرش قطعنامه‌های شورای امنیت برای پایان دادن به جنگ بین کشورهای عراق و ایران نشده بود ، در ۲۷ تیرماه ۱۳۶۷ قطعنامه ۵۹۸ شورای امنیت را رسما پذیرفت.

علت این چرخش سیاسی ، تغییر معادلات نظامی در صحنه نبرد به نفع ارتش آزادیبخش ملی ایران ذکر شده است.

سخنان آیت الله خمینی در رابطه با علت پذیرش قطعنامه ۵۹۸:

«به واسطه حوادث و عواملی که از ذکر آن فعلا خودداری می‌کنم ، با قبول قطعنامه آتش بس موافقت نمودم... قبول این مسٔله برای من از زهر کشنده‌تر است... بدا به حال من که هنوز مانده‌ام و جام زهر آلود قبول قطعنامه را سر کشیده‌ام»

پانویس

1. منظور از تاکتیک پرش شیر که در عملیات چلچراغ انجام شد این است که: پس از شکستن خط مقدم ، بجای درگیری با اولین نیروهای دشمن و پاکسازی مرحله به مرحله یک منطقه گسترده ، همچون نیزه جبهه شکافته شود و نیروهای مهاجم خود را به مرکز لشکر ، یعنی مرکز فرماندهی برسانند و آنرا تسخیر کنند. در این تاکتیک این اصل در نظر گرفته شده است که وقتی مرکز لشکر تسخیر شد ، با نیرویی بسا کمتر می‌توان سایر نیروهای بدون فرماندهی در یک منطقه گسترده را پاکسازی کرد. این تاکتیک در جنگها و ارتشهای کلاسیک معمول نیست.